1 ॥ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥
ഹേമാദ്രിം കില മാതുലുങ്ഗഫലമിത്യാദായ മോദാധികോ
മൌഢ്യാന്നാകനിവാസിനാം ഭയപരൈര്‍വാക്യൈരിവ പ്രാര്‍ഥിതഃ ।
നീലീശാംബരനീലമംബരതലം ജംബൂഫലം ഭാവയന്‍
തം മുഞ്ചന്‍ ഗിരിമംബരം പരിമൃശന്‍ ലംബോദരഃ പാതു മാം ॥ 1.1॥
വാമം യസ്യ വപുഃ സമസ്തജഗതാം മാതാ പിതാ ചേതരത്
യത്പാദാംബുജനൂപുരോദ്ഭവരവഃ ശബ്ദാര്‍ഥവാക്യാസ്പദം ।
യന്നേത്രത്രിതയം സമസ്തജഗതാമാലോകഹേതുഃ സദാ
പായാദ്ദൈവതസാര്‍വഭൌമഗിരിജാലങ്കാരമൂര്‍തിഃ ശിവഃ ॥ 1.2॥
സൂതഃ -
ജൈഗീഷവ്യഃ പുനര്‍നത്വാ ഷണ്‍മുഖം ശിവസംഭവം ।
പപ്രച്ഛ ഹൃഷ്ടസ്തം തത്ര മുനിഭിര്‍ഗണപുങ്ഗവൈഃ ॥ 1.3॥
ജൈഗീഷവ്യഃ -
കരുണാകര സര്‍വജ്ഞ ശരണാഗതപാലക ।
അരുണാധിപനേത്രാബ്ജ ചരണസ്മരണോന്‍മുഖ ॥ 1.4॥
കരുണാവരുണാംഭോധേ തരണിദ്യുതിഭാസ്കര ।
ദിവ്യദ്വാദശലിങ്ഗാനാം മഹിമാ സംശ്രുതോ മയാ ॥ 1.5॥
ത്വത്തോഽന്യത് ശ്രോതുമിച്ഛാമി ശിവാഖ്യാനമനുത്തമം ।
ത്വദ്വാക്യകഞ്ജപീയൂഷധാരാഭിഃ പാവയാശു മാം ॥ 1.6॥
സൂതഃ -
ഇതി തസ്യ ഗിരാ തുഷ്ടഃ ഷണ്‍മുഖഃ പ്രാഹ തം മുനിം ॥ 1.7॥
ശ്രീഷണ്‍മുഖഃ -
ശൃണു ത്വമഗജാകാന്തേനോക്തം ജ്ഞാനമഹാര്‍ണവം ।
ഋഭവേ യത്പുരാ പ്രാഹ കൈലാസേ ശങ്കരഃ സ്വയം ॥ 1.8॥
ബ്രഹ്മസൂനുഃ പുരാ വിപ്രോ ഗത്വാ നത്വാ മഹേശ്വരം ।
ഋഭുര്‍വിഭും തദാ ശംഭും തുഷ്ടാവ പ്രണതോ മുദാ ॥ 1.9॥
ഋഭുഃ -
ദിവാമണിനിശാപതിസ്ഫുടകൃപീടയോനിസ്ഫുര-
ല്ലലാടഭസിതോല്ലസദ്വരത്രിപുണ്ഡ്രഭാഗോജ്വലം ।var was ത്രിപുണ്ട്ര
ഭജാമി ഭുജഗാങ്ഗദം വിധൃതസാമിസോമപ്രഭാ-
വിരാജിതകപര്‍ദകം കരടികൃത്തിഭൂഷ്യത്കടിം ॥ 1.10॥
ഫാലാക്ഷാധ്വരദക്ഷശിക്ഷകവലക്ഷോക്ഷേശവാഹോത്തമ-
ത്ര്യക്ഷാക്ഷയ്യ ഫലപ്രദാവഭസിതാലങ്കാരരുദ്രാക്ഷധൃക് ।
ചക്ഷുഃശ്രോത്രവരാങ്ഗഹാരസുമഹാവക്ഷഃസ്ഥലാധ്യക്ഷ മാം
ഭക്ഷ്യീഭൂതഗരപ്രഭക്ഷ ഭഗവന്‍ ഭിക്ഷ്വര്‍ച്യപാദാംബുജ ॥ 1.11॥
ഗങ്ഗാചന്ദ്രകലാലലാമ ഭഗവന്‍ ഭൂഭൃത്കുമാരീസഖ
സ്വാമിംസ്തേ പദപദ്മഭാവമതുലം കഷ്ടാപഹം ദേഹി മേ ।
തുഷ്ടോഽഹം ശിപിവിഷ്ടഹൃഷ്ടമനസാ ഭ്രഷ്ടാന്ന മന്യേ ഹരി-
ബ്രഹ്മേന്ദ്രാനമരാന്‍ ത്രിവിഷ്ടപഗതാന്‍ നിഷ്ഠാ ഹി മേ താദൃശീ ॥ 1.12॥
നൃത്താഡംബരസജ്ജടാപടലികാഭ്രാംയന്‍മഹോഡുച്ഛടാ
ത്രുട്യത്സോമകലാലലാമകലികാ ശംയാകമൌലീനതം ।
ഉഗ്രാനുഗ്രഭവോഗ്രദുര്‍ഗജഗദുദ്ധാരാഗ്രപാദാംബുജം
രക്ഷോവക്ഷകുഠാരഭൂതമുമയാ വീക്ഷേ സുകാമപ്രദം ॥ 1.13॥
ഫാലം മേ ഭസിതത്രിപുണ്ഡ്രരചിതം ത്വത്പാദപദ്മാനതം ??
പാഹീശാന ദയാനിധാന ഭഗവന്‍ ഫാലാനലാക്ഷ പ്രഭോ ।
കണ്ഠോ മേ ശിതികണ്ഠനാമ ഭവതോ രുദ്രാക്ഷധൃക് പാഹി മാം
കര്‍ണൌ മേ ഭുജഗാധിപോരുസുമഹാകര്‍ണ പ്രഭോ പാഹി മാം ॥ 1.14॥
നിത്യം ശങ്കരനാമബോധിതകഥാസാരാദരം ശങ്കരം
വാചം രുദ്രജപാദരാം സുമഹതീം പഞ്ചാക്ഷരീമിന്ദുധൃക് ।
ബാഹൂ മേ ശശിഭൂഷണോത്തമ മഹാലിങ്ഗാര്‍ചനായോദ്യതൌ
പാഹി പ്രേമരസാര്‍ദ്രയാഽദ്യ സുദൃശാ ശംഭോ ഹിരണ്യപ്രഭ ॥ 1.15॥
ഭാസ്വദ്ബാഹുചതുഷ്ടയോജ്ജ്വല സദാ നേത്രേ ത്രിനേത്രേ പ്രഭോ
ത്വല്ലിങ്ഗോത്തമദര്‍ശനേന സുതരാം തൃപ്തൈഃ സദാ പാഹി മേ ।
പാദൌ മേ ഹരിനേത്രപൂജിതപദദ്വന്ദ്വാവ നിത്യം പ്രഭോ
ത്വല്ലിങ്ഗാലയപ്രക്രമപ്രണതിഭിര്‍മാന്യൌ ച ധന്യൌ വിഭോ ॥ 1.16॥
ധന്യസ്ത്വല്ലിങ്ഗസങ്ഗേപ്യനുദിനഗലിതാനങ്ഗസങ്ഗാന്തരങ്ഗഃ
പുംസാമര്‍ഥൈകശക്ത്യാ യമനിയമവരൈര്‍വിശ്വവന്ദ്യ പ്രഭോ യഃ ।
ദത്വാ ബില്വദലം സദംബുജവരം കിഞ്ചിജ്ജലം വാ മുഹുഃ
പ്രാപ്നോതീശ്വരപാദപങ്കജമുമാനാഥാദ്യ മുക്തിപ്രദം ॥ 1.17॥
ഉമാരമണ ശങ്കര ത്രിദശവന്ദ്യ വേദേഡ്യ ഹൃത്
ത്വദീയപരഭാവതോ മമ സദൈവ നിര്‍വാണകൃത് ।
ഭവാര്‍ണവനിവാസിനാം കിമു ഭവത്പദാംഭോരുഹ-
പ്രഭാവഭജനാദരം ഭവതി മാനസം മുക്തിദം ॥ 1.18॥
സംസാരാര്‍ഗലപാദബദ്ധജനതാസമ്മോചനം ഭര്‍ഗ തേ
പാദദ്വന്ദ്വമുമാസനാഥ ഭജതാം സംസാരസംഭര്‍ജകം ।
ത്വന്നാമോത്തമഗര്‍ജനാദഘകുലം സന്തര്‍ജിതം വൈ ഭവേദ്
ദുഃഖാനാം പരിമാര്‍ജകം തവകൃപാവീക്ഷാവതാം ജായതേ ॥ 1.19॥
വിധിമുണ്ഡകരോത്തമോരുമേരുകോദണ്ഡഖണ്ഡിതപുരാണ്ഡജവാഹബാണ
പാഹി ക്ഷമാരഥവികര്‍ഷസുവേദവാജിഹേഷാന്തഹര്‍ഷിതപദാംബുജ വിശ്വനാഥ ॥ 1.20॥
വിഭൂതീനാമന്തോ ന ഹി ഖലു ഭവാനീരമണ തേ
ഭവേ ഭാവം കശ്ചിത് ത്വയി ഭവഹ ഭാഗ്യേന ലഭതേ ।
അഭാവം ചാജ്ഞാനം ഭവതി ജനനാദ്യൈശ്ച രഹിതഃ
ഉമാകാന്ത സ്വാന്തേ ഭവദഭയപാദം കലയതഃ ॥ 1.21॥
വരം ശംഭോ ഭാവൈര്‍ഭവഭജനഭാവേന നിതരാം
ഭവാംഭോധിര്‍നിത്യം ഭവതി വിതതഃ പാംസുബഹുലഃ ।
വിമുക്തിം ഭുക്തിം ച ശ്രുതികഥിതഭസ്മാക്ഷവരധൃക്
ഭവേ ഭര്‍തുഃ സര്‍വോ ഭവതി ച സദാനന്ദമധുരഃ ॥ 1.22॥
സോമസാമജസുകൃത്തിമൌലിധൃക് സാമസീമശിരസി സ്തുതപാദ ।
സാമികായഗിരിജേശ്വര ശംഭോ പാഹി മാമഖിലദുഃഖസമൂഹാത് ॥ 1.23॥
ഭസ്മാങ്ഗരാഗ ഭുജഗാങ്ഗ മഹോക്ഷസങ്ഗ
ഗങ്ഗാംബുസങ്ഗ സുജടാ നിടില സ്ഫുലിങ്ഗ ।
ലിങ്ഗാങ്ഗ ഭങ്ഗിതമനങ്ഗ വിഹങ്ഗവാഹ-
സമ്പൂജ്യപാദ സദസങ്ഗ ജനാന്തരങ്ഗ ॥ 1.24॥
വാത്സല്യം മയി താദൃശം തവനചേച്ചന്ദ്രാര്‍ധ ചൂഡാമണേ
ധിക്കൃത്യാപി വിമുച്യ വാ ത്വയി യതോ ധന്യോ ധരണ്യാമഹം ।
സക്ഷാരം ലവണാര്‍ണവസ്യ സലിലം ധാരാ ധരേണ ക്ഷണാത്
ആദായോജ്ഝിതമാക്ഷിതൌ ഹി ജഗതാം ആസ്വാദനീയാം ദൃശാം ॥ 1.25॥
ത്വത് കൈലാസവരേ വിശോകഹൃദയാഃ ക്രോധോജ്ഝിതാച്ചാണ്ഡജാഃ
തസ്മാന്‍മാമപി ഭേദബുദ്ധിരഹിതം കുര്‍വീശ തേഽനുഗ്രഹാത് ।
ത്വദ്വക്ത്രാമല നിര്‍ജരോജ്ഝിത മഹാസംസാര സംതാപഹം
വിജ്ഞാനം കരുണാഽദിശാദ്യ ഭഗവന്‍ ലോകാവനായ പ്രഭോ ॥ 1.26॥
സാരങ്ഗീ സിംഹശാബം സ്പൃശതി സുതധിയാ നന്ദിനീ വ്യാഘ്രപോതം
മാര്‍ജാരീ ഹംസബാലം പ്രണയപരവശാ കേകികാന്താ ഭുജങ്ഗം ।
വൈരാണ്യാജന്‍മജാതാന്യപി ഗലിതമദാ ജന്തവോഽന്യേ ത്യജന്തി
ഭക്താസ്ത്വത്പാദപദ്മേ കിമു ഭജനവതഃ സര്‍വസിദ്ധിം ലഭന്തേ ॥ 1.27॥
സ്കന്ദഃ -
ഇത്ഥം ഋഭുസ്തുതിമുമാവരജാനിരീശഃ
ശ്രുത്വാ തമാഹ ഗണനാഥവരോ മഹേശഃ ।
ജ്ഞാനം ഭവാമയവിനാശകരം തദേവ
തസ്മൈ തദേവ കഥയേ ശൃണു പാശമുക്ത്യൈ ॥ 1.28॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശംകരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ
ഋഭുസ്തുതിര്‍നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥
2 ॥ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥
ഈശ്വരഃ -
ശ്രുണു പദ്മജസംഭൂത മത്തഃ സൂത്രവിധിക്രമം ।
ജ്ഞാനോത്പാദകഹേതൂനി ശ്രുതിസാരാണി തത്ത്വതഃ ॥ 2.1॥
വ്യാസാ മന്വന്തരേഷു പ്രതിയുഗജനിതാഃ ശാംഭവജ്ഞാനസിദ്ധ്യൈ
ഭസ്മാഭ്യക്തസമസ്തഗാത്രനിവഹാ രുദ്രാക്ഷമാലാധരാഃ ।
കൈലാസം സമവാപ്യ ശങ്കരപദധ്യാനേന സൂത്രാണ്യുമാ-
കാന്താത് പ്രാപ്യ വിതന്വതേ സ്വകധിയാ പ്രാമാണ്യവാദാനഹോ ॥ 2.2॥
ജിജ്ഞാസ്യം ബ്രഹ്മ ഏവേത്യഥപദവിദിതൈഃ സാധനപ്രാപ്ത്യുപായൈ-
ര്യോഗൈര്യോഗാദ്യുപായൈര്യമനിയമമഹാസാംഖ്യവേദാന്തവാക്യൈഃ ।
ശ്രോതവ്യോ ഭഗവാന്‍ ന രൂപഗുണതോ മന്തവ്യ ഇത്യാഹ ഹി
വേദോദ്ബോധദവാക്യഹേതുകരണൈര്‍ധ്യേയഃ സ സാക്ഷാത്കൃതേഃ ॥ 2.3॥
ജന്‍മാദ്യസ്യ യതോഽസ്യ ചിത്രജഗതോ മിഥ്യൈവ തത്കാരണം
ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മാത്മനൈവ പ്രകൃതിപരമദോ വര്‍തമാനം വിവര്‍തേത് ।
ശ്രുത്യാ യുക്ത്യാ യതോ വാ ഇതിപദഘടിതോ ബോധതോ വക്തി ശംഭും
നാണുഃ കാലവിപാകകര്‍മജനിതേത്യാചോദനാ വൈ മൃഷാ ॥ 2.4॥
യോനിഃ ശാസ്ത്രസ്യ വേദസ്തദുഭയമനനാദ്ബ്രഹ്മണഃ പ്രത്യഭിജ്ഞാ
നിഃശ്വാസാദ്വേദജാലം ശിവവരവദനാദ്വേധസാ പ്രാപ്തമേതത് ।
തസ്മാത് തര്‍കവിതര്‍കകര്‍കശധിയാ നാതിക്രമേത് താം ധിയം
സ്വാംനായക്രിയയാ തദപ്രകരണേ യോനിര്‍മഹേശോ ധ്രുവം ॥ 2.5॥
തത്ത്വസ്യാപി സമന്വയാത് ശ്രുതിഗിരാം വിശ്വേശ്വരേ ചോദനാ
സാ ചാനിര്‍വചനീയതാമുപഗതാ വാചോ നിവൃത്താ ഇതി ।
ആത്മൈവൈഷ ഇതീവ വാക്യസുവൃതിര്‍വൃത്തിം വിധത്തേ ധിയാ
വേദാന്താദിഷു ഏക ഏവ ഭഗവാനുക്തോ മഹേശോ ധ്രുവം ॥ 2.6॥
നാസദ്വാ വീക്ഷതേ യജ്ജഡമിതി കരണൈര്‍ഗന്ധരൂപാദിഹീനം
ശബ്ദസ്പര്‍ശാദിഹീനം ജഗദനുഗതമപി തദ്ബ്രഹ്മ കിംരൂപമീഷ്ടേ ।
ഗൌണം ചേദപി ശബ്ദതോ ജഗദിദം യന്നാമരൂപാത്മകം
തച്ചാത്രാവിശദീശ്വരോഽര്‍ഥവചസാ മോക്ഷസ്യ നിഷ്ഠാക്രമഃ ॥ 2.7॥
ഹേയത്വാവചനാച്ച തച്ഛ്രുതിഗിരാം സ്ഥൂലം പ്രദൃഷ്ടം ഭവേ-
ദ്രൂപം നാരൂപതോഽപി പ്രകരണവചനം വാ വികാരഃ കിലേദം ।
സ്വാപ്യായാദപി തദ്വദാപി പരമാനന്ദോ യദീത്ഥം പരഃ
സാമാന്യാച്ച ഗതേരഥാപ്യനുഭവേ വിദ്യോതതേ ശങ്കരഃ ॥ 2.8॥
ശ്രുതത്വാദ്വേദാന്തപ്രതിപദവചഃ കാരണമുമാ-
സനാഥോ നാഥാനാം സ ച കില ന കശ്ചിജ്ജനിഭവഃ ।
സ ഏവാനന്ദാത്മാ ശ്രുതികഥിതകോശാദിരഹിതോ
വികാരപ്രാചുര്യാന്ന ഹി ഭവതി കാര്യം ച കരണം ॥ 2.9॥
തദ്ധേതുവ്യപദേശതോഽപി ശിവ ഏവേതി ചാനന്ദകൃത്
മന്ത്രൈര്‍വര്‍ണകൃതക്രമേണ ഭഗവാന്‍ സത്യാദ്യനന്തോച്യതേ ।
നൈരന്തര്യാനുപപത്തിതോഽപി സുഖിതാ ചാനന്ദഭേദോഽര്‍ഥതഃ
കാമാച്ചാനനുഭാവതോ ഹൃദി ഭിദാ ജായേദ്ഭയം സംസൃതേഃ ॥ 2.10॥
പുച്ഛം ബ്രഹ്മ പ്രതിഷ്ഠിതേതി വചനാച്ഛേഷീ മഹേശോഽവ്യയഃ ।
ആകാശാന്തരതോഽപി ഭൌതികഹൃദാകാശാത്മതാ വാക്യതോ
ബ്രഹ്മൈവ പ്രതിഭാതി ഭേദകലനേ ചാകല്‍പനാ കല്‍പതഃ ॥ 2.11॥
സുഷുപ്ത്യുത്ക്രാന്ത്യോര്‍വാ ന ഹി ഖലു ന ഭേദഃ പരശിവേ
അതോത്ഥാനം ദ്വൈതേ ന ഭവതി പരേ വൈ വിലയനേ ।
തദര്‍ഹം യത്സൂക്ഷ്മം ജഗദിദമനാകാരമരസം
ന ഗന്ധം ന സ്പര്‍ശം ഭവതി പരമേശേ വിലസിതം ॥ 2.12॥
അധീനം ചാര്‍ഥം തദ്ഭവതി പുനരേവേക്ഷണപരം
സ്വതന്ത്രേച്ഛാ ശംഭോര്‍ന ഖലു കരണം കാര്യമപി ന ॥ 2.13॥
ജ്ഞേയത്വാവചനാച്ച ശങ്കര പരാനന്ദേ പ്രമോദാസ്പദേ
പ്രജ്ഞാനം ന ഹി കാരണം പ്രകൃതികം പ്രശ്നത്രയസ്യാര്‍ഥവത് ।
ന വിജ്ഞേയം ദേഹപ്രവിലയശതോത്ഥാനഗണനാ
സ മൃത്യോര്‍മൃത്യുസ്തദ്ഭവതി കില ഭേദേന ജഗതഃ ॥ 2.14॥
മഹദ്വച്ചാണീയോ ഭവതി ച സമോ ലോകസദൃശാ
തഥാ ജ്യോതിസ്ത്വേകം പ്രകരണപരം കല്‍പിതവതഃ ।
ന സംഖ്യാഭേദേന ത്രിഭുവനവിഭവാദതികരം
സ്വഭാവോഽയം ശശ്വന്‍മുഖരയതി മോദായ ജഗതാം ॥ 2.15॥
പ്രാണാദുദ്ഗതപഞ്ചസംഖ്യജനിതാ തദ്വസ്ത്രിവച്ച ശ്രുതം
തച്ഛ്രോത്രം മനസോ ന സിദ്ധപരമാനന്ദൈകജന്യം മഹഃ ।
ജ്യോതിഷ്കാരണദര്‍ശിതേ ച കരണേ സത്താ സദിത്യന്വഹം
ചാകര്‍ഷാ ഭവതി പ്രകര്‍ഷജനിതേ ത്വത്തീതി വാക്യോത്തരം ॥ 2.16॥
ജാഗ്രത്ത്വാവചനേന ജീവജഗതോര്‍ഭേദഃ കഥം കഥ്യതേ
ലിങ്ഗം പ്രാണഗതം ന ചേശ്വരപരം ജ്യോതിഃ കിലൈക്യപ്രദം ।
അന്യാര്‍ഥത്വവിവേകതോഽര്‍ഥഗതികം ചാകല്‍പയദ്വാക്യതഃ ।
പ്രജ്ഞാമിത്യപരഃ ക്രമസ്ഥിതിരസാവന്യോ വദന്തം മൃഷാ ॥ 2.17॥
പ്രകൃത്യൈവം സിദ്ധം ഭവതി പരമാനന്ദവിധുരം
അഭിധ്യോപാദേശാദ് ഭവതി ഉഭയാംനായവചനൈഃ ।
ഭവത്യാത്മാ കര്‍താ കൃതിവിരഹിതോ യോനിരപി ച
പ്രതിഷ്ഠാ നിഷ്ഠാ ച ത്രിഭുവനഗുരുഃ പ്രേമസദനഃ ॥ 2.18॥
അഭിധ്യോപാദേശാത് സ ബഹു ഭവദീക്ഷാദിവശതഃ
സമാസാചോഭാഭ്യാം പ്രകൃതിജസമാംനായവചനാത് ।
അതോ ഹ്യാത്മാ ശുദ്ധഃ പ്രകൃതിപരിണാമേന ജഗതാം
മൃദീവ വ്യാപാരോ ഭവതി പരിണാമേഷു ച ശിവഃ ॥ 2.19॥
ആനന്ദാഭ്യാസയോഗാദ്വികൃതജഗദാനന്ദജഗതോ
അതോ ഹേതോര്‍ധര്‍മോ ന ഭവതി ശിവഃ കാരണപരഃ ।
ഹിരണ്യാത്മാഽഽദിത്യേഽക്ഷിണി ഉദേതീഹ ഭഗവാന്‍
നതേശ്ചാധാരാണാം ശ്രവണവചനൈര്‍ഗോപിതധിയഃ ॥ 2.20॥
ഭേദാദിവ്യപദേശതോഽസ്തി ഭഗവാനന്യോ ഭവേത് കിം തതഃ
ആകാശാദിശരീരലിങ്ഗനിയമാദ്വ്യാപ്യം ഹി സര്‍വം തതഃ ।
തജ്ജ്യോതിഃ പരമം മഹേശ്വരമുമാകാന്താഖ്യശാന്തം മഹോ
വേദാന്തേഷു നിതാന്തവാക്യകലനേ ഛന്ദോഽഭിധാനാദപി ॥ 2.21॥
ഭൂതാദിവ്യപദേശതോഽപി ഭഗവത്യസ്മിന്‍ മഹേശേ ധ്രുവം
യസ്മാദ്ഭൂതവരാണി ജായത ഇതി ശ്രുത്യാഽസ്യ ലേശാംശതഃ ।
വിശ്വം വിശ്വപതേരഭൂത് തദുഭയം പ്രാമാണ്യതോ ദര്‍ശനാത്
പ്രാണസ്യാനുഗമാത് സ ഏവ ഭഗവാന്‍ നാന്യഃ പഥാ വിദ്യതേ ॥ 2.22॥
ന വക്തുശ്ചാത്മാ വൈ സ ഖലു ശിവഭൂമാദിവിഹിതഃ
തഥൈവായുര്‍ദേഹേ അരണിവഹവത് ചക്രഗമഹോ ।
അദൃശ്യോ ഹ്യാത്മാ വൈ സ ഹി സുദൃശതഃ ശാസ്ത്രനിവഹൈഃ
ശിവോ ദേവോ വാമോ മുനിരപി ച സാര്‍വാത്മ്യമഭജത് ॥ 2.23॥
പ്രസിദ്ധിഃ സര്‍വത്ര ശ്രുതിഷു വിധിവാക്യൈര്‍ഭഗവതോ
മഹാഭൂതൈര്‍ജാതം ജഗദിതി ച തജ്ജാദിവചനൈഃ ।
അതോഽണീയാന്‍ ജ്യായാനപി ദ്വിവിധഭേദവ്യപഗതാ
വിവക്ഷാ നോഽസ്തീതി പ്രഥയതി ഗുണൈരേവ ഹി ശിവഃ ॥ 2.24॥
സംഭോഗപ്രാപ്തിരേവ പ്രകടജഗതഃ കാരണതയാ
സദാ വ്യോമൈവേത്ഥം ഭവതി ഹൃദയേ സര്‍വജഗതാം ।
അതോഽത്താ വൈ ശര്‍വശ്ചരമചരഭൂതം ജഗദിദം
മഹാമൃത്യുര്‍ദേശോ ഭവതി ശിഖരന്നാദ ഇതി ച ॥ 2.25॥
പ്രകരണവചനേന വേദജാതേ
ഭഗവതി ഭവനാശനേ മഹേശേ ।
പ്രവിശതി ശിവ ഏവ ഭോഗഭോക്തൃ-
നിയമനദര്‍ശനതോ ഹി വാക്യജാതം ॥ 2.26॥
വിശേഷണൈഃ ശങ്കരമേവ നിത്യം
ദ്വിധാ വദത്യേവമുപാധിയോഗാത് ।
അതോഽന്തരാ വാക്യപദൈഃ സമര്‍ഥിതഃ
സ്ഥാനാദിയോഗൈര്‍ഭഗവാനുമാപതിഃ ॥ 2.27॥
സുഖാഭിധാനാത് സുഖമേവ ശംഭുഃ
കം ബ്രഹ്മ ഖം ബ്രഹ്മ ഇതി ശ്രുതീരിതഃ ।
ശ്രുതോപവാക്യോപനിഷത്പ്രചോദിതഃ
ഗതിം പ്രപദ്യേത ബുധോഽപി വിദ്യയാ ॥ 2.28॥
അനവസ്ഥിതിതോഽപി നേതരോ ഭഗവാനേവ സ ചക്ഷുഷി പ്രബുധ്യേത് ।
ഭയഭീതാഃ ഖലു യസ്യ സോമസൂര്യാനലവായ്വംബുജസംഭവാ ഭ്രമന്തി ॥ 2.29॥
അന്തര്യാമിതയൈവ ലോകമഖിലം ജാനാത്യുമായാഃ പതിഃ ।
ഭൂതേഷ്വന്തരഗോഽപി ഭൂതനിവഹാ നോ ജാനതേ ശങ്കരം ॥ 2.30॥
ന തത്സ്മൃത്യാ ധര്‍മൈരഭിലഷണതോ ഭേദവിധുരം
ന ശാരീരം ഭേദേ ഭവതി അഗജാനായകവരേ ।
അദൃശ്യത്വാദ്ധര്‍മൈര്‍ന ഖലു ഭഗവാനന്യദിതി ച
പരാദാദിത്യം ചാമതിരപി ച ഭേദപ്രകലനേ ॥ 2.31॥
ഭേദാദേശ്ച വിശേഷണം പരശിവേ രൂപം ന നാമ പ്രഭാ ।
ഭാവോ വാ ഭവതി പ്രഭാവിരഹിതം ബ്രഹ്മാത്മനാ ചാഹ തത് ॥ 2.32॥
സ്മൃതം മാനം ശംഭൌ ഭഗവതി ച തത്സാധനതയാ-
പ്യതോ ദൈവം ഭൂതം ന ഭവതി ച സാക്ഷാത് പരശിവേ ।
അഭിവ്യക്തീ ചാന്യഃ സ്മൃതിമപി തഥാഽന്യോഽപി മനുതേ
തഥാ സമ്പത്തിര്‍വൈ ഭുവി ഭവതി കിം ശംഭുകലനേ ॥ 2.33॥
യം മുക്തിവ്യപദേശതഃ ശ്രുതിശിഖാശാഖാശതൈഃ കല്‍പിതേ
ഭിദ്യേദ്ഗ്രന്ഥിരപി പ്രകീര്‍ണവചനാത് സാക്ഷ്യേവ ബാഹ്യാന്തരാ ।
ശബ്ദോ ബ്രഹ്മതയൈവ ന പ്രഭവതേ പ്രാണപ്രഭേദേന ച
തച്ചാപ്യുത്ക്രമണസ്ഥിതിശ്ച വിലയേ ഭുംക്ത്യേഽപ്യസൌ ശങ്കരഃ ॥ 2.34॥
തം ഭൂമാ സമ്പ്രസാദാച്ഛിവമജരമാത്മാനമധുനാ
ശൃണോതീക്ഷേദ്വാപി ക്ഷണമപി തഥാന്യം ന മനുതേ ।
തഥാ ധര്‍മാപത്തിര്‍ഭവതി പരമാകാശജനിതം
പ്രശസ്തം വ്യാവൃത്തം ദഹരമപി ദധ്യാദ്യപദിശത് ॥ 2.35॥
അലിങ്ഗം ലിങ്ഗസ്ഥം വദതി വിധിവാക്യൈഃ ശ്രുതിരിയം
ധൃതേരാകാശാഖ്യം മഹിമനി പ്രസിദ്ധേര്‍വിമൃശതാ ।
അതോ മര്‍ശാന്നായം ഭവതി ഭവഭാവാത്മകതയാ
ശിവാവിര്‍ഭാവോ വാ ഭവതി ച നിരൂപേ ഗതധിയാം ॥ 2.36॥
പരാമര്‍ശേ ചാന്യദ്ഭവതി ദഹരം കിം ശ്രുതിവചോ
നിരുക്തം ചാല്‍പം യത് ത്വനുകൃതി തദീയേഽഹ്നി മഹസാ ।
വിഭാതീദം ശശ്വത് പ്രമതിവരശബ്ദൈഃ ശ്രുതിഭവൈഃ ॥ 2.37॥
യോ വ്യാപകോഽപി ഭഗവാന്‍ പുരുഷോഽന്തരാത്മാ ।
വാലാഗ്രമാത്രഹൃദയേ കിമു സന്നിവിഷ്ടഃ ॥ 2.38॥
പ്രത്യക്ഷാനുഭവപ്രമാണപരമം വാക്യം കിലൈകാര്‍ഥദം
മാനേനാപി ച സംഭവാഭ്രമപരോ വര്‍ണം തഥൈവാഹ ഹി ।
ശബ്ദം ചാപി തഥൈവ നിത്യമപി തത് സാംയാനുപത്തിക്രിയാ
മധ്വാദിഷ്വനധീകൃതോഽപി പുരുഷോ ജ്യോതിഷ്യഭാവോ ഭവേത് ॥ 2.39॥
ഭാവം ചാപി ശുഗസ്യ തച്ഛ്രവണതോ ജാത്യന്തരാസംഭവാത്
സംസ്കാരാധികൃതോഽപി ശങ്കരപദം യേ വക്തുകാമാ മനാക് ।
ജ്യോതിര്‍ദര്‍ശനതഃ പ്രസാദപരമാദസ്മാച്ഛരീരാത് പരം
ജ്യോതിശ്ചാഭിനിവിശ്യ വ്യോമ പരമാനന്ദം പരം വിന്ദതി ॥ 2.40॥
സ്മൃതീനാം വാദോഽത്ര ശ്രുതിവിഭവദോഷാന്യവചസാ
സ ഏവാത്മാ ദോഷൈര്‍വിഗതമതികായഃ പരശിവഃ ।
സ വിശ്വം വിശ്വാത്മാ ഭവതി സ ഹി വിശ്വാധികതയാ
സമസ്തേഷു പ്രോതോ ഭവതി സ ഹി കാര്യേഷു കരണം ॥ 2.41॥
പ്രധാനാനാം തേഷാം ഭവതി ഇതരേഷാമനുപമോ-
പ്യലബ്ധോഽപ്യാത്മായം ശ്രുതിശിരസി ചോക്തോഽണുരഹിതഃ ।
സ ദൃശ്യോഽചിന്ത്യാത്മാ ഭവതി വരകാര്യേഷു കരണം
അസദ്വാ സദ്വാ സോഽപ്യസദിതി ന ദൃഷ്ടാന്തവശഗം ॥ 2.42॥
അസങ്ഗോ ലക്ഷണ്യഃ സ ഭവതി ഹി പഞ്ചസ്വപി മുധാ
അഭീമാനോദ്ദേശാദനുഗതിരഥാക്ഷാദിരഹിതഃ ।
സ്വപക്ഷാദൌ ദോഷാശ്രുതിരപി ന ഈഷ്ടേ പരമതം
ത്വനിര്‍മോക്ഷോ ഭൂയാദനുമിതികുതര്‍കൈര്‍ന ഹി ഭവേത് ॥ 2.43॥
ഭോക്ത്രാപത്തേരപി വിഷയതോ ലോകവേദാര്‍ഥവാദോ
നൈനം ശാസ്തി പ്രഭുമതിപരം വാചി വാരംഭണേഭ്യഃ ।
ഭോക്താ ഭോഗവിലക്ഷണോ ഹി ഭഗവാന്‍ ഭാവോഽപി ലബ്ധോ ഭവേത്
സത്ത്വാച്ചാപി പരസ്യ കാര്യവിവശം സദ്വാക്യവാദാന്വയാത് ॥ 2.44॥
യുക്തേഃ ശബ്ദാന്തരാച്ചാസദിതി ന ഹി കാര്യം ച കരണം
പ്രമാണൈര്യുക്ത്യാ വാ ന ഭവതി വിശേഷേണ മനസാ ।
പരഃ പ്രാണോദ്ദേശാദ്ധിതകരണദോഷാഭിധധിയാ
തഥാശ്മാദ്യാ ദിവ്യാ ??? ദ്യോതന്തി ദേവാ ദിവി ॥ 2.45॥
പ്രസക്തിര്‍വാ കൃത്സ്നാ ശ്രുതിവരബലാദാത്മനി ചിരം
സ്വപക്ഷേ ദോഷാണാം പ്രഭവതി ച സര്‍വാദിസുദൃശാ ।
വികാരാണാം ഭേദോ ന ഭവതി വിയോജ്യോ ഗുണധിയാം
അതോ ലോകേ ലീലാപരവിഷമനൈര്‍ഘൃണ്യവിധുരം ॥ 2.46॥
സ കര്‍മാരംഭാദ്വാ ഉപലഭതി യദ്യേതി ച പരം
സര്‍വൈര്‍ധര്‍മപദൈരയുക്തവചനാപത്തേഃ പ്രവൃത്തേര്‍ഭവേത് ।
ഭൂതാനാം ഗതിശോപയുജ്യപയസി ക്ഷാരം യഥാ നോപയുക്
അവസ്ഥാനം നൈവ പ്രഭവതി തൃണേഷൂദ്യതമതേ-
സ്തഥാഭാവാത് പുംസി പ്രകടയതി കാര്യം ച കരണം ॥ 2.47॥
അങ്ഗിത്വാനുപപത്തിതോഽപ്യനുമിതോ ശക്തിജ്ഞഹീനം ജഗത്
പ്രതിഷിദ്ധേ സിദ്ധേ പ്രസഭമിതി മൌനം ഹി ശരണം ।
മഹദ്ദീര്‍ഘം ഹസ്വം ഉഭയമപി കര്‍മൈവ കരണേ
തഥാ സാംയേ സ്ഥിത്യാ പ്രഭവതി സ്വഭാവാച്ച നിയതം ॥ 2.48॥
ന സ്ഥാനതോഽപി ശ്രുതിലിങ്ഗസമന്വയേന
പ്രകാശവൈയര്‍ഥ്യമതോ ഹി മാത്രാ ।
സൂര്യോപമാ പ്രമവതിത്വതഥാ ഉദത്വാ-
ത്തദ്ദര്‍ശനാച്ച നിയതം പ്രതിബിംബരൂപം ॥ 2.49॥
തദവ്യക്തം ന തതോ ലിങ്ഗമേതത്
തഥോഭയവ്യപദേശാച്ച തേജഃ ।
പ്രതിഷേധാച്ച പരമഃ സേതുരീശഃ
സാമാന്യതഃ സ്ഥാനവിശേഷബുദ്ധ്യാ ॥ 2.50॥
വിശേഷതശ്ചോപപത്തേസ്തഥാന്യദതഃ ഫലം ചോപപദ്യേത യസ്മാത് ।
മഹേശ്വരാച്ഛ്രുതിഭിശ്ചോദിതം യത് ധര്‍മം പരേ ചേശ്വരം ചേതി ചാന്യേ ।
ന കര്‍മവച്ചേശ്വരേ ഭേദധീര്‍നഃ ॥ 2.51॥
ഭേദാന്ന ചേതി പരതഃ പരമാര്‍ഥദൃഷ്ട്യാ
സ്വാധ്യായഭേദാദുപസംഹാരഭേദഃ ।
അഥാന്യഥാത്വം വചസോഽസൌ വരീയാന്‍
സംജ്ഞാതശ്ചേദ്വ്യാപ്തിരേവ പ്രമാണം ॥ 2.52॥
സര്‍വത്രാഭേദാദനയോസ്തഥാന്യത്
പ്രാധാന്യമാനന്ദമയഃ ശിരസ്ത്വം ।
തഥേതരേ ത്വര്‍ഥസാമാന്യയോഗാത്
പ്രയോജനാഭാവതയാഽപ്യയായ തേ ॥ 2.53॥
ശബ്ദാത്തഥാ ഹ്യാത്മഗൃഹീതിരുത്തരാത്
തഥാന്വയാദിതരാഖ്യാനപൂര്‍വം ।
അശബ്ദത്വാദേവമേതത് സമാന-
മേവം ച സംവിദ്വചനാവിശേഷാത് ॥ 2.54॥
തദ്ദര്‍ശനാത് സംഭൃതം ചൈവമേഷോഽനാംനായാദ്വേദ്യഭേദാത് പരേതി ।
ഗതേരര്‍ഥാദുപപന്നാര്‍ഥലോകേ ശബ്ദാനുമാനൈഃ സഗുണോഽവ്യയാത്മാ ॥ 2.55॥
യഥാധികാരം സ്ഥിതിരേവ ചാന്തരാ
തത്രൈവ ഭേദാദ്വിശിഷന്‍ഹീതരവത് ।
അന്യത്തഥാ സത്യകൃത്യാ തഥൈകേ
കാമാദിരത്രായതനേഷു ചാദരാത് ॥ 2.56॥
ഉപസ്ഥിതേ തദ്വചനാത് തഥാഗ്നേഃ
സംലോപ ഏവാഗ്നിഭവഃ പ്രദാനേ ।
അതോഽന്യചിന്താര്‍ഥഭേദലിങ്ഗം ബലീയഃ
ക്രിയാ പരം ചാസമാനാച്ച ദൃഷ്ടേഃ ॥ 2.57॥
ശ്രുതേര്‍ബലാദനുബന്ധേമഖേ വൈ
ഭാവാപത്തിശ്ചാത്മനശ്ചൈക ഏവ ।
തദ്ഭാവഭാവദുപലബ്ധിരീശേ
സദ്ഭാവഭാവാദനുഭാവതശ്ച ॥ 2.58॥
അങ്ഗാവബദ്ധാ ഹി തഥൈവ മന്ത്രതോ
ഭൂംനഃ ക്രതോര്‍ജായതേ ദര്‍ശനേന ॥ 2.59॥
രൂപാദേശ്ച വിപര്യയേണ തു ദൃശാ ദോഷോഭയത്രാപ്യയം
അഗ്രാഹ്യാഃ സകലാനപേക്ഷ്യകരണം പ്രാധാന്യവാദേന ഹി ।
തത്പ്രാപ്തിഃ സമുദായകേഽപി ഇതരേ പ്രത്യായികേനാപി യത്
വിദ്യാഽവിദ്യാ അസതി ബലതോ ധുര്യമാര്യാഭിശംസീ ॥ 2.60॥
ദോഷോഭയോരപി തദാ സ്വഗമോഽഭ്യുപേയാ ।
സ്മൃത്യാ സതോ ദൃശി ഉദാസീനവദ്ഭജേത ॥ 2.61॥
നാഭാവാദുപലബ്ധിതോഽപി ഭഗവദ്വൈധര്‍ംയസ്വന്യാദിവത്
ഭാവേനാപ്യുപലബ്ധിരീശിതുരഹോ സാ വൈ ക്ഷണം കല്‍പ്യതേ ।
സര്‍വാര്‍ഥാനുപപത്തിതോഽപി ഭഗവത്യേകാദ്വിതീയേ പുനഃ ।
കാര്‍ത്സ്ന്യേനാത്മനി നോ വികാരകലനം നിത്യം പതേര്‍ധര്‍മതഃ ॥ 2.62॥
സംബന്ധാനുഅപപത്തിതോഽപി സമധിഷ്ഠാനോപപത്തേരപി
തച്ചൈവാകരണം ച ഭോഗവിധുരം ത്വം തത്ത്വസര്‍വജ്ഞതാ ।
ഉത്പത്തേരപി കര്‍തുരേവ കാരണതയാ വിജ്ഞാനഭാവോ യദി
??? നിഷേധപ്രതിപത്തിതോഽപി മരുതശ്ചാകാശതഃ പ്രാണതഃ ॥ 2.63॥
അസ്തിത്വം തദപീതി ഗൌണപരതാ വാക്യേഷു ഭിന്നാ ക്രിയാ
കാര്യദ്രവ്യസമന്വയായകരണം ശബ്ദാച്ച ബ്രഹ്മൈവ തത് ।
ശബ്ദേഭ്യോഽപ്യമതം ശ്രുതം ഭവതി തദ് ജ്ഞാനം പരം ശാംഭവം
യാവല്ലോകവിഭാഗകല്‍പനവശാത് ഭൂതക്രമാത് സര്‍ജതി ॥ 2.64॥
തസ്യാസംഭവതോ ഭവേജ്ജഗദിദം തേജഃപ്രസൂതം ശ്രുതിഃ
ചാപഃ ക്ഷ്മാ മരുദേവ ഖാത്മകഥയന്തല്ലിങ്ഗസംജ്ഞാനതഃ ॥ 2.65॥
വിപര്യയേണ ക്രമതോഽന്തരാ ഹി വിജ്ഞാനമാനക്രമതോ വിശേഷാത് ।
ന ചാത്മനഃ കാരണതാവിപര്യശ്ചരാചരവ്യാപകതോ ഹി ഭാവൈഃ ॥ 2.66॥
നാത്മാ ശ്രുതോ നിത്യതാശക്തിയോഗാന്നാനേവ ഭാസത്യവികല്‍പകോ ഹി ।
സംജ്ഞാന ഏവാത്ര ഗതാഗതാനാം സ്വാത്മാനം ചോത്തരണേനാണുരേവ ॥ 2.67॥
സ്വശബ്ദോന്‍മാനാഭ്യാം സുഖയതി സദാനന്ദനതനും
വിരോധശ്ചാന്ദ്രോപദ്രവ ഇവ സദാത്മാ നിഖിലഗഃ ।
ഗുണാദാലോകേഷു വ്യതികരവതോ ഗന്ധവഹതഃ
പരോ ദൃഷ്ടോ ഹ്യാത്മാ വ്യപദിശതി പ്രജ്ഞാനുഭവതഃ ॥ 2.68॥
യാവച്ചാത്മാ നൈവാ ദൃശ്യേത ദോഷൈഃ
പുംസ്ത്വാദിവത്ത്വസതോ വ്യക്തിയോഗാത് ।
മനോഽന്യത്രായദി കാര്യേഷു ഗൌണം വിമുഖഃ
കര്‍താ ശാശ്വതോ വിഹരതി ഉപാദാനവശതഃ ॥ 2.69॥
അസ്യാത്മവ്യപദേശതഃ ശ്രുതിരിയം കര്‍തൃത്വവാദം വദത്
ഉപാലബ്ധും ശക്തേര്‍വിപരതി സമാധ്യാ ക്ഷുഭിതയാ ।
പരാത്തത്തു ശ്രുത്യാപ്യനുകൃതി സുരത്വക്ഷുഭിതയാ
പരോ മന്ത്രോ വര്‍ണൈര്‍ഭഗവതി അനുജ്ഞാപരിഹരൌ ।
തനോഃ സംബന്ധേന പ്രവിശതി പരം ജ്യോതികലനേ ॥ 2.70॥
ആസന്നതേവ്യതികരം പരരൂപഭേദേ
ആഭാസ ഏവ സുദൃശാ നിയതോ നിയംയാത് ।
ആകാശവത് സര്‍വഗതോഽവ്യയാത്മാ
ആസന്ധിഭേദാത് പ്രതിദേശഭാവാത് ॥ 2.71॥
തഥാ പ്രാണോ ഗൌണഃ പ്രകൃതിവിധിപൂര്‍വാര്‍ഥകലനാ-
ദഘസ്തോയേ സൃത്യഃ പ്രഥിതഗതിശേഷേണ കഥിതഃ ।
ഹസ്താദയസ്ത്വണവഃ പ്രാണവായോഃ
ചക്ഷുസ്തഥാ കരണത്വാന്ന ദോഷഃ ॥ 2.72॥
യഃ പഞ്ചവൃത്തിര്‍മനവച്ച ദൃശ്യതേ തഥാണുതോ ജ്യോതിരസുശ്ച ഖാനി ।
ഭേദശ്രുതേര്ലക്ഷണവിപ്രയോഗാദാത്മാദിഭേദേ തു വിശേഷ വാദഃ ॥ 2.73॥
ആത്മൈകത്വാത് പ്രാണഗതേശ്ച വഹ്നേഃ തേ ജാഗതീവാശ്രുതത്ത്വാന്ന ചേഷ്ടാ ।
ഭോക്തുര്‍ന ചാത്മന്യവിദീകൃതാ യേ തേ ധൂമമാര്‍ഗേണ കില പ്രയാന്തി ॥ 2.74॥
ചരണാദിതി ചാന്യകല്‍പനാം സ്മരന്തി സപ്തൈവ ഗതിപ്രരോഹാത് ।
വ്യാപാരവൈധുര്യസമൂഹവിദ്യാ തേ കര്‍മണൈവേഹ തൃതീയലബ്ധാം ॥ 2.75॥
തദ്ദര്‍ശനം തദ്ഗദതോഽപ്യവിദ്യാ സവ്യോപപത്തേരുത ദൌവിശേഷാത് ।
ചിരന്തപഃ ശുദ്ധിരതോ വിശേഷാത് തേ സ്ഥാവരേ ചാവിശേഷാര്‍ഥവാദഃ ॥ 2.76॥
സന്ധ്യാംശസൃഷ്ട്യാ കില നിര്‍മമേ ജഗത് പുത്രേഷു മായാമയതോഽവ്യയാത്മാ ।
കൃത്സ്നം മായാമയം തജ്ജഗദിദമസതോ നാമരൂപം തു ജാതം ।
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്തിതോഽപി പരമാനന്ദം തിരോധാനകൃത് ॥ 2.77॥
ദേഹയോഗാത് ഹ്രസതേ വര്‍ധതേ യഃ
തത്രൈവാന്യത് പശ്യതേ സോഽഥ ബോധാത് ।
സ ശോശുചാനസ്മൃതിശബ്ദബോധഃ ॥ 2.78॥
നാനാശബ്ദാദിഭേദാത് ഫലവിവിധമഹാകര്‍മവൈചിത്ര്യയോഗാത്
ഈഷ്ടേ താം ഗുണധാരണാം ശ്രുതിഹിതാം തദ്ദര്‍ശനോദ്ബോധതഃ ।
തദ്ദര്‍ശനാത് സിദ്ധിത ഏവ സിദ്ധ്യതേ ആചാരയോഗാദൃതതച്ഛ്രുതേശ്ച ॥ 2.79॥
വാചാ സമാരംഭണതോ നിയാമതഃ
തസ്യാധികാപ്രാത്വകസ്യോപദേശാത് ।
തുല്യം ദൃശാ സര്‍വതഃ സ്യാദ്വിഭാഗഃ
അധ്യാപയാത്രാന്നവിശേഷതസ്തു തേ ॥ 2.80॥
കാമോപമര്‍ദേന തദൂര്‍ധ്വരേതസാ
വിമര്‍ശതോ യാതി സ്വതത്ത്വതോഽന്യഃ ।
അനുഷ്ഠേയം ചാന്യത് ശ്രുതിശിരസി നിഷ്ഠാഭ്രമവശാത് ।
വിധിസ്തുത്യാ ഭാവം പ്രവദതി
രഥാഗ്നേരാധാനമനുവദതി ജ്ഞാനാങ്ഗമപി ച ॥ 2.81॥
പ്രാണാത്യയേ വാപി സമം തഥാന്നം
അബാധതഃ സ്മൃതിതഃ കാമകാരേ ।
വിഹിതാശ്രമകര്‍മതഃ സഹൈവ കാര്യാത്
തഥോഭയോര്ലിങ്ഗഭങ്ഗം ച ദര്‍ശയേത് ॥ 2.82॥
തഥാന്തരാ ചാപി സ്മൃതേര്‍വിശേഷതഃ
ജ്യായോഽപി ലിങ്ഗാഭയഭാവനാധികാ ।
സൈവാധികാരാദര്‍ശനാത് തദുക്തം
ആചാരതഃ സ്വാമിന ഈജ്യവൃത്ത്യാ ॥ 2.83॥
സ്മൃതേ ഋത്വിക്സഹകാര്യം ച കൃത്സ്നം ।
തന്‍മൌനവാചാ വചനേന കുര്‍വന്‍ ।
തദൈഹികം തദവസ്ഥാധൃതേശ്ച ॥ 2.84॥
ആവൃത്ത്യാപ്യസകൃത്തഥോപദിശതി ഹ്യാത്മന്നുപാഗച്ഛതി
ഗ്രാഹം യാതി ച ശാസ്ത്രതോ പ്രതീകകലനാത് സാ ബ്രഹ്മദൃഷ്ടിഃ പ്രഭോഃ ।
ആദിത്യാദികൃതീഷു തഥാ സതീരപി കര്‍മാങ്ഗതാധ്യാനതഃ
തസ്മാച്ചാസ്ഥിരതാം സ്മരന്തി ച പുനര്യത്രൈവ തത്ര ശ്രുതാ ॥ 2.85॥
ആപ്രായണാത് തത്ര ദൃഷ്ടം ഹി യത്ര തത്രാഗമാത് പൂര്‍വയോഽശ്ലേഷനാശൌ ।
തഥേതരസ്യാപി പതേദസംസൃതൌ അനാരബ്ധാഗ്നിഹോത്രാദികാര്യേ ॥ 2.86॥
അതോഽന്യേഷാമുഭയോര്യത്ര യോഗാത്
വിദ്യാഭോഗേന വാങ്മനസീ ദര്‍ശനാച്ച ।
സര്‍വാണ്യനുമനസാ പ്രാണ ഏവ
സോഽധ്യക്ഷേത ഉപദര്‍ശേന കച്ചിത് ॥ 2.87॥
സമാനവൃത്ത്യാ ക്രമതേ ചാസു വൃത്ത്യാ
സംസാരതോ വ്യപദേശോപപത്തേഃ ।
സൂക്ഷ്മപ്രമാണോപമര്‍ദോപലബ്ധസ്ഥിതിശ്ച
തഥോപപത്തേരേഷ ഊഷ്മാ രസൈകേ ॥ 2.88॥
അത്ര സ്മര്യനാനുപരതാവിധിവാക്യസിദ്ധേ-
ര്‍വൈയാസകിര്‍മുനിരേഷോവ്യയാത്മാ ।
അവിഭാഗോ വചനാദ്ധാര്‍ദ ഏവ
രശ്ംയനുസാരീ നിശിതോ ദക്ഷിണായനേ ।
യോഗിനഃ പ്രതിസൃതൈസ്തഥാര്‍ചിരാത്
വായുമദ്ഘടിതോ വരുണേന ॥ 2.89॥
അതിവാഹികവിധേസ്തദലിങ്ഗാത് തദ്വദത്ര ഉഭയോരപി സിദ്ധിഃ ।
തദ്വൈതേന ഗതിരപ്യുപാവൃതോ വിശേഷസാമീപ്യസകാര്യഹേതൌ ॥ 2.90॥
സ്മൃതിസ്തഥാഽന്യോഽപി ച ദര്‍ശനേന കായേ തഥാ പ്രതിപത്തിപ്രതീകഃ ।
വിശേഷദൃഷ്ട്യാ സമ്പദാവിര്‍ഭവേന സ്വേനാംശത്വാന്‍മുക്തിവിജ്ഞാനതോ ഹി ॥ 2.91॥
ആത്മപ്രകാശാദവിഭാഗേന ദൃഷ്ടഃ തദ്ബ്രഹ്മണോഽന്യദ്ദ്യുതിതന്‍മാത്രതോഽന്യഃ ।
ഉപന്യാസാദന്യസംകല്‍പഭൂത്യാ രഥവാന്യോഽപ്യുഥാഹ ॥ 2.92॥
ഭാവമന്യോ ഉഭയം ന സ്വഭാവാ
ഭാവേ സമ്പത്തിരേവം ജഗത് സ്യാത് ।
പ്രത്യക്ഷേണോപദേശാത് സ്ഥിതിരപി
ജഗതോ വ്യക്തിഭാവാദുപാസാ
ഭേദാഭാസസ്ഥിതിരവികാരാവര്‍തിരിതി ച ॥ 2.93॥
തഥാ ദൃഷ്ടേര്‍ദ്രഷ്ടുര്‍വിപരീതദൃഷ്ടേഃ ശ്രുതിവശാത്
തഥാ ബുദ്ധേര്‍ബോദ്ധാ ഭവതി അനുമാനേന ഹി ബുധഃ ।
ഭോഗേ സാമാന്യലിങ്ഗാത് ശിവഭജനഭവേ മാന്യമനസാ
അനാവൃത്തിഃ ശബ്ദോ ഭവതി വിധിവാക്യേന നിയതം ॥ 2.94॥
തവോക്തഃ സൂത്രാണാം വിധിരപി ച സാമാന്യമുഭയ-
പ്രകൃഷ്ട ശ്രുത്യൈവ പ്രഭവതി മഹാനന്ദസദനേ ॥ 2.95॥
സ്കന്ദഃ -
ത്രിനേത്രവക്ത്രസുചരിത്രരൂപം മന്ത്രാര്‍ഥവാദാംബുജമിത്രരൂപാഃ ।
പ്രഹൃഷ്ടരൂപാ മുനയോ വിതേനിരേ മതാനുസാരീണ്യഥ സൂത്രിതാനി ॥ 2.96॥
ന താനി ബുദ്ധ്യുദ്ഭവബോധദാനി വിശ്വേശപാദാംബുജഭക്തിദാനി ॥ 2.97॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ശിവേന
ഋഭും പ്രതി സൂത്രോപദേശോ നാമ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥
3 ॥ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥
സൂതഃ -
തതോ മഹേശാത് സംശ്രുത്യ സൂത്രാണി ഋഭുരേവ ഹി ।
കൈലാസേശം മഹാദേവം തുഷ്ടാവ വിനയാഞ്ജലിഃ ॥ 3.1॥
ലബ്ധജ്ഞാനോ മഹാദേവാന്‍ മുനിഭ്യോഽകഥയച്ച തത് ।
തത് സ്തുതിം ച ശൃണുഷ്വേതി ജഗാദ ഗിരിജാസുതഃ ॥ 3.2॥
ജൈഗീഷവ്യം മഹാത്മാനം ജിതഷഡ്വര്‍ഗമുത്തമം ।
സ്കന്ദഃ -
സംസ്തുത്യ സാംബമീശാനമൃഭുര്‍ജ്ഞാനമവിന്ദത ।
ശാംഭവഃ സ മഹായോഗീ തുഷ്ടാവാഷ്ടതനും ഹരം ॥ 3.3॥
ഋഭുഃ -
ഗന്ധദ്വിപവരവൃന്ദത്വചിരുചിബന്ധോദ്യതപട
ഗന്ധപ്രമുഖ മദാന്ധവ്രജദലി ഹരിമുഖനഖരോദ്യത്
സ്കന്ധോദ്യന്‍മുഖ ബന്ധക്ഷുരനിഭ നിര്യദ്രസദസൃഭിന്ദന്നഗധര
വിന്ധ്യപ്രഭശിവ മേധ്യപ്രഭുവര ।
മേധ്യോത്തമശിവ ഭേദ്യാഖിലജഗദുദ്യദ്ഭവഗത
വേദ്യാഗമശിവ ഗദ്യസ്തുതപദ പദ്യപ്രകടഹൃ -
ദുദ്യദ്ഭവഗദ വൈദ്യോത്തമ പാഹി ശംഭോ ॥ 3.4॥
ചണ്ഡദ്വിപകര കാണ്ഡപ്രഭഭുജ ദണ്ഡോദ്യതനഗ
ഖണ്ഡത്രിപുര മഹാണ്ഡസ്ഫുടദുഡുപശിഖണ്ഡ ।
ദ്യുതിവര ഗണ്ഡദ്വയ കോദണ്ഡാന്തക ദണ്ഡിതപാദ പാഹി ശംഭോ ॥ 3.5॥
കിഞ്ചിജ്ജലലവ സിഞ്ചദ്ദ്വിജകുല മുഞ്ചദ്വൃജിന
കുലുംചദ്വിജപതി ചഞ്ചച്ഛവിജട കുഞ്ചത്പദനഖ
മുഞ്ചന്നതവര കരുണാ പാഹി ശംഭോ ॥ 3.6॥
ദേവ ശങ്കര ഹരമഹേശ്വര പാപതസ്കര അമരമയസ്കര ।
ശിവദശംകര പുരമഹേശ്വര ഭവഹരേശ്വര പാഹി ശംഭോ ॥ 3.7॥
അങ്ഗജഭങ്ഗ തുരങ്ഗരഥാങ്ഗ ജലധിനിഷങ്ഗ
ധൃതഭുജങ്ഗാങ്ഗ ദൃശി സുപതങ്ഗ
കരസുകുരങ്ഗ ജടധൃതഗങ്ഗ
യമിഹൃദിസങ്ഗ ഭജശിവലിങ്ഗ ഭവഭയഭങ്ഗ ॥ 3.8॥
ശംബരകരശര ദംബരവരചര ഡംബരഘോഷണ ദുംബരഫലജഗ
നികുരുംബഭരഹര ബിംബിതഹൃദിചിര ലംബിതപദയുഗ
ലംബോദരജനകാന്തകഹര ശിവ ബിന്ദുവരാസന
ബിന്ദുഗഹന ശരദിന്ദുവദനവര കുന്ദധവല ഗണവൃന്ദവിനത
ഭവഭയഹര പരവര കരുണാകര ഫണിവരഭൂഷണ
സ്മര ഹര ഗരധര പരിപാഹി ॥ 3.9॥
രാസഭവൃഷഭേഭ ശരഭാനനഗണഗുണനന്ദിത-
ത്രിഗുണപഥാതിഗ ശരവണഭവനുത തരണിസ്ഥിത വരുണാലയ
കൃതപാരണ മുനിശരണായിത പദപദ്മാരുണ പിങ്ഗജടാധര
കുരു കരുണാം ശങ്കര ശം കുരു മേ ॥ 3.10॥
ജംഭപ്രഹരണ കുംഭോദ്ഭവനുത കുംഭപ്രമഥ നിശുംഭദ്യുതിഹര
ഭിന്ദദ്രണഗണ ഡിംഭായിതസുര താരകഹരസുത
കുംഭ്യുദ്യതപദ വിന്ധ്യസ്ഥിതദിതിമാന്ദ്യപ്രഹര മദാന്ധദ്വിപവര
കൃത്തിപ്രവര സുധാന്ധോനുതപദ ബുദ്ധ്യാഗമശിവ
മേധ്യാതിഥിവരദ മമാവന്ധ്യം കുരു ദിവസം
തവ പൂജനതഃ പരിപാഹി ശംഭോ ॥ 3.11॥
കുന്ദസദൃശ മകരന്ദനിഭസുരവൃന്ദവിനുത കുരുവിന്ദമണിഗണ
വൃന്ദനിഭാങ്ഘ്രിജമന്ദര വസദിന്ദുമകുട ശരദംബുജകൃശ
ഗരനിന്ദനഗല സുന്ദരഗിരിതനയാകൃതി
ദേഹവരാങ്ഗബിന്ദുകലിത ശിവലിങ്ഗഗഹന സുതസിന്ദുരവരമുഖ
ബന്ധുരവരസിന്ധുനദീതട ലിങ്ഗനിവഹവരദിഗ്വസ പാഹി ശംഭോ ॥ 3.12॥
പന്നഗാഭരണ മാരമാരണ വിഭൂതിഭൂഷണ ശൈലജാരമണ ।
ആപദുദ്ധരണ യാമിനീരമണശേഖര സുഖദ പാഹി ശംഭോ ॥ 3.13॥
ദക്ഷാധ്വരവരശിക്ഷ പ്രഭുവര ത്ര്യക്ഷ പ്രബലമഹോക്ഷസ്ഥിത
സിതവക്ഷസ്സ്ഥലകുലചക്ഷുഃശ്രവസ വരാക്ഷസ്രജ ഹര ।
വീക്ഷാനിഹതാധോക്ഷജാത്മജ വരകക്ഷാശ്രയ പുരപക്ഷവിദാരണ
ലീക്ഷായിതസുര ഭിക്ഷാശന ഹര പദ്മാക്ഷാര്‍ചനതുഷ്ട
ഭഗാക്ഷിഹരാവ്യയ ശങ്കര മോക്ഷപ്രദ പരിപാഹി മഹേശ്വര ॥ 3.14॥
അക്ഷയഫലദ ശുഭാക്ഷ ഹരാക്ഷതതക്ഷകകര
ഗരഭക്ഷ പരിസ്ഫുരദക്ഷ ക്ഷിതിരഥ സുരപക്ഷാവ്യയ ।
പുരഹര ഭവ ഹര ഹരിശര ശിവ ശിവ
ശങ്കര കുരു കുരു കരുണാം ശശിമൌലേ ॥ 3.15॥
ഭജാംയഗസുതാധവം പശുപതിം മഹോക്ഷധ്വജം
വലക്ഷഭസിതോജ്ജ്വലം പ്രകടദക്ഷദാഹാക്ഷികം ।
ഭഗാക്ഷിഹരണം ശിവം പ്രമഥിതോരുദക്ഷാധ്വരം
പ്രപക്ഷസുരതാമുനിപ്രമഥശിക്ഷിതാധോക്ഷജം ॥ 3.16॥
ശ്രീനാഥാക്ഷിസരോജരാജിതപദാംഭോജൈകപൂജോത്സവൈ-
ര്‍നിത്യം മാനസമേതദസ്തു ഭഗവന്‍ സദ്രാജമൌലേ ഹര ।
ഭൂഷാഭൂതഭുജങ്ഗസങ്ഗത മഹാഭസ്മാങ്ഗനേത്രോജ്വല-
ജ്ജ്വാലാദഗ്ധമനങ്ഗപതങ്ഗദൃഗുമാകാന്താവ ഗങ്ഗാധര ॥ 3.17॥
സ്വാത്മാനന്ദപരായണാംബുജഭവസ്തുത്യാഽധുനാ പാഹി മാം
MISSING .
ഗിരിജാമുഖസഖ ഷണ്‍മുഖ പഞ്ചമുഖോദ്യതദുര്‍മുഖമുഖ-
ഹര ആഖുവഹോന്‍മുഖ ലേഖഗണോന്‍മുഖ ശങ്കര ഖഗഗമപരിപൂജ്യ ॥ 3.18॥
കോടിജന്‍മവിപ്രകര്‍മശുദ്ധചിത്തവര്‍ത്മനാം
ശ്രൌതസിദ്ധശുദ്ധഭസ്മദഗ്ധസര്‍വവര്‍ഷ്മണാം ।
രുദ്രഭുക്തമേധ്യഭുക്തിദഗ്ധസര്‍വപാപ്മനാം
രുദ്രസൂക്തി ഉക്തിഭക്തിഭുക്തിമുക്തിദായികാം ।
പുരഹര ഇഷ്ടതുഷ്ടിമുക്തിലാസ്യവാസനാ
ഭക്തിഭാസകൈലാസമീശ ആശു ലഭ്യതേ ॥ 3.19॥
സ്കന്ദഃ -
തത്സ്തുത്യാ തോഷിതഃ ശംഭുസ്തമാഹ ഋഭുമീശ്വരഃ ।
പ്രസന്നഃ കരുണാംഭോധിരംഭോജസുതമോദനഃ ॥ 3.20॥
ഈശ്വരഃ -
വേദാന്തപാഠപഠനേന ഹഠാദിയോഗൈഃ
ശ്രീനീലകണ്ഠപദഭക്തിവികുണ്ഠഭാവാഃ ।
യേ കര്‍മഠാ യതിവരാ ഹരിസൌരിഗേഹേ
സാലാവൃകൈര്‍വരകഠോരകുഠാരഘാതൈഃ ॥ 3.21॥
ഭിന്നോത്തമാങ്ഗഹൃദയാശ്ച ഭുസുണ്ഡിഭിസ്തേ ।
ഭിക്ഷാശനാ ജരഠരാസഭവദ്ഭ്രമന്തി ॥ 3.22॥
വിദ്യുച്ചഞ്ചലജീവിതേഽപി ന മനാഗുത്പദ്യതേ ശാംഭവീ
ഭക്തിര്‍ഭീമപദാംബുജോത്തമപദേ ഭസ്മത്രിപുണ്ഡ്രേഽപി ച ।
രുദ്രാക്ഷാമലരുദ്രസൂക്തിജപനേ നിഷ്ഠാ കനിഷ്ഠാത്മനാം
വിഷ്ഠാവിഷ്ടകുനിഷ്ഠകഷ്ടകുധിയാം ദുഷ്ടാത്മനാം സര്‍വദാ ॥ 3.23॥
ഭ്രഷ്ടാനാം ദുരദൃഷ്ടതോ ജനിജരാനാശേന നഷ്ടാത്മനാം
ജ്യേഷ്ഠശ്രീശിപിവിഷ്ടചാരുചരണാംഭോജാര്‍ചനാനാദരഃ ।
തേനാനിഷ്ടപരമ്പരാസമുദയൈരഷ്ടാകൃതേര്‍ന സ്മൃതിഃ
വിഷ്ഠാപൂരിതദുര്‍മുഖേഷു നരകേ ഭ്രഷ്ടേ ചിരം സംസ്ഥിതിഃ ॥ 3.24॥
അജ്ഞായത്തേഷ്വഭിജ്ഞാഃ സുരവരനികരം സ്തോത്രശാസ്ത്രാദിതുഷ്ടം
സത്രാശം മന്ത്രമാത്രൈര്‍വിധിവിഹിതധിയാ സാമഭാഗൈര്യജന്തി ।
ശ്രാദ്ധേ ശ്രദ്ധാഭരണഹരണഭ്രാന്തരൂപാന്‍പിതൄംസ്തേ
തത്തച്ഛ്രദ്ധാസമുദിതമനഃ സ്വാന്തരാ ശംഭുമീശം ॥
നാഭ്യര്‍ചന്തി പ്രണതശരണം മോക്ഷദം മാം മഹേശം ॥ 3.25॥
ആര്യാഃ ശര്‍വസമര്‍ചനേന സതതം ദൂര്‍വാദലൈഃ കോമലൈഃ
ബില്വാഖര്‍വദലൈശ്ച ശങ്കരമഹാഭാഗം ഹൃദന്തഃ സദാ ।
പര്‍വസ്വപ്യവിശേഷിതേന മനസാ ഗര്‍വം വിഹായാദരാത്
ദുര്‍ഗാണ്യാശു തരന്തി ശങ്കരകൃപാപീയൂഷധാരാരസൈഃ ॥ 3.26 ॥
ശ്രീചന്ദ്രചൂഡചരണാംബുജ പൂജനേന
കാലം നയന്തി പശുപാശവിമുക്തിഹേതോഃ ।
ഭാവാഃ പരം ഭസിതഫാലലസത്ത്രിപുണ്ഡ്ര-
രുദ്രാക്ഷകങ്കണലസത്കരദണ്ഡയുഗ്മാഃ ॥ 3.27॥
പഞ്ചാക്ഷരപ്രണവസൂക്തധിയാ വദന്തി
നാമാനി ശാംഭവമനോഹരദാനി ശംഭോ ।
മുക്തിപ്രദാനി സതതം ശിവഭക്തവര്യാഃ
യേ ബില്വമൂലശിവലിങ്ഗസമര്‍ചനേന ॥ 3.28॥
കാലം നയേദ്വിമലകോമലബില്വപത്രൈഃ
നോ തസ്യ കാലജഭയം ഭവതാപപാപം ।
സന്താപഭൂപജനിതം ഭജതാം മഹേശം ॥ 3.29॥
ശശ്വദ്വിശ്വേശപാദൌ യമശമനിയമൈര്‍ഭൂതിരുദ്രാക്ഷഗാത്രോ
വിശ്വത്രസ്തോ ഭുജങ്ഗാങ്ഗദവരഗിരിജാനായകേ ലബ്ധഭക്തിഃ ।
മുഗ്ധോഽപ്യധ്യാത്മവിദ് യോ ഭവതി ഭവഹരസ്യാര്‍ചയാ പ്രാപ്തകാമഃ ॥ 3.30॥
ശബ്ദൈരബ്ദശതേഽപി നൈവ സ ലഭേത് ജ്ഞാനം ന തര്‍കഭ്രമൈഃ
മീമാംസാ ദ്വയതസ്തഥാദ്വയപദം കിം സാംഖ്യസംഖ്യാ വദ ।
യോഗായാസപരമ്പരാദിവിഹിതൈര്‍വേദാന്തകാന്താരകേ
ശ്രാംയന്‍ ഭക്തിവിവര്‍ജിതേന മനസാ ശംഭോഃ പദേ മുക്തയേ ॥ 3.31॥
കിം ഗങ്ഗയാ വാ മകരേ പ്രയാഗ-
സ്നാനേന വാ യോഗമഖക്രിയാദ്യൈഃ ।
യത്രാര്‍ചിതം ലിങ്ഗവരം ശിവസ്യ
തത്രൈവ സര്‍വാര്‍ഥപരമ്പരാ സ്യാത് ॥ 3.32॥
ശ്രീശൈലോ ഹിമഭൂധരോഽരുണഗിരിര്‍വൃദ്ധാദ്രിഗോപര്‍വതൌ
ശ്രീമദ്ധേമസഭാവിഹാര ഭഗവന്‍ നൃത്തം ത്രിനേത്രോ ഗിരിഃ ।
കൈലാസോത്തരദക്ഷിണൌ ച ഭഗവാന്‍ യത്രാര്‍ചനേ ശങ്കരോ
ലിങ്ഗേ സന്നിഹിതോ വസത്യനുദിനം ശാങ്ഗസ്യ ഹൃത്പങ്കജേ ॥ 3.33॥
തത്രാവിമുക്തം ശശിചൂഡവാസം
ഓംകാരകാലഞ്ജര രുദ്രകോടിം ।
ഗങ്ഗാബുധേഃ സങ്ഗമമംബികാപതി-
പ്രിയം തു ഗോകര്‍ണകസഹ്യജാതടം ॥ 3.34॥
യത്രാഭ്യര്‍ണഗതം മഹേശകരുണാപൂര്‍ണം തു തൂര്‍ണം ഹൃദാ
ലിങ്ഗം പൂജിതമപ്യപാസ്തദുരിതം തീര്‍ഥാനി ഗങ്ഗാദയഃ ।
പുണ്യാശ്ചാശ്രമസംഘകാ ഗിരിവരക്ഷേത്രാണി ശംഭോഃ പദം
ഭക്തിയുക്തഭജനേന മഹേശേ ശക്തിവജ്ജഗദിദം പരിഭാതി ॥ 3.35॥
കര്‍മന്ദിവൃന്ദാ അപി വേദമൌലി-
സിദ്ധാന്തവാക്യകലനേഽപി ഭവന്തി മന്ദാഃ ।
കാമാദിബദ്ധഹൃദയാഃ സിതഭസ്മപുണ്ഡ്ര-
രുദ്രാക്ഷ ശങ്കരസമര്‍ചനതോ വിഹീനാഃ ॥ 3.36॥
ഹീനാ ഭവന്തി ബഹുധാപ്യബുധാ ഭവന്തി
മത്പ്രേമവാസഭവനേഷു വിഹീനവാസാഃ ॥ 3.37॥
അഷ്ടംയാമഷ്ടമൂര്‍തിര്‍നിശി ശശിദിവസേ സോമചൂഡം തു മുക്ത്യൈ
ഭൂതായാം ഭൂതനാഥം ധൃതഭസിതതനുര്‍വീതദോഷേ പ്രദോഷേ ।
ഗവ്യൈഃ പഞ്ചാമൃതാദ്യൈഃ ഫലവരജരസൈര്‍ബില്വപത്രൈശ്ച ലിങ്ഗേ
തുങ്ഗേ ശാങ്ഗേഽപ്യസങ്ഗോ ഭജതി യതഹൃദാ നക്തഭുക്ത്യൈകഭക്തഃ ॥ 3.38॥
ജ്ഞാനാനുത്പത്തയേ തദ്ധരിവിധിസമതാബുദ്ധിരീശാനമൂര്‍തൌ
ഭസ്മാക്ഷാധൃതിരീശലിങ്ഗഭജനാശൂന്യം തു ദുര്‍മാനസം ।
ശംഭോസ്തീര്‍ഥമഹത്സുതീര്‍ഥവരകേ നിന്ദാവരേ ശാങ്കരേ
ശ്രീമദ്രുദ്രജപാദ്യദ്രോഹകരണാത് ജ്ഞാനം ന ചോത്പദ്യതേ ॥ 3.39॥
ഈശോത്കര്‍ഷധിയൈകലിങ്ഗനിയമാദഭ്യര്‍ചനം ഭസ്മധൃക്
രുദ്രാക്ഷാമല സാരമന്ത്ര സുമഹാപഞ്ചാക്ഷരേ ജാപിനാം ।
ഈശസ്ഥാനനിവാസശാംഭവകഥാ ഭക്തിശ്ച സംകീര്‍തനം
ഭക്തസ്യാര്‍ചനതോ ഭവേത് സുമഹാജ്ഞാനം പരം മുക്തിദം ॥ 3.40॥
ആദ്യന്തയോര്യഃ പ്രണവേന യുക്തം
ശ്രീരുദ്രമന്ത്രം പ്രജപത്യഘഘ്നം ।
തസ്യാംഘ്രിരേണും ശിരസാ വഹന്തി
ബ്രഹ്മാദയഃ സ്വാഘനിവൃത്തികാമാഃ ॥ 3.41॥
അപൂര്‍വാഥര്‍വോക്ത ശ്രുതിശിരസി വിജ്ഞാനമനഘം
മഹാഖര്‍വാജ്ഞാനപ്രശമനകരം യോ വിരചയേത് ।
മുനേ ഹൃത്പര്‍വാണാം വിശസനകരം സപ്തമനുഭി-
ര്‍വ്രതം ശീര്‍ഷണ്യം യോ വിരചയതി തസ്യേദമുദിതം ॥ 3.42॥
ഗുരൌ യസ്യ പ്രേമ ശ്രുതിശിരസി സൂത്രാര്‍ഥപദഗം
മയി ശ്രദ്ധാ വൃദ്ധാ ഭവതി കില തസ്യൈഷ സുലഭഃ ।
അനന്യോ മാര്‍ഗോഽയം അകഥിതമിദം ത്വയ്യപി മുദാ
യദാ ഗോപ്യോ മുഗ്ധേ സുവിഹിതമുനിഷ്വേവ ദിശ വൈ ॥ 3.43॥
സ്കന്ദഃ -
ഇതി സ്തുത്വാ ശംഭോഃ പ്രമുദിതമനാസ്ത്വേഷ സ ഋഭുഃ
മുനിര്‍നത്വാ ദേവം നഗമഗപദീശസ്യ നിലയം ।
യതോ ഗങ്ഗാ തുങ്ഗാ പ്രപതതി ഹിമാദ്രേഃ ശിഖരതോ
മുനീന്ദ്രേഷ്വാഹേദം തദപി ശൃണു വിപ്രോത്തമ ഹൃദാ ॥ 3.44॥
ഋഭുഃ -
പതന്ത്വശനയോ മുഹുര്‍ഗിരിവരൈഃ സമുദ്രോര്‍വരാ
ഭവത്വധരസമ്പ്ലവാ ഗ്രഹഗണാഃ സുരാ യാന്ത്വഘഃ ।
ഭവജ്ജനിമ പൂജനാന്‍മമ മനോ ന യാത്യന്യതഃ
ശപാമി പ്രപദേ പ്രഭോസ്തവ സരോരുഹാഭേ ഹര ॥ 3.45॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ
ശിവഋഭുസംവാദോ നാമ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥
4 ॥ ചതുര്‍ഥോഽധ്യായഃ ॥
സ്കന്ദഃ -
ഹിമാദ്രിശിഖരേ തത്ര കേദാരേ സംസ്ഥിതം ഋഭും ।
കേദാരേശം പൂജയന്തം ശാംഭവം മുനിസത്തമം ।
ഭസ്മരുദ്രാക്ഷസമ്പന്നം നിഃസ്പൃഹം മുനയോഽബ്രുവന്‍ ॥ 4.1॥
മുനയഃ -
പദ്മോദ്ഭവസുതശ്രേഷ്ഠ ത്വയാ കൈലാസപര്‍വതേ ।
ആരാധ്യ ദേവമീശാനം തസ്മാത് സൂത്രശ്രുതീരിതം ॥ 4.2॥
ജ്ഞാനം ലബ്ധം മുനിശ്രേഷ്ഠ ത്വം നോ ബ്രൂഹി വിമുക്തയേ ।
യേന സംസാരവാരാശേഃ സമുത്തീര്‍ണാ ഭവാമഹേ ॥ 4.3॥
സൂതഃ -
ഋഭുര്‍മുനീനാം വചസാ തുഷ്ടഃ ശിഷ്ടാന്‍ സമീക്ഷ്യ താന്‍ ।
അഷ്ടമൂര്‍തിപദധ്യാനനിഷ്ഠാംസ്താനഭ്യുവാച ഹ ॥ 4.4॥
ഋഭുഃ -
നാഗോപ്യം ഭവതാമസ്തി ശാംഭവേഷു മഹാത്മസു ।var was അസ്മി
ത്രിനേത്രപ്രേമസദനാന്‍ യുഷ്മാന്‍ പ്രേക്ഷ്യ വദാമി തത് ॥ 4.5॥
ശാങ്കരം സൂത്രവിജ്ഞാനം ശ്രുതിശീര്‍ഷമഹോദയം ।
ശൃണുധ്വം ബ്രഹ്മവിച്ഛ്രേഷ്ഠാഃ ശിവജ്ഞാനമഹോദയം ॥ 4.6॥
യേന തീര്‍ണാഃ സ്ഥ സംസാരാത് ശിവഭക്ത്യാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ ।var was തീര്‍ണാസ്ഥ
നമസ്കൃത്വാ മഹാദേവം വക്ഷ്യേ വിജ്ഞാനമൈശ്വരം ॥ 4.7॥
ഋഭുഃ -
വിശ്വസ്യ കാരണമുമാപതിരേവ ദേവോ
വിദ്യോതകോ ജഡജഗത്പ്രമദൈകഹേതുഃ ।
ന തസ്യ കാര്യം കരണം മഹേശിതുഃ
സ ഏവ തത്കാരണമീശ്വരോ ഹരഃ ॥ 4.8॥
സൂതഃ സായകസംഭവഃ സമുദിതാഃ സൂതാനനേഭ്യോ ഹയാഃ
നേത്രേ തേ രഥിനോ രഥാങ്ഗയുഗലീ യുഗ്യാന്തമൃഗ്യോ രഥീ ।
മൌവീമൂര്‍ധ്നി രഥഃ സ്ഥിതോ രഥവഹശ്ചാപം ശരവ്യം പുരഃ
യോദ്ധും കേശചരാഃ സ ഏവ നിഖിലസ്ഥാണോരണുഃ പാതു വഃ ॥ 4.9॥var was നഃ
നിദാഘമഥ സംബോധ്യ തതോ ഋഭുരുവാച ഹ ।
അധ്യാത്മനിര്‍ണയം വക്ഷ്യേ നാസ്തി കാലത്രയേഷ്വപി ॥ 4.10॥
ശിവോപദിഷ്ടം സംക്ഷിപ്യ ഗുഹ്യാത് ഗുഹ്യതരം സദാ ।
അനാത്മേതി പ്രസങ്ഗാത്മാ അനാത്മേതി മനോഽപി വാ ।
അനാത്മേതി ജഗദ്വാപി നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.11॥
സര്‍വസംകല്‍പശൂന്യത്വാത് സര്‍വാകാരവിവര്‍ജനാത്
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.12॥
ചിത്താഭാവേ ചിന്തനീയോ ദേഹാഭാവേ ജരാ ച ന ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.13॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
പാദാഭാവാദ്ഗതിര്‍നാസ്തി ഹസ്താഭാവാത് ക്രിയാ ച ന ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.14॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
ബ്രഹ്മാഭാവാജ്ജഗന്നാസ്തി തദഭാവേ ഹരിര്‍ന ച ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.15॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
മൃത്യുര്‍നാസ്തി ജരാഭാവേ ലോകവേദദുരാധികം ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.16॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
ധര്‍മോ നാസ്തി ശുചിര്‍നാസ്തി സത്യം നാസ്തി ഭയം ന ച ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.17॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
അക്ഷരോച്ചാരണം നാസ്തി അക്ഷരത്യജഡം മമ ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.18॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
ഗുരുരിത്യപി നാസ്ത്യേവ ശിഷ്യോ നാസ്തീതി തത്ത്വതഃ ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.19॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
ഏകാഭാവാന്ന ദ്വിതീയം ന ദ്വിതീയാന്ന ചൈകതാ ।
സത്യത്വമസ്തി ചേത് കിഞ്ചിദസത്യത്വം ച സംഭവേത് ॥ 4.20॥
അസത്യത്വം യദി ഭവേത് സത്യത്വം ച ഘടിഷ്യതി ।
ശുഭം യദ്യശുഭം വിദ്ധി അശുഭം ശുഭമസ്തി ചേത് ॥ 4.21॥
ഭയം യദ്യഭയം വിദ്ധി അഭയാദ്ഭയമാപതേത് ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.22॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
ബദ്ധത്വമസ്തി ചേന്‍മോക്ഷോ ബന്ധാഭാവേ ന മോക്ഷതാ ।
മരണം യദി ചേജ്ജന്‍മ ജന്‍മാഭാവേ മൃതിര്‍ന ച ॥ 4.23॥
ത്വമിത്യപി ഭവേച്ചാഹം ത്വം നോ ചേദഹമേവ ന ।
ഇദം യദി തദേവാപി തദഭാവേ ഇദം ന ച ॥ 4.24॥
അസ്തി ചേദിതി തന്നാസ്തി നാസ്തി ചേദസ്തി കിംച ന ।
കാര്യം ചേത് കാരണം കിഞ്ചിത് കാര്യാഭാവേ ന കാരണം ॥ 4.25॥
ദ്വൈതം യദി തദാഽദ്വൈതം ദ്വൈതാഭാവേഽദ്വയം ച ന ।
ദൃശ്യം യദി ദൃഗപ്യസ്തി ദൃശ്യാഭാവേ ദൃഗേവ ന ॥ 4.26॥
അന്തര്യദി ബഹിഃ സത്യമന്താഭാവേ ബഹിര്‍ന ച ।
പൂര്‍ണത്വമസ്തി ചേത് കിംചിദപൂര്‍ണത്വം പ്രസജ്യതേ ॥ 4.27॥
കിഞ്ചിദസ്തീതി ചേച്ചിത്തേ സര്‍വം ഭവതി ശീഘ്രതഃ ।
യത്കിംചിത് കിമപി ക്വാപി നാസ്തി ചേന്ന പ്രസജ്യതി ॥ 4.28॥
തസ്മാദേതത് ക്വചിന്നാസ്തി ത്വം നാഹം വാ ഇമേ ഇദം ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.29॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
നാസ്തി ദൃഷ്ടാന്തകം ലോകേ നാസ്തി ദാര്‍ഷ്ടാന്തികം ക്വചിത് ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 4.30॥var was ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത്
പരം ബ്രഹ്മാഹമസ്മീതി സ്മരണസ്യ മനോ ന ഹി ।
ബ്രഹ്മമാത്രം ജഗദിദം ബ്രഹ്മമാത്രത്വമപ്യ ഹി ॥ 4.31॥
ചിന്‍മാത്രം കേവലം ചാഹം നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ।
ഇത്യാത്മനിര്‍ണയം പ്രോക്തം ഭവതേ സര്‍വസങ്ഗ്രഹം ॥ 4.32॥var was നിര്‍ണ്യഃ പ്രോക്തഃ
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 4.33॥
നിദാഘഃ-var was ഋഭുഃ-
ഭഗവന്‍ കോ ഭവാന്‍ കോ നു വദ മേ വദതാം വര ।var was നിദാഘ
യച്ഛ്രുത്വാ തത്ക്ഷണാന്‍മുച്യേന്‍മഹാസംസാരസംകടാത് ॥ 4.34॥
ഋഭുഃ-
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരം സുഖം ।
അഹമേവാഹമേവാഹമഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.35॥
അഹം ചൈതന്യമേവാസ്മി ദിവ്യജ്ഞാനാത്മകോ ഹ്യഹം ।
സര്‍വാക്ഷരവിഹീനോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.36॥
അഹമര്‍ഥവിഹീനോഽസ്മി ഇദമര്‍ഥവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വാനര്‍ഥവിമുക്തോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.37॥
നിത്യശുദ്ധോഽസ്മി ബുദ്ധോഽസ്മി നിത്യോഽസ്ംയത്യന്തനിര്‍മലഃ ।
നിത്യാനദസ്വരൂപോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.38॥
നിത്യപൂര്‍ണസ്വരൂപോഽസ്മി സച്ചിദാനന്ദമസ്ംയഹം ।
കേവലാദ്വൈതരൂപോഽഹമഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.39॥
അനിര്‍ദേശ്യസ്വരൂപോഽസ്മി ആദിഹീനോഽസ്ംയനന്തകഃ ।
അപ്രാകൃതസ്വരൂപോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.40॥
സ്വസ്വസംകല്‍പഹീനോഽഹം സര്‍വാവിദ്യാവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വമസ്മി തദേവാസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.41॥
സര്‍വനാമാദിഹീനോഽഹം സര്‍വരൂപവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വസങ്ഗവിഹീനോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.42॥
സര്‍വവാചാം വിധിശ്ചാസ്മി സര്‍വവേദാവധിഃ പരഃ ।
സര്‍വകാലാവധിശ്ചാസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.43॥
സര്‍വരൂപാവധിശ്ചാഹം സര്‍വനാമാവധിഃ സുഖം ।
സര്‍വകല്‍പാവധിശ്ചാസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.44॥
അഹമേവ സുഖം നാന്യദഹമേവ ചിദവ്യയഃ ।
അഹമേവാസ്മി സര്‍വത്ര അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.45॥
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രാത്മാ കേവലം ശുദ്ധചിദ്ഘനഃ ।
കേവലാഖണ്ഡോസാരോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.46॥
കേവലം ജ്ഞാനരൂപോഽസ്മി കേവലാകാരരൂപവാന്‍ ।
കേവലാത്യന്തസാരോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.47॥
സത്സ്വരൂപോഽസ്മി കൈവല്യസ്വരൂപോഽസ്ംയഹമേവ ഹി ।
അര്‍ഥാനര്‍ഥവിഹീനോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.48॥
അപ്രമേയസ്വരൂപോഽസ്മി അപ്രതര്‍ക്യസ്വരൂപവാന്‍ ।
അപ്രഗൃഹ്യസ്വരൂപോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.49॥
അരസസ്യുതരൂപോഽസ്മി അനുതാപവിവര്‍ജിതഃ ।
അനുസ്യൂതപ്രകാശോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.50॥
സര്‍വകര്‍മവിഹീനോഽഹം സര്‍വഭേദവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വസന്ദേഹഹീനോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.51॥
അഹംഭാവവിഹീനോഽസ്മി വിഹീനോഽസ്മീതി മേ ന ച ।
സര്‍വദാ ബ്രഹ്മരൂപോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.52॥
ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മാദിഹീനോഽസ്മി കേശവത്വാദി ന ക്വചിത് ।
ശങ്കരാദിവിഹീനോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 4.53॥
തൂഷ്ണീമേവാവഭാസോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ।
കിഞ്ചിന്നാസ്തി പരോ നാസ്തി കിംചിദസ്മി പരോഽസ്മി ച ॥ 4.54॥
ന ശരീരപ്രകാശോഽസ്മി ജഗദ്ഭാസകരോ ന ച ।
ചിദ്ഘനോഽസ്മി ചിദംശോഽസ്മി സത്സ്വരൂപോഽസ്മി സര്‍വദാ ॥ 4.55॥
മുദാ മുദിതരൂപോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ।
ന ബാലോഽസ്മി ന വൃദ്ധോഽസ്മി ന യുവാഽസ്മി പരാത് പരഃ ॥ 4.56॥
ന ച നാനാസ്വരൂപോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ।
ഇമം സ്വാനുഭവം പ്രോക്തം സര്‍വോപനിഷദാം പരം രസം ॥ 4.57॥
യോ വാ കോ വാ ശൃണോതീദം ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 4.58॥
ന സ്ഥൂലോഽപ്യനണുര്‍ന തേജമരുതാമാകാശനീരക്ഷമാ
ഭൂതാന്തര്‍ഗതകോശകാശഹൃദയാദ്യാകാശമാത്രാക്രമൈഃ ।
ഉദ്ഗ്രന്ഥശ്രുതിശാസ്ത്രസൂത്രകരണൈഃ കിഞ്ചിജ്ജ്ഞ സര്‍വജ്ഞതാ
ബുദ്ധ്യാ മോഹിതമായയാ ശ്രുതിശതൈര്‍ഭോ ജാനതേ ശങ്കരം ॥ 4.59॥
॥ ഇതി ശ്രീ ശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ
ഋഭുനിദാഘസംവാദോ നാമ ചതുര്‍ഥോഽധ്യായഃ ॥
5 ॥ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥
നിദാഘഃ -
ഏവം സ്ഥിതേ ഋഭോ കോ വൈ ബ്രഹ്മഭാവായ കല്‍പതേ ।
തന്‍മേ വദ വിശേഷേണ ജ്ഞാനം ശങ്കരവാക്യജം ॥ 5.1॥
ഋഭുഃ -
ത്വമേവ ബ്രഹ്മ ഏവാസി ത്വമേവ പരമോ ഗുരുഃ ।
ത്വമേവാകാശരൂപോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.2॥
ത്വമേവ സര്‍വഭാവോഽസി ത്വമേവാര്‍ഥസ്ത്വമവ്യയഃ ।
ത്വം സര്‍വഹീനസ്ത്വം സാക്ഷീ സാക്ഷിഹീനോഽസി സര്‍വദാ ॥ 5.3॥
കാലസ്ത്വം സര്‍വഹീനസ്ത്വം സാക്ഷിഹീനോഽസി സര്‍വദാ ।
കാലഹീനോഽസി കാലോഽസി സദാ ബ്രഹ്മാസി ചിദ്ഘനഃ ।
സര്‍വതത്ത്വസ്വരൂപോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.4॥
സത്യോഽസി സിദ്ധോഽസി സനാതനോഽസി
മുക്തോഽസി മോക്ഷോഽസി സദാഽമൃതോഽസി ।
ദേവോഽസി ശാന്തോഽസി നിരാമയോഽസി
ബ്രഹ്മാസി പൂര്‍ണോഽസി പരാവരോഽസി ॥ 5.5॥
സമോഽസി സച്ചാസി സനാതനോഽസി
സത്യാദിവാക്യൈഃ പ്രതിപാദിതോഽസി ।
സര്‍വാങ്ഗഹീനോഽസി സദാസ്ഥിതോഽസി
ബ്രഹ്മാസി പൂര്‍ണോഽസി പരാവരോഽസി ॥ 5.6॥var was പരാപരോഽസി
സര്‍വപ്രപഞ്ചഭ്രമവര്‍ജിതോഽസി സര്‍വേഷു ഭൂതേഷു സദോദിതോഽസി ।
സര്‍വത്ര സംകല്‍പവിവര്‍ജിതോഽസി ബ്രഹ്മാസി പൂര്‍ണോഽസി പരാവരോഽസി ॥ 5.7॥
സര്‍വത്ര സന്തോഷസുഖാസനോഽസി സര്‍വത്ര വിദ്വേഷവിവര്‍ജിതോഽസി ।
സര്‍വത്ര കാര്യാദിവിവര്‍ജിതോഽസി ബ്രഹ്മാസി പൂര്‍ണോഽസി പരാവരോഽസി ॥ 5.8॥
ചിദാകാരസ്വരൂപോഽസി ചിന്‍മാത്രോഽസി നിരങ്കുശഃ ।
ആത്മന്യേവാവസ്ഥിതോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.9॥
ആനന്ദോഽസി പരോഽസി ത്വം സര്‍വശൂന്യോഽസി നിര്‍ഗുണഃ ।
ഏക ഏവാദ്വിതീയോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.10॥
ചിദ്ഘനാനന്ദരൂപോഽസി ചിദാനന്ദോഽസി സര്‍വദാ ।
പരിപൂര്‍ണസ്വരൂപോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.11॥
തദസി ത്വമസി ജ്ഞോഽസി സോഽസി ജാനാസി വീക്ഷ്യസി ।
ചിദസി ബ്രഹ്മഭൂതോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.12॥
അമൃതോഽസി വിഭുശ്ചാസി ദേവോഽസി ത്വം മഹാനസി ।
ചഞ്ചലോഷ്ഠകലങ്കോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.13॥
സര്‍വോഽസി സര്‍വഹീനോഽസി ശാന്തോഽസി പരമോ ഹ്യസി ।
കാരണം ത്വം പ്രശാന്തോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.14॥
സത്താമാത്രസ്വരൂപോഽസി സത്താസാമാന്യകോ ഹ്യസി ।
നിത്യശുദ്ധസ്വരൂപോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.15॥
ഈഷണ്‍മാത്രവിഹീനോഽസി അണുമാത്രവിവര്‍ജിതഃ ।
അസ്തിത്വവര്‍ജിതോഽസി ത്വം നാസ്തിത്വാദിവിവര്‍ജിതഃ ॥ 5.16॥
യോഽസി സോഽസി മഹാന്തോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.17॥
ലക്ഷ്യലക്ഷണഹീനോഽസി ചിന്‍മാത്രോഽസി നിരാമയഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസോ നിത്യം ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.18॥
സര്‍വാധാരസ്വരൂപോഽസി സര്‍വതേജഃ സ്വരൂപകഃ ।
സര്‍വാര്‍ഥഭേദഹീനോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.19॥
ബ്രഹ്മൈവ ഭേദശൂന്യോഽസി വിപ്ലുത്യാദിവിവര്‍ജിതഃ ।
ശിവോഽസി ഭേദഹീനോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.20॥
പ്രജ്ഞാനവാക്യഹീനോഽസി സ്വസ്വരൂപം പ്രപശ്യസി ।
സ്വസ്വരൂപസ്ഥിതോഽസി ത്വം ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.21॥
സ്വസ്വരൂപാവശേഷോഽസി സ്വസ്വരൂപോ മതോ ഹ്യസി ।
സ്വാനന്ദസിന്ധുമഗ്നോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.22॥
സ്വാത്മരാജ്യേ ത്വമേവാസി സ്വയമാത്മാനമോ ഹ്യസി ।
സ്വയം പൂര്‍ണസ്വരൂപോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.23॥
സ്വസ്മിന്‍ സുഖേ സ്വയം ചാസി സ്വസ്മാത് കിഞ്ചിന്ന പശ്യസി ।
സ്വാത്മന്യാകാശവദ്ഭാസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.24॥
സ്വസ്വരൂപാന്ന ചലസി സ്വസ്വരൂപാന്ന പശ്യസി ।
സ്വസ്വരൂപാമൃതോഽസി ത്വം ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.25॥
സ്വസ്വരൂപേണ ഭാസി ത്വം സ്വസ്വരൂപേണ ജൃംഭസി ।
സ്വസ്വരൂപാദനന്യോഽസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.26॥
സ്വയം സ്വയം സദാഽസി ത്വം സ്വയം സര്‍വത്ര പശ്യസി ।
സ്വസ്മിന്‍ സ്വയം സ്വയം ഭുങ്ക്ഷേ ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 5.27॥
സൂതഃ -
തദാ നിധാഘവചസാ തുഷ്ടോ ഋഭുരുവാച തം ।
ശിവപ്രേമരസേ പാത്രം തം വീക്ഷ്യാബ്ജജനന്ദനഃ ॥ 5.28॥
ഋഭുഃ -
കൈലാസേ ശങ്കരഃ പുത്രം കദാചിദുപദിഷ്ടവാന്‍ ।
തദേവ തേ പ്രവക്ഷ്യാമി സാവധാനമനാഃ ശൃണു ॥ 5.29॥
അയം പ്രപഞ്ചോ നാസ്ത്യേവ നോത്പന്നോ ന സ്വതഃ ക്വചിത് ।
ചിത്രപ്രപഞ്ച ഇത്യാഹുര്‍നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.30॥
ന പ്രപഞ്ചോ ന ചിത്താദി നാഹംകാരോ ന ജീവകഃ ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.31॥
മായകാര്യാദികം നാസ്തി മായാകാര്യഭയം നഹി ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.32॥
കര്‍താ നാസ്തി ക്രിയാ നാസ്തി കരണം നാസ്തി പുത്രക ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.33॥
ഏകം നാസ്തി ദ്വയം നാസ്തി മന്ത്രതന്ത്രാദികം ച ന ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.34॥
ശ്രവണം മനനം നാസ്തി നിദിധ്യാസനവിഭ്രമഃ ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.35॥
സമാധിദ്വിവിധം നാസ്തി മാതൃമാനാദി നാസ്തി ഹി ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.36॥
അജ്ഞാനം ചാപി നാസ്ത്യേവ അവിവേകകഥാ ന ച ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.37॥
അനുബന്ധചതുഷ്കം ച സംബന്ധത്രയമേവ ന ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.38॥
ഭൂതം ഭവിഷ്യന്ന ക്വാപി വര്‍തമാനം ന വൈ ക്വചിത് ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.39॥
ഗങ്ഗാ ഗയാ തഥാ സേതുവ്രതം വാ നാന്യദസ്തി ഹി ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.40॥
ന ഭൂമിര്‍ന ജലം വഹ്നിര്‍ന വായുര്‍ന ച ഖം ക്വചിത് ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.41॥
നൈവ ദേവാ ന ദിക്പാലാ ന പിതാ ന ഗുരുഃ ക്വചിത് ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 5.42॥
ന ദൂരം നാന്തികം നാന്തം ന മധ്യം ന ക്വചിത് സ്ഥിതിഃ ।
നാദ്വൈതദ്വൈതസത്യത്വമസത്യം വാ ഇദം ന ച ॥ 5.43॥
ന മോക്ഷോഽസ്തി ന ബന്ധോഽസ്തി ന വാര്‍താവസരോഽസ്തി ഹി ।
ക്വചിദ്വാ കിഞ്ചിദേവം വാ സദസദ്വാ സുഖാനി ച ॥ 5.44॥
ദ്വന്ദ്വം വാ തീര്‍ഥധര്‍മാദി ആത്മാനാത്മേതി ന ക്വചിത് ।
ന വൃദ്ധിര്‍നോദയോ മൃന്യുര്‍ന ഗമാഗമവിഭ്രമഃ ॥ 5.45॥
ഇഹ നാസ്തി പരം നാസ്തി ന ഗുരുര്‍ന ച ശിഷ്യകഃ ।
സദസന്നാസ്തി ഭൂര്‍നാസ്തി കാര്യം നാസ്തി കൃതം ച ന ॥ 5.46॥
ജാതിര്‍നാസ്തി ഗതിര്‍നാസ്തി വര്‍ണോ നാസ്തി ന ലൌകികം ।
ശമാദിഷട്കം നാസ്ത്യേവ നിയമോ വാ യമോഽപി വാ ॥ 5.47॥
സര്‍വം മിഥ്യേതി നാസ്ത്യേവ ബ്രഹ്മ ഇത്യേവ നാസ്തി ഹി ।
ചിദിത്യേവ ഹി നാസ്ത്യേവ ചിദഹം ഭാഷണം ന ഹി ॥ 5.48॥
അഹമിത്യേവ നാസ്ത്യേവ നിത്യോഽസ്മീതി ച ന ക്വചിത് ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വഥാ ॥ 5.49॥
വാചാ യദുച്യതേ കിഞ്ചിന്‍മനസാ മനുതേ ച യത് ।
ബുദ്ധ്യാ നിശ്ചീയതേ യച്ച ചിത്തേന ജ്ഞായതേ ഹി യത് ॥ 5.50॥
യോഗേന യുജ്യതേ യച്ച ഇന്ദ്രിയാദ്യൈശ്ച യത് കൃതം ।
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്തിം ച സ്വപ്നം വാ ന തുരീയകം ॥ 5.51॥
സര്‍വം നാസ്തീതി വിജ്ഞേയം യദുപാധിവിനിശ്ചിതം ।
സ്നാനാച്ഛുദ്ധിര്‍ന ഹി ക്വാപി ധ്യാനാത് ശുദ്ധിര്‍ന ഹി ക്വചിത് ॥ 5.52॥
ഗുണത്രയം നാസ്തി കിഞ്ചിദ്ഗുണത്രയമഥാപി വാ ।
ഏകദ്വിത്വപദം നാസ്തി ന ബഹുഭ്രമവിഭ്രമഃ ॥ 5.53॥
ഭ്രാന്ത്യഭ്രാന്തി ച നാസ്ത്യേവ കിഞ്ചിന്നാസ്തീതി നിശ്ചിനു ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് ന കിഞ്ചിദവശിഷ്യതേ ॥ 5.54॥
ഇദം ശൃണോതി യഃ സംയക് സ ബ്രഹ്മ ഭവതി സ്വയം ॥ 5.55॥
ഈശ്വരഃ -
വാരാശ്യംബുനി ബുദ്ബുദാ ഇവ ഘനാനന്ദാംബുധാവപ്യുമാ-
കാന്തേഽനന്തജഗദ്ഗതം സുരനരം ജാതം ച തിര്യങ് മുഹുഃ ।
ഭൂതം ചാപി ഭവിഷ്യതി പ്രതിഭവം മായാമയം ചോര്‍മിജം
സംയങ് മാമനുപശ്യതാമനുഭവൈര്‍നാസ്ത്യേവ തേഷാം ഭവഃ ॥ 5.56॥
ഹരം വിജ്ഞാതാരം നിഖിലതനുകാര്യേഷു കരണം
ന ജാനന്തേ മോഹാദ്യമിതകരണാ അപ്യതിതരാം ।
ഉമാനാഥാകാരം ഹൃദയദഹരാന്തര്‍ഗതസരാ
പയോജാതേ ഭാസ്വദ്ഭവഭുജഗനാശാണ്ഡജവരം ॥ 5.57॥
॥ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ശിവേന കുമാരോപദേശവര്‍ണനം നാമ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥
6 ॥ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥
ഈശ്വരഃ -
വ്രതാനി മിഥ്യാ ഭുവനാനി മിഥ്യാ
ഭാവാദി മിഥ്യാ ഭവനാനി മിഥ്യാ ।
ഭയം ച മിഥ്യാ ഭരണാദി മിഥ്യാ
ഭുക്തം ച മിഥ്യാ ബഹുബന്ധമിഥ്യാ ॥ 6.1॥
വേദാശ്ച മിഥ്യാ വചനാനി മിഥ്യാ
വാക്യാനി മിഥ്യാ വിവിധാനി മിഥ്യാ ।
വിത്താനി മിഥ്യാ വിയദാദി മിഥ്യാ
വിധുശ്ച മിഥ്യാ വിഷയാദി മിഥ്യാ ॥ 6.2॥
ഗുരുശ്ച മിഥ്യാ ഗുണദോഷമിഥ്യാ
ഗുഹ്യം ച മിഥ്യാ ഗണനാ ച മിഥ്യാ ।
ഗതിശ്ച മിഥ്യാ ഗമനം ച മിഥ്യാ
സര്‍വം ച മിഥ്യാ ഗദിതം ച മിഥ്യാ ॥ 6.3॥
വേദശാസ്ത്രപുരാണം ച കാര്യം കാരണമീശ്വരഃ ।
ലോകോ ഭൂതം ജനം ചൈവ സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.4॥
ബന്ധോ മോക്ഷഃ സുഖം ദുഃഖം ധ്യാനം ചിത്തം സുരാസുരാഃ ।
ഗൌണം മുഖ്യം പരം ചാന്യത് സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.5॥
വാചാ വദതി യത്കിഞ്ചിത് സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ।
സങ്കല്‍പാത് കല്‍പ്യതേ യദ്യത് മനസാ ചിന്ത്യതേ ച യത് ॥ 6.6॥
ബുദ്ധ്യാ നിശ്ചീയതേ കിഞ്ചിത് ചിത്തേന നീയതേ ക്വചിത് ।
പ്രപഞ്ചേ പഞ്ചതേ യദ്യത് സര്‍വം മിഥ്യേതി നിശ്ചയഃ ॥ 6.7॥
ശ്രോത്രേണ ശ്രൂയതേ യദ്യന്നേത്രേണ ച നിരീക്ഷ്യതേ ।
നേത്രം ശ്രോത്രം ഗാത്രമേവ സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.8॥
ഇദമിത്യേവ നിര്‍ദിഷ്ടമിദമിത്യേവ കല്‍പിതം ।
യദ്യദ്വസ്തു പരിജ്ഞാതം സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.9॥
കോഽഹം കിന്തദിദം സോഽഹം അന്യോ വാചയതേ നഹി ।
യദ്യത് സംഭാവ്യതേ ലോകേ സര്‍വം മിഥ്യേതി നിശ്ചയഃ ॥ 6.10॥
സര്‍വാഭ്യാസ്യം സര്‍വഗോപ്യം സര്‍വകാരണവിഭ്രമഃ ।
സര്‍വഭൂതേതി വാര്‍താ ച മിഥ്യേതി ച വിനിശ്ചയഃ ॥ 6.11॥
സര്‍വഭേദപ്രഭേദോ വാ സര്‍വസംകല്‍പവിഭ്രമഃ ।
സര്‍വദോഷപ്രഭേദശ്ച സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.12॥
രക്ഷകോ വിഷ്ണുരിത്യാദി ബ്രഹ്മസൃഷ്ടേസ്തു കാരണം ।
സംഹാരേ ശിവ ഇത്യേവം സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.13॥
സ്നാനം ജപസ്തപോ ഹോമഃ സ്വാധ്യായോ ദേവപൂജനം ।
മന്ത്രോ ഗോത്രം ച സത്സങ്ഗഃ സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.14॥
സര്‍വം മിഥ്യാ ജഗന്‍മിഥ്യാ ഭൂതം ഭവ്യം ഭവത്തഥാ ।
നാസ്തി നാസ്തി വിഭാവേന സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ॥ 6.15॥
ചിത്തഭേദോ ജഗദ്ഭേദഃ അവിദ്യായാശ്ച സംഭവഃ ।
അനേകകോടിബ്രഹ്മാണ്ഡാഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.16॥
ലോകത്രയേഷു സദ്ഭാവോ ഗുണദോഷാദിജൃംഭണം ।
സര്‍വദേശികവാര്‍തോക്തിഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.17॥
ഉത്കൃഷ്ടം ച നികൃഷ്ടം ച ഉത്തമം മധ്യമം ച തത് ।
ഓംകാരം ചാപ്യകാരം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.18॥
യദ്യജ്ജഗതി ദൃശ്യേത യദ്യജ്ജഗതി വീക്ഷ്യതേ ।
യദ്യജ്ജഗതി വര്‍തേത സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.19॥
യേന കേനാക്ഷരേണോക്തം യേന കേനാപി സങ്ഗതം ।
യേന കേനാപി നീതം തത് സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.20॥
യേന കേനാപി ഗദിതം യേന കേനാപി മോദിതം ।
യേന കേനാപി ച പ്രോക്തം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.21॥
യേന കേനാപി യദ്ദത്തം യേന കേനാപി യത് കൃതം ।
യത്ര കുത്ര ജലസ്നാനം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.22॥
യത്ര യത്ര ശുഭം കര്‍മ യത്ര യത്ര ച ദുഷ്കൃതം ।
യദ്യത് കരോഷി സത്യേന സര്‍വം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.23॥
ഇദം സര്‍വമഹം സര്‍വം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
യത് കിഞ്ചിത് പ്രതിഭാതം ച സര്‍വം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു ॥ 6.24॥
ഋഭുഃ -
പുനര്‍വക്ഷ്യേ രഹസ്യാനാം രഹസ്യം പരമാദ്ഭുതം ।
ശങ്കരേണ കുമാരായ പ്രോക്തം കൈലാസ പര്‍വതേ ॥ 6.25॥
തന്‍മാത്രം സര്‍വചിന്‍മാത്രമഖണ്ഡൈകരസം സദാ ।
ഏകവര്‍ജിതചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 6.26॥
ഇദം ച സര്‍വം ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ।
ആത്മാഭാസം ച ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 6.27॥
സര്‍വലോകം ച ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ।
ത്വത്താ മത്താ ച ചിന്‍മാത്രം ചിന്‍മാത്രാന്നാസ്തി കിഞ്ചന ॥ 6.28॥
ആകാശോ ഭൂര്‍ജലം വായുരഗ്നിര്‍ബ്രഹ്മാ ഹരിഃ ശിവഃ ।
യത്കിഞ്ചിദന്യത് കിഞ്ചിച്ച സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 6.29॥
അഖണ്ഡൈകരസം സര്‍വം യദ്യച്ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
ഭൂതം ഭവ്യം ച ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 6.30॥
ദ്രവ്യം കാലശ്ച ചിന്‍മാത്രം ജ്ഞാനം ചിന്‍മയമേവ ച ।
ജ്ഞേയം ജ്ഞാനം ച ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 6.31॥
സംഭാഷണം ച ചിന്‍മാത്രം വാക് ച ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
അസച്ച സച്ച ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 6.32॥
ആദിരന്തം ച ചിന്‍മാത്രം അസ്തി ചേച്ചിന്‍മയം സദാ ।
ബ്രഹ്മാ യദ്യപി ചിന്‍മാത്രം വിഷ്ണുശ്ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 6.33॥
രുദ്രോഽപി ദേവാശ്ചിന്‍മാത്രം അസ്തി നരതിര്യക്സുരാസുരം ।
ഗുരുശിഷ്യാദി സന്‍മാത്രം ജ്ഞാനം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 6.34॥
ദൃഗ്ദൃശ്യം ചാപി ചിന്‍മാത്രം ജ്ഞാതാ ജ്ഞേയം ധ്രുവാധ്രുവം ।
സര്‍വാശ്ചര്യം ച ചിന്‍മാത്രം ദേഹം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 6.35॥
ലിങ്ഗം ചാപി ച ചിന്‍മാത്രം കാരണം കാര്യമേവ ച ।
മൂര്‍താമൂര്‍തം ച ചിന്‍മാത്രം പാപപുണ്യമഥാപി ച ॥ 6.36॥
ദ്വൈതാദ്വൈതം ച ചിന്‍മാത്രം വേദവേദാന്തമേവ ച ।
ദിശോഽപി വിദിശശ്ചൈവ ചിന്‍മാത്രം തസ്യ പാലകാഃ ॥ 6.37॥
ചിന്‍മാത്രം വ്യവഹാരാദി ഭൂതം ഭവ്യം ഭവത്തഥാ ।
ചിന്‍മാത്രം നാമരൂപം ച ഭൂതാനി ഭുവനാനി ച ॥ 6.38॥
ചിന്‍മാത്രം പ്രാണ ഏവേഹ ചിന്‍മാത്രം സര്‍വമിന്ദ്രിയം ।
ചിന്‍മാത്രം പഞ്ചകോശാദി ചിന്‍മാത്രാനന്ദമുച്യതേ ॥ 6.39॥
നിത്യാനിത്യം ച ചിന്‍മാത്രം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
ചിന്‍മാത്രം നാസ്തി നിത്യം ച ചിന്‍മാത്രം നാസ്തി സത്യകം ॥ 6.40॥
ചിന്‍മാത്രമപി വൈരാഗ്യം ചിന്‍മാത്രകമിദം കില ।
ആധാരാദി ഹി ചിന്‍മാത്രം ആധേയം ച മുനീശ്വര ॥ 6.41॥
യച്ച യാവച്ച ചിന്‍മാത്രം യച്ച യാവച്ച ദൃശ്യതേ ।
യച്ച യാവച്ച ദൂരസ്ഥം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 6.42॥
യച്ച യാവച്ച ഭൂതാനി യച്ച യാവച്ച വക്ഷ്യതേ ।
യച്ച യാവച്ച വേദോക്തം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 6.43॥
ചിന്‍മാത്രം നാസ്തി ബന്ധം ച ചിന്‍മാത്രം നാസ്തി മോക്ഷകം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സന്‍മാത്രം സത്യം സത്യം ശിവം സ്പൃശേ ॥ 6.44॥
സര്‍വം വേദത്രയപ്രോക്തം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
ശിവപ്രോക്തം കുമാരായ തദേതത് കഥിതം ത്വയി ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 6.45॥
സൂതഃ -
ഈശാവാസ്യാദിമന്ത്രൈര്‍വരഗഗനതനോഃ ക്ഷേത്രവാസാര്‍ഥവാദൈഃ
തല്ലിങ്ഗാഗാരമധ്യസ്ഥിതസുമഹദീശാന ലിങ്ഗേഷു പൂജാ ।
അക്ലേദ്യേ ചാഭിഷേകോ ??? ??? ??? ദിഗ്വാസസേ വാസദാനം
നോ ഗന്ധഘ്രാണഹീനേ രൂപദൃശ്യാദ്വിഹീനേ ഗന്ധപുഷ്പാര്‍പണാനി ॥ 6.46॥
സ്വഭാസേ ദീപദാനം ??? സര്‍വഭക്ഷേ മഹേശേ
നൈവേദ്യം നിത്യതൃപ്തേ സകലഭുവനഗേ പ്രക്രമോ വാ നമസ്യാ ।
കുര്യാം കേനാപി ഭാവൈര്‍മമ നിഗമശിരോഭാവ ഏവ പ്രമാണം ॥ 6.47॥
അവിച്ഛിന്നൈശ്ഛിന്നൈഃ പരികരവരൈഃ പൂജനധിയാ
ഭജന്ത്യജ്ഞാസ്തദ്ജ്ഞാഃ വിധിവിഹിതബുദ്ധ്യാഗതധിയഃ ।var was തദജ്ഞാഃ
തഥാപീശം ഭാവൈര്‍ഭജതി ഭജതാമാത്മപദവീം
ദദാതീശോ വിശ്വം ഭ്രമയതി ഗതജ്ഞാംശ്ച കുരുതേ ॥ 6.48॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
പ്രപഞ്ചസ്യ സച്ചിന്‍മയത്വകഥനം നാമ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥
7 ॥ സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
അത്യദ്ഭുതം പ്രവക്ഷ്യാമി സര്‍വലോകേഷു ദുര്ലഭം ।
വേദശാസ്ത്രമഹാസാരം ദുര്ലഭം ദുര്ലഭം സദാ ॥ 7.1॥
അഖണ്ഡൈകരസോ മന്ത്രമഖണ്ഡൈകരസം ഫലം ।
അഖണ്ഡൈകരസോ ജീവ അഖണ്ഡൈകരസാ ക്രിയാ ॥ 7.2॥
അഖണ്ഡൈകരസാ ഭൂമിരഖണ്ഡൈകരസം ജലം ।
അഖണ്ഡൈകരസോ ഗന്ധ അഖണ്ഡൈകരസം വിയത് ॥ 7.3॥
അഖണ്ഡൈകരസം ശാസ്ത്രം അഖണ്ഡൈകരസം ശ്രുതിഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസം ബ്രഹ്മ അഖണ്ഡൈകരസം വ്രതം ॥ 7.4॥
അഖണ്ഡൈകരസോ വിഷ്ണുരഖണ്ഡൈകരസഃ ശിവഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസോ ബ്രഹ്മാ അഖണ്ഡൈകരസാഃ സുരാഃ ॥ 7.5॥
അഖണ്ഡൈകരസം സര്‍വമഖണ്ഡൈകരസഃ സ്വയം ।
അഖണ്ഡൈകരസശ്ചാത്മാ അഖണ്ഡൈകരസോ ഗുരുഃ ॥ 7.6॥
അഖണ്ഡൈകരസം വാച്യമഖണ്ഡൈകരസം മഹഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസം ദേഹ അഖണ്ഡൈകരസം മനഃ ॥ 7.7॥
അഖണ്ഡൈകരസം ചിത്തം അഖണ്ഡൈകരസം സുഖം ।
അഖണ്ഡൈകരസാ വിദ്യാ അഖണ്ഡൈകരസോഽവ്യയഃ ॥ 7.8॥
അഖണ്ഡൈകരസം നിത്യമഖണ്ഡൈകരസഃ പരഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസാത് കിഞ്ചിദഖണ്ഡൈകരസാദഹം ॥ 7.9॥
അഖണ്ഡൈകരസം വാസ്തി അഖണ്ഡൈകരസം ന ഹി ।
അഖണ്ഡൈകരസാദന്യത് അഖണ്ഡൈകരസാത് പരഃ ॥ 7.10॥
അഖണ്ഡൈകരസാത് സ്ഥൂലം അഖണ്ഡൈകരസം ജനഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസം സൂക്ഷ്മമഖണ്ഡൈകരസം ദ്വയം ॥ 7.11॥
അഖണ്ഡൈകരസം നാസ്തി അഖണ്ഡൈകരസം ബലം ।
അഖണ്ഡൈകരസാദ്വിഷ്ണുരഖണ്ഡൈകരസാദണുഃ ॥ 7.12॥
അഖണ്ഡൈകരസം നാസ്തി അഖണ്ഡൈകരസാദ്ഭവാന്‍ ।
അഖണ്ഡൈകരസോ ഹ്യേവ അഖണ്ഡൈകരസാദിതം ॥ 7.13॥
അഖണ്ഡിതരസാദ് ജ്ഞാനം അഖണ്ഡിതരസാദ് സ്ഥിതം ।
അഖണ്ഡൈകരസാ ലീലാ അഖണ്ഡൈകരസഃ പിതാ ॥ 7.14॥var was ലീനാ
അഖണ്ഡൈകരസാ ഭക്താ അഖണ്ഡൈകരസഃ പതിഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസാ മാതാ അഖണ്ഡൈകരസോ വിരാട് ॥ 7.15॥
അഖണ്ഡൈകരസം ഗാത്രം അഖണ്ഡൈകരസം ശിരഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസം ഘ്രാണം അഖണ്ഡൈകരസം ബഹിഃ ॥ 7.16॥
അഖണ്ഡൈകരസം പൂര്‍ണമഖണ്ഡൈകരസാമൃതം ।
അഖണ്ഡൈകരസം ശ്രോത്രമഖണ്ഡൈകരസം ഗൃഹം ॥ 7.17॥
അഖണ്ഡൈകരസം ഗോപ്യമഖണ്ഡൈകരസഃ ശിവഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസം നാമ അഖണ്ഡൈകരസോ രവിഃ ॥ 7.18॥
അഖണ്ഡൈകരസഃ സോമഃ അഖണ്ഡൈകരസോ ഗുരുഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസഃ സാക്ഷീ അഖണ്ഡൈകരസഃ സുഹൃത് ॥ 7.19॥
അഖണ്ഡൈകരസോ ബന്ധുരഖണ്ഡൈകരസോഽസ്ംയഹം ।
അഖണ്ഡൈകരസോ രാജാ അഖണ്ഡൈകരസം പുരം ॥ 7.20॥
അഖണ്ഡൈകരസൈശ്വര്യം അഖണ്ഡൈകരസം പ്രഭുഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസോ മന്ത്ര അഖണ്ഡൈകരസോ ജപഃ ॥ 7.21॥
അഖണ്ഡൈകരസം ധ്യാനമഖണ്ഡൈകരസം പദം ।
അഖണ്ഡൈകരസം ഗ്രാഹ്യമഖണ്ഡൈകരസം മഹാന്‍ ॥ 7.22॥
അഖണ്ഡൈകരസം ജ്യോതിരഖണ്ഡൈകരസം പരം ।
അഖണ്ഡൈകരസം ഭോജ്യമഖണ്ഡൈകരസം ഹവിഃ ॥ 7.23॥
അഖണ്ഡൈകരസോ ഹോമഃ അഖണ്ഡൈകരസോ ജയഃ ।
അഖണ്ഡൈകരസഃ സ്വര്‍ഗഃ അഖണ്ഡൈകരസഃ സ്വയം ॥ 7.24॥
അഖണ്ഡൈകരസാകാരാദന്യന്നാസ്തി നഹി ക്വചിത് ।
ശൃണു ഭൂയോ മഹാശ്ചര്യം നിത്യാനുഭവസമ്പദം ॥ 7.25॥
ദുര്ലഭം ദുര്ലഭം ലോകേ സര്‍വലോകേഷു ദുര്ലഭം ।
അഹമസ്മി പരം ചാസ്മി പ്രഭാസ്മി പ്രഭവോഽസ്ംയഹം ॥ 7.26॥
സര്‍വരൂപഗുരുശ്ചാസ്മി സര്‍വരൂപോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ।
അഹമേവാസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി ഋദ്ധോഽസ്മി പരമോഽസ്ംയഹം ॥ 7.27॥
അഹമസ്മി സദാ ജ്ഞോഽസ്മി സത്യോഽസ്മി വിമലോഽസ്ംയഹം ।
വിജ്ഞാനോഽസ്മി വിശേഷോഽസ്മി സാംയോഽസ്മി സകലോഽസ്ംയഹം ॥ 7.28॥
ശുദ്ധോഽസ്മി ശോകഹീനോഽസ്മി ചൈതന്യോഽസ്മി സമോഽസ്ംയഹം ।
മാനാവമാനഹീനോഽസ്മി നിര്‍ഗുണോഽസ്മി ശിവോഽസ്ംയഹം ॥ 7.29॥
ദ്വൈതാദ്വൈതവിഹീനോഽസ്മി ദ്വന്ദ്വഹീനോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ।
ഭാവാഭാവവിഹീനോഽസ്മി ഭാഷാഹീനോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ॥ 7.30॥
ശൂന്യാശൂന്യപ്രഭാവോഽസ്മി ശോഭനോഽസ്മി മനോഽസ്ംയഹം ।
തുല്യാതുല്യവിഹീനോഽസ്മി തുച്ഛഭാവോഽസ്മി നാസ്ംയഹം ॥ 7.31॥
സദാ സര്‍വവിഹീനോഽസ്മി സാത്വികോഽസ്മി സദാസ്ംയഹം ।
ഏകസംഖ്യാവിഹീനോഽസ്മി ദ്വിസംഖ്യാ നാസ്തി നാസ്ംയഹം ॥ 7.32॥
സദസദ്ഭേദഹീനോഽസ്മി സംകല്‍പരഹിതോഽസ്ംയഹം ।
നാനാത്മഭേദഹീനോഽസ്മി യത് കിഞ്ചിന്നാസ്തി സോഽസ്ംയഹം ॥ 7.33॥
നാഹമസ്മി ന ചാന്യോഽസ്മി ദേഹാദിരഹിതോഽസ്ംയഹം ।
ആശ്രയാശ്രയഹീനോഽസ്മി ആധാരരഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.34॥
ബന്ധമോക്ഷാദിഹീനോഽസ്മി ശുദ്ധബ്രഹ്മാദി സോഽസ്ംയഹം ।
ചിത്താദിസര്‍വഹീനോഽസ്മി പരമോഽസ്മി പരോഽസ്ംയഹം ॥ 7.35॥
സദാ വിചാരരൂപോഽസ്മി നിര്‍വിചാരോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ।
ആകാരാദിസ്വരൂപോഽസ്മി ഉകാരോഽസ്മി മുദോഽസ്ംയഹം ॥ 7.36॥
ധ്യാനാധ്യാനവിഹീനോഽസ്മി ധ്യേയഹീനോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ।
പൂര്‍ണാത് പൂര്‍ണോഽസ്മി പൂര്‍ണോഽസ്മി സര്‍വപൂര്‍ണോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ॥ 7.37॥
സര്‍വാതീതസ്വരൂപോഽസ്മി പരം ബ്രഹ്മാസ്മി സോഽസ്ംയഹം ।
ലക്ഷ്യലക്ഷണഹീനോഽസ്മി ലയഹീനോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ॥ 7.38॥
മാതൃമാനവിഹീനോഽസ്മി മേയഹീനോഽസ്മി സോഽസ്ംയഹം ।
അഗത് സര്‍വം ച ദ്രഷ്ടാസ്മി നേത്രാദിരഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.39॥
പ്രവൃദ്ധോഽസ്മി പ്രബുദ്ധോഽസ്മി പ്രസന്നോഽസ്മി പരോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വേന്ദ്രിയവിഹീനോഽസ്മി സര്‍വകര്‍മഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.40॥
സര്‍വവേദാന്തതൃപ്തോഽസ്മി സര്‍വദാ സുലഭോഽസ്ംയഹം ।
മുദാ മുദിതശൂന്യോഽസ്മി സര്‍വമൌനഫലോഽസ്ംയഹം ॥ 7.41॥
നിത്യചിന്‍മാത്രരൂപോഽസ്മി സദസച്ചിന്‍മയോഽസ്ംയഹം ।
യത് കിഞ്ചിദപി ഹീനോഽസ്മി സ്വല്‍പമപ്യതി നാഹിതം ॥ 7.42॥
ഹൃദയഗ്രന്ഥിഹീനോഽസ്മി ഹൃദയാദ്വ്യാപകോഽസ്ംയഹം ।
ഷഡ്വികാരവിഹീനോഽസ്മി ഷട്കോശരഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.43॥
അരിഷഡ്വര്‍ഗമുക്തോഽസ്മി അന്തരാദന്തരോഽസ്ംയഹം ।
ദേശകാലവിഹീനോഽസ്മി ദിഗംബരമുഖോഽസ്ംയഹം ॥ 7.44॥
നാസ്തി ഹാസ്തി വിമുക്തോഽസ്മി നകാരരഹിതോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വചിന്‍മാത്രരൂപോഽസ്മി സച്ചിദാനന്ദമസ്ംയഹം ॥ 7.45॥
അഖണ്ഡാകാരരൂപോഽസ്മി അഖണ്ഡാകാരമസ്ംയഹം ।
പ്രപഞ്ചചിത്തരൂപോഽസ്മി പ്രപഞ്ചരഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.46॥
സര്‍വപ്രകാരരൂപോഽസ്മി സദ്ഭാവാവര്‍ജിതോഽസ്ംയഹം ।
കാലത്രയവിഹീനോഽസ്മി കാമാദിരഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.47॥
കായകായിവിമുക്തോഽസ്മി നിര്‍ഗുണപ്രഭവോഽസ്ംയഹം ।
മുക്തിഹീനോഽസ്മി മുക്തോഽസ്മി മോക്ഷഹീനോഽസ്ംയഹം സദാ ॥ 7.48॥
സത്യാസത്യവിഹീനോഽസ്മി സദാ സന്‍മാത്രമസ്ംയഹം ।
ഗന്തവ്യദേശഹീനോഽസ്മി ഗമനാരഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 7.49॥
സര്‍വദാ സ്മരരൂപോഽസ്മി ശാന്തോഽസ്മി സുഹിതോഽസ്ംയഹം ।
ഏവം സ്വാനുഭവം പ്രോക്തം ഏതത് പ്രകരണം മഹത് ॥ 7.50॥
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ।
പിണ്ഡാണ്ഡസംഭവജഗദ്ഗതഖണ്ഡനോദ്യ-
ദ്വേതണ്ഡശുണ്ഡനിഭപീവരബാഹുദണ്ഡ ।
ബ്രഹ്മോരുമുണ്ഡകലിതാണ്ഡജവാഹബാണ
കോദണ്ഡഭൂധരധരം ഭജതാമഖണ്ഡം ॥ 7.51॥
വിശ്വാത്മന്യദ്വിതീയേ ഭഗവതി ഗിരിജാനായകേ കാശരൂപേ
നീരൂപേ വിശ്വരൂപേ ഗതദുരിതധിയഃ പ്രാപ്നുവന്ത്യാത്മഭാവം ।
അന്യേ ഭേദധിയഃ ശ്രുതിപ്രകഥിതൈര്‍വര്‍ണാശ്രമോത്ഥശ്രമൈഃ
താന്താഃ ശാന്തിവിവര്‍ജിതാ വിഷയിണോ ദുഃഖം ഭജന്ത്യന്വഹം ॥ 7.52॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സ്വാത്മനിരൂപണം നാമ സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥
8 ॥ അഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ പ്രപഞ്ചശൂന്യത്വം ശശശൃങ്ഗേണ സമ്മിതം ।
ദുര്ലഭം സര്‍വലോകേഷു സാവധാനമനാഃ ശൃണു ॥ 8.1॥
ഇദം പ്രപഞ്ചം യത് കിഞ്ചിദ്യഃ ശൃണോതി ച പശ്യതി ।
ദൃശ്യരൂപം ച ദൃഗ്രൂപം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.2॥
ഭൂമിരാപോഽനലോ വായുഃ ഖം മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
അഹംകാരശ്ച തേജശ്ച സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.3॥
നാശ ജന്‍മ ച സത്യം ച ലോകം ഭുവനമണ്ഡലം ।
പുണ്യം പാപം ജയോ മോഹഃ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.4॥
കാമക്രോധൌ ലോഭമോഹൌ മദമോഹൌ രതിര്‍ധൃതിഃ ।
ഗുരുശിഷ്യോപദേശാദി സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.5॥
അഹം ത്വം ജഗദിത്യാദി ആദിരന്തിമമധ്യമം ।
ഭൂതം ഭവ്യം വര്‍തമാനം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.6॥
സ്ഥൂലദേഹം സൂക്ഷ്മദേഹം കാരണം കാര്യമപ്യയം ।
ദൃശ്യം ച ദര്‍ശനം കിഞ്ചിത് സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.7॥
ഭോക്താ ഭോജ്യം ഭോഗരൂപം ലക്ഷ്യലക്ഷണമദ്വയം ।
ശമോ വിചാരഃ സന്തോഷഃ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.8॥
യമം ച നിയമം ചൈവ പ്രാണായാമാദിഭാഷണം ।
ഗമനം ചലനം ചിത്തം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.9॥
ശ്രോത്രം നേത്രം ഗാത്രഗോത്രം ഗുഹ്യം ജാഡ്യം ഹരിഃ ശിവഃ ।
ആദിരന്തോ മുമുക്ഷാ ച സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.10॥
ജ്ഞാനേന്ദ്രിയം ച തന്‍മാത്രം കര്‍മേന്ദ്രിയഗണം ച യത് ।
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്ത്യാദി സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.11॥
ചതുര്‍വിംശതിതത്ത്വം ച സാധനാനാം ചതുഷ്ടയം ।
സജാതീയം വിജാതീയം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.12॥
സര്‍വലോകം സര്‍വഭൂതം സര്‍വധര്‍മം സതത്വകം ।
സര്‍വാവിദ്യാ സര്‍വവിദ്യാ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.13॥
സര്‍വവര്‍ണഃ സര്‍വജാതിഃ സര്‍വക്ഷേത്രം ച തീര്‍ഥകം ।
സര്‍വവേദം സര്‍വശാസ്ത്രം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.14॥
സര്‍വബന്ധം സര്‍വമോക്ഷം സര്‍വവിജ്ഞാനമീശ്വരഃ ।
സര്‍വകാലം സര്‍വബോധ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.15॥
സര്‍വാസ്തിത്വം സര്‍വകര്‍മ സര്‍വസങ്ഗയുതിര്‍മഹാന്‍ ।
സര്‍വദ്വൈതമസദ്ഭാവം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.16॥
സര്‍വവേദാന്തസിദ്ധാന്തഃ സര്‍വശാസ്ത്രാര്‍ഥനിര്‍ണയഃ ।
സര്‍വജീവത്വസദ്ഭാവം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.17॥
യദ്യത് സംവേദ്യതേ കിഞ്ചിത് യദ്യജ്ജഗതി ദൃശ്യതേ ।
യദ്യച്ഛൃണോതി ഗുരുണാ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.18॥
യദ്യദ്ധ്യായതി ചിത്തേ ച യദ്യത് സംകല്‍പ്യതേ ക്വചിത് ।
ബുദ്ധ്യാ നിശ്ചീയതേ യച്ച സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.19॥
യദ്യദ് വാചാ വ്യാകരോതി യദ്വാചാ ചാര്‍ഥഭാഷണം ।
യദ്യത് സര്‍വേന്ദ്രിയൈര്‍ഭാവ്യം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.20॥
യദ്യത് സന്ത്യജ്യതേ വസ്തു യച്ഛൃണോതി ച പശ്യതി ।
സ്വകീയമന്യദീയം ച സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.21॥
സത്യത്വേന ച യദ്ഭാതി വസ്തുത്വേന രസേന ച ।
യദ്യത് സങ്കല്‍പ്യതേ ചിത്തേ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.22॥
യദ്യദാത്മേതി നിര്‍ണീതം യദ്യന്നിത്യമിതം വചഃ ।
യദ്യദ്വിചാര്യതേ ചിത്തേ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.23॥
ശിവഃ സംഹരതേ നിത്യം വിഷ്ണുഃ പാതി ജഗത്ത്രയം ।
സ്രഷ്ടാ സൃജതി ലോകാന്‍ വൈ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.24॥
ജീവ ഇത്യപി യദ്യസ്തി ഭാഷയത്യപി ഭാഷണം ।
സംസാര ഇതി യാ വാര്‍താ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.25॥
യദ്യദസ്തി പുരാണേഷു യദ്യദ്വേദേഷു നിര്‍ണയഃ ।
സര്‍വോപനിഷദാം ഭാവം സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 8.26॥
ശശശൃങ്ഗവദേവേദമുക്തം പ്രകരണം തവ ।
യഃ ശൃണോതി രഹസ്യം വൈ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 8.27॥
ഭൂയഃ ശൃണു നിദാഘ ത്വം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ।
സുദുര്ലഭമിദം നൄണാം ദേവാനാമപി സത്തമ ॥ 8.28॥
ഇദമിത്യപി യദ്രൂപമഹമിത്യപി യത്പുനഃ ।
ദൃശ്യതേ യത്തദേവേദം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.29॥
ദേഹോഽയമിതി സങ്കല്‍പസ്തദേവ ഭയമുച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.30॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പസ്തദന്തഃകരണം സ്മൃതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.31॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പഃ സ ഹി സംസാര ഉച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.32॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പസ്തദ്ബന്ധനമിഹോച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.33॥
ദേഹോഽഹമിതി യദ് ജ്ഞാനം തദേവ നരകം സ്മൃതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.34॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പോ ജഗത് സര്‍വമിതീര്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.35॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പോ ഹൃദയഗ്രന്ഥിരീരിതഃ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.36॥
ദേഹത്രയേഽപി ഭാവം യത് തദ്ദേഹജ്ഞാനമുച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.37॥
ദേഹോഽഹമിതി യദ്ഭാവം സദസദ്ഭാവമേവ ച ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.38॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പസ്തത്പ്രപഞ്ചമിഹോച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.39॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പസ്തദേവാജ്ഞാനമുച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.40॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിര്‍മലിനാ വാസനോച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.41॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിഃ സത്യം ജീവഃ സ ഏവ സഃ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.42॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പോ മഹാനരകമീരിതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.43॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിര്‍മന ഏവേതി നിശ്ചിതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.44॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിഃ പരിച്ഛിന്നമിതീര്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.45॥
ദേഹോഽഹമിതി യദ് ജ്ഞാനം സര്‍വം ശോക ഇതീരിതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.46॥
ദേഹോഽഹമിതി യദ് ജ്ഞാനം സംസ്പര്‍ശമിതി കഥ്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.47॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിസ്തദേവ മരണം സ്മൃതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.48॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിസ്തദേവാശോഭനം സ്മൃതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.49॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിര്‍മഹാപാപമിതി സ്മൃതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.50॥
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിഃ തുഷ്ടാ സൈവ ഹി ചോച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.51॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പഃ സര്‍വദോഷമിതി സ്മൃതം ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.52॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പസ്തദേവ മലമുച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.53॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പോ മഹത്സംശയമുച്യതേ ।
കാലത്രയേഽപി തന്നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ॥ 8.54॥
യത്കിഞ്ചിത്സ്മരണം ദുഃഖം യത്കിഞ്ചിത് സ്മരണം ജഗത് ।
യത്കിഞ്ചിത്സ്മരണം കാമോ യത്കിഞ്ചിത്സ്മരണം മലം ॥ 8.55॥
യത്കിഞ്ചിത്സ്മരണം പാപം യത്കിഞ്ചിത്സ്മരണം മനഃ ।
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം മഹാരോഗേതി കഥ്യതേ ॥ 8.56॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം മഹാമോഹേതി കഥ്യതേ ।
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം താപത്രയമുദാഹൃതം ॥ 8.57॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം കാമക്രോധം ച കഥ്യതേ ।
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം സംബന്ധോ നേതരത് ക്വചിത് ॥ 8.58॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം സര്‍വദുഃഖേതി നേതരത് ।
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം ജഗത്സത്യത്വവിഭ്രമം ॥ 8.59॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം മഹാദോഷം ച നേതരത് ।
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം കാലത്രയമുദീരിതം ॥ 8.60॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം നാനാരൂപമുദീരിതം ।
യത്ര യത്ര ച സങ്കല്‍പം തത്ര തത്ര മഹജ്ജഗത് ॥ 8.61॥
യത്ര യത്ര ച സങ്കല്‍പം തദേവാസത്യമേവ ഹി ।
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം തജ്ജഗന്നാസ്തി സംശയഃ ॥ 8.62॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കല്‍പം തത്സര്‍വം നേതി നിശ്ചയഃ ।
മന ഏവ ജഗത്സര്‍വം മന ഏവ മഹാരിപുഃ ॥ 8.63॥
മന ഏവ ഹി സംസാരോ മന ഏവ ജഗത്ത്രയം ।
മന ഏവ മഹാദുഃഖം മന ഏവ ജരാദികം ॥ 8.64॥
മന ഏവ ഹി കാലം ച മന ഏവ മലം സദാ ।
മന ഏവ ഹി സങ്കല്‍പോ മന ഏവ ഹി ജീവകഃ ॥ 8.65॥
മന ഏവാശുചിര്‍നിത്യം മന ഏവേന്ദ്രജാലകം ।
മന ഏവ സദാ മിഥ്യാ മനോ വന്ധ്യാകുമാരവത് ॥ 8.66॥
മന ഏവ സദാ നാസ്തി മന ഏവ ജഡം സദാ ।
മന ഏവ ഹി ചിത്തം ച മനോഽഹംകാരമേവ ച ॥ 8.67॥
മന ഏവ മഹദ്ബന്ധം മനോഽന്തഃകരണം ക്വചിത് ।
മന ഏവ ഹി ഭൂമിശ്ച മന ഏവ ഹി തോയകം ॥ 8.68॥
മന ഏവ ഹി തേജശ്ച മന ഏവ മരുന്‍മഹാന്‍ ।
മന ഏവ ഹി ചാകാശോ മന ഏവ ഹി ശബ്ദകഃ ॥ 8.69॥
മന ഏവ സ്പര്‍ശരൂപം മന ഏവ ഹി രൂപകം ।
മന ഏവ രസാകാരം മനോ ഗന്ധഃ പ്രകീര്‍തിതഃ ॥ 8.70॥
അന്നകോശം മനോരൂപം പ്രാണകോശം മനോമയം ।
മനോകോശം മനോരൂപം വിജ്ഞാനം ച മനോമയഃ ॥ 8.71॥
മന ഏവാനന്ദകോശം മനോ ജാഗ്രദവസ്ഥിതം ।
മന ഏവ ഹി സ്വപ്നം ച മന ഏവ സുഷുപ്തികം ॥ 8.72॥
മന ഏവ ഹി ദേവാദി മന ഏവ യമാദയഃ ।
മന ഏവ ഹി യത്കിഞ്ചിന്‍മന ഏവ മനോമയഃ ॥ 8.73॥
മനോമയമിദം വിശ്വം മനോമയമിദം പുരം ।
മനോമയമിദം ഭൂതം മനോമയമിദം ദ്വയം ॥ 8.74॥
മനോമയമിയം ജാതിര്‍മനോമയമയം ഗുണഃ ।
മനോമയമിദം ദൃശ്യം മനോമയമിദം ജഡം ॥ 8.75॥
മനോമയമിദം യദ്യന്‍മനോ ജീവ ഇതി സ്ഥിതം ।
സങ്കല്‍പമാത്രമജ്ഞാനം ഭേദഃ സങ്കല്‍പ ഏവ ഹി ॥ 8.76॥
സങ്കല്‍പമാത്രം വിജ്ഞാനം ദ്വന്ദ്വം സങ്കല്‍പ ഏവ ഹി ।
സങ്കല്‍പമാത്രകാലം ച ദേശം സങ്കല്‍പമേവ ഹി ॥ 8.77॥
സങ്കല്‍പമാത്രോ ദേഹശ്ച പ്രാണഃ സങ്കല്‍പമാത്രകഃ ।
സങ്കല്‍പമാത്രം മനനം സങ്കല്‍പം ശ്രവണം സദാ ॥ 8.78॥
സങ്കല്‍പമാത്രം നരകം സങ്കല്‍പം സ്വര്‍ഗ ഇത്യപി ।
സങ്കല്‍പമേവ ചിന്‍മാത്രം സങ്കല്‍പം ചാത്മചിന്തനം ॥ 8.79॥
സങ്കല്‍പം വാ മനാക്തത്ത്വം ബ്രഹ്മസങ്കല്‍പമേവ ഹി ।
സങ്കല്‍പ ഏവ യത്കിഞ്ചിത് തന്നാസ്ത്യേവ കദാചന ॥ 8.80॥
നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സങ്കല്‍പം നാസ്തി നാസ്തി ജഗത്ത്രയം ।
നാസ്തി നാസ്തി ഗുരുര്‍നാസ്തി നാസ്തി ശിഷ്യോഽപി വസ്തുതഃ ॥ 8.81॥
നാസ്തി നാസ്തി ശരീരം ച നാസ്തി നാസ്തി മനഃ ക്വചിത് ।
നാസ്തി നാസ്ത്യേവ കിഞ്ചിദ്വാ നാസ്തി നാസ്ത്യഖിലം ജഗത് ॥ 8.82॥
നാസ്തി നാസ്ത്യേവ ഭൂതം വാ സര്‍വം നാസ്തി ന സംശയഃ ।
സര്‍വം നാസ്തി പ്രകരണം മയോക്തം ച നിദാഘ തേ ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 8.83॥
വേദാന്തൈരപി ചന്ദ്രശേഖരപദാംഭോജാനുരാഗാദരാ-
ദാരോദാരകുമാരദാരനികരൈഃ പ്രാണൈര്‍വനൈരുജ്ഝിതഃ ।
ത്യാഗാദ്യോ മനസാ സകൃത് ശിവപദധ്യാനേന യത്പ്രാപ്യതേ
തന്നൈവാപ്യതി ശബ്ദതര്‍കനിവഹൈഃ ശാന്തം മനസ്തദ്ഭവേത് ॥ 8.84॥
അശേഷദൃശ്യോജ്ഝിതദൃങ്മയാനാം
സങ്കല്‍പവര്‍ജേന സദാസ്ഥിതാനാം ।
ന ജാഗ്രതഃ സ്വപ്നസുഷുപ്തിഭാവോ
ന ജീവനം നോ മരണം ച ചിത്രം ॥ 8.85॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
പ്രപഞ്ചശൂന്യത്വ-സര്‍വനാസ്തിത്വനിരൂപണം നാമ അഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥
9 ॥ നവമോഽധ്യായഃ ॥
നിദാഘഃ-
കുത്ര വാ ഭവതാ സ്നാനം ക്രിയതേ നിതരാം ഗുരോ ।
സ്നാനമന്ത്രം സ്നാനകാലം തര്‍പണം ച വദസ്വ മേ ॥ 9.1॥
ഋഭുഃ -
ആത്മസ്നാനം മഹാസ്നാനം നിത്യസ്നാനം ന ചാന്യതഃ ।
ഇദമേവ മഹാസ്നാനം അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നിശ്ചയഃ ॥ 9.2॥
പരബ്രഹ്മസ്വരൂപോഽഹം പരമാനന്ദമസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ മഹാസ്നാനം അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 9.3॥
കേവലം ജ്ഞാനരൂപോഽഹം കേവലം പരമോഽസ്ംയഹം ।
കേവലം ശാന്തരൂപോഽഹം കേവലം നിര്‍മലോഽസ്ംയഹം ॥ 9.4॥
കേവലം നിത്യരൂപോഽഹം കേവലം ശാശ്വതോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.5॥
കേവലം സര്‍വരൂപോഽഹം അഹംത്യക്തോഽഹമസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.6॥
സര്‍വഹീനസ്വരൂപോഽഹം ചിദാകാശോഽഹമസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.7॥
കേവലം തുര്യരൂപോഽസ്മി തുര്യാതീതോഽസ്മി കേവലം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.8॥
സദാ ചൈതന്യരൂപോഽസ്മി സച്ചിദാനന്ദമസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.9॥
കേവലാകാരരൂപോഽസ്മി ശുദ്ധരൂപോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.10॥
കേവലം ജ്ഞാനശുദ്ധോഽസ്മി കേവലോഽസ്മി പ്രിയോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.11॥
കേവലം നിര്‍വികല്‍പോഽസ്മി സ്വസ്വരൂപോഽഹമസ്മി ഹ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.12॥
സദാ സത്സങ്ഗരൂപോഽസ്മി സര്‍വദാ പരമോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.13॥
സദാ ഹ്യേകസ്വരൂപോഽസ്മി സദാഽനന്യോഽസ്ംയഹം സുഖം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.14॥
അപരിച്ഛിന്നരൂപോഽഹം അനന്താനന്ദമസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.15॥
സത്യാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം ചിത്പരാനന്ദമസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.16॥
അനന്താനന്ദരൂപോഽഹമവാങ്മാനസഗോചരഃ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.17॥
ബ്രഹ്മാനദസ്വരൂപോഽഹം സത്യാനന്ദോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.18॥
ആത്മമാത്രസ്വരൂപോഽസ്മി ആത്മാനന്ദമയോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.19॥
ആത്മപ്രകാശരൂപോഽസ്മി ആത്മജ്യോതിരസോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.20॥
ആദിമധ്യാന്തഹീനോഽസ്മി ആകാശസദൃശോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.21॥
നിത്യസത്താസ്വരൂപോഽസ്മി നിത്യമുക്തോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.22॥
നിത്യസമ്പൂര്‍ണരൂപോഽസ്മി നിത്യം നിര്‍മനസോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.23॥
നിത്യസത്താസ്വരൂപോഽസ്മി നിത്യമുക്തോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.24॥
നിത്യശബ്ദസ്വരൂപോഽസ്മി സര്‍വാതീതോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.25॥
രൂപാതീതസ്വരൂപോഽസ്മി വ്യോമരൂപോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.26॥
ഭൂതാനന്ദസ്വരൂപോഽസ്മി ഭാഷാനന്ദോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.27॥
സര്‍വാധിഷ്ഠാനരൂപോഽസ്മി സര്‍വദാ ചിദ്ഘനോഽസ്ംയഹം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.28॥
ദേഹഭാവവിഹീനോഽഹം ചിത്തഹീനോഽഹമേവ ഹി ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.29॥
ദേഹവൃത്തിവിഹീനോഽഹം മന്ത്രൈവാഹമഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.30॥
സര്‍വദൃശ്യവിഹീനോഽസ്മി ദൃശ്യരൂപോഽഹമേവ ഹി ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.31॥
സര്‍വദാ പൂര്‍ണരൂപോഽസ്മി നിത്യതൃപ്തോഽസ്ംയഹം സദാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.32॥
ഇദം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വസ്യ അഹം ചൈതന്യമേവ ഹി ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.33॥
അഹമേവാഹമേവാസ്മി നാന്യത് കിഞ്ചിച്ച വിദ്യതേ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.34॥
അഹമേവ മഹാനാത്മാ അഹമേവ പരായണം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.35॥
അഹമേവ മഹാശൂന്യമിത്യേവം മന്ത്രമുത്തമം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.36॥
അഹമേവാന്യവദ്ഭാമി അഹമേവ ശരീരവത് ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.37॥
അഹം ച ശിഷ്യവദ്ഭാമി അഹം ലോകത്രയാദിവത് ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.38॥
അഹം കാലത്രയാതീതഃ അഹം വേദൈരുപാസിതഃ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.39॥
അഹം ശാസ്ത്രേഷു നിര്‍ണീത അഹം ചിത്തേ വ്യവസ്ഥിതഃ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.40॥
മത്ത്യക്തം നാസ്തി കിഞ്ചിദ്വാ മത്ത്യക്തം പൃഥിവീ ച യാ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.41॥
മയാതിരിക്തം തോയം വാ ഇത്യേവം മന്ത്രമുത്തമം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ॥ 9.42॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി നിത്യശുദ്ധോഽസ്ംയഹം സദാ ।
നിര്‍ഗുണോഽസ്മി നിരീഹോഽസ്മി ഇത്യേവം മന്ത്രമുത്തമം ॥ 9.43॥
ഹരിബ്രഹ്മാദിരൂപോഽസ്മി ഏതദ്ഭേദോഽപി നാസ്ംയഹം ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രോഽസ്മി കേവലോഽസ്ംയജയോഽസ്ംയഹം ॥ 9.44॥
സ്വയമേവ സ്വയംഭാസ്യം സ്വയമേവ ഹി നാന്യതഃ ।
സ്വയമേവാത്മനി സ്വസ്ഥഃ ഇത്യേവം മന്ത്രമുത്തമം ॥ 9.45॥
സ്വയമേവ സ്വയം ഭുങ്ക്ഷ്വ സ്വയമേവ സ്വയം രമേ ।
സ്വയമേവ സ്വയംജ്യോതിഃ സ്വയമേവ സ്വയം രമേ ॥ 9.46॥
സ്വസ്യാത്മനി സ്വയം രംസ്യേ സ്വാത്മന്യേവാവലോകയേ ।
സ്വാത്മന്യേവ സുഖേനാസി ഇത്യേവം മന്ത്രമുത്തമം ॥ 9.47॥
സ്വചൈതന്യേ സ്വയം സ്ഥാസ്യേ സ്വാത്മരാജ്യേ സുഖം രമേ ।
സ്വാത്മസിംഹാസനേ തിഷ്ഠേ ഇത്യേവം മന്ത്രമുത്തമം ॥ 9.48॥
സ്വാത്മമന്ത്രം സദാ പശ്യന്‍ സ്വാത്മജ്ഞാനം സദാഽഭ്യസന്‍ ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ സ്വാത്മപാപം വിനാശയേത് ॥ 9.49॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രോ ദ്വൈതദോഷം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രോ ഭേദദുഃഖം വിനാശയേത് ॥ 9.50॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രശ്ചിന്താരോഗം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രോ ബുദ്ധിവ്യാധിം വിനാശയേത് ॥ 9.51॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്ര ആധിവ്യാധിം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ സര്‍വലോകം വിനാശയേത് ॥ 9.52॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ കാമദോഷം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ ക്രോധദോഷം വിനാശയേത് ॥ 9.53॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രശ്ചിന്താദോഷം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ സങ്കല്‍പം ച വിനാശയേത് ॥ 9.54॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ ഇദം ദുഃഖം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ അവിവേകമലം ദഹേത് ॥ 9.55॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ അജ്ഞാനധ്വംസമാചരേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ കോടിദോഷം വിനാശയേത് ॥ 9.56॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ സര്‍വതന്ത്രം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രോ ദേഹദോഷം വിനാശയേത് ॥ 9.57॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ ദൃഷ്ടാദൃഷ്ടം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്ര ആത്മജ്ഞാനപ്രകാശകം ॥ 9.58॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്ര ആത്മലോകജയപ്രദം ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്ര അസത്യാദി വിനാശകം ॥ 9.59॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ അന്യത് സര്‍വം വിനാശയേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്ര അപ്രതര്‍ക്യസുഖപ്രദം ॥ 9.60॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രഃ അനാത്മജ്ഞാനമാഹരേത് ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്ംയഹം മന്ത്രോ ജ്ഞാനാനന്ദം പ്രയച്ഛതി ॥ 9.61॥
സപ്തകോടി മഹാമന്ത്രാ ജന്‍മകോടിശതപ്രദാഃ ।
സര്‍വമന്ത്രാന്‍ സമുത്സൃജ്യ ജപമേനം സമഭ്യസേത് ॥ 9.62॥
സദ്യോ മോക്ഷമവാപ്നോതി നാത്ര സന്ദേഹമസ്തി മേ ।
മന്ത്രപ്രകരണേ പ്രോക്തം രഹസ്യം വേദകോടിഷു ॥ 9.63॥
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ।
നിത്യാനന്ദമയഃ സ ഏവ പരമാനന്ദോദയഃ ശാശ്വതോ
യസ്മാന്നാന്യദതോഽന്യദാര്‍തമഖിലം തജ്ജം ജഗത് സര്‍വദഃ ।
യോ വാചാ മനസാ തഥേന്ദ്രിയഗണൈര്‍ദേഹോഽപി വേദ്യോ ന ചേ-
ദച്ഛേദ്യോ ഭവവൈദ്യ ഈശ ഇതി യാ സാ ധീഃ പരം മുക്തയേ ॥ 9.64॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
അഹംബ്രഹ്മാസ്മിപ്രകരണനിരൂപണം നാമ നവമോഽധ്യായഃ ॥
10 ॥ ദശമോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
നിത്യതര്‍പണമാചക്ഷ്യേ നിദാഘ ശൃണു മേ വചഃ ।
വേദശാസ്ത്രേഷു സര്‍വേഷു അത്യന്തം ദുര്ലഭം നൃണാം ॥ 10.1॥
സദാ പ്രപഞ്ചം നാസ്ത്യേവ ഇദമിത്യപി നാസ്തി ഹി ।
ബ്രഹ്മമാത്രം സദാപൂര്‍ണം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.2॥
സരൂപമാത്രം ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദമപ്യഹം ।
ആനന്ദഘന ഏവാഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.3॥
സര്‍വദാ സര്‍വശൂന്യോഽഹം സദാത്മാനന്ദവാനഹം ।
നിത്യാനിത്യസ്വരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.4॥
അഹമേവ ചിദാകാശ ആത്മാകാശോഽസ്മി നിത്യദാ ।
ആത്മനാഽഽത്മനി തൃപ്തോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.5॥
ഏകത്വസംഖ്യാഹീനോഽസ്മി അരൂപോഽസ്ംയഹമദ്വയഃ ।
നിത്യശുദ്ധസ്വരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.6॥
ആകാശാദപി സൂക്ഷ്മോഽഹം അത്യന്താഭാവകോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വപ്രകാശരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.7॥
പരബ്രഹ്മസ്വരൂപോഽഹം പരാവരസുഖോഽസ്ംയഹം ।
സത്രാമാത്രസ്വരൂപോഽഹം ദൃഗ്ദൃശ്യാദിവിവര്‍ജിതഃ ॥ 10.8॥
യത് കിഞ്ചിദപ്യഹം നാസ്തി തൂഷ്ണീം തൂഷ്ണീമിഹാസ്ംയഹം ।
ശുദ്ധമോക്ഷസ്വരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.9॥
സര്‍വാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം ജ്ഞാനാനന്ദമഹം സദാ ।
വിജ്ഞാനമാത്രരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.10॥
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം സര്‍വം നാസ്തി നാന്യത്ര തേ ശപേ ।
തദേവാഹം ന സന്ദേഹഃ ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.11॥
ത്വമിത്യേതത് തദിത്യേതന്നാസ്തി നാസ്തീഹ കിഞ്ചന ।
ശുദ്ധചൈതന്യമാത്രോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.12॥
അത്യന്താഭാവരൂപോഽഹമഹമേവ പരാത്പരഃ ।
അഹമേവ സുഖം നാന്യത് ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.13॥
ഇദം ഹേമമയം കിഞ്ചിന്നാസ്തി നാസ്ത്യേവ തേ ശപേ ।
നിര്‍ഗുണാനന്ദരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.14॥
സാക്ഷിവസ്തുവിഹീനത്വാത് സാക്ഷിത്വം നാസ്തി മേ സദാ ।
കേവലം ബ്രഹ്മഭാവത്വാത് ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.15॥
അഹമേവാവിശേഷോഽഹമഹമേവ ഹി നാമകം ।
അഹമേവ വിമോഹം വൈ ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.16॥
ഇന്ദ്രിയാഭാവരൂപോഽഹം സര്‍വാഭാവസ്വരൂപകം ।
ബന്ധമുക്തിവിഹീനോഽസ്മി ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.17॥
സര്‍വാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം സര്‍വാനന്ദഘനോഽസ്ംയഹം ।
നിത്യചൈതന്യമാത്രോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.18॥
വാചാമഗോചരശ്ചാഹം വാങ്മനോ നാസ്തി കിഞ്ചന ।
ചിദാനന്ദമയശ്ചാഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.19॥
സര്‍വത്ര പൂര്‍ണരൂപോഽഹം സര്‍വത്ര സുഖമസ്ംയഹം ।
സര്‍വത്രാചിന്ത്യരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.20॥
സര്‍വത്ര തൃപ്തിരൂപോഽഹം സര്‍വാനന്ദമയോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വശൂന്യസ്വരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.21॥
സര്‍വദാ മത്സ്വരൂപോഽഹം പരമാനന്ദവാനഹം ।
ഏക ഏവാഹമേവാഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.22॥
മുക്തോഽഹം മോക്ഷരൂപോഽഹം സര്‍വമൌനപരോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വനിര്‍വാണരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.23॥
സര്‍വദാ സത്സ്വരൂപോഽഹം സര്‍വദാ തുര്യവാനഹം ।
തുര്യാതീതസ്വരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.24॥
സത്യവിജ്ഞാനമാത്രോഽഹം സന്‍മാത്രാനന്ദവാനഹം ।
നിര്‍വികല്‍പസ്വരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.25॥
സര്‍വദാ ഹ്യജരൂപോഽഹം നിരീഹോഽഹം നിരഞ്ജനഃ ।
ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനരൂപോഽഹം ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതര്‍പണം ॥ 10.26॥
ബ്രഹ്മതര്‍പണമേവോക്തം ഏതത്പ്രകരണം മയാ ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 10.27॥
നിത്യഹോമം പ്രവക്ഷ്യാമി സര്‍വവേദേഷു ദുര്ലഭം ।
സര്‍വശാസ്ത്രാര്‍ഥമദ്വൈതം സാവധാനമനാഃ ശൃണു ॥ 10.28॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി നിത്യോഽസ്മി പ്രഭുരസ്ംയഹം ।
ഓംകാരാര്‍ഥസ്വരൂപോഽസ്മി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.29॥
പരമാത്മസ്വരൂപോഽസ്മി പരാനന്ദപരോഽസ്ംയഹം ।
ചിദാനന്ദസ്വരൂപോഽസ്മി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.30॥
നിത്യാനന്ദസ്വരൂപോഽസ്മി നിഷ്കലങ്കമയോ ഹ്യഹം ।
ചിദാകാരസ്വരൂപോഽഹം ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.31॥
ന ഹി കിഞ്ചിത് സ്വരൂപോഽസ്മി നാഹമസ്മി ന സോഽസ്ംയഹം ।
നിര്‍വ്യാപാരസ്വരൂപോഽസ്മി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.32॥
നിരംശോഽസ്മി നിരാഭാസോ ന മനോ നേന്ദ്രിയോഽസ്ംയഹം ।
ന ബുദ്ധിര്‍ന വികല്‍പോഽഹം ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.33॥
ന ദേഹാദിസ്വാരൂപോഽസ്മി ത്രയാദിപരിവര്‍ജിതഃ ।
ന ജാഗ്രത്സ്വപ്നരൂപോഽസ്മി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.34॥
ശ്രവണം മനനം നാസ്തി നിദിധ്യാസനമേവ ഹി ।
സ്വഗതം ച ന മേ കിഞ്ചിദ് ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.35॥
അസത്യം ഹി മനഃസത്താ അസത്യം ബുദ്ധിരൂപകം ।
അഹങ്കാരമസദ്വിദ്ധി കാലത്രയമസത് സദാ ॥ 10.36॥
ഗുണത്രയമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.37॥
ശ്രുതം സര്‍വമസദ്വിദ്ധി വേദം സര്‍വമസത് സദാ ।
സര്‍വതത്ത്വമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.38॥
നാനാരൂപമസദ്വിദ്ധി നാനാവര്‍ണമസത് സദാ ।
നാനാജാതിമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.39॥
ശാസ്ത്രജ്ഞാനമസദ്വിദ്ധി വേദജ്ഞാനം തപോഽപ്യസത് ।
സര്‍വതീര്‍ഥമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.40॥
ഗുരുശിഷ്യമസദ്വിദ്ധി ഗുരോര്‍മന്ത്രമസത് തതഃ ।
യദ് ദൃശ്യം തദസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.41॥
സര്‍വാന്‍ ഭോഗാനസദ്വിദ്ധി യച്ചിന്ത്യം തദസത് സദാ ।
യദ് ദൃശ്യം തദസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.42॥
സര്‍വേന്ദ്രിയമസദ്വിദ്ധി സര്‍വമന്ത്രമസത് ത്വിതി ।
സര്‍വപ്രാണാനസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.43॥
ജീവം ദേഹമസദ്വിദ്ധി പരേ ബ്രഹ്മണി നൈവ ഹി ।
മയി സര്‍വമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.44॥
ദൃഷ്ടം ശ്രുതമസദ്വിദ്ധി ഓതം പ്രോതമസന്‍മയി ।
കാര്യാകാര്യമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.45॥
ദൃഷ്ടപ്രാപ്തിമസദ്വിദ്ധി സന്തോഷമസദേവ ഹി ।
സര്‍വകര്‍മാണ്യസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.46॥
സര്‍വാസര്‍വമസദ്വിദ്ധി പൂര്‍ണാപൂര്‍ണമസത് പരേ ।
സുഖം ദുഃഖമസദ്വിദ്ധി ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.47॥
യഥാധര്‍മമസദ്വിദ്ധി പുണ്യാപുണ്യമസത് സദാ ।
ലാഭാലാഭമസദ്വിദ്ധി സദാ ദേഹമസത് സദാ ॥ 10.48॥
സദാ ജയമസദ്വിദ്ധി സദാ ഗര്‍വമസത് സദാ ।
മനോമയമസദ്വിദ്ധി സംശയം നിശ്ചയം തഥാ ॥ 10.49॥
ശബ്ദം സര്‍വമസദ്വിദ്ധി സ്പര്‍ശം സര്‍വമസത് സദാ ।
രൂപം സര്‍വമസദ്വിദ്ധി രസം സര്‍വമസത് സദാ ॥ 10.50॥
ഗന്ധം സര്‍വമസദ്വിദ്ധി ജ്ഞാനം സര്‍വമസത് സദാ ।
ഭൂതം ഭവ്യമസദ്വിദ്ധി അസത് പ്രകൃതിരുച്യതേ ॥ 10.51॥
അസദേവ സദാ സര്‍വമസദേവ ഭവോദ്ഭവം ।
അസദേവ ഗുണം സര്‍വം ഏവം ഹോമം സുദുര്ലഭം ॥ 10.52॥
ശശശൃങ്ഗവദേവ ത്വം ശശശൃങ്ഗവദസ്ംയഹം ।
ശശശൃങ്ഗവദേവേദം ശശശൃങ്ഗവദന്തരം ॥ 10.53॥
ഇത്യേവമാത്മഹോമാഖ്യമുക്തം പ്രകരണം മയാ ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 10.54॥
സ്കന്ദഃ -
യസ്മിന്‍ സംച വിചൈതി വിശ്വമഖിലം ദ്യോതന്തി സൂര്യേന്ദവോ
വിദ്യുദ്വഹ്നിമരുദ്ഗണാഃ സവരുണാ ഭീതാ ഭജന്തീശ്വരം ।
ഭൂതം ചാപി ഭവത്യദൃശ്യമഖിലം ശംഭോഃ സുഖാംശം ജഗത്
ജാതം ചാപി ജനിഷ്യതി പ്രതിഭവം ദേവാസുരൈര്‍നിര്യപി ।
തന്നേഹാസ്തി ന കിഞ്ചിദത്ര ഭഗവദ്ധ്യാനാന്ന കിഞ്ചിത് പ്രിയം ॥ 10.55॥
യഃ പ്രാണാപാനഭേദൈര്‍മനനധിയാ ധാരണാപഞ്ചകാദ്യൈഃ
മധ്യേ വിശ്വജനസ്യ സന്നപി ശിവോ നോ ദൃശ്യതേ സൂക്ഷ്മയാ ।
ബുദ്ധയാദധ്യാതയാപി ശ്രുതിവചനശതൈര്‍ദേശികോക്ത്യൈകസൂക്ത്യാ
യോഗൈര്‍ഭക്തിസമന്വിതൈഃ ശിവതരോ ദൃശ്യോ ന ചാന്യത് തഥാ ॥ 10.56॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മതര്‍പണാത്മഹോമാഖ്യ പ്രകരണദ്വയവര്‍ണനം നാമ ദശമോഽധ്യായഃ ॥
11 ॥ ഏകാദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ബ്രഹ്മജ്ഞാനം പ്രവക്ഷ്യാമി ജീവന്‍മുക്തസ്യ ലക്ഷണം ।
ആത്മമാത്രേണ യസ്തിഷ്ഠേത് സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.1॥
അഹം ബ്രഹ്മവദേവേദമഹമാത്മാ ന സംശയഃ ।
ചൈതന്യാത്മേതി യസ്തിഷ്ഠേത് സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.2॥
ചിദാത്മാഹം പരാത്മാഹം നിര്‍ഗുണോഽഹം പരാത്പരഃ ।
ഇത്യേവം നിശ്ചയോ യസ്യ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.3॥
ദേഹത്രയാതിരിക്തോഽഹം ബ്രഹ്മ ചൈതന്യമസ്ംയഹം ।
ബ്രഹ്മാഹമിതി യസ്യാന്തഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.4॥
ആനന്ദഘനരൂപോഽസ്മി പരാനന്ദപരോഽസ്ംയഹം ।
യശ്ചിദേവം പരാനന്ദം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.5॥
യസ്യ ദേഹാദികം നാസ്തി യസ്യ ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
പരമാനന്ദപൂര്‍ണോ യഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.6॥
യസ്യ കിഞ്ചിദഹം നാസ്തി ചിന്‍മാത്രേണാവതിഷ്ഠതേ ।
പരാനന്ദോ മുദാനന്ദഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.7॥
ചൈതന്യമാത്രം യസ്യാന്തശ്ചിന്‍മാത്രൈകസ്വരൂപവാന്‍ ।
ന സ്മരത്യന്യകലനം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.8॥var was കലലം
സര്‍വത്ര പരിപൂര്‍ണാത്മാ സര്‍വത്ര കലനാത്മകഃ ।
സര്‍വത്ര നിത്യപൂര്‍ണാത്മാ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.9॥
പരമാത്മപരാ നിത്യം പരമാത്മേതി നിശ്ചിതഃ ।
ആനന്ദാകൃതിരവ്യക്തഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.10॥
ശുദ്ധകൈവല്യജീവാത്മാ സര്‍വസങ്ഗവിവര്‍ജിതഃ ।
നിത്യാനന്ദപ്രസന്നാത്മാ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.11॥
ഏകരൂപഃ പ്രശാന്താത്മാ അന്യചിന്താവിവര്‍ജിതഃ ।
കിഞ്ചിദസ്തിത്വഹീനോ യഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.12॥
ന മേ ചിത്തം ന മേ ബുദ്ധിര്‍നാഹങ്കാരോ ന ചേന്ദ്രിയഃ ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.13॥
ന മേ ദോഷോ ന മേ ദേഹോ നേ മേ പ്രാണോ ന മേ ക്വചിത് ।
ദൃഢനിശ്ചയവാന്‍ യോഽന്തഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.14॥
ന മേ മായാ ന മേ കാമോ ന മേ ക്രോധോഽപരോഽസ്ംയഹം ।
ന മേ കിഞ്ചിദിദം വാഽപി സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.15॥
ന മേ ദോഷോ ന മേ ലിങ്ഗം ന മേ ബന്ധഃ ക്വചിജ്ജഗത് ।
യസ്തു നിത്യം സദാനന്ദഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.16॥
ന മേ ശ്രോത്രം ന മേ നാസാ ന മേ ചക്ഷുര്‍ന മേ മനഃ ।
ന മേ ജിഹ്വേതി യസ്യാന്തഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.17॥
ന മേ ദേഹോ ന മേ ലിങ്ഗം ന മേ കാരണമേവ ച ।
ന മേ തുര്യമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.18॥
ഇദം സര്‍വം ന മേ കിഞ്ചിദയം സര്‍വം ന മേ ക്വചിത് ।
ബ്രഹ്മമാത്രേണ യസ്തിഷ്ഠേത് സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.19॥
ന മേ കിഞ്ചിന്ന മേ കശ്ചിന്ന മേ കശ്ചിത് ക്വചിജ്ജഗത് ।
അഹമേവേതി യസ്തിഷ്ഠേത് സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.20॥
ന മേ കാലോ ന മേ ദേശോ ന മേ വസ്തു ന മേ സ്ഥിതിഃ ।
ന മേ സ്നാനം ന മേ പ്രാസഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.21॥
ന മേ തീര്‍ഥം ന മേ സേവാ ന മേ ദേവോ ന മേ സ്ഥലം ।
ന ക്വചിദ്ഭേദഹീനോഽയം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.22॥
ന മേ ബന്ധം ന മേ ജന്‍മ ന മേ ജ്ഞാനം ന മേ പദം ।
ന മേ വാക്യമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.23॥
ന മേ പുണ്യം ന മേ പാപം ന മേ കായം ന മേ ശുഭം ।
ന മേ ദൃശ്യമിതി ജ്ഞാനീ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.24॥
ന മേ ശബ്ദോ ന മേ സ്പര്‍ശോ ന മേ രൂപം ന മേ രസഃ ।
ന മേ ജീവ ഇതി ജ്ഞാത്വാ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.25॥
ന മേ സര്‍വം ന മേ കിഞ്ചിത് ന മേ ജീവം ന മേ ക്വചിത് ।
ന മേ ഭാവം ന മേ വസ്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.26॥
ന മേ മോക്ഷ്യേ ന മേ ദ്വൈതം ന മേ വേദോ ന മേ വിധിഃ ।
ന മേ ദൂരമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.27॥
ന മേ ഗുരുര്‍ന മേ ശിഷ്യോ ന മേ ബോധോ ന മേ പരഃ ।
ന മേ ശ്രേഷ്ഠം ക്വചിദ്വസ്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.28॥
ന മേ ബ്രഹ്മാ ന മേ വിഷ്ണുര്‍ന മേ രുദ്രോ ന മേ രവിഃ ।
ന മേ കര്‍മ ക്വചിദ്വസ്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.29॥
ന മേ പൃഥ്വീ ന മേ തോയം ന മേ തേജോ ന മേ വിയത് ।
ന മേ കാര്യമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.30॥
ന മേ വാര്‍താ ന മേ വാക്യം ന മേ ഗോത്രം ന മേ കുലം ।
ന മേ വിദ്യേതി യഃ സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.31॥
ന മേ നാദോ ന മേ ശബ്ദോ ന മേ ലക്ഷ്യം ന മേ ഭവഃ ।
ന മേ ധ്യാനമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.32॥
ന മേ ശീതം ന മേ ചോഷ്ണം ന മേ മോഹോ ന മേ ജപഃ ।
ന മേ സന്ധ്യേതി യഃ സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.33॥
ന മേ ജപോ ന മേ മന്ത്രോ ന മേ ഹോമോ ന മേ നിശാ ।
ന മേ സര്‍വമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.34॥
ന മേ ഭയം ന മേ ചാന്നം ന മേ തൃഷ്ണാ ന മേ ക്ഷുധാ ।
ന മേ ചാത്മേതി യഃ സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.35॥
ന മേ പൂര്‍വം ന മേ പശ്ചാത് ന മേ ചോര്‍ധ്വം ന മേ ദിശഃ ।
ന ചിത്തമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.36॥
ന മേ വക്തവ്യമല്‍പം വാ ന മേ ശ്രോതവ്യമണ്വപി ।
ന മേ മന്തവ്യമീഷദ്വാ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.37॥
ന മേ ഭോക്തവ്യമീഷദ്വാ ന മേ ധ്യാതവ്യമണ്വപി ।
ന മേ സ്മര്‍തവ്യമേവായം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.38॥
ന മേ ഭോഗോ ന മേ രോഗോ ന മേ യോഗോ ന മേ ലയഃ ।
ന മേ സര്‍വമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.39॥
ന മേഽസ്തിത്വം ന മേ ജാതം ന മേ വൃദ്ധം ന മേ ക്ഷയഃ ।
അധ്യാരോപോ ന മേ സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.40॥
അധ്യാരോപ്യം ന മേ കിഞ്ചിദപവാദോ ന മേ ക്വചിത് ।
ന മേ കിഞ്ചിദഹം യത്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.41॥
ന മേ ശുദ്ധിര്‍ന മേ ശുഭ്രോ ന മേ ചൈകം ന മേ ബഹു ।
ന മേ ഭൂതം ന മേ കാര്യം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.42॥
ന മേ കോഽഹം ന മേ ചേദം ന മേ നാന്യം ന മേ സ്വയം ।
ന മേ കശ്ചിന്ന മേ സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.43॥
ന മേ മാംസം ന മേ രക്തം ന മേ മേദോ ന മേ ശകൃത് ।
ന മേ കൃപാ ന മേഽസ്തീതി സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.44॥
ന മേ സര്‍വം ന മേ ശുക്ലം ന മേ നീലം ന മേ പൃഥക് ।
ന മേ സ്വസ്ഥഃ സ്വയം യോ വാ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.45॥
ന മേ താപം ന മേ ലോഭോ ന മേ ഗൌണ ന മേ യശഃ ।
നേ മേ തത്ത്വമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.46॥
ന മേ ഭ്രാന്തിര്‍ന മേ ജ്ഞാനം ന മേ ഗുഹ്യം ന മേ കുലം ।
ന മേ കിഞ്ചിദിതി ധ്യായന്‍ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.47॥
ന മേ ത്യാജ്യം ന മേ ഗ്രാഹ്യം ന മേ ഹാസ്യം ന മേ ലയഃ ।
ന മേ ദൈവമിതി സ്വസ്ഥഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.48॥
ന മേ വ്രതം ന മേ ഗ്ലാനിഃ ന മേ ശോച്യം ന മേ സുഖം ।
ന മേ ന്യൂനം ക്വചിദ്വസ്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.49॥
ന മേ ജ്ഞാതാ ന മേ ജ്ഞാനം ന മേ ജ്ഞേയം ന മേ സ്വയം ।
ന മേ സര്‍വമിതി ജ്ഞാനീ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.50॥
ന മേ തുഭ്യം ന മേ മഹ്യം ന മേ ത്വത്തോ ന മേ ത്വഹം ।
ന മേ ഗുരുര്‍ന മേ യസ്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.51॥
ന മേ ജഡം ന മേ ചൈത്യം ന മേ ഗ്ലാനം ന മേ ശുഭം ।
ന മേ ന മേതി യസ്തിഷ്ഠേത് സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.52॥
ന മേ ഗോത്രം ന മേ സൂത്രം ന മേ പാത്രം ന മേ കൃപാ ।
ന മേ കിഞ്ചിദിതി ധ്യായീ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.53॥
ന മേ ചാത്മാ ന മേ നാത്മാ ന മേ സ്വര്‍ഗം ന മേ ഫലം ।
ന മേ ദൂഷ്യം ക്വചിദ്വസ്തു സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.54॥
ന മേഽഭ്യാസോ ന മേ വിദ്യാ ന മേ ശാന്തിര്‍ന മേ ദമഃ ।
ന മേ പുരമിതി ജ്ഞാനീ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.55॥
ന മേ ശല്യം ന മേ ശങ്കാ ന മേ സുപ്തിര്‍ന മേ മനഃ ।
ന മേ വികല്‍പ ഇത്യാപ്തഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.56॥
ന മേ ജരാ ന മേ ബാല്യം ന മേ യൌവനമണ്വപി ।
ന മേ മൃതിര്‍ന മേ ധ്വാന്തം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.57॥
ന മേ ലോകം ന മേ ഭോഗം ന മേ സര്‍വമിതി സ്മൃതഃ ।
ന മേ മൌനമിതി പ്രാപ്തം സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.58॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഹ്യഹം ബ്രഹ്മ ഹ്യഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ചിദഹം ചിദഹം ചേതി സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.59॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ചിദേവാഹം പരൈവാഹം ന സംശയഃ ।
സ്വയമേവ സ്വയം ജ്യോതിഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.60॥
സ്വയമേവ സ്വയം പശ്യേത് സ്വയമേവ സ്വയം സ്ഥിതഃ ।
സ്വാത്മന്യേവ സ്വയം ഭൂതഃ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.61॥
സ്വാത്മാനന്ദം സ്വയം ഭുംക്ഷ്വേ സ്വാത്മരാജ്യേ സ്വയം വസേ ।
സ്വാത്മരാജ്യേ സ്വയം പശ്യേ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.62॥
സ്വയമേവാഹമേകാഗ്രഃ സ്വയമേവ സ്വയം പ്രഭുഃ ।
സ്വസ്വരൂപഃ സ്വയം പശ്യേ സ ജീവന്‍മുക്ത ഉച്യതേ ॥ 11.63॥
ജീവന്‍മുക്തിപ്രകരണം സര്‍വവേദേഷു ദുര്ലഭം ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 11.64॥
യേ വേദവാദവിധികല്‍പിതഭേദബുദ്ധ്യാ
പുണ്യാഭിസന്ധിതധിയാ പരികര്‍ശയന്തഃ ।
ദേഹം സ്വകീയമതിദുഃഖപരം പരാഭി-
സ്തേഷാം സുഖായ ന തു ജാതു തവേശ പാദാത് ॥ 11.65॥
കഃ സന്തരേത ഭവസാഗരമേതദുത്യ-
ത്തരങ്ഗസദൃശം ജനിമൃത്യുരൂപം ।
ഈശാര്‍ചനാവിധിസുബോധിതഭേദഹീന-
ജ്ഞാനോഡുപേന പ്രതരേദ്ഭവഭാവയുക്തഃ ॥ 11.66॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ജീവന്‍മുക്തപ്രകരണം നാമ ഏകാദശോഽധ്യായഃ ॥
12 ॥ ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ദേഹമുക്തിപ്രകരണം നിദാഘ ശൃണു ദുര്ലഭം ।
ത്യക്താത്യക്തം ന സ്മരതി വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.1॥
ബ്രഹ്മരൂപഃ പ്രശാന്താത്മാ നാന്യരൂപഃ സദാ സുഖീ ।
സ്വസ്ഥരൂപോ മഹാമൌനീ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.2॥
സര്‍വാത്മാ സര്‍വഭൂതാത്മാ ശാന്താത്മാ മുക്തിവര്‍ജിതഃ ।
ഏകാത്മവര്‍ജിതഃ സാക്ഷീ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.3॥
ലക്ഷ്യാത്മാ ലാലിതാത്മാഹം ലീലാത്മാ സ്വാത്മമാത്രകഃ ।
തൂഷ്ണീമാത്മാ സ്വഭാവാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.4॥
ശുഭ്രാത്മാ സ്വയമാത്മാഹം സര്‍വാത്മാ സ്വാത്മമാത്രകഃ ।
അജാത്മാ ചാമൃതാത്മാ ഹി വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.5॥
ആനന്ദാത്മാ പ്രിയഃ സ്വാത്മാ മോക്ഷാത്മാ കോഽപി നിര്‍ണയഃ ।
ഇത്യേവമിതി നിധ്യായീ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.6॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ചിദേവാഹം ഏകം വാപി ന ചിന്ത്യതേ ।
ചിന്‍മാത്രേണൈവ യസ്തിഷ്ഠേദ്വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.7॥
നിശ്ചയം ച പരിത്യജ്യ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ആനന്ദഭൂരിദേഹസ്തു വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.8॥
സര്‍വമസ്തീതി നാസ്തീതി നിശ്ചയം ത്യജ്യ തിഷ്ഠതി ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നാന്യോഽസ്മി വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.9॥
കിഞ്ചിത് ക്വചിത് കദാചിച്ച ആത്മാനം ന സ്മരത്യസൌ ।
സ്വസ്വഭാവേന യസ്തിഷ്ഠേത് വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.10॥
അഹമാത്മാ പരോ ഹ്യാത്മാ ചിദാത്മാഹം ന ചിന്ത്യതേ ।
സ്ഥാസ്യാമീത്യപി യോ യുക്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.11॥
തൂഷ്ണീമേവ സ്ഥിതസ്തൂഷ്ണീം സര്‍വം തൂഷ്ണീം ന കിഞ്ചന ।
അഹമര്‍ഥപരിത്യക്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.12॥
പരമാത്മാ ഗുണാതീതഃ സര്‍വാത്മാപി ന സമ്മതഃ ।
സര്‍വഭാവാന്‍മഹാത്മാ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.13॥
കാലഭേദം ദേശഭേദം വസ്തുഭേദം സ്വഭേദകം ।
കിഞ്ചിദ്ഭേദം ന യസ്യാസ്തി വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.14॥
അഹം ത്വം തദിദം സോഽയം കിഞ്ചിദ്വാപി ന വിദ്യതേ ।
അത്യന്തസുഖമാത്രോഽഹം വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.15॥
നിര്‍ഗുണാത്മാ നിരാത്മാ ഹി നിത്യാത്മാ നിത്യനിര്‍ണയഃ ।
ശൂന്യാത്മാ സൂക്ഷ്മരൂപോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.16॥
വിശ്വാത്മാ വിശ്വഹീനാത്മാ കാലാത്മാ കാലഹേതുകഃ ।
ദേവാത്മാ ദേവഹീനോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.17॥
മാത്രാത്മാ മേയഹീനാത്മാ മൂഢാത്മാഽനാത്മവര്‍ജിതഃ ।
കേവലാത്മാ പരാത്മാ ച വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.18॥
സര്‍വത്ര ജഡഹീനാത്മാ സര്‍വേഷാമന്തരാത്മകഃ ।
സര്‍വേഷാമിതി യസ്തൂക്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.19॥
സര്‍വസങ്കല്‍പഹീനേതി സച്ചിദാനന്ദമാത്രകഃ ।
സ്ഥാസ്യാമീതി ന യസ്യാന്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.20॥
സര്‍വം നാസ്തി തദസ്തീതി ചിന്‍മാത്രോഽസ്തീതി സര്‍വദാ ।
പ്രബുദ്ധോ നാസ്തി യസ്യാന്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.21॥
കേവലം പരമാത്മാ യഃ കേവലം ജ്ഞാനവിഗ്രഹഃ ।
സത്താമാത്രസ്വരൂപോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.22॥
ജീവേശ്വരേതി ചൈത്യേതി വേദശാസ്ത്രേ ത്വഹം ത്വിതി ।
ബ്രഹ്മൈവേതി ന യസ്യാന്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.23॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവാഹം നാന്യത് കിഞ്ചിജ്ജഗദ്ഭവേത് ।
ഇത്യേവം നിശ്ചയോ ഭാവഃ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.24॥
ഇദം ചൈതന്യമേവേതി അഹം ചൈതന്യമേവ ഹി ।
ഇതി നിശ്ചയശൂന്യോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.25॥
ചൈതന്യമാത്രഃ സംസിദ്ധഃ സ്വാത്മാരാമഃ സുഖാസനഃ ।
സുഖമാത്രാന്തരങ്ഗോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.26॥
അപരിച്ഛിന്നരൂപാത്മാ അണോരണുവിനിര്‍മലഃ ।
തുര്യാതീതഃ പരാനന്ദോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.27॥
നാമാപി നാസ്തി സര്‍വാത്മാ ന രൂപോ ന ച നാസ്തികഃ ।
പരബ്രഹ്മസ്വരൂപാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.28॥
തുര്യാതീതഃ സ്വതോഽതീതഃ അതോഽതീതഃ സ സന്‍മയഃ ।
അശുഭാശുഭശാന്താത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.29॥
ബന്ധമുക്തിപ്രശാന്താത്മാ സര്‍വാത്മാ ചാന്തരാത്മകഃ ।
പ്രപഞ്ചാത്മാ പരോ ഹ്യാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.30॥
സര്‍വത്ര പരിപൂര്‍ണാത്മാ സര്‍വദാ ച പരാത്പരഃ ।
അന്തരാത്മാ ഹ്യനന്താത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.31॥
അബോധബോധഹീനാത്മാ അജഡോ ജഡവര്‍ജിതഃ ।
അതത്ത്വാതത്ത്വസര്‍വാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.32॥
അസമാധിസമാധ്യന്തഃ അലക്ഷ്യാലക്ഷ്യവര്‍ജിതഃ ।
അഭൂതോ ഭൂത ഏവാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.33॥
ചിന്‍മയാത്മാ ചിദാകാശശ്ചിദാനന്ദശ്ചിദംബരഃ ।
ചിന്‍മാത്രരൂപ ഏവാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.34॥
സച്ചിദാനന്ദരൂപാത്മാ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ।
സച്ചിദാനന്ദപൂര്‍ണാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.35॥
സദാ ബ്രഹ്മമയോ നിത്യം സദാ സ്വാത്മനി നിഷ്ഠിതഃ ।
സദാഽഖണ്ഡൈകരൂപാത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.36॥
പ്രജ്ഞാനഘന ഏവാത്മാ പ്രജ്ഞാനഘനവിഗ്രഹഃ ।
നിത്യജ്ഞാനപരാനന്ദോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.37॥
യസ്യ ദേഹഃ ക്വചിന്നാസ്തി യസ്യ കിഞ്ചിത് സ്മൃതിശ്ച ന ।
സദാത്മാ ഹ്യാത്മനി സ്വസ്ഥോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.38॥
യസ്യ നിര്‍വാസനം ചിത്തം യസ്യ ബ്രഹ്മാത്മനാ സ്ഥിതിഃ ।
യോഗാത്മാ യോഗയുക്താത്മാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.39॥
ചൈതന്യമാത്ര ഏവേതി ത്യക്തം സര്‍വമതിര്‍ന ഹി ।
ഗുണാഗുണവികാരാന്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.40॥
കാലദേശാദി നാസ്ത്യന്തോ ന ഗ്രാഹ്യോ നാസ്മൃതിഃ പരഃ ।
നിശ്ചയം ച പരിത്യക്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.41॥
ഭൂമാനന്ദാപരാനന്ദോ ഭോഗാനന്ദവിവര്‍ജിതഃ ।
സാക്ഷീ ച സാക്ഷിഹീനശ്ച വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.42॥
സോഽപി കോഽപി ന സോ കോഽപി കിഞ്ചിത് കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചന ।
ആത്മാനാത്മാ ചിദാത്മാ ച ചിദചിച്ചാഹമേവ ച ॥ 12.43॥
യസ്യ പ്രപഞ്ചശ്ചാനാത്മാ ബ്രഹ്മാകാരമപീഹ ന ।
സ്വസ്വരൂപഃ സ്വയംജ്യോതിര്‍വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.44॥
വാചാമഗോചരാനന്ദഃ സര്‍വേന്ദ്രിയവിവര്‍ജിതഃ ।
അതീതാതീതഭാവോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.45॥
ചിത്തവൃത്തേരതീതോ യശ്ചിത്തവൃത്തിര്‍ന ഭാസകഃ ।
സര്‍വവൃത്തിവിഹീനോ യോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.46॥
തസ്മിന്‍ കാലേ വിദേഹോ യോ ദേഹസ്മരണവര്‍ജിതഃ ।
ന സ്ഥൂലോ ന കൃശോ വാപി വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.47॥
ഈഷണ്‍മാത്രസ്ഥിതോ യോ വൈ സദാ സര്‍വവിവര്‍ജിതഃ ।
ബ്രഹ്മമാത്രേണ യസ്തിഷ്ഠേത് വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.48॥
പരം ബ്രഹ്മ പരാനന്ദഃ പരമാത്മാ പരാത്പരഃ ।
പരൈരദൃഷ്ടബാഹ്യാന്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.49॥
ശുദ്ധവേദാന്തസാരോഽയം ശുദ്ധസത്ത്വാത്മനി സ്ഥിതഃ ।
തദ്ഭേദമപി യസ്ത്യക്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.50॥
ബ്രഹ്മാമൃതരസാസ്വാദോ ബ്രഹ്മാമൃതരസായനം ।
ബ്രഹ്മാമൃതരസേ മഗ്നോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.51॥
ബ്രഹ്മാമൃതരസാധാരോ ബ്രഹ്മാമൃതരസഃ സ്വയം ।
ബ്രഹ്മാമൃതരസേ തൃപ്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.52॥
ബ്രഹ്മാനന്ദപരാനന്ദോ ബ്രഹ്മാനന്ദരസപ്രഭഃ ।
ബ്രഹ്മാനന്ദപരംജ്യോതിര്‍വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.53॥
ബ്രഹ്മാനന്ദരസാനന്ദോ ബ്രഹ്മാമൃതനിരന്തരം ।
ബ്രഹ്മാനന്ദഃ സദാനന്ദോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.54॥
ബ്രഹ്മാനന്ദാനുഭാവോ യോ ബ്രഹ്മാമൃതശിവാര്‍ചനം ।
ബ്രഹ്മാനന്ദരസപ്രീതോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.55॥
ബ്രഹ്മാനന്ദരസോദ്വാഹോ ബ്രഹ്മാമൃതകുടുംബകഃ ।
ബ്രഹ്മാനന്ദജനൈര്യുക്തോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.56॥
ബ്രഹ്മാമൃതവരേ വാസോ ബ്രഹ്മാനന്ദാലയേ സ്ഥിതഃ ।
ബ്രഹ്മാമൃതജപോ യസ്യ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.57॥
ബ്രഹ്മാനന്ദശരീരാന്തോ ബ്രഹ്മാനന്ദേന്ദ്രിയഃ ക്വചിത് ।
ബ്രഹ്മാമൃതമയീ വിദ്യാ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.58॥
ബ്രഹ്മാനദമദോന്‍മത്തോ ബ്രഹ്മാമൃതരസംഭരഃ ।
ബ്രഹ്മാത്മനി സദാ സ്വസ്ഥോ വിദേഹാന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 12.59॥
ദേഹമുക്തിപ്രകരണം സര്‍വവേദേഷു ദുര്ലഭം ।
മയോക്തം തേ മഹായോഗിന്‍ വിദേഹഃ ശ്രവണാദ്ഭവേത് ॥ 12.60॥
സ്കന്ദഃ -
അനാഥ നാഥ തേ പദം ഭജാംയുമാസനാഥ സ-
ന്നിശീഥനാഥമൌലിസംസ്ഫുടല്ലലാടസങ്ഗജ-
സ്ഫുലിങ്ഗദഗ്ധമന്‍മഥം പ്രമാഥനാഥ പാഹി മാം ॥ 12.61॥
വിഭൂതിഭൂഷഗാത്ര തേ ത്രിനേത്രമിത്രതാമിയാത്
മനഃസരോരുഹം ക്ഷണം തഥേക്ഷണേന മേ സദാ ।
പ്രബന്ധസംസൃതിഭ്രമദ്ഭ്രമജ്ജനൌഘസന്തതൌ
ന വേദ വേദമൌലിരപ്യപാസ്തദുഃഖസന്തതിം ॥ 12.62॥
॥ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ദേഹമുക്തിപ്രകരണവര്‍ണനം നാമ ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥
13 ॥ ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശൃണുഷ്വ ദുര്ലഭം ലോകേ സാരാത് സാരതരം പരം ।
ആത്മരൂപമിദം സര്‍വമാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.1॥
സര്‍വമാത്മാസ്തി പരമാ പരമാത്മാ പരാത്മകഃ ।
നിത്യാനന്ദസ്വരൂപാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.2॥
പൂര്‍ണരൂപോ മഹാനാത്മാ പൂതാത്മാ ശാശ്വതാത്മകഃ ।
നിര്‍വികാരസ്വരൂപാത്മാ നിര്‍മലാത്മാ നിരാത്മകഃ ॥ 13.3॥
ശാന്താശാന്തസ്വരൂപാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ജീവാത്മാ പരമാത്മാ ഹി ചിത്താചിത്താത്മചിന്‍മയഃ ।
ഏകാത്മാ ഏകരൂപാത്മാ നൈകാത്മാത്മവിവര്‍ജിതഃ ॥ 13.4॥
മുക്താമുക്തസ്വരൂപാത്മാ മുക്താമുക്തവിവര്‍ജിതഃ ।
മോക്ഷരൂപസ്വരൂപാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.5॥
ദ്വൈതാദ്വൈതസ്വരൂപാത്മാ ദ്വൈതാദ്വൈതവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വവര്‍ജിതസര്‍വാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.6॥
മുദാമുദസ്വരൂപാത്മാ മോക്ഷാത്മാ ദേവതാത്മകഃ ।
സങ്കല്‍പഹീനസാരാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.7॥
നിഷ്കലാത്മാ നിര്‍മലാത്മാ ബുദ്ധ്യാത്മാ പുരുഷാത്മകഃ ।
ആനന്ദാത്മാ ഹ്യജാത്മാ ച ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.8॥
അഗണ്യാത്മാ ഗണാത്മാ ച അമൃതാത്മാമൃതാന്തരഃ ।
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.9॥
അഖിലാത്മാഽനുമന്യാത്മാ മാനാത്മാ ഭാവഭാവനഃ ।
തുര്യരൂപപ്രസന്നാത്മാ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.10॥
നിത്യം പ്രത്യക്ഷരൂപാത്മാ നിത്യപ്രത്യക്ഷനിര്‍ണയഃ ।
അന്യഹീനസ്വഭാവാത്മാ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.11॥
അസദ്ധീനസ്വഭാവാത്മാ അന്യഹീനഃ സ്വയം പ്രഭുഃ ।
വിദ്യാവിദ്യാന്യശുദ്ധാത്മാ മാനാമാനവിഹീനകഃ ॥ 13.12॥
നിത്യാനിത്യവിഹീനാത്മാ ഇഹാമുത്രഫലാന്തരഃ ।
ശമാദിഷട്കശൂന്യാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.13॥
മുമുക്ഷുത്വം ച ഹീനാത്മാ ശബ്ദാത്മാ ദമനാത്മകഃ ।
നിത്യോപരതരൂപാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.14॥
സര്‍വകാലതിതിക്ഷാത്മാ സമാധാനാത്മനി സ്ഥിതഃ ।
ശുദ്ധാത്മാ സ്വാത്മനി സ്വാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.15॥
അന്നകോശവിഹീനാത്മാ പ്രാണകോശവിവര്‍ജിതഃ ।
മനഃകോശവിഹീനാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.16॥
വിജ്ഞാനകോശഹീനാത്മാ ആനന്ദാദിവിവര്‍ജിതഃ ।
പഞ്ചകോശവിഹീനാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.17॥
നിര്‍വികല്‍പസ്വരൂപാത്മാ സവികല്‍പവിവര്‍ജിതഃ ।
ശബ്ദാനുവിദ്ധഹീനാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.18॥var was ശബ്ദാനുവിധ്യഹീനാത്മാ
സ്ഥൂലദേഹവിഹീനാത്മാ സൂക്ഷ്മദേഹവിവര്‍ജിതഃ ।
കാരണാദിവിഹീനാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.19॥
ദൃശ്യാനുവിദ്ധശൂന്യാത്മാ ഹ്യാദിമധ്യാന്തവര്‍ജിതഃ ।
ശാന്താ സമാധിശൂന്യാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.20॥
പ്രജ്ഞാനവാക്യഹീനാത്മാ അഹം ബ്രഹ്മാസ്മിവര്‍ജിതഃ ।
തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.21॥
അയമാത്മേത്യഭാവാത്മാ സര്‍വാത്മാ വാക്യവര്‍ജിതഃ ।
ഓംകാരാത്മാ ഗുണാത്മാ ച ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.22॥
ജാഗ്രദ്ധീനസ്വരൂപാത്മാ സ്വപ്നാവസ്ഥാവിവര്‍ജിതഃ ।
ആനന്ദരൂപപൂര്‍ണാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.23॥
ഭൂതാത്മാ ച ഭവിഷ്യാത്മാ ഹ്യക്ഷരാത്മാ ചിദാത്മകഃ ।
അനാദിമധ്യരൂപാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.24॥
സര്‍വസങ്കല്‍പഹീനാത്മാ സ്വച്ഛചിന്‍മാത്രമക്ഷയഃ ।
ജ്ഞാതൃജ്ഞേയാദിഹീനാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.25॥
ഏകാത്മാ ഏകഹീനാത്മാ ദ്വൈതാദ്വൈതവിവര്‍ജിതഃ ।
സ്വയമാത്മാ സ്വഭാവാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.26॥
തുര്യാത്മാ നിത്യമാത്മാ ച യത്കിഞ്ചിദിദമാത്മകഃ ।
ഭാനാത്മാ മാനഹീനാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.27॥var was മാനാത്മാ
വാചാവധിരനേകാത്മാ വാച്യാനന്ദാത്മനന്ദകഃ ।
സര്‍വഹീനാത്മസര്‍വാത്മാ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.28॥
ആത്മാനമേവ വീക്ഷസ്വ ആത്മാനം ഭാവയ സ്വകം ।
സ്വസ്വാത്മാനം സ്വയം ഭുംക്ഷ്വ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.29॥
സ്വാത്മാനമേവ സന്തുഷ്യ ആത്മാനം സ്വയമേവ ഹി ।
സ്വസ്വാത്മാനം സ്വയം പശ്യേത് സ്വമാത്മാനം സ്വയം ശ്രുതം ॥ 13.30॥
സ്വമാത്മനി സ്വയം തൃപ്തഃ സ്വമാത്മാനം സ്വയംഭരഃ ।
സ്വമാത്മാനം സ്വയം ഭസ്മ ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.31॥
സ്വമാത്മാനം സ്വയം മോദം സ്വമാത്മാനം സ്വയം പ്രിയം ।
സ്വമാത്മാനമേവ മന്തവ്യം ഹ്യാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.32॥
ആത്മാനമേവ ശ്രോതവ്യം ആത്മാനം ശ്രവണം ഭവ ।
ആത്മാനം കാമയേന്നിത്യം ആത്മാനം നിത്യമര്‍ചയ ॥ 13.33॥
ആത്മാനം ശ്ലാഘയേന്നിത്യമാത്മാനം പരിപാലയ ।
ആത്മാനം കാമയേന്നിത്യം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.34॥
ആത്മൈവേയമിയം ഭൂമിഃ ആത്മൈവേദമിദം ജലം ।
ആത്മൈവേദമിദം ജ്യോതിരാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.35॥
ആത്മൈവായമയം വായുരാത്മൈവേദമിദം വിയത് ।
ആത്മൈവായമഹങ്കാരഃ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.36॥
ആത്മൈവേദമിദം ചിത്തം ആത്മൈവേദമിദം മനഃ ।
ആത്മൈവേയമിയം ബുദ്ധിരാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.37॥
ആത്മൈവായമയം ദേഹഃ ആത്മൈവായമയം ഗുണഃ ।
ആത്മൈവേദമിദം തത്ത്വം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.38॥
ആത്മൈവായമയം മന്ത്രഃ ആത്മൈവായമയം ജപഃ ।
ആത്മൈവായമയം ലോകഃ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.39॥
ആത്മൈവായമയം ശബ്ദഃ ആത്മൈവായമയം രസഃ ।
ആത്മൈവായമയം സ്പര്‍ശഃ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.40॥
ആത്മൈവായമയം ഗന്ധഃ ആത്മൈവായമയം ശമഃ ।
ആത്മൈവേദമിദം ദുഃഖം ആത്മൈവേദമിദം സുഖം ॥ 13.41॥
ആത്മീയമേവേദം ജഗത് ആത്മീയഃ സ്വപ്ന ഏവ ഹി ।
സുഷുപ്തം ചാപ്യഥാത്മീയം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.42॥
ആത്മൈവ കാര്യമാത്മൈവ പ്രായോ ഹ്യാത്മൈവമദ്വയം ।
ആത്മീയമേവമദ്വൈതം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.43॥
ആത്മീയമേവായം കോഽപി ആത്മൈവേദമിദം ക്വചിത് ।
ആത്മൈവായമയം ലോകഃ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.44॥
ആത്മൈവേദമിദം ദൃശ്യം ആത്മൈവായമയം ജനഃ ।
ആത്മൈവേദമിദം സര്‍വം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.45॥
ആത്മൈവായമയം ശംഭുഃ ആത്മൈവേദമിദം ജഗത് ।
ആത്മൈവായമയം ബ്രഹ്മാ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.46॥
ആത്മൈവായമയം സൂര്യ ആത്മൈവേദമിദം ജഡം ।
ആത്മൈവേദമിദം ധ്യാനം ആത്മൈവേദമിദം ഫലം ॥ 13.47॥
ആത്മൈവായമയം യോഗഃ സര്‍വമാത്മമയം ജഗത് ।
സര്‍വമാത്മമയം ഭൂതം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.48॥
സര്‍വമാത്മമയം ഭാവി സര്‍വമാത്മമയം ഗുരുഃ ।
സര്‍വമാത്മമയം ശിഷ്യ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.49॥
സര്‍വമാത്മമയം ദേവഃ സര്‍വമാത്മമയം ഫലം ।
സര്‍വമാത്മമയം ലക്ഷ്യം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.50॥
സര്‍വമാത്മമയം തീര്‍ഥം സര്‍വമാത്മമയം സ്വയം ।
സര്‍വമാത്മമയം മോക്ഷം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.51॥
സര്‍വമാത്മമയം കാമം സര്‍വമാത്മമയം ക്രിയാ ।
സര്‍വമാത്മമയം ക്രോധഃ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.52॥
സര്‍വമാത്മമയം വിദ്യാ സര്‍വമാത്മമയം ദിശഃ ।
സര്‍വമാത്മമയം ലോഭഃ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.53॥
സര്‍വമാത്മമയം മോഹഃ സര്‍വമാത്മമയം ഭയം ।
സര്‍വമാത്മമയം ചിന്താ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.54॥
സര്‍വമാത്മമയം ധൈര്യം സര്‍വമാത്മമയം ധ്രുവം ।
സര്‍വമാത്മമയം സത്യം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.55॥
സര്‍വമാത്മമയം ബോധം സര്‍വമാത്മമയം ദൃഢം ।
സര്‍വമാത്മമയം മേയം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.56॥
സര്‍വമാത്മമയം ഗുഹ്യം സര്‍വമാത്മമയം ശുഭം ।
സര്‍വമാത്മമയം ശുദ്ധം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.57॥
സര്‍വമാത്മമയം സര്‍വം സത്യമാത്മാ സദാത്മകഃ ।
പൂര്‍ണമാത്മാ ക്ഷയം ചാത്മാ പരമാത്മാ പരാത്പരഃ ॥ 13.58॥
ഇതോഽപ്യാത്മാ തതോഽപ്യാത്മാ ഹ്യാത്മൈവാത്മാ തതസ്തതഃ ।
സര്‍വമാത്മമയം സത്യം ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 13.59॥
സര്‍വമാത്മസ്വരൂപം ഹി ദൃശ്യാദൃശ്യം ചരാചരം ।
സര്‍വമാത്മമയം ശ്രുത്വാ മുക്തിമാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 13.60॥
സ്വതന്ത്രശക്തിര്‍ഭഗവാനുമാധവോ
വിചിത്രകായാത്മകജാഗ്രതസ്യ ।
സുകാരണം കാര്യപരമ്പരാഭിഃ
സ ഏവ മായാവിതതോഽവ്യയാത്മാ ॥ 13.61॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സര്‍വമാത്മപ്രകരണം നാമ ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥
14 ॥ ചതുര്‍ദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശൃണുഷ്വ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സത്യം സത്യം ശിവം ശപേ ।
നിശ്ചയേനാത്മയോഗീന്ദ്ര അന്യത് കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചന ॥ 14.1॥
അണുമാത്രമസദ്രൂപം അണുമാത്രമിദം ധ്രുവം ।
അണുമാത്രശരീരം ച അന്യത് കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചന ॥ 14.2॥
സര്‍വമാത്മൈവ ശുദ്ധാത്മാ സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമദ്വയം ।
നിത്യനിര്‍മലശുദ്ധാത്മാ അന്യത് കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചന ॥ 14.3॥
അണുമാത്രേ വിചിന്ത്യാത്മാ സര്‍വം ന ഹ്യണുമാത്രകം ।
അണുമാത്രമസംകല്‍പോ അന്യത് കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചന ॥ 14.4॥
ചൈതന്യമാത്രം സങ്കല്‍പം ചൈതന്യം പരമം പദം ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.5॥
ചൈതന്യമാത്രമോംകാരഃ ചൈതന്യം സകലം സ്വയം ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.6॥
ആനന്ദശ്ചാഹമേവാസ്മി അഹമേവ ചിദവ്യയഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.7॥
അഹമേവ ഹി ഗുപ്താത്മാ അഹമേവ നിരന്തരം ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.8॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ ഗുരോര്‍ഗുരുഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.9॥
അഹമേവാഖിലാധാര അഹമേവ സുഖാത് സുഖം ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.10॥
അഹമേവ പരം ജ്യോതിരഹമേവാഖിലാത്മകഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.11॥
അഹമേവ ഹി തൃപ്താത്മാ അഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.12॥
അഹമേവ ഹി പൂര്‍ണാത്മാ അഹമേവ പുരാതനഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.13॥
അഹമേവ ഹി ശാന്താത്മാ അഹമേവ ഹി ശാശ്വതഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.14॥
അഹമേവ ഹി സര്‍വത്ര അഹമേവ ഹി സുസ്ഥിരഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.15॥
അഹമേവ ഹി ജീവാത്മാ അഹമേവ പരാത്പരഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.16॥
അഹമേവ ഹി വാക്യാര്‍ഥോ അഹമേവ ഹി ശങ്കരഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.17॥
അഹമേവ ഹി ദുര്ലക്ഷ്യ അഹമേവ പ്രകാശകഃ ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.18॥
അഹമേവാഹമേവാഹം അഹമേവ സ്വയം സ്വയം ।
അഹമേവ പരാനന്ദോഽഹമേവ ഹി ചിന്‍മയഃ ॥ 14.19॥
അഹമേവ ഹി ശുദ്ധാത്മാ അഹമേവ ഹി സന്‍മയഃ ।
അഹമേവ ഹി ശൂന്യാത്മാ അഹമേവ ഹി സര്‍വഗഃ ॥ 14.20॥
അഹമേവ ഹി വേദാന്തഃ അഹമേവ ഹി ചിത്പരഃ ॥ 14.21॥
അഹമേവ ഹി ചിന്‍മാത്രം അഹമേവ ഹി ചിന്‍മയഃ ।
അന്യന്ന കിഞ്ചിത് ചിദ്രൂപാദഹം ബാഹ്യവിവര്‍ജിതഃ ॥ 14.22॥
അഹം ന കിഞ്ചിദ് ബ്രഹ്മാത്മാ അഹം നാന്യദഹം പരം ।
നിത്യശുദ്ധവിമുക്തോഽഹം നിത്യതൃപ്തോ നിരഞ്ജനഃ ॥ 14.23॥
ആനന്ദം പരമാനന്ദമന്യത് കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചന ।
നാസ്തി കിഞ്ചിന്നാസ്തി കിഞ്ചിത് നാസ്തി കിഞ്ചിത് പരാത്പരാത് ॥ 14.24॥
ആത്മൈവേദം ജഗത് സര്‍വമാത്മൈവേദം മനോഭവം ।
ആത്മൈവേദം സുഖം സര്‍വം ആത്മൈവേദമിദം ജഗത് ॥ 14.25॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം ചിന്‍മാത്രം അഹം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.26॥
ദൃശ്യം സര്‍വം പരം ബ്രഹ്മ ദൃശ്യം നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വസങ്കല്‍പോ ബ്രഹ്മൈവ ന പരം ക്വചിത് ।
ആനന്ദം പരമം മാനം ഇദം ദൃശ്യം ന കിഞ്ചന ॥ 14.27॥
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മ ചിദ്രൂപം ചിദേവം ചിന്‍മയം ജഗത് ।
അസദേവ ജഗത്സര്‍വം അസദേവ പ്രപഞ്ചകം ॥ 14.28॥
അസദേവാഹമേവാസ്മി അസദേവ ത്വമേവ ഹി ।
അസദേവ മനോവൃത്തിരസദേവ ഗുണാഗുണൌ ॥ 14.29॥
അസദേവ മഹീ സര്‍വാ അസദേവ ജലം സദാ ।
അസദേവ ജഗത്ഖാനി അസദേവ ച തേജകം ॥ 14.30॥
അസദേവ സദാ വായുരസദേവേദമിത്യപി ।
അഹങ്കാരമസദ്ബുദ്ധിര്‍ബ്രഹ്മൈവ ജഗതാം ഗണഃ ॥ 14.31॥
അസദേവ സദാ ചിത്തമാത്മൈവേദം ന സംശയഃ ।
അസദേവാസുരാഃ സര്‍വേ അസദേവേദശ്വരാകൃതിഃ ॥ 14.32॥
അസദേവ സദാ വിശ്വം അസദേവ സദാ ഹരിഃ ।
അസദേവ സദാ ബ്രഹ്മാ തത്സൃഷ്ടിരസദേവ ഹി ॥ 14.33॥
അസദേവ മഹാദേവഃ അസദേവ ഗണേശ്വരഃ ।
അസദേവ സദാ ചോമാ അസത് സ്കന്ദോ ഗണേശ്വരാഃ ॥ 14.34॥
അസദേവ സദാ ജീവ അസദേവ ഹി ദേഹകം ।
അസദേവ സദാ വേദാ അസദ്ദേഹാന്തമേവ ച ॥ 14.35॥
ധര്‍മശാസ്ത്രം പുരാണം ച അസത്യേ സത്യവിഭ്രമഃ ।
അസദേവ ഹി സര്‍വം ച അസദേവ പരമ്പരാ ॥ 14.36॥
അസദേവേദമാദ്യന്തമസദേവ മുനീശ്വരാഃ ।
അസദേവ സദാ ലോകാ ലോക്യാ അപ്യസദേവ ഹി ॥ 14.37॥
അസദേവ സുഖം ദുഃഖം അസദേവ ജയാജയൌ ।
അസദേവ പരം ബന്ധമസന്‍മുക്തിരപി ധ്രുവം ॥ 14.38॥
അസദേവ മൃതിര്‍ജന്‍മ അസദേവ ജഡാജഡം ।
അസദേവ ജഗത് സര്‍വമസദേവാത്മഭാവനാ ॥ 14.39॥
അസദേവ ച രൂപാണി അസദേവ പദം ശുഭം ।
അസദേവ സദാ ചാഹമസദേവ ത്വമേവ ഹി ॥ 14.40॥
അസദേവ ഹി സര്‍വത്ര അസദേവ ചലാചലം ।
അസച്ച സകലം ഭൂതമസത്യം സകലം ഫലം ॥ 14.41॥
അസത്യമഖിലം വിശ്വമസത്യമഖിലോ ഗുണഃ ।
അസത്യമഖിലം ശേഷമസത്യമഖിലം ജഗത് ॥ 14.42॥
അസത്യമഖിലം പാപം അസത്യം ശ്രവണത്രയം ।
അസത്യം ച സജാതീയവിജാതീയമസത് സദാ ॥ 14.43॥
അസത്യമധികാരാശ്ച അനിത്യാ വിഷയാഃ സദാ ।
അസദേവ ഹി ദേവാദ്യാ അസദേവ പ്രയോജനം ॥ 14.44॥
അസദേവ ശമം നിത്യം അസദേവ ശമോഽനിശം ।
അസദേവ സസന്ദേഹം അസദ്യുദ്ധം സുരാസുരം ॥ 14.45॥var was അസദേവ ച സന്ദേഹം
അസദേവേശഭാവം ചാസദേവോപാസ്യമേവ ഹി ।
അസച്ച കാലദേശാദി അസത് ക്ഷേത്രാദിഭാവനം ॥ 14.46॥
തജ്ജന്യധര്‍മാധര്‍മൌ ച അസദേവ വിനിര്‍ണയഃ ।
അസച്ച സര്‍വകര്‍മാണി അസദസ്വപരഭ്രമഃ ॥ 14.47॥
അസച്ച ചിത്തസദ്ഭാവ അസച്ച സ്ഥൂലദേഹകം ।
അസച്ച ലിങ്ഗദേഹം ച സത്യം സത്യം ശിവം ശപേ ॥ 14.48॥
അസത്യം സ്വര്‍ഗനരകം അസത്യം തദ്ഭവം സുഖം ।
അസച്ച ഗ്രാഹകം സര്‍വം അസത്യം ഗ്രാഹ്യരൂപകം ॥ 14.49॥
അസത്യം സത്യവദ്ഭാവം അസത്യം തേ ശിവേ ശപേ ।var was സത്യവദ്ഭാനം
അസത്യം വര്‍തമാനാഖ്യം അസത്യം ഭൂതരൂപകം ॥ 14.50॥
അസത്യം ഹി ഭവിഷ്യാഖ്യം സത്യം സത്യം ശിവേ ശപേ ।
അസത് പൂര്‍വമസന്‍മധ്യമസദന്തമിദം ജഗത് ॥ 14.51॥
അസദേവ സദാ പ്രായം അസദേവ ന സംശയഃ ।
അസദേവ സദാ ജ്ഞാനമജ്ഞാനജ്ഞേയമേവ ച ॥ 14.52॥
അസത്യം സര്‍വദാ വിശ്വമസത്യം സര്‍വദാ ജഡം ।
അസത്യം സര്‍വദാ ദൃശ്യം ഭാതി തൌ രങ്ഗശൃങ്ഗവത് ॥ 14.53॥
അസത്യം സര്‍വദാ ഭാവഃ അസത്യം കോശസംഭവം ।
അസത്യം സകലം മന്ത്രം സത്യം സത്യം ന സംശയഃ ॥ 14.54॥
ആത്മനോഽന്യജ്ജഗന്നാസ്തി നാസ്ത്യനാത്മമിദം സദാ ।
ആത്മനോഽന്യന്‍മൃഷൈവേദം സത്യം സത്യം ന സംശയഃ ॥ 14.55॥
ആത്മനോഽന്യത്സുഖം നാസ്തി ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ആത്മനോഽന്യാ ഗതിര്‍നാസ്തി സ്ഥിതമാത്മനി സര്‍വദാ ॥ 14.56॥
ആത്മനോഽന്യന്ന ഹി ക്വാപി ആത്മനോഽന്യത് തൃണം ന ഹി ।
ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചിച്ച ക്വചിദപ്യാത്മനോ ന ഹി ॥ 14.57॥
ആത്മാനന്ദപ്രകരണമേതത്തേഽഭിഹിതം മയാ ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വിദ്വാന്‍ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 14.58॥
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ സദ്യോബന്ധവിമുക്തിദം ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥാര്‍ഥമാത്രം വൈ ഗൃണന്‍ സര്‍വൈര്‍വിമുച്യതേ ॥ 14.59॥
സൂതഃ -
പൂര്‍ണം സത്യം മഹേശം ഭജ നിയതഹൃദാ യോഽന്തരായൈര്‍വിഹീനഃ
സോ നിത്യോ നിര്‍വികല്‍പോ ഭവതി ഭുവി സദാ ബ്രഹ്മഭൂതോ ഋതാത്മാ ।
വിച്ഛിന്നഗ്രന്ഥിരീശേ ശിവവിമലപദേ വിദ്യതേ ഭാസതേഽന്തഃ
ആരാമോഽന്തര്‍ഭവതി നിയതം വിശ്വഭൂതോ മൃതശ്ച ॥ 14.60॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ആത്മാനന്ദപ്രകരണവര്‍ണനം നാമ ചതുര്‍ദശോഽധ്യായഃ ॥
15 ॥ പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
മഹാരഹസ്യം വക്ഷ്യാമി ഗുഹ്യാത് ഗുഹ്യതരം പുനഃ ।
അത്യന്തദുര്ലഭം ലോകേ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.1॥
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം സര്‍വം ബ്രഹ്മമാത്രമസന്ന ഹി ।
ബ്രഹ്മമാത്രം ശ്രുതം സര്‍വം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.2॥
ബ്രഹ്മമാത്രം മഹായന്ത്രം ബ്രഹ്മമാത്രം ക്രിയാഫലം ।
ബ്രഹ്മമാത്രം മഹാവാക്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.3॥
ബ്രഹ്മമാത്രം ജഗത്സര്‍വം ബ്രഹ്മമാത്രം ജഡാജഡം ।
ബ്രഹ്മമാത്രം പരം ദേഹം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.4॥
ബ്രഹ്മമാത്രം ഗുണം പ്രോക്തം ബ്രഹ്മമാത്രമഹം മഹത് ।
ബ്രഹ്മമാത്രം പരം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.5॥
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം വസ്തു ബ്രഹ്മമാത്രം സ ച പുമാന്‍ ।
ബ്രഹ്മമാത്രം ച യത് കിഞ്ചിത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.6॥
ബ്രഹ്മമാത്രമനന്താത്മാ ബ്രഹ്മമാത്രം പരം സുഖം ।
ബ്രഹ്മമാത്രം പരം ജ്ഞാനം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.7॥
ബ്രഹ്മമാത്രം പരം പാരം ബ്രഹ്മമാത്രം പുരത്രയം ।
ബ്രഹ്മമാത്രമനേകത്വം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.8॥
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ഗന്ധം ബ്രഹ്മൈവ പരമം പദം ।
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ഘ്രാണം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.9॥
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം സ്പര്‍ശം ശബ്ദം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം രൂപം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.10॥
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ലോകം രസോ ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ചിത്തം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.11॥
തത്പദം ച സദാ ബ്രഹ്മ ത്വം പദം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ।
അസീത്യേവ പദം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മൈക്യം കേവലം സദാ ॥ 15.12॥
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ഗുഹ്യം ബ്രഹ്മ ബാഹ്യം ച കേവലം ।
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം നിത്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.13॥
ബ്രഹ്മൈവ തജ്ജലാനീതി ജഗദാദ്യന്തയോഃ സ്ഥിതിഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ ജഗദാദ്യന്തം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.14॥
ബ്രഹ്മൈവ ചാസ്തി നാസ്തീതി ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം യത് കിഞ്ചിത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.15॥
ബ്രഹ്മൈവ ജാഗ്രത് സര്‍വം ഹി ബ്രഹ്മമാത്രമഹം പരം ।
ബ്രഹ്മൈവ സത്യമസ്തിത്വം ബ്രഹ്മൈവ തുര്യമുച്യതേ ॥ 15.16॥
ബ്രഹ്മൈവ സത്താ ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മൈവ ഗുരുഭാവനം ।
ബ്രഹ്മൈവ ശിഷ്യസദ്ഭാവം മോക്ഷം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.17॥
പൂര്‍വാപരം ച ബ്രഹ്മൈവ പൂര്‍ണം ബ്രഹ്മ സനാതനം ।
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം സാക്ഷാത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.18॥
ബ്രഹ്മ സച്ചിത്സുഖം ബ്രഹ്മ പൂര്‍ണം ബ്രഹ്മ സനാതനം ।
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം സാക്ഷാത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.19॥
ബ്രഹ്മൈവ കേവലം സച്ചിത് സുഖം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
ആനന്ദം ബ്രഹ്മ സര്‍വത്ര പ്രിയരൂപമവസ്ഥിതം ॥ 15.20॥
ശുഭവാസനയാ ജീവം ശിവവദ്ഭാതി സര്‍വദാ ।
പാപവാസനയാ ജീവോ നരകം ഭോജ്യവത് സ്ഥിതം ॥ 15.21॥
ബ്രഹ്മൈവേന്ദ്രിയവദ്ഭാനം ബ്രഹ്മൈവ വിഷയാദിവത് ।
ബ്രഹ്മൈവ വ്യവഹാരശ്ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.22॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ ജ്ഞാനവിഗ്രഹം ।
ബ്രഹ്മൈവ മായാകാര്യാഖ്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.23॥
ബ്രഹ്മൈവ യജ്ഞസന്ധാനം ബ്രഹ്മൈവ ഹൃദയാംബരം ।
ബ്രഹ്മൈവ മോക്ഷസാരാഖ്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.24॥
ബ്രഹ്മൈവ ശുദ്ധാശുദ്ധം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കാരണം ।
ബ്രഹ്മൈവ കാര്യം ഭൂലോകം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.25॥
ബ്രഹ്മൈവ നിത്യതൃപ്താത്മാ ബ്രഹ്മൈവ സകലം ദിനം ।
ബ്രഹ്മൈവ തൂഷ്ണീം ഭൂതാത്മാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.26॥
ബ്രഹ്മൈവ വേദസാരാര്‍ഥഃ ബ്രഹ്മൈവ ധ്യാനഗോചരം ।
ബ്രഹ്മൈവ യോഗയോഗാഖ്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.27॥
നാനാരൂപത്വാദ് ബ്രഹ്മ ഉപാധിത്വേന ദൃശ്യതേ ।
മായാമാത്രമിതി ജ്ഞാത്വാ വസ്തുതോ നാസ്തി തത്ത്വതഃ ॥ 15.28॥
ബ്രഹ്മൈവ ലോകവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ജനവത്തഥാ ।
ബ്രഹ്മൈവ രൂപവദ്ഭാതി വസ്തുതോ നാസ്തി കിഞ്ചന ॥ 15.29॥
ബ്രഹ്മൈവ ദേവതാകാരം ബ്രഹ്മൈവ മുനിമണ്ഡലം ।
ബ്രഹ്മൈവ ധ്യാനരൂപം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.30॥
ബ്രഹ്മൈവ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനം ബ്രഹ്മൈവ പരമേശ്വരഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ ശുദ്ധബുദ്ധാത്മാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.31॥
ബ്രഹ്മൈവ പരമാനദം ബ്രഹ്മൈവ വ്യാപകം മഹത് ।
ബ്രഹ്മൈവ പരമാര്‍ഥം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.32॥
ബ്രഹ്മൈവ യജ്ഞരൂപം ച ബ്രഹ്മ ഹവ്യം ച കേവലം ।
ബ്രഹ്മൈവ ജീവഭൂതാത്മാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.33॥
ബ്രഹ്മൈവ സകലം ലോകം ബ്രഹ്മൈവ ഗുരുശിഷ്യകം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വസിദ്ധിം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.34॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമന്ത്രം ച ബ്രഹ്മൈവ സകലം ജപം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വകാര്യം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.35॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വശാന്തത്വം ബ്രഹ്മൈവ ഹൃദയാന്തരം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വകൈവല്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.36॥
ബ്രഹ്മൈവാക്ഷരഭാവഞ്ച ബ്രഹ്മൈവാക്ഷരലക്ഷണം ।
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മരൂപഞ്ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.37॥
ബ്രഹ്മൈവ സത്യഭവനം ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ തത്പദാര്‍ഥഞ്ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.38॥
ബ്രഹ്മൈവാഹമ്പദാര്‍ഥഞ്ച ബ്രഹ്മൈവ പരമേശ്വരഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ ത്വമ്പദാര്‍ഥഞ്ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.39॥
ബ്രഹ്മൈവ യദ്യത് പരമം ബ്രഹ്മൈവേതി പരായണം ।
ബ്രഹ്മൈവ കലനാഭാവം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.40॥
ബ്രഹ്മ സര്‍വം ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവ ത്വം സദാശിവഃ ।
ബ്രഹ്മൈവേദം ജഗത് സര്‍വം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.41॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വസുലഭം ബ്രഹ്മൈവാത്മാ സ്വയം സ്വയം ।
ബ്രഹ്മൈവ സുഖമാത്രത്വാത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.42॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മണോഽന്യദസത് സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മമാത്രാത്മാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.43॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വവാക്യാര്‍ഥഃ ബ്രഹ്മൈവ പരമം പദം ।
ബ്രഹ്മൈവ സത്യാസത്യം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.44॥
ബ്രഹ്മൈവൈകമനാദ്യന്തം ബ്രഹ്മൈവൈകം ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവൈകം ചിദാനന്ദഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.45॥
ബ്രഹ്മൈവൈകം സുഖം നിത്യം ബ്രഹ്മൈവൈകം പരായണം ।
ബ്രഹ്മൈവൈകം പരം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.46॥
ബ്രഹ്മൈവ ചിത് സ്വയം സ്വസ്ഥം ബ്രഹ്മൈവ ഗുണവര്‍ജിതം ।
ബ്രഹ്മൈവാത്യന്തികം സര്‍വം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.47॥
ബ്രഹ്മൈവ നിര്‍മലം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സുലഭം സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ സത്യം സത്യാനാം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.48॥
ബ്രഹ്മൈവ സൌഖ്യം സൌഖ്യം ച ബ്രഹ്മൈവാഹം സുഖാത്മകം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വദാ പ്രോക്തം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.49॥
ബ്രഹ്മൈവമഖിലം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മൈകം സര്‍വസാക്ഷികം ।
ബ്രഹ്മൈവ ഭൂരിഭവനം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.50॥
ബ്രഹ്മൈവ പരിപൂര്‍ണാത്മാ ബ്രഹ്മൈവം സാരമവ്യയം ।
ബ്രഹ്മൈവ കാരണം മൂലം ബ്രഹ്മൈവൈകം പരായണം ॥ 15.51॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വഭൂതാത്മാ ബ്രഹ്മൈവ സുഖവിഗ്രഹം ।
ബ്രഹ്മൈവ നിത്യതൃപ്താത്മാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.52॥
ബ്രഹ്മൈവാദ്വൈതമാത്രാത്മാ ബ്രഹ്മൈവാകാശവത് പ്രഭുഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ ഹൃദയാനന്ദഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.53॥
ബ്രഹ്മണോഽന്യത് പരം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോഽന്യജ്ജഗന്ന ച ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യദഹം നാഹം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.54॥
ബ്രഹ്മൈവാന്യസുഖം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോഽന്യത് ഫലം ന ഹി ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യത് തൃണം നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.55॥
ബ്രഹ്മണോഽന്യത് പദം മിഥ്യാ ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യജ്ജഗന്‍മിഥ്യാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.56॥
ബ്രഹ്മണോഽന്യദഹം മിഥ്യാ ബ്രഹ്മമാത്രോഹമേവ ഹി ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യോ ഗുരുര്‍നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.57॥
ബ്രഹ്മണോഽന്യദസത് കാര്യം ബ്രഹ്മണോഽന്യദസദ്വപുഃ ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യന്‍മനോ നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.58॥
ബ്രഹ്മണോഽന്യജ്ജഗന്‍മിഥ്യാ ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന ചാഹന്താ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 15.59॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമിത്യേവം പ്രോക്തം പ്രകരണം മയാ ।
യഃ പഠേത് ശ്രാവയേത് സദ്യോ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 15.60॥
അസ്തി ബ്രഹ്മേതി വേദേ ഇദമിദമഖിലം വേദ സോ സദ്ഭവേത് ।
സച്ചാസച്ച ജഗത്തഥാ ശ്രുതിവചോ ബ്രഹ്മൈവ തജ്ജാദികം ॥
യതോ വിദ്യൈവേദം പരിലുഠതി മോഹേന ജഗതി ।
അതോ വിദ്യാപാദോ പരിഭവതി ബ്രഹ്മൈവ ഹി സദാ ॥ 15.61॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം പ്രകരണനിരൂപണം നാമ പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥
16 ॥ ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
അത്യന്തം ദുര്ലഭം വക്ഷ്യേ വേദശാസ്ത്രാഗമാദിഷു ।
ശൃണ്വന്തു സാവധാനേന അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.1॥
യത്കിഞ്ചിദ് ദൃശ്യതേ ലോകേ യത്കിഞ്ചിദ്ഭാഷതേ സദാ ।
യത്കിഞ്ചിദ് ഭുജ്യതേ ക്വാപി തത്സര്‍വമസദേവ ഹി ॥ 16.2॥
യദ്യത് കിഞ്ചിജ്ജപം വാപി സ്നാനം വാ ജലമേവ വാ ।
ആത്മനോഽന്യത് പരം യദ്യത് അസത് സര്‍വം ന സംശയഃ ॥ 16.3॥
ചിത്തകാര്യം ബുദ്ധികാര്യം മായാകാര്യം തഥൈവ ഹി ।
ആത്മനോഽന്യത് പരം കിഞ്ചിത് തത്സര്‍വമസദേവ ഹി ॥ 16.4॥
അഹന്തായാഃ പരം രൂപം ഇദംത്വം സത്യമിത്യപി ।
ആത്മനോഽന്യത് പരം കിഞ്ചിത് തത്സര്‍വമസദേവ ഹി ॥ 16.5॥
നാനാത്വമേവ രൂപത്വം വ്യവഹാരഃ ക്വചിത് ക്വചിത് ।
ആത്മീയ ഏവ സര്‍വത്ര തത്സര്‍വമസദേവ ഹി ॥ 16.6॥
തത്ത്വഭേദം ജഗദ്ഭേദം സര്‍വഭേദമസത്യകം ।
ഇച്ഛാഭേദം ജഗദ്ഭേദം തത്സര്‍വമസദേവ ഹി ॥ 16.7॥
ദ്വൈതഭേദം ചിത്രഭേദം ജാഗ്രദ്ഭേദം മനോമയം ।
അഹംഭേദമിദംഭേദമസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.8॥
സ്വപ്നഭേദം സുപ്തിഭേദം തുര്യഭേദമഭേദകം ।
കര്‍തൃഭേദം കാര്യഭേദം ഗുണഭേദം രസാത്മകം ।
ലിങ്ഗഭേദമിദംഭേദമസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.9॥
ആത്മഭേദമസദ്ഭേദം സദ്ഭേദമസദണ്വപി ।
അത്യന്താഭാവസദ്ഭേദം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.10॥
അസ്തിഭേദം നാസ്തിഭേദമഭേദം ഭേദവിഭ്രമഃ ।
ഭ്രാന്തിഭേദം ഭൂതിഭേദമസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.11॥
പുനരന്യത്ര സദ്ഭേദമിദമന്യത്ര വാ ഭയം ।
പുണ്യഭേദം പാപഭേദം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.12॥
സങ്കല്‍പഭേദം തദ്ഭേദം സദാ സര്‍വത്ര ഭേദകം ।
ജ്ഞാനാജ്ഞാനമയം സര്‍വം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.13॥
ബ്രഹ്മഭേദം ക്ഷത്രഭേദം ഭൂതഭൌതികഭേദകം ।
ഇദംഭേദമഹംഭേദം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.14॥
വേദഭേദം ദേവഭേദം ലോകാനാം ഭേദമീദൃശം ।
പഞ്ചാക്ഷരമസന്നിത്യം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.15॥
ജ്ഞാനേന്ദ്രിയമസന്നിത്യം കര്‍മേന്ദ്രിയമസത്സദാ ।
അസദേവ ച ശബ്ദാഖ്യം അസത്യം തത്ഫലം തഥാ ॥ 16.16॥
അസത്യം പഞ്ചഭൂതാഖ്യമസത്യം പഞ്ചദേവതാഃ ।
അസത്യം പഞ്ചകോശാഖ്യം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.17॥
അസത്യം ഷഡ്വികാരാദി അസത്യം ഷട്കമൂര്‍മിണാം ।
അസത്യമരിഷഡ്വര്‍ഗമസത്യം ഷഡൃതുസ്തദാ ॥ 16.18॥var was തഥാ
അസത്യം ദ്വാദശമാസാഃ അസത്യം വത്സരസ്തഥാ ।
അസത്യം ഷഡവസ്ഥാഖ്യം ഷട്കാലമസദേവ ഹി ॥ 16.19॥
അസത്യമേവ ഷട്ശാസ്ത്രം അസദേവ ഹി കേവലം ।
അസദേവ സദാ ജ്ഞാനം അസദേവ ഹി കേവലം ॥ 16.20॥
അനുക്തമുക്തം നോക്തം ച അസദേവ ഹി കേവലം ।
അസത്പ്രകരണം പ്രോക്തം സര്‍വവേദേഷു ദുര്ലഭം ॥ 16.21॥
ഭൂയഃ ശൃണു ത്വം യോഗീന്ദ്ര സാക്ഷാന്‍മോക്ഷം ബ്രവീംയഹം ।
സന്‍മാത്രമഹമേവാത്മാ സച്ചിദാനന്ദ കേവലം ॥ 16.22॥
സന്‍മയാനന്ദഭൂതാത്മാ ചിന്‍മയാനന്ദസദ്ഘനഃ ।
ചിന്‍മയാനന്ദസന്ദോഹചിദാനന്ദോ ഹി കേവലം ॥ 16.23॥
ചിന്‍മാത്രജ്യോതിരാന്ദശ്ചിന്‍മാത്രജ്യോതിവിഗ്രഹഃ ।
ചിന്‍മാത്രജ്യോതിരീശാനഃ സര്‍വദാനന്ദകേവലം ॥ 16.24॥
ചിന്‍മാത്രജ്യോതിരഖിലം ചിന്‍മാത്രജ്യോതിരസ്ംയഹം ।
ചിന്‍മാത്രം സര്‍വമേവാഹം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 16.25॥
ചിന്‍മാത്രമേവ ചിത്തം ച ചിന്‍മാത്രം മോക്ഷ ഏവ ച ।
ചിന്‍മാത്രമേവ മനനം ചിന്‍മാത്രം ശ്രവണം തഥാ ॥ 16.26॥
ചിന്‍മാത്രമഹമേവാസ്മി സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
ചിന്‍മാത്രം നിര്‍ഗുണം ബ്രഹ്മ ചിന്‍മാത്രം സഗുണം പരം ॥ 16.27॥
ചിന്‍മാത്രമഹമേവ ത്വം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
ചിന്‍മാത്രമേവ ഹൃദയം ചിന്‍മാത്രം ചിന്‍മയം സദാ ॥ 16.28॥
ചിദേവ ത്വം ചിദേവാഹം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
ചിന്‍മാത്രമേവ ശാന്തത്വം ചിന്‍മാത്രം ശാന്തിലക്ഷണം ॥ 16.29॥
ചിന്‍മാത്രമേവ വിജ്ഞാനം ചിന്‍മാത്രം ബ്രഹ്മ കേവലം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സംകല്‍പം ചിന്‍മാത്രം ഭുവനത്രയം ॥ 16.30॥
ചിന്‍മാത്രമേവ സര്‍വത്ര ചിന്‍മാത്രം വ്യാപകോ ഗുരുഃ ।
ചിന്‍മാത്രമേവ ശുദ്ധത്വം ചിന്‍മാത്രം ബ്രഹ്മ കേവലം ॥ 16.31॥
ചിന്‍മാത്രമേവ ചൈതന്യം ചിന്‍മാത്രം ഭാസ്കരാദികം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സന്‍മാത്രം ചിന്‍മാത്രം ജഗദേവ ഹി ॥ 16.32॥
ചിന്‍മാത്രമേവ സത്കര്‍മ ചിന്‍മാത്രം നിത്യമങ്ഗലം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ബ്രഹ്മ ചിന്‍മാത്രം ഹരിരേവ ഹി ॥ 16.33॥
ചിന്‍മാത്രമേവ മൌനാത്മാ ചിന്‍മാത്രം സിദ്ധിരേവ ഹി ।
ചിന്‍മാത്രമേവ ജനിതം ചിന്‍മാത്രം സുഖമേവ ഹി ॥ 16.34॥
ചിന്‍മാത്രമേവ ഗഗനം ചിന്‍മാത്രം പര്‍വതം ജലം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ നക്ഷത്രം ചിന്‍മാത്രം മേഘമേവ ഹി ॥ 16.35॥
ചിദേവ ദേവതാകാരം ചിദേവ ശിവപൂജനം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ കാഠിന്യം ചിന്‍മാത്രം ശീതലം ജലം ॥ 16.36॥
ചിന്‍മാത്രമേവ മന്തവ്യം ചിന്‍മാത്രം ദൃശ്യഭാവനം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സകലം ചിന്‍മാത്രം ഭുവനം പിതാ ॥ 16.37॥
ചിന്‍മാത്രമേവ ജനനീ ചിന്‍മാത്രാന്നാസ്തി കിഞ്ചന ।
ചിന്‍മാത്രമേവ നയനം ചിന്‍മാത്രം ശ്രവണം സുഖം ॥ 16.38॥
ചിന്‍മാത്രമേവ കരണം ചിന്‍മാത്രം കാര്യമീശ്വരം ।
ചിന്‍മാത്രം ചിന്‍മയം സത്യം ചിന്‍മാത്രം നാസ്തി നാസ്തി ഹി ॥ 16.39॥
ചിന്‍മാത്രമേവ വേദാന്തം ചിന്‍മാത്രം ബ്രഹ്മ നിശ്ചയം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സദ്ഭാവി ചിന്‍മാത്രം ഭാതി നിത്യശഃ ॥ 16.40॥
ചിദേവ ജഗദാകാരം ചിദേവ പരമം പദം ।
ചിദേവ ഹി ചിദാകാരം ചിദേവ ഹി ചിദവ്യയഃ ॥ 16.41॥
ചിദേവ ഹി ശിവാകാരം ചിദേവ ഹി ശിവവിഗ്രഹഃ ।
ചിദാകാരമിദം സര്‍വം ചിദാകാരം സുഖാസുഖം ॥ 16.42॥
ചിദേവ ഹി ജഡാകാരം ചിദേവ ഹി നിരന്തരം ।
ചിദേവകലനാകാരം ജീവാകാരം ചിദേവ ഹി ॥ 16.43॥
ചിദേവ ദേവതാകാരം ചിദേവ ശിവപൂജനം ।
ചിദേവ ത്വം ചിദേവാഹം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 16.44॥
ചിദേവ പരമാകാരം ചിദേവ ഹി നിരാമയം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സതതം ചിന്‍മാത്രം ഹി പരായണം ॥ 16.45॥
ചിന്‍മാത്രമേവ വൈരാഗ്യം ചിന്‍മാത്രം നിര്‍ഗുണം സദാ ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സഞ്ചാരം ചിന്‍മാത്രം മന്ത്രതന്ത്രകം ॥ 16.46॥
ചിദാകാരമിദം വിശ്വം ചിദാകാരം ജഗത്ത്രയം ।
ചിദാകാരമഹങ്കാരം ചിദാകാരം പരാത് പരം ॥ 16.47॥
ചിദാകാരമിദം ഭേദം ചിദാകാരം തൃണാദികം ।
ചിദാകാരം ചിദാകാശം ചിദാകാരമരൂപകം ॥ 16.48॥
ചിദാകാരം മഹാനന്ദം ചിദാകാരം സുഖാത് സുഖം ।
ചിദാകാരം സുഖം ഭോജ്യം ചിദാകാരം പരം ഗുരും ॥ 16.49॥
ചിദാകാരമിദം വിശ്വം ചിദാകാരമിദം പുമാന്‍ ।
ചിദാകാരമജം ശാന്തം ചിദാകാരമനാമയം ॥ 16.50॥
ചിദാകാരം പരാതീതം ചിദാകാരം ചിദേവ ഹി ।
ചിദാകാരം ചിദാകാശം ചിദാകാശം ശിവായതേ ॥ 16.51॥
ചിദാകാരം സദാ ചിത്തം ചിദാകാരം സദാഽമൃതം ।
ചിദാകാരം ചിദാകാശം തദാ സര്‍വാന്തരാന്തരം ॥ 16.52॥
ചിദാകാരമിദം പൂര്‍ണം ചിദാകാരമിദം പ്രിയം ।
ചിദാകാരമിദം സര്‍വം ചിദാകാരമഹം സദാ ॥ 16.53॥
ചിദാകാരമിദം സ്ഥാനം ചിദാകാരം ഹൃദംബരം ।
ചിദാബോധം ചിദാകാരം ചിദാകാശം തതം സദാ ॥ 16.54॥
ചിദാകാരം സദാ പൂര്‍ണം ചിദാകാരം മഹത്ഫലം ।
ചിദാകാരം പരം തത്ത്വം ചിദാകാരം പരം ഭവാന്‍ ॥ 16.55॥
ചിദാകാരം സദാമോദം ചിദാകാരം സദാ മൃതം ।
ചിദാകാരം പരം ബ്രഹ്മ ചിദഹം ചിദഹം സദാ ॥ 16.56॥
ചിദഹം ചിദഹം ചിത്തം ചിത്തം സ്വസ്യ ന സംശയഃ ।
ചിദേവ ജഗദാകാരം ചിദേവ ശിവശങ്കരഃ ॥ 16.57॥
ചിദേവ ഗഗനാകാരം ചിദേവ ഗണനായകം ।
ചിദേവ ഭുവനാകാരം ചിദേവ ഭവഭാവനം ॥ 16.58॥
ചിദേവ ഹൃദയാകാരം ചിദേവ ഹൃദയേശ്വരഃ ।
ചിദേവ അമൃതാകാരം ചിദേവ ചലനാസ്പദം ॥ 16.59॥
ചിദേവാഹം ചിദേവാഹം ചിന്‍മയം ചിന്‍മയം സദാ ।
ചിദേവ സത്യവിശ്വാസം ചിദേവ ബ്രഹ്മഭാവനം ॥ 16.60॥
ചിദേവ പരമം ദേവം ചിദേവ ഹൃദയാലയം ।
ചിദേവ സകലാകാരം ചിദേവ ജനമണ്ഡലം ॥ 16.61॥
ചിദേവ സര്‍വമാനന്ദം ചിദേവ പ്രിയഭാഷണം ।
ചിദേവ ത്വം ചിദേവാഹം സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 16.62॥
ചിദേവ പരമം ധ്യാനം ചിദേവ പരമര്‍ഹണം ।
ചിദേവ ത്വം ചിദേവാഹം സര്‍വം ചിന്‍മയമേവ ഹി ॥ 16.63॥
ചിദേവ ത്വം പ്രകരണം സര്‍വവേദേഷു ദുര്ലഭം ।
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി ധ്രുവം ॥ 16.64॥
യസ്യാഭിധ്യാനയോഗാജ്ജനിമൃതിവിവശാഃ ശാശ്വതം വൃത്തിഭിര്യേ
മായാമോഹൈര്‍വിഹീനാ ഹൃദുദരഭയജം ഛിദ്യതേ ഗ്രന്ഥിജാതം ।
വിശ്വം വിശ്വാധികരസം ഭവതി ഭവതോ ദര്‍ശനാദാപ്തകാമഃ
സോ നിത്യോ നിര്‍വികല്‍പോ ഭവതി ഭുവി സദാ ബ്രഹ്മഭൂതോഽന്തരാത്മാ ॥ 16.65॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ചിദേവത്വമ്പ്രകരണവര്‍ണനം നാമ ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥
17 ॥ സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
നിദാഘ ശൃണു ഗുഹ്യം മേ സര്‍വസിദ്ധാന്തസങ്ഗ്രഹം ।
ദ്വൈതാദ്വൈതമിദം ശൂന്യം ശാന്തം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വദാ ॥ 17.1॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരാത് പരം ।
ദ്വൈതാദ്വൈതമിദം ശൂന്യം ശാന്തം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 17.2॥
അഹമേവ ഹി ശാന്താത്മാ അഹമേവ ഹി സര്‍വഗഃ ।
അഹമേവ ഹി ശുദ്ധാത്മാ അഹമേവ ഹി നിത്യശഃ ॥ 17.3॥
അഹമേവ ഹി നാനാത്മാ അഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണഃ ।
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ അഹമേവ ഹി കാരണം ॥ 17.4॥
അഹമേവ ഹി ജഗത് സര്‍വം ഇദം ചൈവാഹമേവ ഹി ।
അഹമേവ ഹി മോദാത്മാ അഹമേവ ഹി മുക്തിദഃ ॥ 17.5॥
അഹമേവ ഹി ചൈതന്യം അഹമേവ ഹി ചിന്‍മയഃ ।
അഹമേവ ഹി ചൈതന്യമഹം സര്‍വാന്തരഃ സദാ ॥ 17.6॥
അഹമേവ ഹി ഭൂതാത്മാ ഭൌതികം ത്വഹമേവ ഹി ।
അഹമേവ ത്വമേവാഹമഹമേവാഹമേവ ഹി ॥ 17.7॥
ജീവാത്മാ ത്വഹമേവാഹമഹമേവ പരേശ്വരഃ ।
അഹമേവ വിഭുര്‍നിത്യമഹമേവ സ്വയം സദാ ॥ 17.8॥
അഹമേവാക്ഷരം സാക്ഷാത് അഹമേവ ഹി മേ പ്രിയം ।
അഹമേവ സദാ ബ്രഹ്മ അഹമേവ സദാഽവ്യയഃ ॥ 17.9॥
അഹമേവാഹമേവാഗ്രേ അഹമേവാന്തരാന്തരഃ ।
അഹമേവ ചിദാകാശമഹമേവാവഭാസകഃ ॥ 17.10॥
അഹമേവ സദാ സ്രഷ്ടാ അഹമേവ ഹി രക്ഷകഃ ।
അഹമേവ ഹി ലീലാത്മാ അഹമേവ ഹി നിശ്ചയഃ ॥ 17.11॥
അഹമേവ സദാ സാക്ഷീ ത്വമേവ ത്വം പുരാതനഃ ।
ത്വമേവ ഹി പരം ബ്രഹ്മ ത്വമേവ ഹി നിരന്തരം ॥ 17.12॥
അഹമേവാഹമേവാഹമഹമേവ ത്വമേവ ഹി ।
അഹമേവാദ്വയാകാരഃ അഹമേവ വിദേഹകഃ ॥ 17.13॥
അഹമേവ മമാധാരഃ അഹമേവ സദാത്മകഃ ।
അഹമേവോപശാന്താത്മാ അഹമേവ തിതിക്ഷകഃ ॥ 17.14॥
അഹമേവ സമാധാനം ശ്രദ്ധാ ചാപ്യഹമേവ ഹി ।
അഹമേവ മഹാവ്യോമ അഹമേവ കലാത്മകഃ ॥ 17.15॥
അഹമേവ ഹി കാമാന്തഃ അഹമേവ സദാന്തരഃ ।
അഹമേവ പുരസ്താച്ച അഹം പശ്ചാദഹം സദാ ॥ 17.16॥
അഹമേവ ഹി വിശ്വാത്മാ അഹമേവ ഹി കേവലം ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരാത്പരഃ ॥ 17.17॥
അഹമേവ ചിദാനന്ദഃ അഹമേവ സുഖാസുഖം ।
അഹമേവ ഗുരുത്വം ച അഹമേവാച്യുതഃ സദാ ॥ 17.18॥
അഹമേവ ഹി വേദാന്തഃ അഹമേവ ഹി ചിന്തനഃ ।
ദേഹോഽഹം ശുദ്ധചൈതന്യഃ അഹം സംശയവര്‍ജിതഃ ॥ 17.19॥
അഹമേവ പരം ജ്യോതിരഹമേവ പരം പദം ।
അഹമേവാവിനാശ്യാത്മാ അഹമേവ പുരാതനഃ ॥ 17.20॥
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ അഹമേവ ഹി നിഷ്കലഃ ।
അഹം തുര്യോ ന സന്ദേഹഃ അഹമാത്മാ ന സംശയഃ ॥ 17.21॥
അഹമിത്യപി ഹീനോഽഹമഹം ഭാവനവര്‍ജിതഃ ।
അഹമേവ ഹി ഭാവാന്താ അഹമേവ ഹി ശോഭനം ॥ 17.22॥
അഹമേവ ക്ഷണാതീതഃ അഹമേവ ഹി മങ്ഗലം ।
അഹമേവാച്യുതാനന്ദഃ അഹമേവ നിരന്തരം ॥ 17.23॥
അഹമേവാപ്രമേയാത്മാ അഹം സംകല്‍പവര്‍ജിതഃ ।
അഹം ബുദ്ധഃ പരംധാമ അഹം ബുദ്ധിവിവര്‍ജിതഃ ॥ 17.24॥
അഹമേവ സദാ സത്യം അഹമേവ സദാസുഖം ।
അഹമേവ സദാ ലഭ്യം അഹം സുലഭകാരണം ॥ 17.25॥
അഹം സുലഭവിജ്ഞാനം ദുര്ലഭോ ജ്ഞാനിനാം സദാ ।
അഹം ചിന്‍മാത്ര ഏവാത്മാ അഹമേവ ഹി ചിദ്ഘനഃ ॥ 17.26॥
അഹമേവ ത്വമേവാഹം ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
അഹമാത്മാ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വവ്യാപീ ന സംശയഃ ॥ 17.27॥
അഹമാത്മാ പ്രിയം സത്യം സത്യം സത്യം പുനഃ പുനഃ ।
അഹമാത്മാഽജരോ വ്യാപീ അഹമേവാത്മനോ ഗുരുഃ ॥ 17.28॥
അഹമേവാമൃതോ മോക്ഷോ അഹമേവ ഹി നിശ്ചലഃ ।
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ അഹം മുക്തോ ന സംശയഃ ॥ 17.29॥
അഹമേവ സദാ ശുദ്ധഃ അഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണഃ ।
അഹം പ്രപഞ്ചഹീനോഽഹം അഹം ദേഹവിവര്‍ജിതഃ ॥ 17.30॥
അഹം കാമവിഹീനാത്മാ അഹം മായാവിവര്‍ജിതഃ ।
അഹം ദോഷപ്രവൃത്താത്മാ അഹം സംസാരവര്‍ജിതഃ ॥ 17.31॥
അഹം സങ്കല്‍പരഹിതോ വികല്‍പരഹിതഃ ശിവഃ ।
അഹമേവ ഹി തുര്യാത്മാ അഹമേവ ഹി നിര്‍മലഃ ॥ 17.32॥
അഹമേവ സദാ ജ്യോതിരഹമേവ സദാ പ്രഭുഃ ।
അഹമേവ സദാ ബ്രഹ്മ അഹമേവ സദാ പരഃ ॥ 17.33॥
അഹമേവ സദാ ജ്ഞാനമഹമേവ സദാ മൃദുഃ ।
അഹമേവ ഹി ചിത്തം ച അഹം മാനവിവര്‍ജിതഃ ॥ 17.34॥
അഹംകാരശ്ച സംസാരമഹങ്കാരമസത്സദാ ।
അഹമേവ ഹി ചിന്‍മാത്രം മത്തോഽന്യന്നാസ്തി നാസ്തി ഹി ॥ 17.35॥
അഹമേവ ഹി മേ സത്യം മത്തോഽന്യന്നാസ്തി കിഞ്ചന ।
മത്തോഽന്യത്തത്പദം നാസ്തി മത്തോഽന്യത് ത്വത്പദം നഹി ॥ 17.36॥
പുണ്യമിത്യപി ന ക്വാപി പാപമിത്യപി നാസ്തി ഹി ।
ഇദം ഭേദമയം ഭേദം സദസദ്ഭേദമിത്യപി ॥ 17.37॥
നാസ്തി നാസ്തി ത്വയാ സത്യം സത്യം സത്യം പുനഃ പുനഃ ।
നാസ്തി നാസ്തി സദാ നാസ്തി സര്‍വം നാസ്തീതി നിശ്ചയഃ ॥ 17.38॥
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മ ത്വമേവ ഹി ।
കാലോ ബ്രഹ്മ കലാ ബ്രഹ്മ കാര്യം ബ്രഹ്മ ക്ഷണം തദാ ॥ 17.39॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മാപ്യഹം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മാസ്മീതി ന സംശയഃ ।
ചിത്തം ബ്രഹ്മ മനോ ബ്രഹ്മ സത്യം ബ്രഹ്മ സദാഽസ്ംയഹം ॥ 17.40॥
നിര്‍ഗുണം ബ്രഹ്മ നിത്യം ച നിരന്തരമഹം പരഃ ।
ആദ്യന്തം ബ്രഹ്മ ഏവാഹം ആദ്യന്തം ച നഹി ക്വചിത് ॥ 17.41॥
അഹമിത്യപി വാര്‍താഽപി സ്മരണം ഭാഷണം ന ച ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സന്ദേഹസ്ത്വമിത്യപി ന ഹി ക്വചിത് ॥ 17.42॥
വക്താ നാസ്തി ന സന്ദേഹഃ ഏഷാ ഗീതാ സുദുര്ലഭഃ ।
സദ്യോ മോക്ഷപ്രദം ഹ്യേതത് സദ്യോ മുക്തിം പ്രയച്ഛതി ॥ 17.43॥
സദ്യ ഏവ പരം ബ്രഹ്മ പദം പ്രാപ്നോതി നിശ്ചയഃ ।
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ സദ്യോ മുക്തിം പ്രയച്ഛതി ॥ 17.44॥
ഏതത്തു ദുര്ലഭം ലോകേ ത്രൈലോക്യേഽപി ച ദുര്ലഭം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹ ഇത്യേവം ഭാവയേത് ദൃഢം ।
തതഃ സര്‍വം പരിത്യജ്യ തൂഷ്ണീം തിഷ്ഠ യഥാ സുഖം ॥ 17.45॥
സൂതഃ -
ഭുവനഗഗനമധ്യധ്യാനയോഗാങ്ഗസങ്ഗേ
യമനിയമവിശേഷൈര്‍ഭസ്മരാഗാങ്ഗസങ്ഗൈഃ ।
സുഖമുഖഭരിതാശാഃ കോശപാശാദ്വിഹീനാ
ഹൃദി മുദിതപരാശാഃ ശാംഭവാഃ ശംഭുവച്ച ॥ 17.46॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സര്‍വസിദ്ധാന്തസംഗ്രഹപ്രകരണം നാമ സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥
18 ॥ അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശൃണു ഭൂയഃ പരം തത്ത്വം സദ്യോ മോക്ഷപ്രദായകം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സതതം സര്‍വം ശാന്തം ന സംശയഃ ॥ 18.1॥
ബ്രഹ്മാക്ഷരമിദം സര്‍വം പരാകാരമിദം നഹി ।
ഇദമിത്യപി യദ്ദോഷം വയമിത്യപി ഭാഷണം ॥ 18.2॥
യത്കിഞ്ചിത്സ്മരണം നാസ്തി യത്കിഞ്ചിദ് ധ്യാനമേവ ഹി ।
യത്കിഞ്ചിദ് ജ്ഞാനരൂപം വാ തത്സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 18.3॥
യത്കിഞ്ചിദ് ബ്രഹ്മവാക്യം വാ യത്കിഞ്ചിദ്വേദവാക്യകം ।
യത്കിഞ്ചിദ്ഗുരുവാക്യം വാ തത്സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 18.4॥
യത്കിഞ്ചിത്കല്‍മഷം സത്യം യത്കിഞ്ചിത് പ്രിയഭാഷണം ।
യത്കിഞ്ചിന്‍മനനം സത്താ തത്സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 18.5॥
യത്കിഞ്ചിത് ശ്രവണം നിത്യം യത് കിഞ്ചിദ്ധ്യാനമശ്നുതേ ।
യത്കിഞ്ചിന്നിശ്ചയം ശ്രദ്ധാ തത്സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 18.6॥
യത്കിഞ്ചിദ് ഗുരൂപദേശം യത്കിഞ്ചിദ്ഗുരുചിന്തനം ।
യത്കിഞ്ചിദ്യോഗഭേദം വാ തത്സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 18.7॥
സര്‍വം ത്യജ്യ ഗുരും ത്യജ്യ സര്‍വം സന്ത്യജ്യ നിത്യശഃ ।
തൂഷ്ണീമേവാസനം ബ്രഹ്മ സുഖമേവ ഹി കേവലം ॥ 18.8॥
സര്‍വം ത്യക്ത്വാ സുഖം നിത്യം സര്‍വത്യാഗം സുഖം മഹത് ।
സര്‍വത്യാഗം പരാനന്ദം സര്‍വത്യാഗം പരം സുഖം ॥ 18.9॥
സര്‍വത്യാഗം മനസ്ത്യാഗഃ സര്‍വത്യാഗമഹംകൃതേഃ ।
സര്‍വത്യാഗം മഹായാഗഃ സര്‍വത്യാഗം സുഖം പരം ॥ 18.10॥
സര്‍വത്യാഗം മഹാമോക്ഷം ചിത്തത്യാഗം തദേവ ഹി ।
ചിത്തമേവ ജഗന്നിത്യം ചിത്തമേവ ഹി സംസൃതിഃ ॥ 18.11॥
ചിത്തമേവ മഹാമായാ ചിത്തമേവ ശരീരകം ।
ചിത്തമേവ ഭയം ദേഹഃ ചിത്തമേവ മനോമയം ॥ 18.12॥
ചിത്തമേവ പ്രപഞ്ചാഖ്യം ചിത്തമേവ ഹി കല്‍മഷം ।
ചിത്തമേവ ജഡം സര്‍വം ചിത്തമേവേന്ദ്രിയാദികം ॥ 18.13॥
ചിത്തമേവ സദാ സത്യം ചിത്തമേവ നഹി ക്വചിത് ।
ചിത്തമേവ മഹാശാസ്ത്രം ചിത്തമേവ മനഃപ്രദം ॥ 18.14॥
ചിത്തമേവ സദാ പാപം ചിത്തമേവ സദാ മതം ।
ചിത്തമേവ ഹി സര്‍വാഖ്യം ചിത്തമേവ സദാ ജഹി ॥ 18.15॥
ചിത്തം നാസ്തീതി ചിന്താ സ്യാത് ആത്മമാത്രം പ്രകാശതേ ।
ചിത്തമസ്തീതി ചിന്താ ചേത് ചിത്തത്വം സ്വയമേവ ഹി ॥ 18.16॥
സ്വയമേവ ഹി ചിത്താഖ്യം സ്വയം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
ചിത്തമേവ ഹി സര്‍വാഖ്യം ചിത്തം സര്‍വമിതി സ്മൃതം ॥ 18.17॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം സ്വയംജ്യോതിര്‍ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ചിജ്ജ്യോതിരേവ ഹി ॥ 18.18॥
അഹം ബ്രഹ്മൈവ നിത്യാത്മാ പൂര്‍ണാത് പൂര്‍ണതരം സദാ ।
അഹം പൃഥ്വ്യാദിസഹിതം അഹമേവ വിലക്ഷണം ॥ 18.19॥
അഹം സൂക്ഷ്മശരീരാന്തമഹമേവ പുരാതനം ।
അഹമേവ ഹി മാനാത്മാ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 18.20॥
ചിദാകാരോ ഹ്യഹം പൂര്‍ണശ്ചിദാകാരമിദം ജഗത് ।
ചിദാകാരം ചിദാകാശം ചിദാകാശമഹം സദാ ॥ 18.21॥
ചിദാകാശം ത്വമേവാസി ചിദാകാശമഹം സദാ ।
ചിദാകാശം ചിദേവേദം ചിദാകാശാന്ന കിഞ്ചന ॥ 18.22॥
ചിദാകാശതതം സര്‍വം ചിദാകാശം പ്രകാശകം ।
ചിദാകാരം മനോ രൂപം ചിദാകാശം ഹി ചിദ്ഘനം ॥ 18.23॥
ചിദാകാശം പരം ബ്രഹ്മ ചിദാകാശം ച ചിന്‍മയഃ ।
ചിദാകാശം ശിവം സാക്ഷാച്ചിദാകാശമഹം സദാ ॥ 18.24॥
സച്ചിദാനന്ദരൂപോഽഹം സച്ചിദാനന്ദശാശ്വതഃ ।
സച്ചിദാനന്ദ സന്‍മാത്രം സച്ചിദാനന്ദഭാവനഃ ॥ 18.25॥
സച്ചിദാനന്ദപൂര്‍ണോഽഹം സച്ചിദാനന്ദകാരണം ।
സച്ചിദാനന്ദസന്ദോഹഃ സച്ചിദാനന്ദ ഈശ്വരഃ ॥ 18.26॥var was ഹീനകഃ
സച്ചിദാനന്ദനിത്യോഽഹം സച്ചിദാനന്ദലക്ഷണം ।
സച്ചിദാനന്ദമാത്രോഽഹം സച്ചിദാനന്ദരൂപകഃ ॥ 18.27॥
ആത്മൈവേദമിദം സര്‍വമാത്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
ആത്മൈവാസ്മി പരം സത്യമാത്മൈവ പരമം പദം ॥ 18.28॥
ആത്മൈവ ജഗദാകാരം ആത്മൈവ ഭുവനത്രയം ।
ആത്മൈവ ജഗതാം ശ്രേഷ്ഠഃ ആത്മൈവ ഹി മനോമയഃ ॥ 18.29॥
ആത്മൈവ ജഗതാം ത്രാതാ ആത്മൈവ ഗുരുരാത്മനഃ ।
ആത്മൈവ ബഹുധാ ഭാതി ആത്മൈവൈകം പരാത്മനഃ ॥ 18.30॥
ആത്മൈവ പരമം ബ്രഹ്മ ആത്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
ആത്മൈവ പരമം ലോകം ആത്മൈവ പരമാത്മനഃ ॥ 18.31॥
ആത്മൈവ ജീവരൂപാത്മാ ആത്മൈവേശ്വരവിഗ്രഹഃ ।
ആത്മൈവ ഹരിരാനന്ദഃ ആത്മൈവ സ്വയമാത്മനഃ ॥ 18.32॥
ആത്മൈവാനന്ദസന്ദോഹ ആത്മൈവേദം സദാ സുഖം ।
ആത്മൈവ നിത്യശുദ്ധാത്മാ ആത്മൈവ ജഗതഃ പരഃ ॥ 18.33॥
ആത്മൈവ പഞ്ചഭൂതാത്മാ ആത്മൈവ ജ്യോതിരാത്മനഃ ।
ആത്മൈവ സര്‍വദാ നാന്യദാത്മൈവ പരമോഽവ്യയഃ ॥ 18.34॥
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മഭാസാത്മാ ആത്മൈവ വിഭുരവ്യയഃ ।
ആത്മൈവ ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനം ആത്മൈവാഹം ത്വമേവ ഹി ॥ 18.35॥
ആത്മൈവ പരമാനന്ദ ആത്മൈവാഹം ജഗന്‍മയഃ ।
ആത്മൈവാഹം ജഗദ്ഭാനം ആത്മൈവാഹം ന കിഞ്ചന ॥ 18.36॥
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനഃ സ്നാനമാത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ജപഃ ।
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ മോദമാത്മൈവാത്മപ്രിയഃ സദാ ॥ 18.37॥
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ നിത്യോ ഹ്യാത്മൈവ ഗുണഭാസകഃ ।
ആത്മൈവ തുര്യരൂപാത്മാ ആത്മാതീതസ്തതഃ പരഃ ॥ 18.38॥
ആത്മൈവ നിത്യപൂര്‍ണാത്മാ ആത്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
ആത്മൈവ ത്വമഹം ചാത്മാ സര്‍വമാത്മൈവ കേവലം ॥ 18.39॥
നിത്യോഽഹം നിത്യപൂര്‍ണോഽഹം നിത്യോഽഹം സര്‍വദാ സദാ ।
ആത്മൈവാഹം ജഗന്നാന്യദ് അമൃതാത്മാ പുരാതനഃ ॥ 18.40॥
പുരാതനോഽഹം പുരുഷോഽഹമീശഃ പരാത് പരോഽഹം പരമേശ്വരോഽഹം ।
ഭവപ്രദോഽഹം ഭവനാശനോഽഹം സുഖപ്രദോഽഹം സുഖരൂപമദ്വയം ॥ 18.41॥
ആനന്ദോഽഹമശേഷോഽഹമമൃതോഹം ന സംശയഃ ।
അജോഽഹമാത്മരൂപോഽഹമന്യന്നാസ്തി സദാ പ്രിയഃ ॥ 18.42॥
ബ്രഹ്മൈവാഹമിദം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മ സദാഽവ്യയഃ ।
സദാ സര്‍വപദം നാസ്തി സര്‍വമേവ സദാ ന ഹി ॥ 18.43॥
നിര്‍ഗുണോഽഹം നിരാധാര അഹം നാസ്തീതി സര്‍വദാ ।
അനര്‍ഥമൂലം നാസ്ത്യേവ മായാകാര്യം ന കിഞ്ചന ॥ 18.44॥
അവിദ്യാവിഭവോ നാസ്തി അഹം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ചിദാകാശം തദേവാഹം ന സംശയഃ ॥ 18.45॥
തദേവാഹം സ്വയം ചാഹം പരം ചാഹം പരേശ്വരഃ ।
വിദ്യാധരോഽഹമേവാത്ര വിദ്യാവിദ്യേ ന കിഞ്ചന ॥ 18.46॥
ചിദഹം ചിദഹം നിത്യം തുര്യോഽഹം തുര്യകഃ പരഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം ബ്രഹ്മ സദാഽസ്ംയഹം ॥ 18.47॥
മത്തോഽന്യന്നാപരം കിഞ്ചിന്‍മത്തോഽന്യദ്ബ്രഹ്മ ച ക്വചിത് ।
മത്തോഽന്യത് പരമം നാസ്തി മത്തോഽന്യച്ചിത്പദം നഹി ॥ 18.48॥
മത്തോഽന്യത് സത്പദം നാസ്തി മത്തോഽന്യച്ചിത്പദം ന മേ ।
മത്തോഽന്യത് ഭവനം നാസ്തി മത്തോഽന്യദ് ബ്രഹ്മ ഏവ ന ॥ 18.49॥
മത്തോഽന്യത് കാരണം നാസ്തി മത്തോഽന്യത് കിഞ്ചിദപ്യണു ।
മത്തോഽന്യത് സത്ത്വരൂപം ച മത്തോഽന്യത് ശുദ്ധമേവ ന ॥ 18.50॥
മത്തോഽന്യത് പാവനം നാസ്തി മത്തോഽന്യത് തത്പദം ന ഹി ।
മത്തോഽന്യത് ധര്‍മരൂപം വാ മത്തോഽന്യദഖിലം ന ച ॥ 18.51॥
മത്തോഽന്യദസദേവാത്ര മത്തോഽന്യന്‍മിഥ്യാ ഏവ ഹി ।
മത്തോഽന്യദ്ഭാതി സര്‍വസ്വം മത്തോഽന്യച്ഛശശൃങ്ഗവത് ॥ 18.52॥
മത്തോഽന്യദ്ഭാതി ചേന്‍മിഥ്യാ മത്തോഽന്യച്ചേന്ദ്രജാലകം ।
മത്തോഽന്യത് സംശയോ നാസ്തി മത്തോഽന്യത് കാര്യ കാരണം ॥ 18.53॥
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം സര്‍വം സോഽഹമസ്മീതി ഭാവനം ।
സര്‍വമുക്തം ഭഗവതാ ഏവമേവേതി നിശ്ചിനു ॥ 18.54॥
ബഹുനോക്തേന കിം യോഗിന്‍ നിശ്ചയം കുരു സര്‍വദാ ।
സകൃന്നിശ്ചയമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 18.55॥
വനനഗഭുവനം യച്ഛങ്കരാന്നാന്യദസ്തി
ജഗദിദമസുരാദ്യം ദേവദേവഃ സ ഏവ ।
തനുമനഗമനാദ്യൈഃ കോശകാശാവകാശേ
സ ഖലു പരശിവാത്മാ ദൃശ്യതേ സൂക്ഷ്മബുദ്ധ്യാ ॥ 18.56॥
ചക്ഷുഃശ്രോത്രമനോഽസവശ്ച ഹൃദി ഖാദുദ്ഭാസിതധ്യാന്തരാത്
തസ്മിന്നേവ വിലീയതേ ഗതിപരം യദ്വാസനാ വാസിനീ ।
ചിത്തം ചേതയതേ ഹൃദിന്ദ്രിയഗണം വാചാം മനോദൂരഗം
തം ബ്രഹ്മാമൃതമേതദേവ ഗിരിജാകാന്താത്മനാ സംജ്ഞിതം ॥ 18.57॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ
ഋഭുനിദാഘസംവാദേ അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥
19 ॥ ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ബ്രഹ്മാനന്ദം പ്രവക്ഷ്യാമി ത്രിഷു ലോകേഷു ദുര്ലഭം ।
യസ്യ ശ്രവണമാത്രേണ സദാ മുക്തിമവാപ്നുയാത് ॥ 19.1॥var was യുക്തിമാപ്നുയാത്
പരമാനന്ദോഽഹമേവാത്മാ സര്‍വദാനന്ദമേവ ഹി ।
പൂര്‍ണാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം ചിദാനന്ദമയം ജഗത് ॥ 19.2॥
സദാനന്തമനന്തോഽഹം ബോധാനന്ദമിദം ജഗത് ।
ബുദ്ധാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം നിത്യാനന്ദമിദം മനഃ ॥ 19.3॥
കേവലാനന്ദമാത്രോഽഹം കേവലജ്ഞാനവാനഹം ।
ഇതി ഭാവയ യത്നേന പ്രപഞ്ചോപശമായ വൈ ॥ 19.4॥
സദാ സത്യം പരം ജ്യോതിഃ സദാ സത്യാദിലക്ഷണഃ ।
സദാ സത്യാദിഹീനാത്മാ സദാ ജ്യോതിഃ പ്രിയോ ഹ്യഹം ॥ 19.5॥
നാസ്തി മിഥ്യാപ്രപഞ്ചാത്മാ നാസ്തി മിഥ്യാ മനോമയഃ ।
നാസ്തി മിഥ്യാഭിധാനാത്മാ നാസ്തി ചിത്തം ദുരാത്മവാന്‍ ॥ 19.6॥
നാസ്തി മൂഢതരോ ലോകേ നാസ്തി മൂഢതമോ നരഃ ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ സ്വയം സദാ ॥ 19.7॥
ഇദം പരം ച നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 19.8॥
ജഗത്സര്‍വം സദാ നാസ്തി ചിത്തമേവ ജഗന്‍മയം ।
ചിത്തമേവ പ്രപഞ്ചാഖ്യം ചിത്തമേവ ശരീരകം ॥ 19.9॥
ചിത്തമേവ മഹാദോഷം ചിത്തമേവ ഹി ബാലകഃ ।
ചിത്തമേവ മഹാത്മാഽയം ചിത്തമേവ മഹാനസത് ॥ 19.10॥
ചിത്തമേവ ഹി മിഥ്യാത്മാ ചിത്തം ശശവിഷാണവത് ।
ചിത്തം നാസ്തി സദാ സത്യം ചിത്തം വന്ധ്യാകുമാരവത് ॥ 19.11॥
ചിത്തം ശൂന്യം ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവ സകലം ജഗത് ।
അഹമേവ ഹി ചൈതന്യം അഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണം ॥ 19.12॥
മന ഏവ ഹി സംസാരം മന ഏവ ഹി മണ്ഡലം ।
മന ഏവ ഹി ബന്ധത്വം മന ഏവ ഹി പാതകം ॥ 19.13॥
മന ഏവ മഹദ്ദുഃഖം മന ഏവ ശരീരകം ।
മന ഏവ പ്രപഞ്ചാഖ്യം മന ഏവ കലേവരം ॥ 19.14॥
മന ഏവ മഹാസത്ത്വം മന ഏവ ചതുര്‍മുഖഃ ।
മന ഏവ ഹരിഃ സാക്ഷാത് മന ഏവ ശിവഃ സ്മൃതഃ ॥ 19.15॥
മന ഏവേന്ദ്രജാലാഖ്യം മനഃ സങ്കല്‍പമാത്രകം ।
മന ഏവ മഹാപാപം മന ഏവ ദുരാത്മവാന്‍ ॥ 19.16॥
മന ഏവ ഹി സര്‍വാഖ്യം മന ഏവ മഹദ്ഭയം ।
മന ഏവ പരം ബ്രഹ്മ മന ഏവ ഹി കേവലം ॥ 19.17॥
മന ഏവ ചിദാകാരം മന ഏവ മനായതേ ।
ചിദേവ ഹി പരം രൂപം ചിദേവ ഹി പരം പദം ॥ 19.18॥
പരം ബ്രഹ്മാഹമേവാദ്യ പരം ബ്രഹ്മാഹമേവ ഹി ।
അഹമേവ ഹി തൃപ്താത്മാ അഹമാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 19.19॥
അഹം ബുദ്ധിഃ പ്രവൃദ്ധാത്മാ നിത്യം നിശ്ചലനിര്‍മലഃ ।
അഹമേവ ഹി ശാന്താത്മാ അഹമാദ്യന്തവര്‍ജിതഃ ॥ 19.20॥
അഹമേവ പ്രകാശാത്മാ അഹം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
അഹം നിത്യോ ന സന്ദേഹ അഹം ബുദ്ധിഃ പ്രിയഃ സദാ ॥ 19.21॥var was ബുദ്ധിപ്രിയഃ സദാ
അഹമേവാഹമേവൈകഃ അഹമേവാഖിലാമൃതഃ ।
അഹമേവ സ്വയം സിദ്ധഃ അഹമേവാനുമോദകഃ ॥ 19.22॥
അഹമേവ ത്വമേവാഹം സര്‍വാത്മാ സര്‍വവര്‍ജിതഃ ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരാത്പരഃ ॥ 19.23॥
അഹങ്കാരം ന മേ ദുഃഖം ന മേ ദോഷം ന മേ സുഖം ।
ന മേ ബുദ്ധിര്‍ന മേ ചിത്തം ന മേ ദേഹോ ന മേന്ദ്രിയം ॥ 19.24॥
ന മേ ഗോത്രം ന മേ നേത്രം ന മേ പാത്രം ന മേ തൃണം ।
ന മേ ജപോ ന മേ മന്ത്രോ ന മേ ലോകോ ന മേ സുഹൃത് ॥ 19.25॥
ന മേ ബന്ധുര്‍ന മേ ശത്രുര്‍ന മേ മാതാ ന മേ പിതാ ।
ന മേ ഭോജ്യം ന മേ ഭോക്താ ന മേ വൃത്തിര്‍ന മേ കുലം ॥ 19.26॥
ന മേ ജാതിര്‍ന മേ വര്‍ണഃ ന മേ ശ്രോത്രം ന മേ ക്വചിത് ।
ന മേ ബാഹ്യം ന മേ ബുദ്ധിഃ സ്ഥാനം വാപി ന മേ വയഃ ॥ 19.27॥
ന മേ തത്ത്വം ന മേ ലോകോ ന മേ ശാന്തിര്‍ന മേ കുലം ।
ന മേ കോപോ ന മേ കാമഃ കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രതഃ ॥ 19.28॥
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് കേവലം സ്വയമേവ ഹി ।
ന മേ രാഗോ ന മേ ലോഭോ ന മേ സ്തോത്രം ന മേ സ്മൃതിഃ ॥ 19.29॥
ന മേ മോഹോ ന മേ തൃഷ്ണാ ന മേ സ്നേഹോ ന മേ ഗുണഃ ।
ന മേ കോശം ന മേ ബാല്യം ന മേ യൌവനവാര്‍ധകം ॥ 19.30॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈകരൂപത്വാദേകം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിതം ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യത് പരം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 19.31॥
ബ്രഹ്മണോഽന്യദിദം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോഽന്യദിദം ന ഹി ।
ആത്മനോഽന്യത് സദാ നാസ്തി ആത്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 19.32॥
ആത്മനോഽന്യത് സുഖം നാസ്തി ആത്മനോഽന്യദഹം ന ച ।
ഗ്രാഹ്യഗ്രാഹകഹീനോഽഹം ത്യാഗത്യാജ്യവിവര്‍ജിതഃ ॥ 19.33॥
ന ത്യാജ്യം ന ച മേ ഗ്രാഹ്യം ന ബന്ധോ ന ച ഭുക്തിദം ।var was മുക്തിദം
ന മേ ലോകം ന മേ ഹീനം ന ശ്രേഷ്ഠം നാപി ദൂഷണം ॥ 19.34॥
ന മേ ബലം ന ചണ്ഡാലോ ന മേ വിപ്രാദിവര്‍ണകം ।
ന മേ പാനം ന മേ ഹ്രസ്വം ന മേ ക്ഷീണം ന മേ ബലം ॥ 19.35॥
ന മേ ശക്തിര്‍ന മേ ഭുക്തിര്‍ന മേ ദൈവം ന മേ പൃഥക് ।
അഹം ബ്രഹ്മൈകമാത്രത്വാത് നിത്യത്വാന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 19.36॥
ന മതം ന ച മേ മിഥ്യാ ന മേ സത്യം വപുഃ ക്വചിത് ।
അഹമിത്യപി നാസ്ത്യേവ ബ്രഹ്മ ഇത്യപി നാമ വാ ॥ 19.37॥
യദ്യദ്യദ്യത്പ്രപഞ്ചോഽസ്തി യദ്യദ്യദ്യദ്ഗുരോര്‍വചഃ ।
തത്സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഏവാഹം തത്സര്‍വം ചിന്‍മയം മതം ॥ 19.38॥
ചിന്‍മയം ചിന്‍മയം ബ്രഹ്മ സന്‍മയം സന്‍മയം സദാ ।
സ്വയമേവ സ്വയം ബ്രഹ്മ സ്വയമേവ സ്വയം പരഃ ॥ 19.39॥
സ്വയമേവ സ്വയം മോക്ഷഃ സ്വയമേവ നിരന്തരഃ ।
സ്വയമേവ ഹി വിജ്ഞാനം സ്വയമേവ ഹി നാസ്ത്യകം ॥ 19.40॥
സ്വയമേവ സദാസാരഃ സ്വയമേവ സ്വയം പരഃ ।
സ്വയമേവ ഹി ശൂന്യാത്മാ സ്വയമേവ മനോഹരഃ ॥ 19.41॥
തൂഷ്ണീമേവാസനം സ്നാനം തൂഷ്ണീമേവാസനം ജപഃ ।
തൂഷ്ണീമേവാസനം പൂജാ തൂഷ്ണീമേവാസനം പരഃ ॥ 19.42॥
വിചാര്യ മനസാ നിത്യമഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ ഏവം തൂഷ്ണീംസ്ഥിതിര്‍ജപഃ ॥ 19.43॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നാസ്ത്യന്യത് സര്‍വം ജ്ഞാനമയം തപഃ ।
സ്വയമേവ ഹി നാസ്ത്യേവ സര്‍വാതീതസ്വരൂപവാന്‍ ॥ 19.44॥
വാചാതീതസ്വരൂപോഽഹം വാചാ ജപ്യമനര്‍ഥകം ।
മാനസഃ പരമാര്‍ഥോഽയം ഏതദ്ഭേദമഹം ന മേ ॥ 19.45॥
കുണപം സര്‍വഭൂതാദി കുണപം സര്‍വസങ്ഗ്രഹം ।
അസത്യം സര്‍വദാ ലോകമസത്യം സകലം ജഗത് ॥ 19.46॥
അസത്യമന്യദസ്തിത്വമസത്യം നാസ്തി ഭാഷണം ।
അസത്യാകാരമസ്തിത്വം ബ്രഹ്മമാത്രം സദാ സ്വയം ॥ 19.47॥
അസത്യം വേദവേദാങ്ഗം അസത്യം ശാസ്ത്രനിശ്ചയഃ ।
അസത്യം ശ്രവണം ഹ്യേതദസത്യം മനനം ച തത് ॥ 19.48॥
അസത്യം ച നിദിധ്യാസഃ സജാതീയമസത്യകം ।
വിജാതീയമസത് പ്രോക്തം സത്യം സത്യം ന സംശയഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ സദാ ബ്രഹ്മ ഏകം ബ്രഹ്മ ചിദവ്യയം ॥ 19.49॥
ചേതോവിലാസജനിതം കില വിശ്വമേത-
ദ്വിശ്വാധികസ്യ കൃപയാ പരിപൂര്‍ണഭാസ്യാത് ।
നാസ്ത്യന്യതഃ ശ്രുതിശിരോത്ഥിതവാക്യമോഘ-
ശാസ്ത്രാനുസാരികരണൈര്‍ഭവതേ വിമുക്ത്യൈ ॥ 19.50॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മാനന്ദപ്രകരണം നാമ ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ ॥
20 ॥ വിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശൃണു കേവലമത്യന്തം രഹസ്യം പരമാദ്ഭുതം ।
ഇതി ഗുഹ്യതരം സദ്യോ മോക്ഷപ്രദമിദം സദാ ॥ 20.1॥
സുലഭം ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനം സുലഭം ശുഭമുത്തമം ।
സുലഭം ബ്രഹ്മനിഷ്ഠാനാം സുലഭം സര്‍വബോധകം ॥ 20.2॥
സുലഭം കൃതകൃത്യാനാം സുലഭം സ്വയമാത്മനഃ ।
സുലഭം കാരണാഭാവം സുലഭം ബ്രഹ്മണി സ്ഥിതം ॥ 20.3॥
സുലഭം ചിത്തഹീനാനാം സ്വയം തച്ച സ്വയം സ്വയം ।
സ്വയം സംസാരഹീനാനാം ചിത്തം സംസാരമുച്യതേ ॥ 20.4॥
സൃഷ്ട്വൈദം ന സംസാരഃ ബ്രഹ്മൈവേദം മനോ ന ച ।
ബ്രഹ്മൈവേദം ഭയം നാസ്തി ബ്രഹ്മൈവേദം ന കിഞ്ചന ॥ 20.5॥
ബ്രഹ്മൈവേദമസത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവേദം പരായണം ।
ബ്രഹ്മൈവേദം ശരീരാണാം ബ്രഹ്മൈവേദം തൃണം ന ച ॥ 20.6॥
ബ്രഹ്മൈവാസ്മി ന ചാന്യോഽസ്മി ബ്രഹ്മൈവേദം ജഗന്ന ച ।
ബ്രഹ്മൈവേദം വിയന്നാസ്തി ബ്രഹ്മൈവേദം ക്രിയാ ന ച ॥ 20.7॥
ബ്രഹ്മൈവേദം മഹാത്മാനം ബ്രഹ്മൈവേദം പ്രിയം സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവേദം ജഗന്നാന്തോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ഭയം ന ഹി ॥ 20.8॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം സദാചിത്തം ബ്രഹ്മൈവാഹമിദം ന ഹി ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം തു യന്‍മിഥ്യാ ബ്രഹ്മൈവാഹമിയം ഭ്രമാ ॥ 20.9॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വസിദ്ധാന്തോ ബ്രഹ്മൈവ മനസാസ്പദം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വഭവനം ബ്രഹ്മൈവ മുനിമണ്ഡലം ॥ 20.10॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം തു നാസ്ത്യന്യദ് ബ്രഹ്മൈവ ഗുരുപൂജനം ।
ബ്രഹ്മൈവ നാന്യത് കിഞ്ചിത്തു ബ്രഹ്മൈവ സകലം സദാ ॥ 20.11॥
ബ്രഹ്മൈവ ത്രിഗുണാകാരം ബ്രഹ്മൈവ ഹരിരൂപകം ।
ബ്രഹ്മണോഽന്യത് പദം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോഽന്യത് ക്ഷണം ന മേ ॥ 20.12॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം നാന്യവാര്‍താ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ച ശ്രുതം ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം സമം നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 20.13॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന മേ ഭോഗോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന മേ പൃഥക് ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം സതം നാസ്തി ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മരൂപകഃ ॥ 20.14॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വദാ ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ സുഖമുത്തമം ।
ബ്രഹ്മൈവ നാനാകാരത്വാത് ബ്രഹ്മൈവാഹം പ്രിയം മഹത് ॥ 20.15॥
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മണഃ പൂജ്യം ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മണോ ഗുരുഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മമാതാ തു ബ്രഹ്മൈവാഹം പിതാ സുതഃ ॥ 20.16॥
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മ ദേവം ച ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മ തജ്ജയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ ധ്യാനരൂപാത്മാ ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മണോ ഗുണഃ ॥ 20.17॥
ആത്മൈവ സര്‍വനിത്യാത്മാ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ആത്മൈവ സതതം ഹ്യാത്മാ ആത്മൈവ ഗുരുരാത്മനഃ ॥ 20.18॥
ആത്മജ്യോതിരഹംഭൂതമാത്മൈവാസ്തി സദാ സ്വയം ।
സ്വയം തത്ത്വമസി ബ്രഹ്മ സ്വയം ഭാമി പ്രകാശകഃ ॥ 20.19॥
സ്വയം ജീവത്വസംശാന്തിഃ സ്വയമീശ്വരരൂപവാന്‍ ।
സ്വയം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ സ്വയം കേവലമവ്യയം ॥ 20.20॥
സ്വയം നാശം ച സിദ്ധാന്തം സ്വയമാത്മാ പ്രകാശകഃ ।
സ്വയം പ്രകാശരൂപാത്മാ സ്വയമത്യന്തനിര്‍മലഃ ॥ 20.21॥
സ്വയമേവ ഹി നിത്യാത്മാ സ്വയം ശുദ്ധഃ പ്രിയാപ്രിയഃ ।
സ്വയമേവ സ്വയം ഛന്ദഃ സ്വയം ദേഹാദിവര്‍ജിതഃ ॥ 20.22॥
സ്വയം ദോഷവിഹീനാത്മാ സ്വയമാകാശവത് സ്ഥിതഃ ।
അയം ചേദം ച നാസ്ത്യേവ അയം ഭേദവിവര്‍ജിതഃ ॥ 20.23॥
ബ്രഹ്മൈവ ചിത്തവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ശിവവത് സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ ബുദ്ധിവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ശിവവത് സദാ ॥ 20.24॥
ബ്രഹ്മൈവ ശശവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ സ്ഥൂലവത് സ്വയം ।
ബ്രഹ്മൈവ സതതം നാന്യത് ബ്രഹ്മൈവ ഗുരുരാത്മനഃ ॥ 20.25॥
ആത്മജ്യോതിരഹം ഭൂതമഹം നാസ്തി സദാ സ്വയം ।
സ്വയമേവ പരം ബ്രഹ്മ സ്വയമേവ ചിദവ്യയഃ ॥ 20.26॥
സ്വയമേവ സ്വയം ജ്യോതിഃ സ്വയം സര്‍വത്ര ഭാസതേ ।
സ്വയം ബ്രഹ്മ സ്വയം ദേഹഃ സ്വയം പൂര്‍ണഃ പരഃ പുമാന്‍ ॥ 20.27॥
സ്വയം തത്ത്വമസി ബ്രഹ്മ സ്വയം ഭാതി പ്രകാശകഃ ।
സ്വയം ജീവത്വസംശാന്തഃ സ്വയമീശ്വരരൂപവാന്‍ ॥ 20.28॥
സ്വയമേവ പരം ബ്രഹ്മ സ്വയം കേവലമവ്യയഃ ।
സ്വയം രാദ്ധാന്തസിദ്ധാന്തഃ സ്വയമാത്മാ പ്രകാശകഃ ॥ 20.29॥
സ്വയം പ്രകാശരൂപാത്മാ സ്വയമത്യന്തനിര്‍മലഃ ।
സ്വയമേവ ഹി നിത്യാത്മാ സ്വയം ശുദ്ധഃ പ്രിയാപ്രിയഃ ॥ 20.30॥
സ്വയമേവ സ്വയം സ്വസ്ഥഃ സ്വയം ദേഹവിവര്‍ജിതഃ ।
സ്വയം ദോഷവിഹീനാത്മാ സ്വയമാകാശവത് സ്ഥിതഃ ॥ 20.31॥
അഖണ്ഡഃ പരിപൂര്‍ണോഽഹമഖണ്ഡരസപൂരണഃ ।
അഖണ്ഡാനന്ദ ഏവാഹമപരിച്ഛിന്നവിഗ്രഹഃ ॥ 20.32॥
ഇതി നിശ്ചിത്യ പൂര്‍ണാത്മാ ബ്രഹ്മൈവ ന പൃഥക് സ്വയം ।
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ അഹമേവ ഹി ശാശ്വതഃ ॥ 20.33॥
അഹമേവ ഹി തദ്ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മൈവാഹം ജഗത്പ്രഭുഃ ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം നിരാഭാസോ ബ്രഹ്മൈവാഹം നിരാമയഃ ॥ 20.34॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ചിദാകാശോ ബ്രഹ്മൈവാഹം നിരന്തരഃ ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം മഹാനന്ദോ ബ്രഹ്മൈവാഹം സദാത്മവാന്‍ ॥ 20.35॥
ബ്രഹ്മൈവാഹമനന്താത്മാ ബ്രഹ്മൈവാഹം സുഖം പരം ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം മഹാമൌനീ സര്‍വവൃത്താന്തവര്‍ജിതഃ ॥ 20.36॥
ബ്രഹ്മൈവാഹമിദം മിഥ്യാ ബ്രഹ്മൈവാഹം ജഗന്ന ഹി ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ദേഹോഽസ്മി ബ്രഹ്മൈവാഹം മഹാദ്വയഃ ॥ 20.37॥
ബ്രഹ്മൈവ ചിത്തവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ശിവവത് സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ ബുദ്ധിവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ഫലവത് സ്വയം ॥ 20.38॥
ബ്രഹ്മൈവ മൂര്‍തിവദ്ഭാതി തദ്ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ കാലവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ സകലാദിവത് ॥ 20.39॥
ബ്രഹ്മൈവ ഭൂതിവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ജഡവത് സ്വയം ।
ബ്രഹ്മൈവൌംകാരവത് സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവൌംകാരരൂപവത് ॥ 20.40॥
ബ്രഹ്മൈവ നാദവദ്ബ്രഹ്മ നാസ്തി ഭേദോ ന ചാദ്വയം ।
സത്യം സത്യം പുനഃ സത്യം ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 20.41॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമാത്മൈവ ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ജഗന്‍മിഥ്യാ ദൃശ്യത്വാദ്ഘടവത് സദാ ॥ 20.42॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സന്ദേഹശ്ചിന്‍മാത്രത്വാദഹം സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ ശുദ്ധരൂപത്വാത് ദൃഗ്രൂപത്വാത് സ്വയം മഹത് ॥ 20.43॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരാത് പരഃ ।
അഹമേവ മനോതീത അഹമേവ ജഗത്പരഃ ॥ 20.44॥
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ അഹം മിഥ്യാ സ്വഭാവതഃ ।
ആനന്ദോഽഹം നിരാധാരോ ബ്രഹ്മൈവ ന ച കിഞ്ചന ॥ 20.45॥
നാന്യത് കിഞ്ചിദഹം ബ്രഹ്മ നാന്യത് കിഞ്ചിച്ചിദവ്യയഃ ।
ആത്മനോഽന്യത് പരം തുച്ഛമാത്മനോഽന്യദഹം നഹി ॥ 20.46॥
ആത്മനോഽന്യന്ന മേ ദേഹഃ ആത്മൈവാഹം ന മേ മലം ।
ആത്മന്യേവാത്മനാ ചിത്തമാത്മൈവാഹം ന തത് പൃഥക് ॥ 20.47॥
ആത്മൈവാഹമഹം ശൂന്യമാത്മൈവാഹം സദാ ന മേ ।
ആത്മൈവാഹം ഗുണോ നാസ്തി ആത്മൈവ ന പൃഥക് ക്വചിത് ॥ 20.48॥
അത്യന്താഭാവ ഏവ ത്വം അത്യന്താഭാവമീദൃശം ।
അത്യന്താഭാവ ഏവേദമത്യന്താഭാവമണ്വപി ॥ 20.49॥
ആത്മൈവാഹം പരം ബ്രഹ്മ സര്‍വം മിഥ്യാ ജഗത്ത്രയം ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരോ ഗുരുഃ ॥ 20.50॥
ജീവഭാവം സദാസത്യം ശിവസദ്ഭാവമീദൃശം ।
വിഷ്ണുവദ്ഭാവനാഭ്രാന്തിഃ സര്‍വം ശശവിഷാണവത് ॥ 20.51॥
അഹമേവ സദാ പൂര്‍ണം അഹമേവ നിരന്തരം ।
നിത്യതൃപ്തോ നിരാകാരോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 20.52॥
അഹമേവ പരാനന്ദ അഹമേവ ക്ഷണാന്തികഃ ।
അഹമേവ ത്വമേവാഹം ത്വം ചാഹം നാസ്തി നാസ്തി ഹി ॥ 20.53॥
വാചാമഗോചരോഽഹം വൈ വാങ്മനോ നാസ്തി കല്‍പിതം ।
അഹം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വാത്മാ അഹം ബ്രഹ്മൈവ നിര്‍മലഃ ॥ 20.54॥
അഹം ബ്രഹ്മൈവ ചിന്‍മാത്രം അഹം ബ്രഹ്മൈവ നിത്യശഃ ।
ഇദം ച സര്‍വദാ നാസ്തി അഹമേവ സദാ സ്ഥിരഃ ॥ 20.55॥
ഇദം സുഖമഹം ബ്രഹ്മ ഇദം സുഖമഹം ജഡം ।
ഇദം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സത്യം സത്യം പുനഃ പുനഃ ॥ 20.56॥
ഇത്യാത്മവൈഭവം പ്രോക്തം സര്‍വലോകേഷു ദുര്ലഭം ।
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 20.57॥
ശാന്തിദാന്തിപരമാ ഭവതാന്താഃ
സ്വാന്തഭാന്തമനിശം ശശികാന്തം ।
അന്തകാന്തകമഹോ കലയന്തഃ
വേദമൌലിവചനൈഃ കില ശാന്താഃ ॥ 20.58॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ആത്മവൈഭവപ്രകരണം നാമ വിംശോഽധ്യായഃ ॥
21 ॥ ഏകവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
മഹാരഹസ്യം വക്ഷ്യാമി വേദാന്തേഷു ച ഗോപിതം ।
യസ്യ ശ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 21.1॥
സച്ചിദാനന്ദമാത്രോഽഹം സര്‍വം സച്ചിന്‍മയം തതം ।
തദേവ ബ്രഹ്മ സമ്പശ്യത് ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 21.2॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ നാനാ ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
സത്യം ബ്രഹ്മ സദാ ബ്രഹ്മാപ്യഹം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 21.3॥
ഗുരുര്‍ബ്രഹ്മ ഗുണോ ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മപരോഽസ്ംയഹം ।
നാന്തം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മാപരോഽസ്ംയഹം ॥ 21.4॥
വേദവേദ്യം പരം ബ്രഹ്മ വിദ്യാ ബ്രഹ്മ വിശേഷതഃ ।
ആത്മാ ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മ ആദ്യന്തം ബ്രഹ്മ സോഽസ്ംയഹം ॥ 21.5॥
സത്യം ബ്രഹ്മ സദാ ബ്രഹ്മ അന്യന്നാസ്തി സദാ പരം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ത്വഹം നാസ്തി അഹംകാരപരം നഹി ॥ 21.6॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം നാസ്തി അയമാത്മാ മഹാന്‍ സദാ ।
വേദാന്തവേദ്യോ ബ്രഹ്മാത്മാ അപരം ശശശൃങ്ഗവത് ॥ 21.7॥
ഭൂതം നാസ്തി ഭവിഷ്യം ന ബ്രഹ്മൈവ സ്ഥിരതാം ഗതഃ ।
ചിന്‍മയോഽഹം ജഡം തുച്ഛം ചിന്‍മാത്രം ദേഹനാശനം ॥ 21.8॥
ചിത്തം കിഞ്ചിത് ക്വചിച്ചാപി ചിത്തം ദൂരോഽഹമാത്മകഃ ।var was ഹരോഽഹമാത്മകഃ
സത്യം ജ്ഞാനമനന്തം യന്നാനൃതം ജഡദുഃഖകം ॥ 21.9॥
ആത്മാ സത്യമനന്താത്മാ ദേഹമേവ ന സംശയഃ ।
വാര്‍താപ്യസച്ഛ്രുതം തന്ന അഹമേവ മഹോമഹഃ ॥ 21.10॥
ഏകസംഖ്യാപ്യസദ്ബ്രഹ്മ സത്യമേവ സദാഽപ്യഹം ।
സര്‍വമേവമസത്യം ച ഉത്പന്നത്വാത് പരാത് സദാ ॥ 21.11॥
സര്‍വാവയവഹീനോഽപി നിത്യത്വാത് പരമോ ഹ്യഹം ।
സര്‍വം ദൃശ്യം ന മേ കിഞ്ചിത് ചിന്‍മയത്വാദ്വദാംയഹം ॥ 21.12॥
ആഗ്രഹം ച ന മേ കിഞ്ചിത് ചിന്‍മയത്വാദ്വദാംയഹം ।
ഇദമിത്യപി നിര്‍ദേശോ ന ക്വചിന്ന ക്വചിത് സദാ ॥ 21.13॥
നിര്‍ഗുണബ്രഹ്മ ഏവാഹം സുഗുരോരുപദേശതഃ ।
വിജ്ഞാനം സഗുണോ ബ്രഹ്മ അഹം വിജ്ഞാനവിഗ്രഹഃ ॥ 21.14॥
നിര്‍ഗുണോഽസ്മി നിരംശോഽസ്മി ഭവോഽസ്മി ഭരണോഽസ്ംയഹം ।
ദേവോഽസ്മി ദ്രവ്യപൂര്‍ണോഽസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി രഹിതോഽസ്ംയഹം ॥ 21.15॥
രസോഽസ്മി രസഹീനോഽസ്മി തുര്യോഽസ്മി ശുഭഭാവനഃ ।
കാമോഽസ്മി കാര്യഹീനോഽസ്മി നിത്യനിര്‍മലവിഗ്രഹഃ ॥ 21.16॥
ആചാരഫലഹീനോഽസ്മി അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ।
ഇദം സര്‍വം പരം ബ്രഹ്മ അയമാത്മാ ന വിസ്മയഃ ॥ 21.17॥
പൂര്‍ണാപൂര്‍ണസ്വരൂപാത്മാ നിത്യം സര്‍വാത്മവിഗ്രഹഃ ।
പരമാനന്ദതത്ത്വാത്മാ പരിച്ഛിന്നം ന ഹി ക്വചിത് ॥ 21.18॥
ഏകാത്മാ നിര്‍മലാകാര അഹമേവേതി ഭാവയ ।
അഹംഭാവനയാ യുക്ത അഹംഭാവേന സംയുതഃ ॥ 21.19॥
ശാന്തം ഭാവയ സര്‍വാത്മാ ശാംയതത്ത്വം മനോമലഃ ।
ദേഹോഽഹമിതി സന്ത്യജ്യ ബ്രഹ്മാഹമിതി നിശ്ചിനു ॥ 21.20॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ബ്രഹ്മമാത്രം ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ഇദം നാഹമിദം നാഹമിദം നാഹം സദാ സ്മര ॥ 21.21॥
അഹം സോഽഹമഹം സോഽഹമഹം ബ്രഹ്മേതി ഭാവയ ।
ചിദഹം ചിദഹം ബ്രഹ്മ ചിദഹം ചിദഹം വദ ॥ 21.22॥
നേദം നേദം സദാ നേദം ന ത്വം നാഹം ച ഭാവയ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം വേദം ന കിഞ്ചന ॥ 21.23॥
സര്‍വം ശബ്ദാര്‍ഥഭവനം സര്‍വലോകഭയം ന ച ।
സര്‍വതീര്‍ഥം ന സത്യം ഹി സര്‍വദേവാലയം ന ഹി ॥ 21.24॥
സര്‍വചൈതന്യമാത്രത്വാത് സര്‍വം നാമ സദാ ന ഹി ।
സര്‍വരൂപം പരിത്യജ്യ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 21.25॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം തത്സത്യം പ്രപഞ്ചം പ്രകൃതിര്‍നഹി ।
പ്രാകൃതം സ്മരണം ത്യജ്യ ബ്രഹ്മസ്മരണമാഹര ॥ 21.26॥
തതസ്തദപി സന്ത്യജ്യ നിജരൂപേ സ്ഥിരോ ഭവ ।
സ്ഥിരരൂപം പരിത്യജ്യ ആത്മമാത്രം ഭവത്യസൌ ॥ 21.27॥
ത്യാഗത്വമപി സന്ത്യജ്യ ഭേദമാത്രം സദാ ത്യജ ।
സ്വയം നിജം സമാവൃത്യ സ്വയമേവ സ്വയം ഭജ ॥ 21.28॥
ഇദമിത്യങ്ഗുലീദൃഷ്ടമിദമസ്തമചേതനം ।
ഇദം വാക്യം ച വാക്യേന വാചാഽപി പരിവേദനം ॥ 21.29॥
സര്‍വഭാവം ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം നാസ്തി ന സംശയഃ ।
സര്‍വം തുച്ഛം ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം മായാ ന സംശയഃ ॥ 21.30॥
ത്വം ബ്രഹ്മാഹം ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവേദം ന സംശയഃ ।
സര്‍വം ചിത്തം ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 21.31॥
ബ്രഹ്മാന്യദ്ഭാതി ചേന്‍മിഥ്യാ സര്‍വം മിഥ്യാ പരാവരാ ।
ന ദേഹം പഞ്ചഭൂതം വാ ന ചിത്തം ഭ്രാന്തിമാത്രകം ॥ 21.32॥
ന ച ബുദ്ധീന്ദ്രിയാഭാവോ ന മുക്തിര്‍ബ്രഹ്മമാത്രകം ।
നിമിഷം ച ന ശങ്കാപി ന സങ്കല്‍പം തദസ്തി ചേത് ॥ 21.33॥
അഹങ്കാരമസദ്വിദ്ധി അഭിമാനം തദസ്തി ചേത് ।
ന ചിത്തസ്മരണം തച്ചേന്ന സന്ദേഹോ ജരാ യദി ॥ 21.34॥
പ്രാണോ???ദീയതേ ശാസ്തി ഘ്രാണോ യദിഹ ഗന്ധകം ।
ചക്ഷുര്യദിഹ ഭൂതസ്യ ശ്രോത്രം ശ്രവണഭാവനം ॥ 21.35॥
ത്വഗസ്തി ചേത് സ്പര്‍ശസത്താ ജിഹ്വാ ചേദ്രസസങ്ഗ്രഹഃ ।
ജീവോഽസ്തി ചേജ്ജീവനം ച പാദശ്ചേത് പാദചാരണം ॥ 21.36॥
ഹസ്തൌ യദി ക്രിയാസത്താ സ്രഷ്ടാ ചേത് സൃഷ്ടിസംഭവഃ ।
രക്ഷ്യം ചേദ്രക്ഷകോ വിഷ്ണുര്‍ഭക്ഷ്യം ചേദ്ഭക്ഷകഃ ശിവഃ ॥ 21.37॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
പൂജ്യം ചേത് പൂജനം ചാസ്തി ഭാസ്യം ചേദ്ഭാസകഃ ശിവഃ ॥ 21.38॥
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ।
അസ്തി ചേത് കാരണം സത്യം കാര്യം ചൈവ ഭവിഷ്യതി ॥ 21.39॥
നാസ്തി ചേന്നാസ്തി ഹീനോഽഹം ബ്രഹ്മൈവാഹം പരായണം ।
അത്യന്തദുഃഖമേതദ്ധി അത്യന്തസുഖമവ്യയം ॥ 21.40॥
അത്യന്തം ജന്‍മമാത്രം ച അത്യന്തം രണസംഭവം ।
അത്യന്തം മലിനം സര്‍വമത്യന്തം നിര്‍മലം പരം ॥ 21.41॥
അത്യന്തം കല്‍പനം ദുഷ്ടം അത്യന്തം നിര്‍മലം ത്വഹം ।
അത്യന്തം സര്‍വദാ ദോഷമത്യന്തം സര്‍വദാ ഗുണം ॥ 21.42॥
അത്യന്തം സര്‍വദാ ശുഭ്രമത്യന്തം സര്‍വദാ മലം ।
അത്യന്തം സര്‍വദാ ചാഹമത്യന്തം സര്‍വദാ ഇദം ॥ 21.43॥
അത്യന്തം സര്‍വദാ ബ്രഹ്മ അത്യന്തം സര്‍വദാ ജഗത് ।
ഏതാവദുക്തമഭയമഹം ഭേദം ന കിഞ്ചന ॥ 21.44॥
സദസദ്വാപി നാസ്ത്യേവ സദസദ്വാപി വാക്യകം ।
നാസ്തി നാസ്തി ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 21.45॥
കാരണം കാര്യരൂപം വാ സര്‍വം നാസ്തി ന സംശയഃ ।
കര്‍താ ഭോക്താ ക്രിയാ വാപി ന ഭോജ്യം ഭോഗതൃപ്തതാ ॥ 21.46॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വ ശബ്ദോ ന വാസ്തവം ।
ഭൂതം ഭവിഷ്യം വാര്‍തം തു കാര്യം വാ നാസ്തി സര്‍വദാ ॥ 21.47॥
സദസദ്ഭേദ്യഭേദം വാ ന ഗുണാ ഗുണഭാഗിനഃ ।
നിര്‍മലം വാ മലം വാപി നാസ്തി നാസ്തി ന കിഞ്ചന ॥ 21.48॥
ഭാഷ്യം വാ ഭാഷണം വാഽപി നാസ്തി നാസ്തി ന കിഞ്ചന ।
പ്രബലം ദുര്‍ബലം വാപി അഹം ച ത്വം ച വാ ക്വചിത് ॥ 21.49॥
ഗ്രാഹ്യം ച ഗ്രാഹകം വാപി ഉപേക്ഷ്യം നാത്മനഃ ക്വചിത് ।
തീര്‍ഥം വാ സ്നാനരൂപം വാ ദേവോ വാ ദേവ പൂജനം ॥ 21.50॥
ജന്‍മ വാ മരണം ഹേതുര്‍നാസ്തി നാസ്തി ന കിഞ്ചന ।
സത്യം വാ സത്യരൂപം വാ നാസ്തി നാസ്തി ന കിഞ്ചന ॥ 21.51॥
മാതരഃ പിതരോ വാപി ദേഹോ വാ നാസ്തി കിഞ്ചന ।
ദൃഗ്രൂപം ദൃശ്യരൂപം വാ നാസ്തി നാസ്തീഹ കിഞ്ചന ॥ 21.52॥
മായാകാര്യം ച മായാ വാ നാസ്തി നാസ്തീഹ കിഞ്ചന ।
ജ്ഞാനം വാ ജ്ഞാനഭേദോ വാ നാസ്തി നാസ്തീഹ കിഞ്ചന ॥ 21.53॥
സര്‍വപ്രപഞ്ചഹേയത്വം പ്രോക്തം പ്രകരണം ച തേ ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ആത്മാകാരം പ്രപദ്യതേ ॥ 21.54॥
സ്കന്ദഃ -
മായാ സാ ത്രിഗുണാ ഗണാധിപഗുരോരേണാങ്കചൂഡാമണേഃ
പാദാംഭോജസമര്‍ചനേന വിലയം യാത്യേവ നാസ്ത്യന്യഥാ ।
വിദ്യാ ഹൃദ്യതമാ സുവിദ്യുദിവ സാ ഭാത്യേവ ഹൃത്പങ്കജേ
യസ്യാനല്‍പതപോഭിരുഗ്രകരണാദൃക് തസ്യ മുക്തിഃ സ്ഥിരാ ॥ 21.55॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സര്‍വപ്രപഞ്ചഹേയത്വപ്രകരണവര്‍ണനം നാമ ഏകവിംശോഽധ്യായഃ ॥
22 ॥ ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ ബ്രഹ്മമയം സര്‍വം നാസ്തി സര്‍വം ജഗന്‍മൃഷാ ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ ചിന്താ അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ ജഡം ॥ 22.1॥
അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ ദോഷഃ അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ ഫലം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ വാര്‍താ അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ ദ്വയം ॥ 22.2॥
അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ നിത്യമഹം ബ്രഹ്മ ന മേ ഗതിഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ മാതാ അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ പിതാ ॥ 22.3॥
അഹം ബ്രഹ്മ ന മേ സോഽയമഹം വൈശ്വാനരോ ന ഹി ।
അഹം ബ്രഹ്മ ചിദാകാശമഹം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 22.4॥
സര്‍വാന്തരോഽഹം പൂര്‍ണാത്മാ സര്‍വാന്തരമനോഽന്തരഃ ।
അഹമേവ ശരീരാന്തരഹമേവ സ്ഥിരഃ സദാ ॥ 22.5॥
ഏവം വിജ്ഞാനവാന്‍ മുക്ത ഏവം ജ്ഞാനം സുദുര്ലഭം ।
അനേകശതസാഹസ്ത്രേഷ്വേക ഏവ വിവേകവാന്‍ ॥ 22.6॥
തസ്യ ദര്‍ശനമാത്രേണ പിതരസ്തൃപ്തിമാഗതാഃ ।
ജ്ഞാനിനോ ദര്‍ശനം പുണ്യം സര്‍വതീര്‍ഥാവഗാഹനം ॥ 22.7॥
ജ്ഞാനിനഃ ചാര്‍ചനേനൈവ ജീവന്‍മുക്തോ ഭവേന്നരഃ ।
ജ്ഞാനിനോ ഭോജനേ ദാനേ സദ്യോ മുക്തോ ഭവേന്നരഃ ॥ 22.8॥
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ അഹമേവ ഗുരുഃ പരഃ ।
അഹം ശാന്തോഽസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി അഹമേവ ഗുണാന്തരഃ ॥ 22.9॥
ഗുണാതീതോ ജനാതീതഃ പരാതീതോ മനഃ പരഃ ।
പരതഃ പരതോഽതീതോ ബുദ്ധ്യാതീതോ രസാത് പരഃ ॥ 22.10॥
ഭാവാതീതോ മനാതീതോ വേദാതീതോ വിദഃ പരഃ ।
ശരീരാദേശ്ച പരതോ ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്തിതഃ ॥ 22.11॥
അവ്യക്താത് പരതോഽതീത ഇത്യേവം ജ്ഞാനനിശ്ചയഃ ।
ക്വചിദേതത്പരിത്യജ്യ സര്‍വം സംത്യജ്യ മൂകവത് ॥ 22.12॥
തൂഷ്ണീം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ ശാശ്വതബ്രഹ്മവാന്‍ സ്വയം ।
ജ്ഞാനിനോ മഹിമാ കിഞ്ചിദണുമാത്രമപി സ്ഫുടം ॥ 22.13॥
ഹരിണാപി ഹരേണാപി ബ്രഹ്മണാപി സുരൈരപി ।
ന ശക്യതേ വര്‍ണയിതും കല്‍പകോടിശതൈരപി ॥ 22.14॥
അഹം ബ്രഹ്മേതി വിജ്ഞാനം ത്രിഷു ലോകേഷു ദുര്ലഭം ।
വിവേകിനം മഹാത്മാനം ബ്രഹ്മമാത്രേണാവസ്ഥിതം ॥ 22.15॥
ദ്രഷ്ടും ച ഭാഷിതും വാപി ദുര്ലഭം പാദസേവനം ।
കദാചിത് പാദതീര്‍ഥേന സ്നാതശ്ചേത് ബ്രഹ്മ ഏവ സഃ ॥ 22.16॥
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
ഏതത് പ്രകരണം പ്രോക്തം സര്‍വസിദ്ധാന്തസംഗ്രഹഃ ॥ 22.17॥
ദുര്ലഭം യഃ പഠേദ്ഭക്ത്യാ ബ്രഹ്മ സമ്പദ്യതേ നരഃ ।
വക്ഷ്യേ ബ്രഹ്മമയം സര്‍വം നാന്യത് സര്‍വം ജഗന്‍മൃഷാ ॥ 22.18॥
ബ്രഹ്മൈവ ജഗദാകാരം ബ്രഹ്മൈവ പരമം പദം ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമിത്യപി വര്‍ജിതഃ ॥ 22.19॥
സര്‍വവര്‍ജിതചിന്‍മാത്രം സര്‍വവര്‍ജിതചേതനഃ ।
സര്‍വവര്‍ജിതശാന്താത്മാ സര്‍വമങ്ഗലവിഗ്രഹഃ ॥ 22.20॥
അഹം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ അസന്നേദം ന മേ ന മേ ।
ന മേ ഭൂതം ഭവിഷ്യച്ച ന മേ വര്‍ണം ന സംശയഃ ॥ 22.21॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന മേ തുച്ഛം അഹം ബ്രഹ്മ പരം തപഃ ।
ബ്രഹ്മരൂപമിദം സര്‍വം ബ്രഹ്മരൂപമനാമയം ॥ 22.22॥
ബ്രഹ്മൈവ ഭാതി ഭേദേന ബ്രഹ്മൈവ ന പരഃ പരഃ ।
ആത്മൈവ ദ്വൈതവദ്ഭാതി ആത്മൈവ പരമം പദം ॥ 22.23॥
ബ്രഹ്മൈവം ഭേദരഹിതം ഭേദമേവ മഹദ്ഭയം ।
ആത്മൈവാഹം നിര്‍മലോഽഹമാത്മൈവ ഭുവനത്രയം ॥ 22.24॥
ആത്മൈവ നാന്യത് സര്‍വത്ര സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നാന്യകഃ ।
അഹമേവ സദാ ഭാമി ബ്രഹ്മൈവാസ്മി പരോഽസ്ംയഹം ॥ 22.25॥
നിര്‍മലോഽസ്മി പരം ബ്രഹ്മ കാര്യാകാര്യവിവര്‍ജിതഃ ।
സദാ ശുദ്ധൈകരൂപോഽസ്മി സദാ ചൈതന്യമാത്രകഃ ॥ 22.26॥
നിശ്ചയോഽസ്മി പരം ബ്രഹ്മ സത്യോഽസ്മി സകലോഽസ്ംയഹം ।
അക്ഷരോഽസ്മി പരം ബ്രഹ്മ ശിവോഽസ്മി ശിഖരോഽസ്ംയഹം ॥ 22.27॥
സമരൂപോഽസ്മി ശാന്തോഽസ്മി തത്പരോഽസ്മി ചിദവ്യയഃ ।
സദാ ബ്രഹ്മ ഹി നിത്യോഽസ്മി സദാ ചിന്‍മാത്രലക്ഷണഃ ॥ 22.28॥
സദാഽഖണ്ഡൈകരൂപോഽസ്മി സദാമാനവിവര്‍ജിതഃ ।
സദാ ശുദ്ധൈകരൂപോഽസ്മി സദാ ചൈതന്യമാത്രകഃ ॥ 22.29॥
സദാ സന്‍മാനരൂപോഽസ്മി സദാ സത്താപ്രകാശകഃ ।
സദാ സിദ്ധാന്തരൂപോഽസ്മി സദാ പാവനമങ്ഗലഃ ॥ 22.30॥
ഏവം നിശ്ചിതവാന്‍ മുക്തഃ ഏവം നിത്യപരോ വരഃ ।
ഏവം ഭാവനയാ യുക്തഃ പരം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വദാ ॥ 22.31॥
ഏവം ബ്രഹ്മാത്മവാന്‍ ജ്ഞാനീ ബ്രഹ്മാഹമിതി നിശ്ചയഃ ।
സ ഏവ പുരുഷോ ലോകേ ബ്രഹ്മാഹമിതി നിശ്ചിതഃ ॥ 22.32॥
സ ഏവ പുരുഷോ ജ്ഞാനീ ജീവന്‍മുക്തഃ സ ആത്മവാന്‍ ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം മഹാനാത്മാ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 22.33॥
നാഹം ജീവോ ന മേ ഭേദോ നാഹം ചിന്താ ന മേ മനഃ ।
നാഹം മാംസം ന മേഽസ്ഥീനി നാഹംകാരകലേവരഃ ॥ 22.34॥
ന പ്രമാതാ ന മേയം വാ നാഹം സര്‍വം പരോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വവിജ്ഞാനരൂപോഽസ്മി നാഹം സര്‍വം കദാചന ॥ 22.35॥
നാഹം മൃതോ ജന്‍മനാന്യോ ന ചിന്‍മാത്രോഽസ്മി നാസ്ംയഹം ।
ന വാച്യോഽഹം ന മുക്തോഽഹം ന ബുദ്ധോഽഹം കദാചന ॥ 22.36॥
ന ശൂന്യോഽഹം ന മൂഢോഽഹം ന സര്‍വോഽഹം പരോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വദാ ബ്രഹ്മമാത്രോഽഹം ന രസോഽഹം സദാശിവഃ ॥ 22.37॥
ന ഘ്രാണോഽഹം ന ഗന്ധോഽഹം ന ചിഹ്നോഽയം ന മേ പ്രിയഃ ।
നാഹം ജീവോ രസോ നാഹം വരുണോ ന ച ഗോലകഃ ॥ 22.38॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സന്ദേഹോ നാമരൂപം ന കിഞ്ചന ।
ന ശ്രോത്രോഽഹം ന ശബ്ദോഽഹം ന ദിശോഽഹം ന സാക്ഷികഃ ॥ 22.39॥
നാഹം ന ത്വം ന ച സ്വര്‍ഗോ നാഹം വായുര്‍ന സാക്ഷികഃ ।
പായുര്‍നാഹം വിസര്‍ഗോ ന ന മൃത്യുര്‍ന ച സാക്ഷികഃ ॥ 22.40॥
ഗുഹ്യം നാഹം ന ചാനന്ദോ ന പ്രജാപതിദേവതാ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 22.41॥
നാഹം മനോ ന സങ്കല്‍പോ ന ചന്ദ്രോ ന ച സാക്ഷികഃ ।
നാഹം ബുദ്ധീന്ദ്രിയോ ബ്രഹ്മാ നാഹം നിശ്ചയരൂപവാന്‍ ॥ 22.42॥
നാഹംകാരമഹം രുദ്രോ നാഭിമാനോ ന സാക്ഷികഃ ।
ചിത്തം നാഹം വാസുദേവോ ധാരണാ നായമീശ്വരഃ ॥ 22.43॥
നാഹം വിശ്വോ ന ജാഗ്രദ്വാ സ്ഥൂലദേഹോ ന മേ ക്വചിത് ।
ന പ്രാതിഭാസികോ ജീവോ ന ചാഹം വ്യാവഹാരികഃ ॥ 22.44॥
ന പാരമാര്‍ഥികോ ദേവോ നാഹമന്നമയോ ജഡഃ ।
ന പ്രാണമയകോശോഽഹം ന മനോമയകോശവാന്‍ ॥ 22.45॥
ന വിജ്ഞാനമയഃ കോശോ നാനന്ദമയകോശവാന്‍ ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സന്ദേഹോ നാമരൂപേ ന കിഞ്ചന ॥ 22.46॥
ഏതാവദുക്ത്വാ സകലം നാമരൂപദ്വയാത്മകം ।
സര്‍വം ക്ഷണേന വിസ്മൃത്യ കാഷ്ഠലോഷ്ടാദിവത് ത്യജേത് ॥ 22.47॥
ഏതത്സര്‍വമസന്നിത്യം സദാ വന്ധ്യാകുമാരവത് ।
ശശശൃങ്ഗവദേവേദം നരശൃങ്ഗവദേവ തത് ॥ 22.48॥
ആകാശപുഷ്പസദൃശം യഥാ മരുമരീചികാ ।
ഗന്ധര്‍വനഗരം യദ്വദിന്ദ്രജാലവദേവ ഹി ॥ 22.49॥
അസത്യമേവ സതതം പഞ്ചരൂപകമിഷ്യതേ ।
ശിഷ്യോപദേശകാലോ ഹി ദ്വൈതം ന പരമാര്‍ഥതഃ ॥ 22.50॥
മാതാ മൃതേ രോദനായ ദ്രവ്യം ദത്വാഽഽഹ്വയേജ്ജനാന്‍ ।
തേഷാം രോദനമാത്രം യത് കേവലം ദ്രവ്യപഞ്ചകം ॥ 22.51॥
തദദ്വൈതം മയാ പ്രോക്തം സര്‍വം വിസ്മൃത്യ കുഡ്യവത് ।
അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ അഹമേവേതി ഭാവയ ॥ 22.52॥
അഹമേവ സുഖം ചേതി അഹമേവ ന ചാപരഃ ।
അഹം ചിന്‍മാത്രമേവേതി ബ്രഹ്മൈവേതി വിനിശ്ചിനു ॥ 22.53॥
അഹം നിര്‍മലശുദ്ധേതി അഹം ജീവവിലക്ഷണഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വാത്മാ അഹമിത്യവഭാസകഃ ॥ 22.54॥
അഹമേവ ഹി ചിന്‍മാത്രമഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണഃ ।
സര്‍വാന്തര്യാംയഹം ബ്രഹ്മ ചിന്‍മാത്രോഽഹം സദാശിവഃ ॥ 22.55॥
നിത്യമങ്ഗലരൂപാത്മാ നിത്യമോക്ഷമയഃ പുമാന്‍ ।
ഏവം നിശ്ചിത്യ സതതം സ്വാത്മാനം സ്വയമാസ്ഥിതഃ ॥ 22.56॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സന്ദേഹോ നാമരൂപേ ന കിഞ്ചന ।
ഏതദ്രൂപപ്രകരണം സര്‍വവേദേഷു ദുര്ലഭം ।
യഃ ശൃണോതി സകൃദ്വാപി ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 22.57॥
തം വേദാദിവചോഭിരീഡിതമഹായാഗൈശ്ച ഭോഗൈര്‍വ്രതൈ-
ര്‍ദാനൈശ്ചാനശനൈര്യമാദിനിയമൈസ്തം വിദ്വിഷന്തേ ദ്വിജാഃ ।
തസ്യാനങ്ഗരിപോരതീവ സുമഹാഹൃദ്യം ഹി ലിങ്ഗാര്‍ചനം
തേനൈവാശു വിനാശ്യ മോഹമഖിലം ജ്ഞാനം ദദാതീശ്വരഃ ॥ 22.58॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
നാമരൂപനിഷേധപ്രകരണം നാമ ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
23 ॥ ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
നിദാഘ ശൃണു വക്ഷ്യാമി സര്‍വലോകേഷു ദുര്ലഭം ।
ഇദം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ॥ 23.1॥
നാനാവിധജനം ലോകം നാനാ കാരണകാര്യകം ।
ബ്രഹ്മൈവാന്യദസത് സര്‍വം സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ॥ 23.2॥
അഹം ബ്രഹ്മ സദാ ബ്രഹ്മ അസ്മി ബ്രഹ്മാഹമേവ ഹി ।
കാലോ ബ്രഹ്മ ക്ഷണോ ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 23.3॥
വേദോ ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ സത്യം ബ്രഹ്മ പരാത് പരഃ ।
ഹംസോ ബ്രഹ്മ ഹരിര്‍ബ്രഹ്മ ശിവോ ബ്രഹ്മ ചിദവ്യയഃ ॥ 23.4॥
സര്‍വോപനിഷദോ ബ്രഹ്മ സാംയം ബ്രഹ്മ സമോഽസ്ംയഹം ।
അജോ ബ്രഹ്മ രസോ ബ്രഹ്മ വിയദ്ബ്രഹ്മ പരാത്പരഃ ॥ 23.5॥
ത്രുടിര്‍ബ്രഹ്മ മനോ ബ്രഹ്മ വ്യഷ്ടിര്‍ബ്രഹ്മ സദാമുദഃ ।
ഇദം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ തത്ത്വം ബ്രഹ്മ സദാ ജപഃ ॥ 23.6॥
അകാരോ ബ്രഹ്മ ഏവാഹമുകാരോഽഹം ന സംശയഃ ।
മകാരബ്രഹ്മമാത്രോഽഹം മന്ത്രബ്രഹ്മമനുഃ പരം ॥ 23.7॥
ശികാരബ്രഹ്മമാത്രോഽഹം വാകാരം ബ്രഹ്മ കേവലം ।
യകാരം ബ്രഹ്മ നിത്യം ച പഞ്ചാക്ഷരമഹം പരം ॥ 23.8॥
രേചകം ബ്രഹ്മ സദ്ബ്രഹ്മ പൂരകം ബ്രഹ്മ സര്‍വതഃ ।
കുംഭകം ബ്രഹ്മ സര്‍വോഽഹം ധാരണം ബ്രഹ്മ സര്‍വതഃ ॥ 23.9॥
ബ്രഹ്മൈവ നാന്യത് തത്സര്‍വം സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ।
ഏവം ച നിശ്ചിതോ മുക്തഃ സദ്യ ഏവ ന സംശയഃ ॥ 23.10॥
കേചിദേവ മഹാമൂഢാഃ ദ്വൈതമേവം വദന്തി ഹി ।
ന സംഭാഷ്യാഃ സദാനര്‍ഹാ നമസ്കാരേ ന യോഗ്യതാ ॥ 23.11॥
മൂഢാ മൂഢതരാസ്തുച്ഛാസ്തഥാ മൂഢതമാഃ പരേ ।
ഏതേ ന സന്തി മേ നിത്യം അഹംവിജ്ഞാനമാത്രതഃ ॥ 23.12॥
സര്‍വം ചിന്‍മാത്രരൂപത്വാദാനന്ദത്വാന്ന മേ ഭയം ।
അഹമിത്യപി നാസ്ത്യേവ പരമിത്യപി ന ക്വചിത് ॥ 23.13॥
ബ്രഹ്മൈവ നാന്യത് തത്സര്‍വം സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ।
കാലാതീതം സുഖാതീതം സര്‍വാതീതമതീതകം ॥ 23.14॥
നിത്യാതീതമനിത്യാനാമമിതം ബ്രഹ്മ കേവലം ।
ബ്രഹ്മൈവ നാന്യദ്യത്സര്‍വം സച്ചിദാനന്ദമാത്രകം ॥ 23.15॥
ദ്വൈതസത്യത്വബുദ്ധിശ്ച ദ്വൈതബുദ്ധ്യാ ന തത് സ്മര ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നാന്യോഽസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 23.16॥
ബുദ്ധ്യാതീതം മനോഽതീതം വേദാതീതമതഃ പരം ।
ആത്മാതീതം ജനാതീതം ജീവാതീതം ച നിര്‍ഗുണം ॥ 23.17॥
കാഷ്ഠാതീതം കലാതീതം നാട്യാതീതം പരം സുഖം ।
ബ്രഹ്മമാത്രേണ സമ്പശ്യന്‍ ബ്രഹ്മമാത്രപരോ ഭവ ॥ 23.18॥
ബ്രഹ്മമാത്രപരോ നിത്യം ചിന്‍മാത്രോഽഹം ന സംശയഃ ।
ജ്യോതിരാനന്ദമാത്രോഽഹം നിജാനന്ദാത്മമാത്രകഃ ॥ 23.19॥
ശൂന്യാനന്ദാത്മമാത്രോഽഹം ചിന്‍മാത്രോഽഹമിതി സ്മര ।
സത്താമാത്രോഽഹമേവാത്ര സദാ കാലഗുണാന്തരഃ ॥ 23.20॥
നിത്യസന്‍മാത്രരൂപോഽഹം ശുദ്ധാനന്ദാത്മമാത്രകം ।
പ്രപഞ്ചഹീനരൂപോഽഹം സച്ചിദാനന്ദമാത്രകഃ ॥ 23.21॥
നിശ്ചയാനന്ദമാത്രോഽഹം കേവലാനന്ദമാത്രകഃ ।
പരമാനന്ദമാത്രോഽഹം പൂര്‍ണാനന്ദോഽഹമേവ ഹി ॥ 23.22॥
ദ്വൈതസ്യമാത്രസിദ്ധോഽഹം സാംരാജ്യപദലക്ഷണം ।
ഇത്യേവം നിശ്ചയം കുര്‍വന്‍ സദാ ത്രിഷു യഥാസുഖം ॥ 23.23॥
ദൃഢനിശ്ചയരൂപാത്മാ ദൃഢനിശ്ചയസന്‍മയഃ ।
ദൃഢനിശ്ചയശാന്താത്മാ ദൃഢനിശ്ചയമാനസഃ ॥ 23.24॥
ദൃഢനിശ്ചയപൂര്‍ണാത്മാ ദൃഢനിശ്ചയനിര്‍മലഃ ।
ദൃഢനിശ്ചയജീവാത്മാ ദൃഢനിശ്ചയമങ്ഗലഃ ॥ 23.25॥
ദൃഢനിശ്ചയജീവാത്മാ സംശയം നാശമേഷ്യതി ।
ദൃഢനിശ്ചയമേവാത്ര ബ്രഹ്മജ്ഞാനസ്യ ലക്ഷണം ॥ 23.26॥
ദൃഢനിശ്ചയമേവാത്ര വാക്യജ്ഞാനസ്യ ലക്ഷണം ।
ദൃഢനിശ്ചയമേവാത്ര കാരണം മോക്ഷസമ്പദഃ ॥ 23.27॥
ഏവമേവ സദാ കാര്യം ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്ഥിരം ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സന്ദേഹഃ സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ॥ 23.28॥
ആത്മാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം നാന്യദസ്തീതി ഭാവയ ।
തതസ്തദപി സന്ത്യജ്യ ഏക ഏവ സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 23.29॥
തതസ്തദപി സന്ത്യജ്യ നിര്‍ഗുണോ ഭവ സര്‍വദാ ।
നിര്‍ഗുണത്വം ച സന്ത്യജ്യ വാചാതീതോ ഭവേത് തതഃ ॥ 23.30॥
വാചാതീതം ച സന്ത്യജ്യ ചിന്‍മാത്രത്വപരോ ഭവ ।
ആത്മാതീതം ച സന്ത്യജ്യ ബ്രഹ്മമാത്രപരോ ഭവ ॥ 23.31॥
ചിന്‍മാത്രത്വം ച സന്ത്യജ്യ സര്‍വതൂഷ്ണീമ്പരോ ഭവ ।
സര്‍വതൂഷ്ണീം ച സന്ത്യജ്യ മഹാതൂഷ്ണീമ്പരോ ഭവ ॥ 23.32॥
മഹാതൂഷ്ണീം ച സന്ത്യജ്യ ചിത്തതൂഷ്ണീം സമാശ്രയ ।
ചിത്തതൂഷ്ണീം ച സന്ത്യജ്യ ജീവതൂഷ്ണീം സമാഹര ॥ 23.33॥
ജീവതൂഷ്ണീം പരിത്യജ്യ ജീവശൂന്യപരോ ഭവ ।
ശൂന്യത്യാഗം പരിത്യജ്യ യഥാ തിഷ്ഠ തഥാസി ഭോ ॥ 23.34॥
തിഷ്ഠത്വമപി സന്ത്യജ്യ അവാങ്മാനസഗോചരഃ ।
തതഃ പരം ന വക്തവ്യം തതഃ പശ്യേന്ന കിഞ്ചന ॥ 23.35॥
നോ ചേത് സര്‍വപരിത്യാഗോ ബ്രഹ്മൈവാഹമിതീരയ ।
സദാ സ്മരന്‍ സദാ ചിന്ത്യം സദാ ഭാവയ നിര്‍ഗുണം ॥ 23.36॥
സദാ തിഷ്ഠസ്വ തത്ത്വജ്ഞ സദാ ജ്ഞാനീ സദാ പരഃ ।
സദാനന്ദഃ സദാതീതഃ സദാദോഷവിവര്‍ജിതഃ ॥ 23.37॥
സദാ ശാന്തഃ സദാ തൃപ്തഃ സദാ ജ്യോതിഃ സദാ രസഃ ।
സദാ നിത്യഃ സദാ ശുദ്ധഃ സദാ ബുദ്ധഃ സദാ ലയഃ ॥ 23.38॥
സദാ ബ്രഹ്മ സദാ മോദഃ സദാനന്ദഃ സദാ പരഃ ।
സദാ സ്വയം സദാ ശൂന്യഃ സദാ മൌനീ സദാ ശിവഃ ॥ 23.39॥
സദാ സര്‍വം സദാ മിത്രഃ സദാ സ്നാനം സദാ ജപഃ ।
സദാ സര്‍വം ച വിസ്മൃത്യ സദാ മൌനം പരിത്യജ ॥ 23.40॥
ദേഹാഭിമാനം സന്ത്യജ്യ ചിത്തസത്താം പരിത്യജ ।
ആത്മൈവാഹം സ്വയം ചാഹം ഇത്യേവം സര്‍വദാ ഭവ ॥ 23.41॥
ഏവം സ്ഥിതേ ത്വം മുക്തോഽസി ന തു കാര്യാ വിചാരണാ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം യത്കിഞ്ചിത് സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ॥ 23.42॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ ത്വം ബ്രഹ്മാസി നിരന്തരഃ ।
പ്രജ്ഞാനം ബ്രഹ്മ ഏവാസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സംശയഃ ॥ 23.43॥
ദൃഢനിശ്ചയമേവ ത്വം കുരു കല്യാണമാത്മനഃ ।
മനസോ ഭൂഷണം ബ്രഹ്മ മനസോ ഭൂഷണം പരഃ ॥ 23.44॥
മനസോ ഭൂഷണം കര്‍താ ബ്രഹ്മൈവാഹമവേക്ഷതഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനദഃ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 23.45॥
സച്ചിദാനന്ദമഖിലം സച്ചിദാനന്ദ ഏവ ഹി ।
സച്ചിദാനന്ദജീവാത്മാ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 23.46॥
സച്ചിദാനന്ദമദ്വൈതം സച്ചിദാനന്ദശങ്കരഃ ।
സച്ചിദാനന്ദവിജ്ഞാനം സച്ചിദാനന്ദഭോജനഃ ॥ 23.47॥
സച്ചിദാനന്ദപൂര്‍ണാത്മാ സച്ചിദാനന്ദകാരണഃ ।
സച്ചിദാനന്ദലീലാത്മാ സച്ചിദാനന്ദശേവധിഃ ॥ 23.48॥
സച്ചിദാനന്ദസര്‍വാങ്ഗഃ സച്ചിദാനന്ദചന്ദനഃ ।
സച്ചിദാനന്ദസിദ്ധാന്തഃ സച്ചിദാനന്ദവേദകഃ ॥ 23.49॥
സച്ചിദാനന്ദശാസ്ത്രാര്‍ഥഃ സച്ചിദാനന്ദവാചകഃ ।
സച്ചിദാനന്ദഹോമശ്ച സച്ചിദാനന്ദരാജ്യകഃ ॥ 23.50॥
സച്ചിദാനന്ദപൂര്‍ണാത്മാ സച്ചിദാനന്ദപൂര്‍ണകഃ ।
സച്ചിദാനന്ദസന്‍മാത്രം മൂഢേഷു പഠിതം ച യത് ॥ 23.51॥
ശുദ്ധം മൂഢേഷു യദ്ദത്തം സുബദ്ധം മാര്‍ഗചാരിണാ ।
വിഷയാസക്തചിത്തേഷു ന സംഭാഷ്യം വിവേകിനാ ॥ 23.52॥
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ।
ഇച്ഛാ ചേദ്യദി നാരീണാം മുഖം ബ്രാഹ്മണ ഏവ ഹി ॥ 23.53॥
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് സ്ത്രീഭേദം ച ന വിദ്യതേ ।
വേദശാസ്ത്രേണ യുക്തോഽപി ജ്ഞാനാഭാവാദ് ദ്വിജോഽദ്വിജഃ ॥ 23.54॥
ബ്രഹ്മൈവ തന്തുനാ തേന ബദ്ധാസ്തേ മുക്തിചിന്തകാഃ ।
സര്‍വമുക്തം ഭഗവതാ രഹസ്യം ശങ്കരേണ ഹി ॥ 23.55॥
സോമാപീഡപദാംബുജാര്‍ചനഫലൈര്‍ഭുക്ത്യൈ ഭവാന്‍ മാനസം
നാന്യദ്യോഗപഥാ ശ്രുതിശ്രവണതഃ കിം കര്‍മഭിര്‍ഭൂയതേ ।
യുക്ത്യാ ശിക്ഷിതമാനസാനുഭവതോഽപ്യശ്മാപ്യസങ്ഗോ വചാം
കിം ഗ്രാഹ്യം ഭവതീന്ദ്രിയാര്‍ഥരഹിതാനന്ദൈകസാന്ദ്രഃ ശിവഃ ॥ 23.56॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
രഹസ്യോപദേശപ്രകരണം നാമ ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥
24 ॥ ചതുര്‍വിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
പുനഃ പുനഃ പരം വക്ഷ്യേ ആത്മനോഽന്യദസത് സ്വതഃ ।
അസതോ വചനം നാസ്തി സതോ നാസ്തി സദാ സ്ഥിതേ ॥ 24.1॥
ബ്രഹ്മാഭ്യാസ പരസ്യാഹം വക്ഷ്യേ നിര്‍ണയമാത്മനഃ ।
തസ്യാപി സകൃദേവാഹം വക്ഷ്യേ മങ്ഗലപൂര്‍വകം ॥ 24.2॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മാഹമേവാസ്മി ചിന്‍മാത്രോ നാസ്തി കിഞ്ചന ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ ചിദാത്മകം ॥ 24.3॥
അഹം മമേതി നാസ്ത്യേവ അഹം ജ്ഞാനീതി നാസ്തി ച ।
ശുദ്ധോഽഹം ബ്രഹ്മരൂപോഽഹമാനന്ദോഽഹമജോ നരഃ ॥ 24.4॥var was നജഃ
ദേവോഽഹം ദിവ്യഭാനോഽഹം തുര്യോഽഹം ഭവഭാവ്യഹം ।
അണ്ഡജോഽഹമശേഷോഽഹമന്തരാദന്തരോഽസ്ംയഹം ॥ 24.5॥
അമരോഽഹമജസ്രോഽഹമത്യന്തപരമോഽസ്ംയഹം ।
പരാപരസ്വരൂപോഽഹം നിത്യാനിത്യരസോഽസ്ംയഹം ॥ 24.6॥
ഗുണാഗുണവിഹീനോഽഹം തുര്യാതുര്യരസോഽസ്ംയഹം ।
ശാന്താശാന്തവിഹീനോഽഹം ജ്ഞാനാജ്ഞാനരസോഽസ്ംയഹം ॥ 24.7॥
കാലാകാലവിഹീനോഽഹമാത്മാനാത്മവിവര്‍ജിതഃ ।
ലബ്ധാലബ്ധാദിഹീനോഽഹം സര്‍വശൂന്യോഽഹമവ്യയഃ ॥ 24.8॥
അഹമേവാഹമേവാഹമനന്തരനിരന്തരം ।
ശാശ്വതോഽഹമലക്ഷ്യോഽഹമാത്മാ ന പരിപൂര്‍ണതഃ ॥ 24.9॥
ഇത്യാദിശബ്ദമുക്തോഽഹം ഇത്യാദ്യം ച ന ചാസ്ംയഹം ।
ഇത്യാദിവാക്യമുക്തോഽഹം സര്‍വവര്‍ജിതദുര്‍ജയഃ ॥ 24.10॥
നിരന്തരോഽഹം ഭൂതോഽഹം ഭവ്യോഽഹം ഭവവര്‍ജിതഃ ।
ലക്ഷ്യലക്ഷണഹീനോഽഹം കാര്യഹീനോഽഹമാശുഗഃ ॥ 24.11॥
വ്യോമാദിരൂപഹീനോഽഹം വ്യോമരൂപോഽഹമച്യുതഃ ।
അന്തരാന്തരഭാവോഽഹമന്തരാന്തരവര്‍ജിതഃ ॥ 24.12॥
സര്‍വസിദ്ധാന്തരൂപോഽഹം സര്‍വദോഷവിവര്‍ജിതഃ ।
ന കദാചന മുക്തോഽഹം ന ബദ്ധോഽഹം കദാചന ॥ 24.13॥
ഏവമേവ സദാ കൃത്വാ ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്മര ।
ഏതാവദേവ മാത്രം തു മുക്തോ ഭവതു നിശ്ചയഃ ॥ 24.14॥
ചിന്‍മാത്രോഽഹം ശിവോഽഹം വൈ ശുഭമാത്രമഹം സദാ ।
സദാകാരോഽഹം മുക്തോഽഹം സദാ വാചാമഗോചരഃ ॥ 24.15॥
സര്‍വദാ പരിപൂര്‍ണോഽഹം വേദോപാധിവിവര്‍ജിതഃ ।
ചിത്തകാര്യവിഹീനോഽഹം ചിത്തമസ്തീതി മേ ന ഹി ॥ 24.16॥
യത് കിഞ്ചിദപി നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ പ്രിയഭാഷണം ।
ആത്മപ്രിയമനാത്മാ ഹി ഇദം മേ വസ്തുതോ ന ഹി ॥ 24.17॥
ഇദം ദുഃഖമിദം സൌഖ്യമിദം ഭാതി അഹം ന ഹി ।
സര്‍വവര്‍ജിതരൂപോഽഹം സര്‍വവര്‍ജിതചേതനഃ ॥ 24.18॥
അനിര്‍വാച്യമനിര്‍വാച്യം പരം ബ്രഹ്മ രസോഽസ്ംയഹം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹ അഹമേവ പരാത് പരഃ ॥ 24.19॥
അഹം ചൈതന്യഭൂതാത്മാ ദേഹോ നാസ്തി കദാചന ।
ലിങ്ഗദേഹം ച നാസ്ത്യേവ കാരണം ദേഹമേവ ന ॥ 24.20॥
അഹം ത്യക്ത്വാ പരം ചാഹം അഹം ബ്രഹ്മസ്വരൂപതഃ ।
കാമാദിവര്‍ജിതോഽതീതഃ കാലഭേദപരാത്പരഃ ॥ 24.21॥
ബ്രഹ്മൈവേദം ന സംവേദ്യം നാഹം ഭാവം ന വാ നഹി ।
സര്‍വസംശയസംശാന്തോ ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്ഥിതിഃ ॥ 24.22॥
നിശ്ചയം ച ന മേ കിഞ്ചിത് ചിന്താഭാവാത് സദാഽക്ഷരഃ ।
ചിദഹം ചിദഹം ബ്രഹ്മ ചിദഹം ചിദഹം സദാ ॥ 24.23॥
ഏവം ഭാവനയാ യുക്തസ്ത്യക്തശങ്കഃ സുഖീഭവ ।
സര്‍വസങ്ഗം പരിത്യജ്യ ആത്മൈക്യൈവം ഭവാന്വഹം ॥ 24.24॥
സങ്ഗം നാമ പ്രവക്ഷ്യേഽഹം ബ്രഹ്മാഹമിതി നിശ്ചയഃ ।
സത്യോഽഹം പരമാത്മാഽഹം സ്വയമേവ സ്വയം സ്വയം ॥ 24.25॥
നാഹം ദേഹോ ന ച പ്രാണോ ന ദ്വന്ദ്വോ ന ച നിര്‍മലഃ ।
ഏഷ ഏവ ഹി സത്സങ്ഗഃ ഏഷ ഏവ ഹി നിര്‍മലഃ ॥ 24.26॥
മഹത്സങ്ഗേ മഹദ്ബ്രഹ്മഭാവനം പരമം പദം ।
അഹം ശാന്തപ്രഭാവോഽഹം അഹം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 24.27॥
അഹം ത്യക്തസ്വരൂപോഽഹം അഹം ചിന്താദിവര്‍ജിതഃ ।
ഏഷ ഏവ ഹി സത്സങ്ഗഃ ഏഷ നിത്യം ഭവാനഹം ॥ 24.28॥
സര്‍വസങ്കല്‍പഹീനോഽഹം സര്‍വവൃത്തിവിവര്‍ജിതഃ ।
അമൃതോഽഹമജോ നിത്യം മൃതിഭീതിരതീതികഃ ॥ 24.29॥
സര്‍വകല്യാണരൂപോഽഹം സര്‍വദാ പ്രിയരൂപവാന്‍ ।
സമലാങ്ഗോ മലാതീതഃ സര്‍വദാഹം സദാനുഗഃ ॥ 24.30॥
അപരിച്ഛിന്നസന്‍മാത്രം സത്യജ്ഞാനസ്വരൂപവാന്‍ ।
നാദാന്തരോഽഹം നാദോഽഹം നാമരൂപവിവര്‍ജിതഃ ॥ 24.31॥
അത്യന്താഭിന്നഹീനോഽഹമാദിമധ്യാന്തവര്‍ജിതഃ ।
ഏവം നിത്യം ദൃഢാഭ്യാസ ഏവം സ്വാനുഭവേന ച ॥ 24.32॥
ഏവമേവ ഹി നിത്യാത്മഭാവനേന സുഖീ ഭവ ।
ഏവമാത്മാ സുഖം പ്രാപ്തഃ പുനര്‍ജന്‍മ ന സംഭവേത് ॥ 24.33॥
സദ്യോ മുക്തോ ഭവേദ്ബ്രഹ്മാകാരേണ പരിതിഷ്ഠതി ।
ആത്മാകാരമിദം വിശ്വമാത്മാകാരമഹം മഹത് ॥ 24.34॥
ആത്മൈവ നാന്യദ്ഭൂതം വാ ആത്മൈവ മന ഏവ ഹി ।
ആത്മൈവ ചിത്തവദ്ഭാതി ആത്മൈവ സ്മൃതിവത് ക്വചിത് ॥ 24.35॥
ആത്മൈവ വൃത്തിവദ്ഭാതി ആത്മൈവ ക്രോധവത് സദാ ।var was വൃത്തിമദ്ഭാതി
ആത്മൈവ ശ്രവണം തദ്വദാത്മൈവ മനനം ച തത് ॥ 24.36॥
ആത്മൈവോപക്രമം നിത്യമുപസംഹാരമാത്മവത് ।
ആത്മൈവാഭ്യാം സമം നിത്യമാത്മൈവാപൂര്‍വതാഫലം ॥ 24.37॥
അര്‍ഥവാദവദാത്മാ ഹി പരമാത്മോപപത്തി ഹി ।
ഇച്ഛാ പ്രാരഭ്യവദ്ബ്രഹ്മ ഇച്ഛാമാരഭ്യവത് പരഃ ॥ 24.38॥var was പ്രാരബ്ധവദ്
പരേച്ഛാരബ്ധവദ്ബ്രഹ്മാ ഇച്ഛാശക്തിശ്ചിദേവ ഹി ।
അനിച്ഛാശക്തിരാത്മൈവ പരേച്ഛാശക്തിരവ്യയഃ ॥ 24.39॥
പരമാത്മൈവാധികാരോ വിഷയം പരമാത്മനഃ ।
സംബന്ധം പരമാത്മൈവ പ്രയോജനം പരാത്മകം ॥ 24.40॥
ബ്രഹ്മൈവ പരമം സങ്ഗം കര്‍മജം ബ്രഹ്മ സങ്ഗമം ।
ബ്രഹ്മൈവ ഭ്രാന്തിജം ഭാതി ദ്വന്ദ്വം ബ്രഹ്മൈവ നാന്യതഃ ॥ 24.41॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ സദ്യ ഏവ വിമോക്ഷദം ।
സവികല്‍പസമാധിസ്ഥം നിര്‍വികല്‍പസമാധി ഹി ॥ 24.42॥
ശബ്ദാനുവിദ്ധം ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മ ദൃശ്യാനുവിദ്ധകം ।
ബ്രഹ്മൈവാദിസമാധിശ്ച തന്‍മധ്യമസമാധികം ॥ 24.43॥
ബ്രഹ്മൈവ നിശ്ചയം ശൂന്യം തദുക്തമസമാധികം ।
ദേഹാഭിമാനരഹിതം തദ്വൈരാഗ്യസമാധികം ॥ 24.44॥
ഏതദ്ഭാവനയാ ശാന്തം ജീവന്‍മുക്തസമാധികഃ ।
അത്യന്തം സര്‍വശാന്തത്വം ദേഹോ മുക്തസമാധികം ॥ 24.45॥
ഏതദഭ്യാസിനാം പ്രോക്തം സര്‍വം ചൈതത്സമന്വിതം ।
സര്‍വം വിസ്മൃത്യ വിസ്മൃത്യ ത്യക്ത്വാ ത്യക്ത്വാ പുനഃ പുനഃ ॥ 24.46॥
സര്‍വവൃത്തിം ച ശൂന്യേന സ്ഥാസ്യാമീതി വിമുച്യ ഹി ।
ന സ്ഥാസ്യാമീതി വിസ്മൃത്യ ഭാസ്യാമീതി ച വിസ്മര ॥ 24.47॥
ചൈതന്യോഽഹമിതി ത്യക്ത്വാ സന്‍മാത്രോഽഹമിതി ത്യജ ।
ത്യജനം ച പരിത്യജ്യ ഭാവനം ച പരിത്യജ ॥ 24.48॥
സര്‍വം ത്യക്ത്വാ മനഃ ക്ഷിപ്രം സ്മരണം ച പരിത്യജ ।
സ്മരണം കിഞ്ചിദേവാത്ര മഹാസംസാരസാഗരം ॥ 24.49॥
സ്മരണം കിഞ്ചിദേവാത്ര മഹാദുഃഖം ഭവേത് തദാ ।
മഹാദോഷം ഭവം ബന്ധം ചിത്തജന്‍മ ശതം മനഃ ॥ 24.50॥
പ്രാരബ്ധം ഹൃദയഗ്രന്ഥി ബ്രഹ്മഹത്യാദി പാതകം ।
സ്മരണം ചൈവമേവേഹ ബന്ധമോക്ഷസ്യ കാരണം ॥ 24.51॥
അഹം ബ്രഹ്മപ്രകരണം സര്‍വദുഃഖവിനാശകം ।
സര്‍വപ്രപഞ്ചശമനം സദ്യോ മോക്ഷപ്രദം സദാ ।
ഏതച്ഛ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം ॥ 24.52॥
ഭക്ത്യാ പദ്മദലാക്ഷപൂജിതപദധ്യാനാനുവൃത്ത്യാ മനഃ
സ്വാന്താനന്തപഥപ്രചാരവിധുരം മുക്ത്യൈ ഭവേന്‍മാനസം ।
സങ്കല്‍പോജ്ഝിതമേതദല്‍പസുമഹാശീലോ ദയാംഭോനിധൌ
കശ്ചിത് സ്യാച്ഛിവഭക്തധുര്യസുമഹാശാന്തഃ ശിവപ്രേമതഃ ॥ 24.53॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
അഹം ബ്രഹ്മപ്രകരണനിരൂപണം നാമ ചതുര്‍വിംശോഽധ്യായഃ ॥
25 ॥ പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ പ്രസിദ്ധമാത്മാനം സര്‍വലോകപ്രകാശകം ।
സര്‍വാകാരം സദാ സിദ്ധം സര്‍വത്ര നിബിഡം മഹത് ॥ 25.1॥
തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സന്ദേഹ ഇതി നിശ്ചിത്യ തിഷ്ഠ ഭോഃ ।
ചിദേവാഹം ചിദേവാഹം ചിത്രം ചേദഹമേവ ഹി ॥ 25.2॥
വാചാവധിശ്ച ദേവോഽഹം ചിദേവ മനസഃ പരഃ ।
ചിദേവാഹം പരം ബ്രഹ്മ ചിദേവ സകലം പദം ॥ 25.3॥
സ്ഥൂലദേഹം ചിദേവേദം സൂക്ഷ്മദേഹം ചിദേവ ഹി ।
ചിദേവ കരണം സോഽഹം കായമേവ ചിദേവ ഹി ॥ 25.4॥
അഖണ്ഡാകാരവൃത്തിശ്ച ഉത്തമാധമമധ്യമാഃ ।
ദേഹഹീനശ്ചിദേവാഹം സൂക്ഷ്മദേഹശ്ചിദേവ ഹി ॥ 25.5॥
ചിദേവ കാരണം സോഽഹം ബുദ്ധിഹീനശ്ചിദേവ ഹി ।
ഭാവഹീനശ്ചിദേവാഹം ദോഷഹീനശ്ചിദേവ ഹി ॥ 25.6॥
അസ്തിത്വം ബ്രഹ്മ നാസ്ത്യേവ നാസ്തി ബ്രഹ്മേതി നാസ്തി ഹി ।
അസ്തി നാസ്തീതി നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ചിദേവ ഹി ॥ 25.7॥
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ സാകാരം നാസ്തി നാസ്തി ഹി ।
യത്കിഞ്ചിദപി നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ചിദേവ ഹി ॥ 25.8॥
അന്വയവ്യതിരേകം ച ആദിമധ്യാന്തദൂഷണം ।
സര്‍വം ചിന്‍മാത്രരൂപത്വാദഹമേവ ചിദേവ ഹി ॥ 25.9॥
സര്‍വാപരം ച സദസത് കാര്യകാരണകര്‍തൃകം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.10॥
അശുദ്ധം ശുദ്ധമദ്വൈതം ദ്വൈതമേകമനേകകം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.11॥
അസത്യസത്യമദ്വന്ദ്വം ദ്വന്ദ്വം ച പരതഃ പരം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.12॥
ഭൂതം ഭവിഷ്യം വര്‍തം ച മോഹാമോഹൌ സമാസമൌ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.13॥
ക്ഷണം ലവം ത്രുടിര്‍ബ്രഹ്മ ത്വമ്പദം തത്പദം തഥാ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.14॥
ത്വമ്പദം തത്പദം വാപി ഐക്യം ച ഹ്യഹമേവ ഹി ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.15॥
ആനന്ദം പരമാനന്ദം സര്‍വാനന്ദം നിജം മഹത് ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.16॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ കം ബ്രഹ്മ ഹ്യക്ഷരം പരം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.17॥
വിഷ്ണുരേവ പരം ബ്രഹ്മ ശിവോ ബ്രഹ്മാഹമേവ ഹി ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.18॥
ശ്രോത്രം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ ശബ്ദം ബ്രഹ്മ പദം ശുഭം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.19॥
സ്പര്‍ശോ ബ്രഹ്മ പദം ത്വക്ച ത്വക്ച ബ്രഹ്മ പരസ്പരം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.20॥
പരം രൂപം ചക്ഷുഭിഃ ഏവ തത്രൈവ യോജ്യതാം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.21॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം സതതം സച്ചിദാനന്ദമാത്രകം ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.22॥
ചിന്‍മയാനന്ദമാത്രോഽഹം ഇദം വിശ്വമിദം സദാ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.23॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം യത്കിഞ്ചിത് തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.24॥
വാചാ യത് പ്രോച്യതേ നാമ മനസാ മനുതേ തു യത് ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.25॥
കാരണേ കല്‍പിതേ യദ്യത് തൂഷ്ണീം വാ സ്ഥീയതേ സദാ ।
ശരീരേണ തു യദ് ഭുങ്ക്തേ ഇന്ദ്രിയൈര്യത്തു ഭാവ്യതേ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 25.26॥
വേദേ യത് കര്‍മ വേദോക്തം ശാസ്ത്രം ശാസ്ത്രോക്തനിര്‍ണയം ।
ഗുരൂപദേശസിദ്ധാന്തം ശുദ്ധാശുദ്ധവിഭാസകം ॥ 25.27॥
കാമാദികലനം ബ്രഹ്മ ദേവാദി കലനം പൃഥക് ।
ജീവയുക്തേതി കലനം വിദേഹോ മുക്തികല്‍പനം ॥ 25.28॥
ബ്രഹ്മ ഇത്യപി സങ്കല്‍പം ബ്രഹ്മവിദ്വരകല്‍പനം ।
വരീയാനിതി സങ്കല്‍പം വരിഷ്ഠ ഇതി കല്‍പനം ॥ 25.29॥
ബ്രഹ്മാഹമിതി സങ്കല്‍പം ചിദഹം ചേതി കല്‍പനം ।
മഹാവിദ്യേതി സങ്കല്‍പം മഹാമായേതി കല്‍പനം ॥ 25.30॥
മഹാശൂന്യേതി സങ്കല്‍പം മഹാചിന്തേതി കല്‍പനം ।
മഹാലോകേതി സങ്കല്‍പം മഹാസത്യേതി കല്‍പനം ॥ 25.31॥
മഹാരൂപേതി സങ്കല്‍പം മഹാരൂപം ച കല്‍പനം ।
സര്‍വസങ്കല്‍പകം ചിത്തം സര്‍വസങ്കല്‍പകം മനഃ ॥ 25.32॥
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
സര്‍വം ദ്വൈതം മനോരൂപം സര്‍വം ദുഃഖം മനോമയം ॥ 25.33॥
ചിദേവാഹം ന സന്ദേഹഃ ചിദേവേദം ജഗത്ത്രയം ।
യത്കിഞ്ചിദ്ഭാഷണം വാപി യത്കിഞ്ചിന്‍മനസോ ജപം ।
യത്കിഞ്ചിന്‍മാനസം കര്‍മ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 25.34॥
സര്‍വം നാസ്തീതി സന്‍മന്ത്രം ജീവബ്രഹ്മസ്വരൂപകം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമിത്യേവം മന്ത്രഞ്ചൈവോത്തമോത്തമം ॥ 25.35॥
അനുക്തമന്ത്രം സന്‍മന്ത്രം വൃത്തിശൂന്യം പരം മഹത് ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം തദേവ പരമം പദം ॥ 25.36॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം മഹാദേവേതി കീര്‍തനം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം ശിവപൂജാസമം മഹത് ॥ 25.37॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേത്യനുഭവഃ സര്‍വാകാരോ ന സംശയഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം സര്‍വത്യാഗമിതീരിതം ॥ 25.38॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം ഭാവാഭാവവിനാശനം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം മഹാദേവേതി നിശ്ചയഃ ॥ 25.39॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പം കാലസത്താവിനിര്‍മുക്തഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പഃ ദേഹസത്താ വിമുക്തികഃ ॥ 25.40॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സങ്കല്‍പഃ സച്ചിദാനന്ദരൂപകഃ ।
സര്‍വോഽഹം ബ്രഹ്മമാത്രൈവ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 25.41॥
ഇദമിത്യേവ യത്കിഞ്ചിത് തദ്ബ്രഹ്മൈവ ന സംശയഃ ।
ഭ്രാന്തിശ്ച നരകം ദുഃഖം സ്വര്‍ഗഭ്രാന്തിരിതീരിതാ ॥ 25.42॥
ബ്രഹ്മാ വിഷ്ണുരിതി ഭ്രാന്തിര്‍ഭ്രാന്തിശ്ച ശിവരൂപകം ।
വിരാട് സ്വരാട് തഥാ സംരാട് സൂത്രാത്മാ ഭ്രാന്തിരേവ ച ॥ 25.43॥
ദേവാശ്ച ദേവകാര്യാണി സൂര്യാചന്ദ്രമസോര്‍ഗതിഃ ।
മുനയോ മനവഃ സിദ്ധാ ഭ്രാന്തിരേവ ന സംശയഃ ॥ 25.44॥
സര്‍വദേവാസുരാ ഭ്രാന്തിസ്തേഷാം യുദ്ധാദി ജന്‍മ ച ।
വിഷ്ണോര്‍ജന്‍മാവതാരാണി ചരിതം ശാന്തിരേവ ഹി ॥ 25.45॥
ബ്രഹ്മണഃ സൃഷ്ടികൃത്യാനി രുദ്രസ്യ ചരിതാനി ച ।
സര്‍വഭ്രാന്തിസമായുക്തം ഭ്രാന്ത്യാ ലോകാശ്ചതുര്‍ദശ ॥ 25.46॥
വര്‍ണാശ്രമവിഭാഗശ്ച ഭ്രാന്തിരേവ ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മവിഷ്ണ്വീശരുദ്രാണാമുപാസാ ഭ്രാന്തിരേവ ച ॥ 25.47॥
തത്രാപി യന്ത്രമന്ത്രാഭ്യാം ഭ്രാന്തിരേവ ന സംശയഃ ।
വാചാമഗോചരം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മമയം ച ഹി ॥ 25.48॥
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹമേവ ചിദേവ ഹി ।
ഏവം വദ ത്വം തിഷ്ഠ ത്വം സദ്യോ മുക്തോ ഭവിഷ്യസി ॥ 25.49॥
ഏതാവദുക്തം യത്കിഞ്ചിത് തന്നാസ്ത്യേവ ന സംശയഃ ।
ഏവം യദാന്തരം ക്ഷിപ്രം ബ്രഹ്മൈവ ദൃഢനിശ്ചയം ॥ 25.50॥
ദൃഢനിശ്ചയമേവാത്ര പ്രഥമം കാരണം ഭവേത് ।
നിശ്ചയഃ ഖല്വയം പശ്ചാത് സ്വയമേവ ഭവിഷ്യതി ॥ 25.51॥
ആര്‍തം യച്ഛിവപാദതോഽന്യദിതരം തജ്ജാദിശബ്ദാത്മകം
ചേതോവൃത്തിപരം പരാപ്രമുദിതം ഷഡ്ഭാവസിദ്ധം ജഗത് ।
ഭൂതാക്ഷാദിമനോവചോഭിരനഘേ സാന്ദ്രേ മഹേശേ ഘനേ
സിന്ധൌ സൈന്ധവഖണ്ഡവജ്ജഗദിദം ലീയേത വൃത്ത്യുജ്ഝിതം ॥ 25.52॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മണസ്സര്‍വരൂപത്വനിരൂപണപ്രകരണം നാമ പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥
26 ॥ ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ സച്ചിത്പരാനന്ദം സ്വഭാവം സര്‍വദാ സുഖം ।
സര്‍വവേദപുരാണാനാം സാരാത് സാരതരം സ്വയം ॥ 26.1॥
ന ഭേദം ച ദ്വയം ദ്വന്ദ്വം ന ഭേദം ഭേദവര്‍ജിതം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാശ്രയമനാമയം ॥ 26.2॥
ന ക്വചിന്നാത ഏവാഹം നാക്ഷരം ന പരാത്പരം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാശ്രയമനാമയം ॥ 26.3॥
ന ബഹിര്‍നാന്തരം നാഹം ന സങ്കല്‍പോ ന വിഗ്രഹഃ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാശ്രയമനാമയം ॥ 26.4॥
ന സത്യം ച പരിത്യജ്യ ന വാര്‍താ നാര്‍ഥദൂഷണം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാശ്രയമനാമയം ॥ 26.5॥
ന ഗുണോ ഗുണിവാക്യം വാ ന മനോവൃത്തിനിശ്ചയഃ ।
ന ജപം ന പരിച്ഛിന്നം ന വ്യാപകമസത് ഫലം ॥ 26.6॥
ന ഗുരുര്‍ന ച ശിഷ്യോ വാ ന സ്ഥിരം ന ശുഭാശുഭം ।
നൈകരൂപം നാന്യരൂപം ന മോക്ഷോ ന ച ബന്ധകം ॥ 26.7॥
അഹം പദാര്‍ഥസ്തത്പദം വാ നേന്ദ്രിയം വിഷയാദികം ।
ന സംശയം ന തുച്ഛം വാ ന നിശ്ചയം ന വാ കൃതം ॥ 26.8॥
ന ശാന്തിരൂപമദ്വൈതം ന ചോര്‍ധ്വം ന ച നീചകം ।
ന ലക്ഷണം ന ദുഃഖാങ്ഗം ന സുഖം ന ച ചഞ്ചലം ॥ 26.9॥
ന ശരീരം ന ലിങ്ഗം വാ ന കാരണമകാരണം ।
ന ദുഃഖം നാന്തികം നാഹം ന ഗൂഢം ന പരം പദം ॥ 26.10॥
ന സഞ്ചിതം ച നാഗാമി ന സത്യം ച ത്വമാഹകം ।
നാജ്ഞാനം ന ച വിജ്ഞാനം ന മൂഢോ ന ച വിജ്ഞവാന്‍ ॥ 26.11॥
ന നീചം നരകം നാന്തം ന മുക്തിര്‍ന ച പാവനം ।
ന തൃഷ്ണാ ന ച വിദ്യാത്വം നാഹം തത്ത്വം ന ദേവതാ ॥ 26.12॥
ന ശുഭാശുഭസങ്കേതോ ന മൃത്യുര്‍ന ച ജീവനം ।
ന തൃപ്തിര്‍ന ച ഭോജ്യം വാ ന ഖണ്ഡൈകരസോഽദ്വയം ॥ 26.13॥
ന സങ്കല്‍പം ന പ്രപഞ്ചം ന ജാഗരണരാജകം ।
ന കിഞ്ചിത്സമതാദോഷോ ന തുര്യഗണനാ ഭ്രമഃ ॥ 26.14॥
ന സര്‍വം സമലം നേഷ്ടം ന നീതിര്‍ന ച പൂജനം ।
ന പ്രപഞ്ചം ന ബഹുനാ നാന്യഭാഷണസങ്ഗമഃ ॥ 26.15॥
ന സത്സങ്ഗമസത്സങ്ഗഃ ന ബ്രഹ്മ ന വിചാരണം ।
നാഭ്യാസം ന ച വക്താ ച ന സ്നാനം ന ച തീര്‍ഥകം ॥ 26.16॥
ന പുണ്യം ന ച വാ പാപം ന ക്രിയാ ദോഷകാരണം ।
ന ചാധ്യാത്മം നാധിഭൂതം ന ദൈവതമസംഭവം ॥ 26.17॥
ന ജന്‍മമരണേ ക്വാപി ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്തികം ।
ന ഭൂലോകം ന പാതാലം ന ജയാപജയാജയൌ ॥ 26.18॥
ന ഹീനം ന ച വാ ഭീതിര്‍ന രതിര്‍ന മൃതിസ്ത്വരാ ।
അചിന്ത്യം നാപരാധ്യാത്മാ നിഗമാഗമവിഭ്രമഃ ॥ 26.19॥
ന സാത്ത്വികം രാജസം ച ന താമസഗുണാധികം ।
ന ശൈവം ന ച വേദാന്തം ന സ്വാദ്യം തന്ന മാനസം ॥ 26.20॥
ന ബന്ധോ ന ച മോക്ഷോ വാ ന വാക്യം ഐക്യലക്ഷണം ।
ന സ്ത്രീരൂപം ന പുംഭാവഃ ന ഷണ്ഡോ ന സ്ഥിരഃ പദം ॥ 26.21॥
ന ഭൂഷണം ന ദൂഷണം ന സ്തോത്രം ന സ്തുതിര്‍ന ഹി ।
ന ലൌകികം വൈദികം ന ശാസ്ത്രം ന ച ശാസനം ॥ 26.22॥
ന പാനം ന കൃശം നേദം ന മോദം ന മദാമദം ।
ന ഭാവനമഭാവോ വാ ന കുലം നാമരൂപകം ॥ 26.23॥
നോത്കൃഷ്ടം ച നികൃഷ്ടം ച ന ശ്രേയോഽശ്രേയ ഏവ ഹി ।
നിര്‍മലത്വം മലോത്സര്‍ഗോ ന ജീവോ ന മനോദമഃ ॥ 26.24॥
ന ശാന്തികലനാ നാഗം ന ശാന്തിര്‍ന ശമോ ദമഃ ।
ന ക്രീഡാ ന ച ഭാവാങ്ഗം ന വികാരം ന ദോഷകം ॥ 26.25॥
ന യത്കിഞ്ചിന്ന യത്രാഹം ന മായാഖ്യാ ന മായികാ ।
യത്കിഞ്ചിന്ന ച ധര്‍മാദി ന ധര്‍മപരിപീഡനം ॥ 26.26॥
ന യൌവനം ന ബാല്യം വാ ന ജരാമരണാദികം ।
ന ബന്ധുര്‍ന ച വാഽബന്ധുര്‍ന മിത്രം ന ച സോദരഃ ॥ 26.27॥
നാപി സര്‍വം ന ചാകിഞ്ചിന്ന വിരിഞ്ചോ ന കേശവഃ ।
ന ശിവോ നാഷ്ടദിക്പാലോ ന വിശ്വോ ന ച തൈജസഃ ॥ 26.28॥
ന പ്രാജ്ഞോ ഹി ന തുര്യോ വാ ന ബ്രഹ്മക്ഷത്രവിഡ്വരഃ ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാമൃതമനാമയം ॥ 26.29॥
ന പുനര്‍ഭാവി പശ്ചാദ്വാ ന പുനര്‍ഭവസംഭവഃ ।
ന കാലകലനാ നാഹം ന സംഭാഷണകാരണം ॥ 26.30॥
ന ചോര്‍ധ്വമന്തഃകരണം ന ച ചിന്‍മാത്രഭാഷണം ।
ന ബ്രഹ്മാഹമിതി ദ്വൈതം ന ചിന്‍മാത്രമിതി ദ്വയം ॥ 26.31॥
നാന്നകോശം ന ച പ്രാണമനോമയമകോശകം ।
ന വിജ്ഞാനമയഃ കോശഃ ന ചാനന്ദമയഃ പൃഥക് ॥ 26.32॥
ന ബോധരൂപം ബോധ്യം വാ ബോധകം നാത്ര യദ്ഭ്രമഃ ।
ന ബാധ്യം ബാധകം മിഥ്യാ ത്രിപുടീജ്ഞാനനിര്‍ണയഃ ॥ 26.33॥
ന പ്രമാതാ പ്രമാണം വാ ന പ്രമേയം ഫലോദയം ।
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാമൃതമനോമയം ॥ 26.34॥
ന ഗുഹ്യം ന പ്രകാശം വാ ന മഹത്വം ന ചാണുതാ ।
ന പ്രപഞ്ചോ വിദ്യമാനം ന പ്രപഞ്ചഃ കദാചന ॥ 26.35॥
നാന്തഃകരണസംസാരോ ന മനോ ജഗതാം ഭ്രമഃ ।
ന ചിത്തരൂപസംസാരോ ബുദ്ധിപൂര്‍വം പ്രപഞ്ചകം ॥ 26.36॥
ന ജീവരൂപസംസാരോ വാസനാരൂപസംസൃതിഃ ।
ന ലിങ്ഗഭേദസംസാരോ നാജ്ഞാനമയസംസ്മൃതിഃ ॥ 26.37॥var was സംസൃതിഃ
ന വേദരൂപസംസാരോ ന ശാസ്ത്രാഗമസംസൃതിഃ ।
നാന്യദസ്തീതി സംസാരമന്യദസ്തീതി ഭേദകം ॥ 26.38॥
ന ഭേദാഭേദകലനം ന ദോഷാദോഷകല്‍പനം ।
ന ശാന്താശാന്തസംസാരം ന ഗുണാഗുണസംസൃതിഃ ॥ 26.39॥
ന സ്ത്രീലിങ്ഗം ന പുംലിങ്ഗം ന നപുംസകസംസൃതിഃ ।
ന സ്ഥാവരം ന ജങ്ഗമം ച ന ദുഃഖം ന സുഖം ക്വചിത് ॥ 26.40॥
ന ശിഷ്ടാശിഷ്ടരൂപം വാ ന യോഗ്യായോഗ്യനിശ്ചയഃ ।
ന ദ്വൈതവൃത്തിരൂപം വാ സാക്ഷിവൃത്തിത്വലക്ഷണം ॥ 26.41॥
അഖണ്ഡാകാരവൃത്തിത്വമഖണ്ഡൈകരസം സുഖം ।
ദേഹോഽഹമിതി യാ വൃത്തിര്‍ബ്രഹ്മാഹമിതി ശബ്ദകം ॥ 26.42॥
അഖണ്ഡനിശ്ചയാ വൃത്തിര്‍നാഖണ്ഡൈകരസം മഹത് ।
ന സര്‍വവൃത്തിഭവനം സര്‍വവൃത്തിവിനാശകം ॥ 26.43॥
സര്‍വവൃത്ത്യനുസന്ധാനം സര്‍വവൃത്തിവിമോചനം ।
സര്‍വവൃത്തിവിനാശാന്തം സര്‍വവൃത്തിവിശൂന്യകം ॥ 26.44॥
ന സര്‍വവൃത്തിസാഹസ്രം ക്ഷണക്ഷണവിനാശനം ।
ന സര്‍വവൃത്തിസാക്ഷിത്വം ന ച ബ്രഹ്മാത്മഭാവനം ॥ 26.45॥
ന ജഗന്ന മനോ നാന്തോ ന കാര്യകലനം ക്വചിത് ।
ന ദൂഷണം ഭൂഷണം വാ ന നിരങ്കുശലക്ഷണം ॥ 26.46॥
ന ച ധര്‍മാത്മനോ ലിങ്ഗം ഗുണശാലിത്വലക്ഷണം ।
ന സമാധികലിങ്ഗം വാ ന പ്രാരബ്ധം പ്രബന്ധകം ॥ 26.47॥
ബ്രഹ്മവിത്തം ആത്മസത്യോ ന പരഃ സ്വപ്നലക്ഷണം ।
ന ച വര്യപരോ രോധോ വരിഷ്ഠോ നാര്‍ഥതത്പരഃ ॥ 26.48॥
ആത്മജ്ഞാനവിഹീനോ യോ മഹാപാതകിരേവ സഃ ।
ഏതാവദ് ജ്ഞാനഹീനോ യോ മഹാരോഗീ സ ഏവ ഹി ॥ 26.49॥
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹ അഖണ്ഡൈകരസാത്മകഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേതി നിശ്ചയാനുഭവാത്മകഃ ॥ 26.50॥
സദ്യോ മുക്തോ ന സന്ദേഹഃ സദ്യഃ പ്രജ്ഞാനവിഗ്രഹഃ ।
സ ഏവ ജ്ഞാനവാന്‍ ലോകേ സ ഏവ പരമേശ്വരഃ ॥ 26.51॥
ഇദമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനാമൃതമനോമയം ।
ഏതത്പ്രകരണം യസ്തു ശൃണുതേ ബ്രഹ്മ ഏവ സഃ ॥ 26.52॥
ഏകത്വം ന ബഹുത്വമപ്യണുമഹത് കാര്യം ന വൈ കാരണം
വിശ്വം വിശ്വപതിത്വമപ്യരസകം നോ ഗന്ധരൂപം സദാ ।
ബദ്ധം മുക്തമനുത്തമോത്തമമഹാനന്ദൈകമോദം സദാ
ഭൂമാനന്ദസദാശിവം ജനിജരാരോഗാദ്യസങ്ഗം മഹഃ ॥ 26.53॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ജ്ഞാനാമൃതമനോമയപ്രകരണവര്‍ണനം നാമ ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥
27 ॥ സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ പ്രകരണം സത്യം ബ്രഹ്മാനന്ദമനോമയം ।
കാര്യകാരണനിര്‍മുക്തം നിത്യാനന്ദമയം ത്വിദം ॥ 27.1॥
അക്ഷയാനന്ദ ഏവാഹമാത്മാനന്ദപ്രകാശകം ।
ജ്ഞാനാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം ലക്ഷ്യാനന്ദമയം സദാ ॥ 27.2॥
വിഷയാനന്ദശൂന്യോഽഹം മിഥ്യാനന്ദപ്രകാശകഃ ।
വൃത്തിശൂന്യസുഖാത്മാഹം വൃത്തിശൂന്യസുഖാത്പരം ॥ 27.3॥
ജഡാനന്ദപ്രകാശാത്മാ ആത്മാനന്ദരസോഽസ്ംയഹം ।
ആത്മാനന്ദവിഹീനോഽഹം നാസ്ത്യാനന്ദാത്മവിഗ്രഹഃ ॥ 27.4॥
കാര്യാനന്ദവിഹീനോഽഹം കാര്യാനന്ദകലാത്മകഃ ।
ഗുണാനന്ദവിഹീനോഽഹം ഗുഹ്യാനന്ദസ്വരൂപവാന്‍ ॥ 27.5॥
ഗുപ്താനന്ദസ്വരൂപോഽഹം കൃത്യാനന്ദമഹാനഹം ।
ജ്ഞേയാനന്ദവിഹീനോഽഹം ഗോപ്യാനന്ദവിവര്‍ജിതഃ ॥ 27.6॥
സദാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം മുദാനന്ദനിജാത്മകഃ ।
ലോകാനന്ദോ മഹാനന്ദോ ലോകാതീതമഹാനയം ॥ 27.7॥
ഭേദാനന്ദശ്ചിദാനന്ദഃ സുഖാനന്ദോഽഹമദ്വയഃ ।
ക്രിയാനന്ദോഽക്ഷയാനന്ദോ വൃത്ത്യാനന്ദവിവര്‍ജിതഃ ॥ 27.8॥
സര്‍വാനന്ദോഽക്ഷയാനന്ദശ്ചിദാനന്ദോഽഹമവ്യയഃ ।
സത്യാനന്ദഃ പരാനന്ദഃ സദ്യോനന്ദഃ പരാത്പരഃ ॥ 27.9॥
വാക്യാനന്ദമഹാനന്ദഃ ശിവാനന്ദോഽഹമദ്വയഃ ।
ശിവാനന്ദോത്തരാനന്ദ ആദ്യാനന്ദവിവര്‍ജിതഃ ॥ 27.10॥
അമലാത്മാ പരാനന്ദശ്ചിദാനന്ദോഽഹമദ്വയഃ ।
വൃത്ത്യാനന്ദപരാനന്ദോ വിദ്യാതീതോ ഹി നിര്‍മലഃ ॥ 27.11॥
കാരണാതീത ആനന്ദശ്ചിദാനന്ദോഽഹമദ്വയഃ ।
സര്‍വാനന്ദഃ പരാനന്ദോ ബ്രഹ്മാനന്ദാത്മഭാവനഃ ॥ 27.12॥
ജീവാനന്ദോ ലയാനന്ദശ്ചിദാനന്ദസ്വരൂപവാന്‍ ।
ശുദ്ധാനന്ദസ്വരൂപാത്മാ ബുദ്ധ്യാനന്ദോ മനോമയഃ ॥ 27.13॥
ശബ്ദാനന്ദോ മഹാനന്ദശ്ചിദാനന്ദോഽഹമദ്വയഃ ।
ആനന്ദാനന്ദശൂന്യാത്മാ ഭേദാനന്ദവിശൂന്യകഃ ॥ 27.14॥
ദ്വൈതാനന്ദപ്രഭാവാത്മാ ചിദാനന്ദോഽഹമദ്വയഃ ।
ഏവമാദിമഹാനന്ദ അഹമേവേതി ഭാവയ ॥ 27.15॥
ശാന്താനന്ദോഽഹമേവേതി ചിദാനന്ദപ്രഭാസ്വരഃ ।
ഏകാനന്ദപരാനന്ദ ഏക ഏവ ചിദവ്യയഃ ॥ 27.16॥
ഏക ഏവ മഹാനാത്മാ ഏകസംഖ്യാവിവര്‍ജിതഃ ।
ഏകതത്ത്വമഹാനന്ദസ്തത്ത്വഭേദവിവര്‍ജിതഃ ॥ 27.17॥
വിജിതാനന്ദഹീനോഽഹം നിര്‍ജിതാനന്ദഹീനകഃ ।
ഹീനാനന്ദപ്രശാന്തോഽഹം ശാന്തോഽഹമിതി ശാന്തകഃ ॥ 27.18॥
മമതാനന്ദശാന്തോഽഹമഹമാദിപ്രകാശകം ।
സര്‍വദാ ദേഹശാന്തോഽഹം ശാന്തോഽഹമിതി വര്‍ജിതഃ ॥ 27.19॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംസാരീ ഇത്യേവമിതി ശാന്തകഃ ।
അന്തരാദന്തരോഽഹം വൈ അന്തരാദന്തരാന്തരഃ ॥ 27.20॥
ഏക ഏവ മഹാനന്ദ ഏക ഏവാഹമക്ഷരഃ ।
ഏക ഏവാക്ഷരം ബ്രഹ്മ ഏക ഏവാക്ഷരോഽക്ഷരഃ ॥ 27.21॥
ഏക ഏവ മഹാനാത്മാ ഏക ഏവ മനോഹരഃ ।
ഏക ഏവാദ്വയോഽഹം വൈ ഏക ഏവ ന ചാപരഃ ॥ 27.22॥
ഏക ഏവ ന ഭൂരാദി ഏക ഏവ ന ബുദ്ധയഃ ।
ഏക ഏവ പ്രശാന്തോഽഹം ഏക ഏവ സുഖാത്മകഃ ॥ 27.23॥
ഏക ഏവ ന കാമാത്മാ ഏക ഏവ ന കോപകം ।
ഏക ഏവ ന ലോഭാത്മാ ഏക ഏവ ന മോഹകഃ ॥ 27.24॥
ഏക ഏവ മദോ നാഹം ഏക ഏവ ന മേ രസഃ ।
ഏക ഏവ ന ചിത്താത്മാ ഏക ഏവ ന ചാന്യകഃ ॥ 27.25॥
ഏക ഏവ ന സത്താത്മാ ഏക ഏവ ജരാമരഃ ।
ഏക ഏവ ഹി പൂര്‍ണാത്മാ ഏക ഏവ ഹി നിശ്ചലഃ ॥ 27.26॥
ഏക ഏവ മഹാനന്ദ ഏക ഏവാഹമേകവാന്‍ ।
ദേഹോഽഹമിതി ഹീനോഽഹം ശാന്തോഽഹമിതി ശാശ്വതഃ ॥ 27.27॥
ശിവോഽഹമിതി ശാന്തോഽഹം ആത്മൈവാഹമിതി ക്രമഃ ।
ജീവോഽഹമിതി ശാന്തോഽഹം നിത്യശുദ്ധഹൃദന്തരഃ ॥ 27.28॥
ഏവം ഭാവയ നിഃശങ്കം സദ്യോ മുക്തസ്ത്വമദ്വയേ ।
ഏവമാദി സുശബ്ദം വാ നിത്യം പഠതു നിശ്ചലഃ ॥ 27.29॥
കാലസ്വഭാവോ നിയതൈശ്ച ഭൂതൈഃ
ജഗദ്വിജായേത ഇതി ശ്രുതീരിതം ।
തദ്വൈ മൃഷാ സ്യാജ്ജഗതോ ജഡത്വതഃ
ഇച്ഛാഭവം ചൈതദഥേസ്വരസ്യ ॥ 27.30॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ആനന്ദരൂപത്വനിരൂപണപ്രകരണം നാമ സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ ॥
28 ॥ അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ബ്രഹ്മൈവാഹം ചിദേവാഹം നിര്‍മലോഽഹം നിരന്തരഃ ।
ശുദ്ധസ്വരൂപ ഏവാഹം നിത്യരൂപഃ പരോഽസ്ംയഹം ॥ 28.1॥
നിത്യനിര്‍മലരൂപോഽഹം നിത്യചൈതന്യവിഗ്രഹഃ ।
ആദ്യന്തരൂപഹീനോഽഹമാദ്യന്തദ്വൈതഹീനകഃ ॥ 28.2॥
അജസ്രസുഖരൂപോഽഹം അജസ്രാനന്ദരൂപവാന്‍ ।
അഹമേവാദിനിര്‍മുക്തഃ അഹം കാരണവര്‍ജിതഃ ॥ 28.3॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവാഹമേവ ഹി ।
ഇത്യേവം ഭാവയന്നിത്യം സുഖമാത്മനി നിര്‍മലഃ ॥ 28.4॥
സുഖം തിഷ്ഠ സുഖം തിഷ്ഠ സുചിരം സുഖമാവഹ ।
സര്‍വവേദമനന്യസ്ത്വം സര്‍വദാ നാസ്തി കല്‍പനം ॥ 28.5॥
സര്‍വദാ നാസ്തി ചിത്താഖ്യം സര്‍വദാ നാസ്തി സംസൃതിഃ ।
സര്‍വദാ നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ജഗദേവ ന ॥ 28.6॥
ജഗത്പ്രസങ്ഗോ നാസ്ത്യേവ ദേഹവാര്‍താ കുതസ്തതഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വചിന്‍മാത്രമഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 28.7॥
ചിത്തമിത്യപി നാസ്ത്യേവ ചിത്തമസ്തി ഹി നാസ്തി ഹി ।
അസ്തിത്വഭാവനാ നിഷ്ഠാ ജഗദസ്തിത്വവാങ്മൃഷാ ॥ 28.8॥
അസ്തിത്വവക്താ വാര്‍താ ഹി ജഗദസ്തീതി ഭാവനാ ।
സ്വാത്മനോഽന്യജ്ജഗദ്രക്ഷാ ദേഹോഽഹമിതി നിശ്ചിതഃ ॥ 28.9॥
മഹാചണ്ഡാല ഏവാസൌ മഹാവിപ്രോഽപി നിശ്ചയഃ ।
തസ്മാദിതി ജഗന്നേതി ചിത്തം വാ ബുദ്ധിരേവ ച ॥ 28.10॥
നാസ്തി നാസ്തീതി സഹസാ നിശ്ചയം കുരു നിര്‍മലഃ ।
ദൃശ്യം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ നാസ്തി നാസ്തീതി ഭാവയ ॥ 28.11॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ ഹി നിഷ്കലഃ ।
അഹമേവ ന സന്ദേഹഃ അഹമേവ സുഖാത് സുഖം ॥ 28.12॥
അഹമേവ ഹി ദിവ്യാത്മാ അഹമേവ ഹി കേവലഃ ।
വാചാമഗോചരോഽഹം വൈ അഹമേവ ന ചാപരഃ ॥ 28.13॥
അഹമേവ ഹി സര്‍വാത്മാ അഹമേവ സദാ പ്രിയഃ ।
അഹമേവ ഹി ഭാവാത്മാ അഹം വൃത്തിവിവര്‍ജിതഃ ॥ 28.14॥
അഹമേവാപരിച്ഛിന്ന അഹമേവ നിരന്തരഃ ।
അഹമേവ ഹി നിശ്ചിന്ത അഹമേവ ഹി സദ്ഗുരുഃ ॥ 28.15॥
അഹമേവ സദാ സാക്ഷീ അഹമേവാഹമേവ ഹി ।
നാഹം ഗുപ്തോ ന വാഽഗുപ്തോ ന പ്രകാശാത്മകഃ സദാ ॥ 28.16॥
നാഹം ജഡോ ന ചിന്‍മാത്രഃ ക്വചിത് കിഞ്ചിത് തദസ്തി ഹി ।
നാഹം പ്രാണോ ജഡത്വം തദത്യന്തം സര്‍വദാ ഭ്രമഃ ॥ 28.17॥
അഹമത്യന്തമാനന്ദ അഹമത്യന്തനിര്‍മലഃ ।
അഹമത്യന്തവേദാത്മാ അഹമത്യന്തശാങ്കരഃ ॥ 28.18॥
അഹമിത്യപി മേ കിഞ്ചിദഹമിത്യപി ന സ്മൃതിഃ ।
സര്‍വഹീനോഽഹമേവാഗ്രേ സര്‍വഹീനഃ സുഖാച്ഛുഭാത് ॥ 28.19॥
പരാത് പരതരം ബ്രഹ്മ പരാത് പരതരഃ പുമാന്‍ ।
പരാത് പരതരോഽഹം വൈ സര്‍വസ്യാത് പരതഃ പരഃ ॥ 28.20॥
സര്‍വദേഹവിഹീനോഽഹം സര്‍വകര്‍മവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വമന്ത്രഃ പ്രശാന്താത്മാ സര്‍വാന്തഃകരണാത് പരഃ ॥ 28.21॥
സര്‍വസ്തോത്രവിഹീനോഽഹം സര്‍വദേവപ്രകാശകഃ ।
സര്‍വസ്നാനവിഹീനാത്മാ ഏകമഗ്നോഽഹമദ്വയഃ ॥ 28.22॥
ആത്മതീര്‍ഥേ ഹ്യാത്മജലേ ആത്മാനന്ദമനോഹരേ ।
ആത്മൈവാഹമിതി ജ്ഞാത്വാ ആത്മാരാമോവസാംയഹം ॥ 28.23॥
ആത്മൈവ ഭോജനം ഹ്യാത്മാ തൃപ്തിരാത്മസുഖാത്മകഃ ।
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ഹ്യാത്മാ ആത്മൈവ പരമോ ഹ്യഹം ॥ 28.24॥
അഹമാത്മാഽഹമാത്മാഹമഹമാത്മാ ന ലൌകികഃ ।
സര്‍വാത്മാഹം സദാത്മാഹം നിത്യാത്മാഹം ഗുണാന്തരഃ ॥ 28.25॥
ഏവം നിത്യം ഭാവയിത്വാ സദാ ഭാവയ സിദ്ധയേ ।
സിദ്ധം തിഷ്ഠതി ചിന്‍മാത്രോ നിശ്ചയം മാത്രമേവ സാ ।
നിശ്ചയം ച ലയം യാതി സ്വയമേവ സുഖീ ഭവ ॥ 28.26॥
ശാഖാദിഭിശ്ച ശ്രുതയോ ഹ്യനന്താ-
സ്ത്വാമേകമേവ ഭഗവന്‍ ബഹുധാ വദന്തി ।
വിഷ്ണ്വിന്ദ്രധാതൃരവിസൂന്വനലാനിലാദി
ഭൂതാത്മനാഥ ഗണനാഥലലാമ ശംഭോ ॥ 28.27॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ആത്മവൈലക്ഷണ്യപ്രകരണം നാമ അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
29 ॥ ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
അത്യന്തം തന്‍മയം വക്ഷ്യേ ദുര്ലഭം യോഗിനാമപി ।
വേദശാസ്ത്രേഷു ദേവേഷു രഹസ്യമതിദുര്ലഭം ॥ 29.1॥
യഃ പരം ബ്രഹ്മ സര്‍വാത്മാ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ।
സര്‍വാത്മാ പരമാത്മാ ഹി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.2॥
ആത്മരൂപമിദം സര്‍വമാദ്യന്തരഹിതോഽജയഃ ।
കാര്യാകാര്യമിദം നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.3॥
യത്ര ദ്വൈതഭയം നാസ്തി യത്രാദ്വൈതപ്രബോധനം ।
ശാന്താശാന്തദ്വയം നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.4॥
യത്ര സങ്കല്‍പകം നാസ്തി യത്ര ഭ്രാന്തിര്‍ന വിദ്യതേ ।
തദേവ ഹി മതിര്‍നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.5॥
യത്ര ബ്രഹ്മണി നാസ്ത്യേവ യത്ര ഭാവി വികല്‍പനം ।
യത്ര സര്‍വം ജഗന്നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.6॥
യത്ര ഭാവമഭാവം വാ മനോഭ്രാന്തി വികല്‍പനം ।
യത്ര ഭ്രാന്തേര്‍ന വാര്‍താ വാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.7॥
യത്ര നാസ്തി സുഖം നാസ്തി ദേഹോഽഹമിതി രൂപകം ।
സര്‍വസങ്കല്‍പനിര്‍മുക്തം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.8॥
യത്ര ബ്രഹ്മ വിനാ ഭാവോ യത്ര ദോഷോ ന വിദ്യതേ ।
യത്ര ദ്വന്ദ്വഭയം നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.9॥
യത്ര വാക്കായകാര്യം വാ യത്ര കല്‍പോ ലയം ഗതഃ ।
യത്ര പ്രപഞ്ചം നോത്പന്നം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.10॥
യത്ര മായാ പ്രകാശോ ന മായാ കാര്യം ന കിഞ്ചന ।
യത്ര ദൃശ്യമദൃശ്യം വാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.11॥
വിദ്വാന്‍ വിദ്യാപി നാസ്ത്യേവ യത്ര പക്ഷവിപക്ഷകൌ ।
ന യത്ര ദോഷാദോഷൌ വാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.12॥
യത്ര വിഷ്ണുത്വഭേദോ ന യത്ര ബ്രഹ്മാ ന വിദ്യതേ ।
യത്ര ശങ്കരഭേദോ ന തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.13॥
ന യത്ര സദസദ്ഭേദോ ന യത്ര കലനാപദം ।
ന യത്ര ജീവകലനാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.14॥
ന യത്ര ശങ്കരധ്യാനം ന യത്ര പരമം പദം ।
ന യത്ര കലനാകാരം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.15॥
ന യത്രാണുര്‍മഹത്ത്വം ച യത്ര സന്തോഷകല്‍പനം ।
യത്ര പ്രപഞ്ചമാഭാസം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.16॥
ന യത്ര ദേഹകലനം ന യത്ര ഹി കുതൂഹലം ।
ന യത്ര ചിത്തകലനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.17॥
ന യത്ര ബുദ്ധിവിജ്ഞാനം ന യത്രാത്മാ മനോമയഃ ।
ന യത്ര കാമകലനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.18॥
ന യത്ര മോക്ഷവിശ്രാന്തിര്യത്ര ബന്ധത്വവിഗ്രഹഃ ।
ന യത്ര ശാശ്വതം ജ്ഞാനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.19॥
ന യത്ര കാലകലനം യത്ര ദുഃഖത്വഭാവനം ।
ന യത്ര ദേഹകലനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.20॥
ന യത്ര ജീവവൈരാഗ്യം യത്ര ശാസ്ത്രവികല്‍പനം ।
യത്രാഹമഹമാത്മത്വം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.21॥
ന യത്ര ജീവന്‍മുക്തിര്‍വാ യത്ര ദേഹവിമോചനം ।
യത്ര സങ്കല്‍പിതം കാര്യം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.22॥
ന യത്ര ഭൂതകലനം യത്രാന്യത്വപ്രഭാവനം ।
ന യത്ര ജീവഭേദോ വാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.23॥
യത്രാനന്ദപദം ബ്രഹ്മ യത്രാനന്ദപദം സുഖം ।
യത്രാനന്ദഗുണം നിത്യം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.24॥
ന യത്ര വസ്തുപ്രഭവം ന യത്രാപജയോജയഃ ।
ന യത്ര വാക്യകഥനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.25॥
ന യത്രാത്മവിചാരാങ്ഗം ന യത്ര ശ്രവണാകുലം ।
ന യത്ര ച മഹാനന്ദം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.26॥
ന യത്ര ഹി സജാതീയം വിജാതീയം ന യത്ര ഹി ।
ന യത്ര സ്വഗതം ഭേദം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.27॥
ന യത്ര നരകോ ഘോരോ ന യത്ര സ്വര്‍ഗസമ്പദഃ ।
ന യത്ര ബ്രഹ്മലോകോ വാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.28॥
ന യത്ര വിഷ്ണുസായുജ്യം യത്ര കൈലാസപര്‍വതഃ ।
ബ്രഹ്മാണ്ഡമണ്ഡലം യത്ര തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.29॥
ന യത്ര ഭൂഷണം യത്ര ദൂഷണം വാ ന വിദ്യതേ ।
ന യത്ര സമതാ ദോഷം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.30॥
ന യത്ര മനസാ ഭാവോ ന യത്ര സവികല്‍പനം ।
ന യത്രാനുഭവം ദുഃഖം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.31॥
യത്ര പാപഭയം നാസ്തി പഞ്ചപാപാദപി ക്വചിത് ।
ന യത്ര സങ്ഗദോഷം വാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.32॥
യത്ര താപത്രയം നാസ്തി യത്ര ജീവത്രയം ക്വചിത് ।
യത്ര വിശ്വവികല്‍പാഖ്യം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.33॥
ന യത്ര ബോധമുത്പന്നം ന യത്ര ജഗതാം ഭ്രമഃ ।
ന യത്ര കരണാകാരം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.34॥
ന യത്ര ഹി മനോ രാജ്യം യത്രൈവ പരമം സുഖം ।
യത്ര വൈ ശാശ്വതം സ്ഥാനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.35॥
യത്ര വൈ കാരണം ശാന്തം യത്രൈവ സകലം സുഖം ।
യദ്ഗത്വാ ന നിവര്‍തന്തേ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.36॥
യദ് ജ്ഞാത്വാ മുച്യതേ സര്‍വം യദ് ജ്ഞാത്വാഽന്യന്ന വിദ്യതേ ।
യദ് ജ്ഞാത്വാ നാന്യവിജ്ഞാനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.37॥
യത്രൈവ ദോഷം നോത്പന്നം യത്രൈവ സ്ഥാനനിശ്ചലഃ ।
യത്രൈവ ജീവസങ്ഘാതഃ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.38॥
യത്രൈവ നിത്യതൃപ്താത്മാ യത്രൈവാനന്ദനിശ്ചലം ।
യത്രൈവ നിശ്ചലം ശാന്തം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.39॥
യത്രൈവ സര്‍വസൌഖ്യം വാ യത്രൈവ സന്നിരൂപണം ।
യത്രൈവ നിശ്ചയാകാരം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.40॥
ന യത്രാഹം ന യത്ര ത്വം ന യത്ര ത്വം സ്വയം സ്വയം ।
യത്രൈവ നിശ്ചയം ശാന്തം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.41॥
യത്രൈവ മോദതേ നിത്യം യത്രൈവ സുഖമേധതേ ।
യത്ര ദുഃഖഭയം നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.42॥
യത്രൈവ ചിന്‍മയാകാരം യത്രൈവാനന്ദസാഗരഃ ।
യത്രൈവ പരമം സാക്ഷാത് തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.43॥
യത്രൈവ സ്വയമേവാത്ര സ്വയമേവ തദേവ ഹി ।
സ്വസ്വാത്മനോക്തഭേദോഽസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.44॥
യത്രൈവ പരമാനന്ദം സ്വയമേവ സുഖം പരം ।
യത്രൈവാഭേദകലനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.45॥
ന യത്ര ചാണുമാത്രം വാ ന യത്ര മനസോ മലം ।
ന യത്ര ച ദദാംയേവ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.46॥
യത്ര ചിത്തം മൃതം ദേഹം മനോ മരണമാത്മനഃ ।
യത്ര സ്മൃതിര്ലയം യാതി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.47॥
യത്രൈവാഹം മൃതോ നൂനം യത്ര കാമോ ലയം ഗതഃ ।
യത്രൈവ പരമാനന്ദം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.48॥
യത്ര ദേവാസ്ത്രയോ ലീനം യത്ര ദേഹാദയോ മൃതാഃ ।
ന യത്ര വ്യവഹാരോഽസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.49॥
യത്ര മഗ്നോ നിരായാസോ യത്ര മഗ്നോ ന പശ്യതി ।
യത്ര മഗ്നോ ന ജന്‍മാദിസ്തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.50॥
യത്ര മഗ്നോ ന ചാഭാതി യത്ര ജാഗ്രന്ന വിദ്യതേ ।
യത്രൈവ മോഹമരണം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.51॥
യത്രൈവ കാലമരണം യത്ര യോഗോ ലയം ഗതഃ ।
യത്ര സത്സങ്ഗതിര്‍നഷ്ടാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.52॥
യത്രൈവ ബ്രഹ്മണോ രൂപം യത്രൈവാനന്ദമാത്രകം ।
യത്രൈവ പരമാനന്ദം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.53॥
യത്ര വിശ്വം ക്വചിന്നാസ്തി യത്ര നാസ്തി തതോ ജഗത് ।
യത്രാന്തഃകരണം നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.54॥
യത്രൈവ സുഖമാത്രം ച യത്രൈവാനന്ദമാത്രകം ।
യത്രൈവ പരമാനന്ദം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.55॥
യത്ര സന്‍മാത്രചൈതന്യം യത്ര ചിന്‍മാത്രമാത്രകം ।
യത്രാനന്ദമയം ഭാതി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.56॥
യത്ര സാക്ഷാത് പരം ബ്രഹ്മ യത്ര സാക്ഷാത് സ്വയം പരം ।
യത്ര ശാന്തം പരം ലക്ഷ്യം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.57॥
യത്ര സാക്ഷാദഖണ്ഡാര്‍ഥം യത്ര സാക്ഷാത് പരായണം ।
യത്ര നാശാദികം നാസ്തി തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.58॥
യത്ര സാക്ഷാത് സ്വയം മാത്രം യത്ര സാക്ഷാത്സ്വയം ജയം ।
യത്ര സാക്ഷാന്‍മഹാനാത്മാ തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.59॥
യത്ര സാക്ഷാത് പരം തത്ത്വം യത്ര സാക്ഷാത് സ്വയം മഹത് ।
യത്ര സാക്ഷാത്തു വിജ്ഞാനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.60॥
യത്ര സാക്ഷാദ്ഗുണാതീതം യത്ര സാക്ഷാദ്ധി നിര്‍മലം ।
യത്ര സാക്ഷാത് സദാശുദ്ധം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.61॥
യത്ര സാക്ഷാന്‍മഹാനാത്മാ യത്ര സാക്ഷാത് സുഖാത് സുഖം ।
യത്രൈവ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.62॥
യത്രൈവ ഹി സ്വയം ജ്യോതിര്യത്രൈവ സ്വയമദ്വയം ।
യത്രൈവ പരമാനന്ദം തന്‍മയോ ഭവ സര്‍വദാ ॥ 29.63॥
ഏവം തന്‍മയഭാവോക്തം ഏവം നിത്യശനിത്യശഃ ।
ബ്രഹ്മാഹം സച്ചിദാനന്ദം അഖണ്ഡോഽഹം സദാ സുഖം ॥ 29.64॥
വിജ്ഞാനം ബ്രഹ്മമാത്രോഽഹം സ ശാന്തം പരമോഽസ്ംയഹം ।
ചിദഹം ചിത്തഹീനോഽഹം നാഹം സോഽഹം ഭവാംയഹം ॥ 29.65॥
തദഹം ചിദഹം സോഽഹം നിര്‍മലോഽഹമഹം പരം ।
പരോഽഹം പരമോഽഹം വൈ സര്‍വം ത്യജ്യ സുഖീഭവ ॥ 29.66॥
ഇദം സര്‍വം ചിത്തശേഷം ശുദ്ധത്വകമലീകൃതം ।
ഏവം സര്‍വം പരിത്യജ്യ വിസ്മൃത്വാ ശുദ്ധകാഷ്ഠവത് ॥ 29.67॥
പ്രേതവദ്ദേഹം സംത്യജ്യ കാഷ്ഠവല്ലോഷ്ഠവത് സദാ ।
സ്മരണം ച പരിത്യജ്യ ബ്രഹ്മമാത്രപരോ ഭവ ॥ 29.68॥
ഏതത് പ്രകരണം യസ്തു ശൃണോതി സകൃദസ്തി വാ ।
മഹാപാതകയുക്തോഽപി സര്‍വം ത്യക്ത്വാ പരം ഗതഃ ॥ 29.69॥
അങ്ഗാവബദ്ധാഭിരുപാസനാഭി-
ര്‍വദന്തി വേദാഃ കില ത്വാമസങ്ഗം ।
സമസ്തഹൃത്കോശവിശേഷസങ്ഗം
ഭൂമാനമാത്മാനമഖണ്ഡരൂപം ॥ 29.70॥
ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
തന്‍മയഭാവോപദേശപ്രകരണം നാമ ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
30 ॥ ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ പരം ബ്രഹ്മമാത്രം ജഗത്സന്ത്യാഗപൂര്‍വകം ।
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ ബ്രഹ്മഭാവം പരം ലഭേത് ॥ 30.1॥
ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മപരം മാത്രം നിര്‍ഗുണം നിത്യനിര്‍മലം ।
ശാശ്വതം സമമത്യന്തം ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന വിദ്യതേ ॥ 30.2॥
അഹം സത്യഃ പരാനന്ദഃ ശുദ്ധോ നിത്യോ നിരഞ്ജനഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.3॥
അഖണ്ഡൈകരസൈവാസ്മി പരിപൂര്‍ണോഽസ്മി സര്‍വദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം നാന്യോഽസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 30.4॥
സര്‍വദാ കേവലാത്മാഹം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിത്യശഃ ।
ആനന്ദരൂപമേവാഹം നാന്യത് കിഞ്ചിന്ന ശാശ്വതം ॥ 30.5॥
ശുദ്ധാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം ശുദ്ധവിജ്ഞാനമാത്മനഃ ।
ഏകാകാരസ്വരൂപോഽഹം നൈകസത്താവിവര്‍ജിതഃ ॥ 30.6॥
അന്തരജ്ഞാനശുദ്ധോഽഹമഹമേവ പരായണം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.7॥
അനേകതത്ത്വഹീനോഽഹം ഏകത്വം ച ന വിദ്യതേ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.8॥
സര്‍വപ്രകാരരൂപോഽസ്മി സര്‍വം ഇത്യപി വര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.9॥
നിര്‍മലജ്ഞാനരൂപോഽഹമഹമേവ ന വിദ്യതേ ।
ശുദ്ധബ്രഹ്മസ്വരൂപോഽഹം വിശുദ്ധപദവര്‍ജിതഃ ॥ 30.10॥
നിത്യാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം ജ്ഞാനാനന്ദമഹം സദാ ।
സൂക്ഷ്മാത് സൂക്ഷ്മതരോഽഹം വൈ സൂക്ഷ്മ ഇത്യാദിവര്‍ജിതഃ ॥ 30.11॥
അഖണ്ഡാനന്ദമാത്രോഽഹം അഖണ്ഡാനന്ദവിഗ്രഹഃ ।
സദാഽമൃതസ്വരൂപോഽഹം സദാ കൈവല്യവിഗ്രഹഃ ॥ 30.12॥
ബ്രഹ്മാനന്ദമിദം സര്‍വം നാസ്തി നാസ്തി കദാചന ।
ജീവത്വധര്‍മഹീനോഽഹമീശ്വരത്വവിവര്‍ജിതഃ ॥ 30.13॥
വേദശാസ്ത്രസ്വരൂപോഽഹം ശാസ്ത്രസ്മരണകാരണം ।
ജഗത്കാരണകാര്യം ച ബ്രഹ്മവിഷ്ണുമഹേശ്വരാഃ ॥ 30.14॥
വാച്യവാചകഭേദം ച സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മശരീരകം ।
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്താദ്യപ്രാജ്ഞതൈജസവിശ്വകാഃ ॥ 30.15॥
സര്‍വശാസ്ത്രസ്വരൂപോഽഹം സര്‍വാനന്ദമഹം സദാ ।
അതീതനാമരൂപാര്‍ഥ അതീതഃ സര്‍വകല്‍പനാത് ॥ 30.16॥
ദ്വൈതാദ്വൈതം സുഖം ദുഃഖം ലാഭാലാഭൌ ജയാജയൌ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.17॥
സാത്ത്വികം രാജസം ഭേദം സംശയം ഹൃദയം ഫലം ।
ദൃക് ദൃഷ്ടം സര്‍വദ്രഷ്ടാ ച ഭൂതഭൌതികദൈവതം ॥ 30.18॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ।
തുര്യരൂപമഹം സാക്ഷാത് ജ്ഞാനരൂപമഹം സദാ ॥ 30.19॥
അജ്ഞാനം ചൈവ നാസ്ത്യേവ തത്കാര്യം കുത്ര വിദ്യതേ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.20॥
ചിത്തവൃത്തിവിലാസം ച ബുദ്ധീനാമപി നാസ്തി ഹി ।
ദേഹസങ്കല്‍പഹീനോഽഹം ബുദ്ധിസങ്കല്‍പകല്‍പനാ ॥ 30.21॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ।
ബുദ്ധിനിശ്ചയരൂപോഽഹം നിശ്ചയം ച ഗലത്യഹോ ॥ 30.22॥
അഹംകാരം ബഹുവിധം ദേഹോഽഹമിതി ഭാവനം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.23॥
ബ്രഹ്മാഹമപി കാണോഽഹം ബധിരോഽഹം പരോഽസ്ംയഹം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.24॥
ദേഹോഽഹമിതി താദാത്മ്യം ദേഹസ്യ പരമാത്മനഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.25॥
സര്‍വോഽഹമിതി താദാത്മ്യം സര്‍വസ്യ പരമാത്മനഃ ।
ഇതി ഭാവയ യത്നേന ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി പ്രഭോ ॥ 30.26॥
ദൃഢനിശ്ചയമേവേദം സത്യം സത്യമഹം പരം ।
ദൃഢനിശ്ചയമേവാത്ര സദ്ഗുരോര്‍വാക്യനിശ്ചയം ॥ 30.27॥
ദൃഢനിശ്ചയസാംരാജ്യേ തിഷ്ഠ തിഷ്ഠ സദാ പരഃ ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ ആത്മാനന്ദപ്രകാശകഃ ॥ 30.28॥
ശിവപൂജാ ശിവശ്ചാഹം വിഷ്ണുര്‍വിഷ്ണുപ്രപൂജനം ।
യദ്യത് സംവേദ്യതേ കിഞ്ചിത് യദ്യന്നിശ്ചീയതേ ക്വചിത് ॥ 30.29॥
തദേവ ത്വം ത്വമേവാഹം ഇത്യേവം നാസ്തി കിഞ്ചന ।
ഇദം ചിത്തമിദം ദൃശ്യം ഇത്യേവമിതി നാസ്തി ഹി ॥ 30.30॥
സദസദ്ഭാവശേഷോഽപി തത്തദ്ഭേദം ന വിദ്യതേ ।
സുഖരൂപമിദം സര്‍വം സുഖരൂപമിദം ന ച ॥ 30.31॥
ലക്ഷഭേദം സകൃദ്ഭേദം സര്‍വഭേദം ന വിദ്യതേ ।
ബ്രഹ്മാനന്ദോ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.32॥
ബ്രഹ്മഭേദം തുര്യഭേദം ജീവഭേദമഭേദകം ।
ഇദമേവ ഹി നോത്പന്നം സര്‍വദാ നാസ്തി കിഞ്ചന ॥ 30.33॥
സ ദേവമിതി നിര്‍ദേശോ നാസ്തി നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ।
അസ്തി ചേത് കില വക്തവ്യം നാസ്തി ചേത് കഥമുച്യതേ ॥ 30.34॥
പരം വിശേഷമേവേതി നാസ്തി കിഞ്ചിത് സദാ മയി ।
ചഞ്ചലം മനശ്ചൈവ നാസ്തി നാസ്തി ന സംശയഃ ॥ 30.35॥
ഏവമേവ സദാ പൂര്‍ണോ നിരീഹസ്തിഷ്ഠ ശാന്തധീഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മാസ്മി പൂര്‍ണോഽസ്മി ഏവം ച ന കദാചന ॥ 30.36॥
ആനന്ദോഽഹം വരിഷ്ഠോഽഹം ബ്രഹ്മാസ്മീത്യപി നാസ്തി ഹി ।
ബ്രഹ്മാനന്ദമഹാനന്ദമാത്മാനന്ദമഖണ്ഡിതം ॥ 30.37॥
ഇദം പരമഹന്താ ച സര്‍വദാ നാസ്തി കിഞ്ചന ।
ഇദം സര്‍വമിതി ഖ്യാതി ആനന്ദം നേതി നോ ഭ്രമഃ ॥ 30.38॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ।
ലക്ഷ്യലക്ഷണഭാവം ച ദൃശ്യദര്‍ശനദൃശ്യതാ ॥ 30.39॥
അത്യന്താഭാവമേവേതി സര്‍വദാനുഭവം മഹത് ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.40॥
ഗുഹ്യം മന്ത്രം ഗുണം ശാസ്ത്രം സത്യം ശ്രോത്രം കലേവരം ।
മരണം ജനനം കാര്യം കാരണം പാവനം ശുഭം ॥ 30.41॥
കാമക്രോധൌ ലോഭമോഹൌ മദോ മാത്സര്യമേവ ഹി ।
ദ്വൈതദോഷം ഭയം ശോകം സര്‍വം നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 30.42॥
ഇദം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ സകലം സുഖം ।
ഇദം ബ്രഹ്മേതി മനനമഹം ബ്രഹ്മേതി ചിന്തനം ॥ 30.43॥
അഹം ബ്രഹ്മേതി മനനം ത്വം ബ്രഹ്മത്വവിനാശനം ।
സത്യത്വം ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനം അസത്യത്വം ന ബാധ്യതേ ॥ 30.44॥
ഏക ഏവ പരോ ഹ്യാത്മാ ഏകത്വശ്രാന്തിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ സദാ ബ്രഹ്മ തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.45॥
ജീവരൂപാ ജീവഭാവാ ജീവശബ്ദത്രയം ന ഹി ।
ഈശരൂപം ചേശഭാവം ഈശശബ്ദം ച കല്‍പിതം ॥ 30.46॥
നാക്ഷരം ന ച സര്‍വം വാ ന പദം വാച്യവാചകം ।
ഹൃദയം മന്ത്രതന്ത്രം ച ചിത്തം ബുദ്ധിര്‍ന കിഞ്ചന ॥ 30.47॥
മൂഢോ ജ്ഞാനീ വിവേകീ വാ ശുദ്ധ ഇത്യപി നാസ്തി ഹി ।
നിശ്ചയം പ്രണവം താരം ആത്മായം ഗുരുശിഷ്യകം ॥ 30.48॥
തൂഷ്ണീം തൂഷ്ണീം മഹാതൂഷ്ണീം മൌനം വാ മൌനഭാവനം ।
പ്രകാശനം പ്രകാശം ച ആത്മാനാത്മവിവേചനം ॥ 30.49॥
ധ്യാനയോഗം രാജയോഗം ഭോഗമഷ്ടാങ്ഗലക്ഷണം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 30.50॥
അസ്തിത്വഭാഷണം ചാപി നാസ്തിത്വസ്യ ച ഭാഷണം ।
പഞ്ചാശദ്വര്‍ണരൂപോഽഹം ചതുഃഷഷ്ടികലാത്മകഃ ॥ 30.51॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം പ്രസന്നാത്മാ ബ്രഹ്മൈവാഹം ചിദവ്യയഃ ॥ 30.52॥
ശാസ്ത്രജ്ഞാനവിദൂരോഽഹം വേദജ്ഞാനവിദൂരകഃ ।
ഉക്തം സര്‍വം പരം ബ്രഹ്മ നാസ്തി സന്ദേഹലേശതഃ ॥ 30.53॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം പ്രസന്നാത്മാ ബ്രഹ്മൈവാഹം ചിദവ്യയഃ ॥ 30.54॥
ഇത്യേവം ബ്രഹ്മതന്‍മാത്രം തത്ര തുഭ്യം പ്രിയം തതഃ ।
യസ്തു ബുദ്ധ്യേത സതതം സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
നിത്യം ശൃണ്വന്തി യേ മര്‍ത്യാസ്തേ ചിന്‍മാത്രമയാമലാഃ ॥ 30.55॥
സന്ദേഹസന്ദേഹകരോഽര്യകാസ്വകൈഃ
കരാദിസന്ദോഹജഗദ്വികാരിഭിഃ ।
യോ വീതമോഹം ന കരോതി ദുര്‍ഹൃദം
വിദേഹമുക്തിം ശിവദൃക്പ്രഭാവതഃ ॥ 30.56॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മൈകരൂപത്വനിരൂപണപ്രകരണം നാമ ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
31 ॥ ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ രഹസ്യമത്യന്തം സാക്ഷാദ്ബ്രഹ്മപ്രകാശകം ।
സര്‍വോപനിഷദാമര്‍ഥം സര്‍വലോകേഷു ദുര്ലഭം ॥ 31.1॥
പ്രജ്ഞാനം ബ്രഹ്മ നിശ്ചിത്യ പദദ്വയസമന്വിതം ।
മഹാവാക്യം ചതുര്‍വാക്യം ഋഗ്യജുഃസാമസംഭവം ॥ 31.2॥
മമ പ്രജ്ഞൈവ ബ്രഹ്മാഹം ജ്ഞാനമാത്രമിദം ജഗത് ।
ജ്ഞാനമേവ ജഗത് സര്‍വം ജ്ഞാനാദന്യന്ന വിദ്യതേ ॥ 31.3॥
ജ്ഞാനസ്യാനന്തരം സര്‍വം ദൃശ്യതേ ജ്ഞാനരൂപതഃ ।
ജ്ഞാനസ്യ ബ്രഹ്മണശ്ചാപി മമേവ പൃഥങ് ന ഹി ॥ 31.4॥
ജീവഃ പ്രജ്ഞാനശബ്ദസ്യ ബ്രഹ്മശബ്ദസ്യ ചേശ്വരഃ ।
ഐക്യമസ്മീത്യഖണ്ഡാര്‍ഥമഖണ്ഡൈകരസം തതം ॥ 31.5॥
അഖണ്ഡാകാരവൃത്തിസ്തു ജീവന്‍മുക്തിരിതീരിതം ।
അഖണ്ഡൈകരസം വസ്തു വിദേഹോ മുക്തിരുച്യതേ ॥ 31.6॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംസാരീ സച്ചിദാനന്ദമസ്ംയഹം ।
നിര്‍ഗുണോഽഹം നിരംശോഽഹം പരമാനന്ദവാനഹം ॥ 31.7॥
നിത്യോഽഹം നിര്‍വികല്‍പോഽഹം ചിദഹം ചിദഹം സദാ ।
അഖണ്ഡാകാരവൃത്ത്യാഖ്യം ചിത്തം ബ്രഹ്മാത്മനാ സ്ഥിതം ॥ 31.8॥
ലവണം തോയമാത്രേണ യഥൈകത്വമഖണ്ഡിതം ।
അഖണ്ഡൈകരസം വക്ഷ്യേ വിദേഹോ മുക്തിലക്ഷണം ॥ 31.9॥
പ്രജ്ഞാപദം പരിത്യജ്യ ബ്രഹ്മൈവ പദമേവ ഹി ।
അഹമസ്മി മഹാനസ്മി സിദ്ധോഽസ്മീതി പരിത്യജന്‍ ॥ 31.10॥
സ്മരണം ച പരിത്യജ്യ ഭാവനം ചിത്തകര്‍തൃകം ।
സര്‍വമന്തഃ പരിത്യജ്യ സര്‍വശൂന്യം പരിസ്ഥിതിഃ ॥ 31.11॥
തൂഷ്ണീം സ്ഥിതിം ച സന്ത്യജ്യ തതോ മൌനവികല്‍പനം ।
യത്തച്ചിത്തം വികല്‍പാംശം മനസാ കല്‍പിതം ജഗത് ॥ 31.12॥
ദേഹോഽഹമിത്യഹങ്കാരം ദ്വൈതവൃത്തിരിതീരിതം ।
സര്‍വം സാക്ഷിരഹം ബ്രഹ്മ ഇത്യേവം ദൃഢനിശ്ചയം ॥ 31.13॥
സര്‍വദാഽസംശയം ബ്രഹ്മ സാക്ഷിവൃത്തിരിതീരിതം ।
ദ്വൈതവൃത്തിഃ സാക്ഷവൃത്തിരഖണ്ഡാകാരവൃത്തികം ॥ 31.14॥
അഖണ്ഡൈകരസം ചേതി ലോകേ വൃത്തിത്രയം ഭവേത് ।
പ്രഥമേ നിശ്ചിതേ ദ്വൈതേ ദ്വിതീയേ സാക്ഷിസംശയഃ ॥ 31.15॥
തൃതീയേ പദഭാഗേ ഹി ദൃഢനിശ്ചയമീരിതം ।
ഏതത്ത്രയാര്‍ഥം സംശോധ്യ തം പരിത്യജ്യ നിശ്ചിനു ॥ 31.16॥
അഖണ്ഡൈകരസാകാരോ നിത്യം തന്‍മയതാം വ്രജ ।
അഭ്യാസവാക്യമേതത്തു സദാഽഭ്യാസസ്യ കാരണം ॥ 31.17॥
മനനസ്യ പരം വാക്യം യോഽയം ചന്ദനവൃക്ഷവത് ।
യുക്തിഭിശ്ചിന്തനം വൃത്തം പദത്രയമുദാഹൃതം ॥ 31.18॥
അഹം പദസ്യ ജീവോഽര്‍ഥ ഈശോ ബ്രഹ്മപദസ്യ ഹി ।
അസ്മീതി പദഭാഗസ്യ അഖണ്ഡാകാരവൃത്തികം ॥ 31.19॥
പദത്രയം പരിത്യജ്യ വിചാര്യ മനസാ സഹ ।
അഖണ്ഡൈകരസം പ്രാപ്യ വിദേഹോ മുക്തിലക്ഷണം ॥ 31.20॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി ചിന്‍മാത്രം സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി വാക്യസ്യ ശ്രവണാനന്തരം സദാ ॥ 31.21॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നിത്യോഽസ്മി ശാന്തോഽസ്മി പരമോഽസ്ംയഹം ।
നിര്‍ഗുണോഽഹം നിരീഹോഽഹം നിരംശോഽസ്മി സദാ സ്മൃതഃ ॥ 31.22॥var was നിര്യശോഽസ്മി
ആത്മൈവാസ്മി ന സന്ദേഹഃ അഖണ്ഡൈകരസോഽസ്ംയഹം ।
ഏവം നിരന്തരം തജ്ജ്ഞോ ഭാവയേത് പരമാത്മനി ॥ 31.23॥
യഥാ ചാനുഭവം വാക്യം തസ്മാദനുഭവേത് സദാ ।
ആരംഭാച്ച ദ്വിതീയാത്തു സ്മൃതമഭ്യാസവാക്യതഃ ॥ 31.24॥
തൃതീയാന്തത്ത്വമസ്യേതി വാക്യസാമാന്യനിര്‍ണയം ।
തത്പദം ത്വമ്പദം ത്വസ്യ പദത്രയമുദാഹൃതം ॥ 31.25॥
തത്പദസ്യേശ്വരോ ഹ്യര്‍ഥോ ജീവോഽര്‍ഥസ്ത്വമ്പദസ്യ ഹി ।
ഐക്യസ്യാപി പദസ്യാര്‍ഥമഖണ്ഡൈകരസം പദം ॥ 31.26॥
ദ്വൈതവൃത്തിഃ സാക്ഷവൃത്തിരഖണ്ഡാകാരവൃത്തികഃ ।
അഖണ്ഡം സച്ചിദാനന്ദം തത്ത്വമേവാസി നിശ്ചയഃ ॥ 31.27॥
ത്വം ബ്രഹ്മാസി ന സന്ദേഹസ്ത്വമേവാസി ചിദവ്യയഃ ।
ത്വമേവ സച്ചിദാനന്ദസ്ത്വമേവാഖണ്ഡനിശ്ചയഃ ॥ 31.28॥
ഇത്യേവമുക്തോ ഗുരുണാ സ ഏവ പരമോ ഗുരുഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ സച്ഛിഷ്യഃ പരമാത്മവാന്‍ ॥ 31.29॥
നാന്യോ ഗുരുര്‍നാന്യശിഷ്യസ്ത്വം ബ്രഹ്മാസി ഗുരുഃ പരഃ ।
സര്‍വമന്ത്രോപദേഷ്ടാരോ ഗുരവഃ സ ഗുരുഃ പരഃ ॥ 31.30॥
ത്വം ബ്രഹ്മാസീതി വക്താരം ഗുരുരേവേതി നിശ്ചിനു ।
തഥാ തത്ത്വമസി ബ്രഹ്മ ത്വമേവാസി ച സദ്ഗുരുഃ ॥ 31.31॥
സദ്ഗുരോര്‍വചനേ യസ്തു നിശ്ചയം തത്ത്വനിശ്ചയം ।
കരോതി സതതം മുക്തേര്‍നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ ॥ 31.32॥
മഹാവാക്യം ഗുരോര്‍വാക്യം തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യകം ।
ശൃണോതു ശ്രവണം ചിത്തം നാന്യത് ശ്രവണമുച്യതേ ॥ 31.33॥
സര്‍വവേദാന്തവാക്യാനാമദ്വൈതേ ബ്രഹ്മണി സ്ഥിതിഃ ।
ഇത്യേവം ച ഗുരോര്‍വക്ത്രാത് ശ്രുതം ബ്രഹ്മേതി തച്ഛ്രവഃ ॥ 31.34॥
ഗുരോര്‍നാന്യോ മന്ത്രവാദീ ഏക ഏവ ഹി സദ്ഗുരുഃ ।
ത്വം ബ്രഹ്മാസീതി യേനോക്തം ഏഷ ഏവ ഹി സദ്ഗുരുഃ ॥ 31.35॥
വേദാന്തശ്രവണം ചൈതന്നാന്യച്ഛ്രവണമീരിതം ।
യുക്തിഭിശ്ചിന്തനം ചൈവ മനനം പരികഥ്യതേ ॥ 31.36॥
ഏവം ചന്ദനവൃക്ഷോഽപി ശ്രുതോഽപി പരിശോധ്യതേ ।
ത്വം ബ്രഹ്മാസീതി ചോക്തോഽപി സംശയം പരിപശ്യതി ॥ 31.37॥
സംശോധ്യ നിശ്ചിനോത്യേവമാത്മാനം പരിശോധ്യതേ ।
യുക്തിര്‍നാമ വദാംയത്ര ദേഹോനാഹം വിനാശതഃ ॥ 31.38॥
സ്ഥൂലദേഹം സൂക്ഷ്മദേഹം സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മം ച കാരണം ।
ത്രയം ചഥുര്‍ഥേ നാസ്തീതി സര്‍വം ചിന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 31.39॥
ഏതത്സര്‍വം ജഡത്വാച്ച ദൃശ്യത്വാദ്ഘടവന്നഹി ।
അഹം ചൈതന്യമേവാത്ര ദൃഗ്രൂപത്വാല്ലയം ന ഹി ॥ 31.40॥
സത്യം ജ്ഞാനമനന്തം യദാത്മനഃ സഹജാ ഗുണാഃ ।
അന്തതം ജഡദുഃഖാദി ജഗതഃ പ്രഥിതോ ഗുണഃ ॥ 31.41॥
തസ്മാദഹം ബ്രഹ്മ ഏവ ഇദം സര്‍വമസത്യകം ।
ഏവം ച മനനം നിത്യം കരോതി ബ്രഹ്മവിത്തമഃ ॥ 31.42॥
വക്ഷ്യേ നിദിധ്യാസനം ച ഉഭയത്യാഗലക്ഷണം ।
ത്വം ബ്രഹ്മാസീതി ശ്രവണം മനനം ചാഹമേവ ഹി ॥ 31.43॥
ഏതത്ത്യാഗം നിദിധ്യാസം സജാതീയത്വഭാവനം ।
വിജാതീയപരിത്യാഗം സ്വഗതത്വവിഭാവനം ॥ 31.44॥
സര്‍വത്യാഗം പരിത്യജ്യ തുരീയത്വം ച വര്‍ജനം ।
ബ്രഹ്മചിന്‍മാത്രസാരത്വം സാക്ഷാത്കാരം പ്രചക്ഷതേ ॥ 31.45॥
ഉപദേശേ മഹാവാക്യമസ്തിത്വമിതി നിര്‍ണയഃ ।
തഥൈവാനുഭവം വാക്യമഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നിര്‍ണയഃ ॥ 31.46॥
പ്രജ്ഞാനം ബ്രഹ്മവാക്യോത്ഥമഭ്യാസാര്‍ഥമിതീരിതം ।
അയമാത്മേതി വാക്യോത്ഥദര്‍ശനം വാക്യമീരിതം ॥ 31.47॥
അയമേകപദം ചൈക ആത്മേതി ബ്രഹ്മ ച ത്രയം ।
അയമ്പദസ്യ ജീവോഽര്‍ഥ ആത്മനോ ഈശ്വരഃ പരഃ ॥ 31.48॥
തഥാ ബ്രഹ്മപദസ്യാര്‍ഥ അഖണ്ഡാകാരവൃത്തികം ।
അഖണ്ഡൈകരസം സര്‍വം പദത്രയലയം ഗതം ॥ 31.49॥
അഖണ്ഡൈകരസോ ഹ്യാത്മാ നിത്യശുദ്ധവിമുക്തകഃ ।
തദേവ സര്‍വമുദ്ഭൂതം ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 31.50॥
അഖണ്ഡൈകരസോ ദേവ അയമേകമുദീരിതം ।
ആത്മേതി പദമേകസ്യ ബ്രഹ്മേതി പദമേകകം ॥ 31.51॥
അയം പദസ്യ ജീവോഽര്‍ഥ ആത്മേതീശ്വര ഈരിതഃ ।
അസ്യാര്‍ഥോഽസ്മീത്യഖണ്ഡാര്‍ഥമഖണ്ഡൈകരസം പദം ॥ 31.52॥
ദ്വൈതവൃത്തിഃ സാക്ഷിവൃത്തിരഖണ്ഡാകാരവൃത്തികം ।
അഖണ്ഡൈകരസം പശ്ചാത് സോഽഹമസ്മീതി ഭാവയ ॥ 31.53॥
ഇത്യേവം ച ചതുര്‍വാക്യതാത്പര്യാര്‍ഥം സമീരിതം ।
ഉപാധിസഹിതം വാക്യം കേവലം ലക്ഷ്യമീരിതം ॥ 31.54॥
കിഞ്ചിജ്ജ്ഞത്വാദി ജീവസ്യ സര്‍വ ജ്ഞത്വാദി ചേശ്വരഃ ।
ജീവോഽപരോ സചൈതന്യമീശ്വരോഽഹം പരോക്ഷകഃ ॥ 31.55॥
സര്‍വശൂന്യമിതി ത്യാജ്യം ബ്രഹ്മാസ്മീതി വിനിശ്ചയഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 31.56॥
അഹമൈക്യം പരം ഗത്വാ സ്വസ്വഭാവോ ഭവോത്തമ ।
ഏതത്സര്‍വം മഹാമിഥ്യാ നാസ്തി നാസ്തി ന സംശയഃ ॥ 31.57॥
സര്‍വം നാസ്തി ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
ഏകാകാരമഖണ്ഡാര്‍ഥം തദേവാഹം ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മേദം വിതതാകാരം തദ്ബ്രഹ്മാഹം ന സംശയഃ ॥ 31.58॥
സൂതഃ -
ഭവോദ്ഭവമുഖോദ്ഭവം ഭവഹരാദ്യഹൃദ്യം ഭുവി
പ്രകൃഷ്ടരസഭാവതഃ പ്രഥിതബോധബുദ്ധം ഭവ ।
ഭജന്തി ഭസിതാങ്ഗകാ ഭരിതമോദഭാരാദരാ
ഭുജങ്ഗവരഭൂഷണം ഭുവനമധ്യവൃന്ദാവനം ॥ 31.59॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
മഹാവാക്യാര്‍ഥനിരൂപണപ്രകരണം നാമ ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
32 ॥ ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ പുനരസത്ത്യാഗം ബ്രഹ്മനിശ്ചയമേവ ച ।
യസ്യ ശ്രവണമാത്രേണ സദ്യോ മുക്തോ ഭവേന്നരഃ ॥ 32.1॥
ചിത്തസത്താ മനഃസത്താ ബ്രഹ്മസത്താഽന്യഥാ സ്ഥിതാ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.2॥
ദേഹസത്താ ലിങ്ഗസത്താ ഭാവസത്താഽക്ഷരാ സ്ഥിതാ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.3॥
ദൃശ്യം ച ദര്‍ശനം ദൃഷ്ടാ കര്‍താ കാരയിതാ ക്രിയാ ।var was ദ്രഷ്ടാ
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.4॥
ഏകം ദ്വിത്വം പൃഥഗ്ഭാവം അസ്തി നാസ്തീതി നിര്‍ണയഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.5॥
ശാസ്ത്രഭേദം വേദഭേദം മുക്തീനാം ഭേദഭാവനം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.6॥
ജാതിഭേദം വര്‍ണഭേദം ശുദ്ധാശുദ്ധവിനിര്‍ണയഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.7॥
അഖണ്ഡാകാരവൃത്തിശ്ച അഖണ്ഡൈകരസം പരം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.8॥
പരാപരവികല്‍പശ്ച പുണ്യപാപവികല്‍പനം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.9॥
കല്‍പനാകല്‍പനാദ്വൈതം മനോകല്‍പനഭാവനം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.10॥
സിദ്ധം സാധ്യം സാധനം ച നാശനം ബ്രഹ്മഭാവനം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.11॥
ആത്മജ്ഞാനം മനോധര്‍മം മനോഽഭാവേ കുതോ ഭവേത് ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.12॥
അജ്ഞാനം ച മനോധര്‍മസ്തദഭാവേ ച തത്കുതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.13॥
ശമോ ദമോ മനോധര്‍മസ്തദഭാവേ ച തത്കുതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.14॥
ബന്ധമോക്ഷൌ മനോധര്‍മൌ തദഭാവേ കുതോ ഭവേത് ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.15॥
സര്‍വം മിഥ്യാ ജഗന്‍മിഥ്യാ ദേഹോ മിഥ്യാ ജഡത്വതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.16॥
ബ്രഹ്മലോകഃ സദാ മിഥ്യാ ബുദ്ധിരൂപം തദേവ ഹി ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.17॥
വിഷ്ണുലോകഃ സദാ മിഥ്യാ ശിവമേവ ഹി സര്‍വദാ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.18॥
രുദ്രലോകഃ സദാ മിഥ്യാ അഹംകാരസ്വരൂപതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.19॥
ചന്ദ്രലോകഃ സദാ മിഥ്യാ മനോരൂപവികല്‍പനം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.20॥
ദിശോ ലോകഃ സദാ മിഥ്യാ ശ്രോത്രശബ്ദസമന്വിതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.21॥
സൂര്യലോകഃ സദാ മിഥ്യാ നേത്രരൂപസമന്വിതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.22॥
വരുണസ്യ സദാ ലോകോ ജിഹ്വാരസസമന്വിതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.23॥
ത്വചോ ലോകഃ സദാ മിഥ്യാ വായോഃ സ്പര്‍ശസമന്വിതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.24॥
അശ്വിനോര്‍ഘ്രാണലോകശ്ച ഗന്ധദ്വൈതസമന്വിതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.25॥
അഗ്നേര്ലോകഃ സദാ മിഥ്യാ വാഗേവ വചനേന തത് ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.26॥
ഇന്ദ്രലോകഃ സദാ മിഥ്യാ പാണിപാദേന സംയുതഃ ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.27॥
ഉപേന്ദ്രസ്യ മഹര്ലോകോ ഗമനേന പദം യുതം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.28॥
മൃത്യുരേവ സദാ നാസ്തി പായുരേവ വിസര്‍ഗകം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.29॥
പ്രജാപതേര്‍മഹര്ലോകോ ഗുഹ്യമാനന്ദസംയുതം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.30॥
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വമാത്മേതി നിശ്ചിതം ।
തിതിക്ഷോശ്ച സമാധാനം ശ്രദ്ധാ ചാചാര്യഭാഷണേ ॥ 32.31॥
മുമുക്ഷുത്വം ച മോക്ഷശ്ച മോക്ഷാര്‍ഥേ മമ ജീവനേ ।
ചതുഃസാധനസമ്പന്നഃ സോഽധികാരീതി നിശ്ചയഃ ॥ 32.32॥
ജീവബ്രഹ്മൈക്യസദ്ഭാവം വിയദ്ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
വേദാന്തബ്രഹ്മണോ ബോധ്യം ബോധകം ബന്ധമുച്യതേ ॥ 32.33॥
സര്‍വജ്ഞാനനിര്‍വൃത്തിശ്ചേദാനന്ദാവാപ്തികം ഫലം ।var was നിവൃത്തി
ഇത്യേവമാദിഭിഃ ശബ്ദൈഃ പ്രോക്തം സര്‍വമസത് സദാ ॥ 32.34॥
സര്‍വശബ്ദാര്‍ഥരൂപം ച നിശ്ചയം ഭാവനം തഥാ ।
ബ്രഹ്മമാത്രം പരം സത്യമന്യത് സര്‍വമസത് സദാ ॥ 32.35॥
അനേകശബ്ദശ്രവണമനേകാര്‍ഥവിചാരണം ।
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ॥ 32.36॥
നാനുധ്യായാദ്ബ്രഹ്മശബ്ദാന്‍ ഇത്യുക്ത്വാ ഹ മഹാനസി ।
ബ്രഹ്മോപദേശകാലേ തു സര്‍വം ചോക്തം ന സംശയഃ ॥ 32.37॥
ബ്രഹ്മൈവാഹമിദം ദ്വൈതം ചിത്തസത്താവിഭാവനം ।
ചിന്‍മാത്രോഽഹമിദം ദ്വൈതം ജീവബ്രഹ്മേതി ഭാവനം ॥ 32.38॥
അഹം ചിന്‍മാത്രമന്ത്രം വാ കാര്യകാരണചിന്തനം ।
അക്ഷയാനന്ദവിജ്ഞാനമഖണ്ഡൈകരസാദ്വയം ॥ 32.39॥
പരം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ ശാന്തം ബ്രഹ്മ സ്വയം ജഗത് ।
അന്തരിന്ദ്രിയവിജ്ഞാനം ബാഹ്യേന്ദ്രിയനിരോധനം ॥ 32.40॥
സര്‍വോപദേശകാലം ച സാംയം ശേഷം മഹോദയം ।
ഭൂമിരാപോഽനലോ വായുഃ ഖം മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ॥ 32.41॥
കാരണം കാര്യഭേദം ച ശാസ്ത്രമാര്‍ഗൈകകല്‍പനം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി ശബ്ദതഃ ॥ 32.42॥
സത്യരൂപം ക്വചിന്നാസ്തി സത്യം നാമ കദാ നഹി ।
സംശയം ച വിപര്യാസം സങ്കല്‍പഃ കാരണം ഭ്രമഃ ॥ 32.43॥
ആത്മനോഽന്യത് ക്വചിന്നാസ്തി സര്‍വം മിഥ്യാ ന സംശയഃ ।
മഹതാം ഹ്യദ്യതേ മന്ത്രീ മേധാശുദ്ധിശുഭാശുഭം ॥ 32.44॥
ദേശഭേദം വസ്തുഭേദം ന ച ചൈതന്യഭേദകം ।
ആത്മനോഽന്യത് പൃഥഗ്ഭാവമാത്മനോഽന്യന്നിരൂപണം ॥ 32.45॥
ആത്മനോഽന്യന്നാമരൂപമാത്മനോഽന്യച്ഛുഭാശുഭം ।
ആത്മനോഽന്യദ്വസ്തുസത്താ ആത്മനോഽന്യജ്ജഗത്ത്രയം ॥ 32.46॥
ആത്മനോഽന്യത് സുഃഖം ദുഃഖമാത്മനോഽന്യദ്വിചിന്തനം ।
ആത്മനോഽന്യത്പ്രപഞ്ചം വാ ആത്മനോഽന്യജ്ജയാജയൌ ॥ 32.47॥
ആത്മനോഽന്യദ്ദേവപൂജാ ആത്മനോഽന്യച്ഛിവാര്‍ചനം ।
ആത്മനോഽന്യന്‍മഹാധ്യാനമാത്മനോഽന്യത് കലാക്രമം ॥ 32.48॥
സര്‍വം മിഥ്യാ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മ സര്‍വം ന സംശയഃ ।
സര്‍വമുക്തം ഭഗവതാ നിദിധ്യാസസ്തു സര്‍വദാ ॥ 32.49॥
സകൃച്ഛ്രവണമാത്രേണ ഹൃദയഗ്രന്ഥിരന്തിമം ।
കര്‍മനാശം ച മൂഢാനാം മഹതാം മുക്തിരേവ ഹി ॥ 32.50॥
അനേകകോടിജനനപാതകം ഭസ്മസാദ്ഭവേത് ।
സത്യം സത്യം പുനഃ സത്യം സത്യം സര്‍വം വിനശ്യതി ।
സദ്യോ മുക്തിര്‍ന സന്ദേഹോ നാസ്തി മങ്ഗലമങ്ഗലം ॥ 32.51॥
ക്വ ഭേദഭാവദര്‍ശനം ന ചൈവ ശോകമോഹഹൃത്
പ്രപശ്യതാം ശ്രുതേ ശിഖാവിശേഷമൈക്യഭാവനാത് ।
യതോ ഭവേജ്ജഗാദ തം മഹേശ യേന ജീവിതം
യദന്തരാഽവിശത് സദാ യഥോര്‍ണനാഭതന്തുവത് ॥ 32.52॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സര്‍വമിഥ്യാത്വനിരൂപണപ്രകരണം നാമ ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
33 ॥ ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ പരം ബ്രഹ്മമാത്രമനുത്പന്നമിദം ജഗത് ।
സത്പദാനന്ദമാത്രോഽഹമനുത്പന്നമിദം ജഗത് ॥ 33.1॥
ആത്മൈവാഹം പരം ബ്രഹ്മ നാന്യത് സംസാരദൃഷ്ടയഃ ।
സത്പദാനന്ദമാത്രോഽഹമനുത്പന്നമിദം ജഗത് ॥ 33.2॥
സത്പദാനന്ദമാത്രോഽഹം ചിത്പദാനന്ദവിഗ്രഹം ।
അഹമേവാഹമേവൈകമഹമേവ പരാത് പരഃ ॥ 33.3॥
സച്ചിദാനദമേവൈകമഹം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
അഹമസ്മി സദാ ഭാമി ഏവം രൂപം കുതോഽപ്യസത് ॥ 33.4॥
ത്വമിത്യേവം പരം ബ്രഹ്മ ചിന്‍മയാനന്ദരൂപവാന്‍ ।
ചിദാകാരം ചിദാകാശം ചിദേവ പരമം സുഖം ॥ 33.5॥
ആത്മൈവാഹമസന്നാഹം കൂടസ്ഥോഽഹം ഗുരുഃ പരഃ ।
കാലം നാസ്തി ജഗന്നാസ്തി കല്‍മഷത്വാനുഭാവനം ॥ 33.6॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ സദാ ശിവഃ ।
ശുദ്ധചൈതന്യ ഏവാഹം ശുദ്ധസത്വാനുഭാവനഃ ॥ 33.7॥
അദ്വയാനന്ദമാത്രോഽഹമവ്യയോഽഹം മഹാനഹം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സതതം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നിര്‍മലഃ ॥ 33.8॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നാന്യോഽസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ ചേതനഃ ।
സര്‍വപ്രകാശരൂപോഽഹം സര്‍വപ്രിയമനോ ഹ്യഹം ॥ 33.9॥
ഏകാന്തൈകപ്രകാശോഽഹം സിദ്ധാസിദ്ധവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വാന്തര്യാമിരൂപോഽഹം സര്‍വസാക്ഷിത്വലക്ഷണം ॥ 33.10॥
ശമോ വിചാരസന്തോഷരൂപോഽഹമിതി നിശ്ചയഃ ।
പരമാത്മാ പരം ജ്യോതിഃ പരം പരവിവര്‍ജിതഃ ॥ 33.11॥
പരിപൂര്‍ണസ്വരൂപോഽഹം പരമാത്മാഽഹമച്യുതഃ ।
സര്‍വവേദസ്വരൂപോഽഹം സര്‍വശാസ്ത്രസ്യ നിര്‍ണയഃ ॥ 33.12॥
ലോകാനന്ദസ്വരൂപോഽഹം മുഖ്യാനന്ദസ്യ നിര്‍ണയഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ ഭൂര്‍നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കാരണം ॥ 33.13॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നാകാര്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മ സ്വയം വരഃ ।
നിത്യാക്ഷരോഽഹം നിത്യോഽഹം സര്‍വകല്യാണകാരകം ॥ 33.14॥
സത്യജ്ഞാനപ്രകാശോഽഹം മുഖ്യവിജ്ഞാനവിഗ്രഹഃ ।
തുര്യാതുര്യപ്രകാശോഽഹം സിദ്ധാസിദ്ധാദിവര്‍ജിതഃ ॥ 33.15॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സതതം സര്‍വം ബ്രഹ്മ നിരന്തരം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ചിദാകാശം നിത്യബ്രഹ്മ നിരഞ്ജനം ॥ 33.16॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഗുണാതീതം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ ഇത്യേവം നിശ്ചയം കുരു സര്‍വദാ ॥ 33.17॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമിത്യേവം സര്‍വദാ ദൃഢനിശ്ചയഃ ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ ഇത്യേവം നിശ്ചയിത്വാ സുഖീ ഭവ ॥ 33.18॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ സതതം ഭാവാഭാവൌ ചിദേവ ഹി ।
ദ്വൈതാദ്വൈതവിവാദോഽയം നാസ്തി നാസ്തി ന സംശയഃ ॥ 33.19॥
സര്‍വവിജ്ഞാനമാത്രോഽഹം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ഗുഹ്യാദ്ഗുഹ്യതരം സോഽഹം ഗുണാതീതോഽഹമദ്വയഃ ॥ 33.20॥
അന്വയവ്യതിരേകം ച കാര്യാകാര്യം വിശോധയ ।
സച്ചിദാനന്ദരൂപോഽഹമനുത്പന്നമിദം ജഗത് ॥ 33.21॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേദം ചിദാകാശമിദം ജഗത് ।
ബ്രഹ്മൈവ പരമാനന്ദം ആകാശസദൃശം വിഭു ॥ 33.22॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സദാ വാചാമഗോചരം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേദമസ്തി നാസ്തീതി കേചന ॥ 33.23॥
ആനന്ദഭാവനാ കിഞ്ചിത് സദസന്‍മാത്ര ഏവ ഹി ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേദം സദാ സന്‍മാത്രമേവ ഹി ॥ 33.24॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവദം ചിദ്ഘനാനന്ദവിഗ്രഹം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ച സത്യം ച സനാതനമഹം മഹത് ॥ 33.25॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ഓതപ്രോതേവ തിഷ്ഠതി ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സര്‍വാകാരം സനാതനം ॥ 33.26॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം പരമാനദമവ്യയം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം മായാതീതം നിരഞ്ജനം ॥ 33.27॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സത്താമാത്രം സുഖാത് സുഖം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ചിന്‍മാത്രൈകസ്വരൂപകം ॥ 33.28॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സര്‍വഭേദവിവര്‍ജിതം ।
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ നാനാകാരമിവ സ്ഥിതം ॥ 33.29॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം കര്‍താ ചാവസരോഽസ്തി ഹി ।
സച്ചിദാനദം ബ്രഹ്മൈവ പരം ജ്യോതിഃ സ്വരൂപകം ॥ 33.30॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം നിത്യനിശ്ചലമവ്യയം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം വാചാവധിരസാവയം ॥ 33.31॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സ്വയമേവ സ്വയം സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ന കരോതി ന തിഷ്ഠതി ॥ 33.32॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ന ഗച്ഛതി ന തിഷ്ഠതി ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 33.33॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ന ശുക്ലം ന ച കൃഷ്ണകം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സര്‍വാധിഷ്ഠാനമവ്യയം ॥ 33.34॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ന തൂഷ്ണീം ന വിഭാഷണം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സത്ത്വം നാഹം ന കിഞ്ചന ॥ 33.35॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം പരാത്പരമനുദ്ഭവം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം തത്ത്വാതീതം മഹോത്സവം ॥ 33.36॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം പരമാകാശമാതതം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സര്‍വദാ ഗുരുരൂപകം ॥ 33.37॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സദാ നിര്‍മലവിഗ്രഹം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം ശുദ്ധചൈതന്യമാതതം ॥ 33.38॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സ്വപ്രകാശാത്മരൂപകം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം നിശ്ചയം ചാത്മകാരണം ॥ 33.39॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സ്വയമേവ പ്രകാശതേ ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം നാനാകാര ഇതി സ്ഥിതം ॥ 33.40॥
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാകാരം ഭ്രാന്താധിഷ്ഠാനരൂപകം ।
ബ്രഹ്മൈവ സച്ചിദാനന്ദം സര്‍വം നാസ്തി ന മേ സ്ഥിതം ॥ 33.41॥
വാചാമഗോചരം ബ്രഹ്മ സച്ചിദാനദവിഗ്രഹം ।
സച്ചിദാനന്ദരൂപോഽഹമനുത്പന്നമിദം ജഗത് ॥ 33.42॥
ബ്രഹ്മൈവേദം സദാ സത്യം നിത്യമുക്തം നിരഞ്ജനം ।
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ ഏകമേവ സദാ സുഖം ॥ 33.43॥
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ പൂര്‍ണാത് പൂര്‍ണതരം മഹത് ।
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വവ്യാപകമീശ്വരം ॥ 33.44॥
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ നാമരൂപപ്രഭാസ്വരം ।
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ അനന്താനന്ദനിര്‍മലം ॥ 33.45॥
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ പരമാനന്ദദായകം ।
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ സന്‍മാത്രം സദസത്പരം ॥ 33.46॥
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വേഷാം പരമവ്യയം ।
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ മോക്ഷരൂപം ശുഭാശുഭം ॥ 33.47॥
സച്ചിദാനന്ദം ബ്രഹ്മൈവ പരിച്ഛിന്നം ന ഹി ക്വചിത് ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേദം ശുദ്ധബുദ്ധമലേപകം ॥ 33.48॥
സച്ചിദാനന്ദരൂപോഽഹമനുത്പന്നമിദം ജഗത് ।
ഏതത് പ്രകരണം സത്യം സദ്യോമുക്തിപ്രദായകം ॥ 33.49॥
സര്‍വദുഃഖക്ഷയകരം സര്‍വവിജ്ഞാനദായകം ।
നിത്യാനന്ദകരം സത്യം ശാന്തിദാന്തിപ്രദായകം ॥ 33.50॥
യസ്ത്വന്തകാന്തകമഹേശ്വരപാദപദ്മ-
ലോലംബസപ്രഭഹൃദാ പരിശീലകശ്ച ।
വൃന്ദാരവൃന്ദവിനതാമലദിവ്യപാദോ
ഭാവോ ഭവോദ്ഭവകൃപാവശതോ ഭവേച്ച ॥ 33.51॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സച്ചിദാനന്ദരൂപതാപ്രകരണം നാമ ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
34 ॥ ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശൃണുഷ്വ ബ്രഹ്മ വിജ്ഞാനമദ്ഭുതം ത്വതിദുര്ലഭം ।
ഏകൈകശ്രവണേനൈവ കൈവല്യം പരമശ്നുതേ ॥ 34.1॥
സത്യം സത്യം ജഗന്നാസ്തി സംകല്‍പകലനാദികം ।
നിത്യാനന്ദമയം ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനം സര്‍വദാ സ്വയം ॥ 34.2॥
ആനന്ദമവ്യയം ശാന്തമേകരൂപമനാമയം ।
ചിത്തപ്രപഞ്ചം നൈവാസ്തി നാസ്തി കാര്യം ച തത്ത്വതഃ ॥ 34.3॥
പ്രപഞ്ചഭാവനാ നാസ്തി ദൃശ്യരൂപം ന കിഞ്ചന ।
അസത്യരൂപം സങ്കല്‍പം തത്കാര്യം ച ജഗന്ന ഹി ॥ 34.4॥
സര്‍വമിത്യേവ നാസ്ത്യേവ കാലമിത്യേവമീശ്വരഃ ।
വന്ധ്യാകുമാരേ ഭീതിശ്ച തദധീനമിദം ജഗത് ॥ 34.5॥
ഗന്ധര്‍വനഗരേ ശൃങ്ഗേ മദഗ്രേ ദൃശ്യതേ ജഗത് ।
മൃഗതൃഷ്ണാജലം പീത്വാ തൃപ്തിശ്ചേദസ്ത്വിദം ജഗത് ॥ 34.6॥
നഗേ ശൃങ്ഗേ ന ബാണേന നഷ്ടം പുരുഷമസ്ത്വിദം ।
ഗന്ധര്‍വനഗരേ സത്യേ ജഗദ്ഭവതു സര്‍വദാ ॥ 34.7॥
ഗഗനേ നീലമാസിന്ധൌ ജഗത് സത്യം ഭവിഷ്യതി ।
ശുക്തികാരജതം സത്യം ഭൂഷണം ചിജ്ജഗദ്ഭവേത് ॥ 34.8॥
രജ്ജുസര്‍പേണ നഷ്ടശ്ചേത് നരോ ഭവതി സംസൃതിഃ ।
ജാതിരൂപേണ ബാണേന ജ്വാലാഗ്നൌ നാശിതേ സതി ॥ 34.9॥
രംഭാസ്തംഭേന കാഷ്ഠേന പാകസിദ്ധിര്‍ജഗദ്ഭവേത് ।
നിത്യാനന്ദമയം ബ്രഹ്മ കേവലം സര്‍വദാ സ്വയം ॥ 34.10॥
സദ്യഃ കുമാരികാരൂപൈഃ പാകേ സിദ്ധേ ജഗദ്ഭവേത് ।
നിത്യാനന്ദമയം ബ്രഹ്മ കേവലം സര്‍വദാ സ്വയം ॥ 34.11॥
മിത്യാടവ്യാം വായസാന്നം അസ്തി ചേജ്ജഗദുദ്ഭവം ।
മൂലാരോപണമന്ത്രസ്യ പ്രീതിശ്ചേദ്ഭാഷണം ജഗത് ॥ 34.12॥
മാസാത് പൂര്‍വം മൃതോ മര്‍ത്യ ആഗതശ്ചേജ്ജഗദ് ഭവേത് ।
തക്രം ക്ഷീരസ്വരൂപം ചേത് കിഞ്ചിത് കിഞ്ചിജ്ജഗദ്ഭവേത് ॥ 34.13॥
ഗോസ്തനാദുദ്ഭവം ക്ഷീരം പുനരാരോഹണം ജഗത് ।
ഭൂരജസ്യാഅബ്ദമുത്പന്നം ജഗദ്ഭവതു സര്‍വദാ ॥ 34.14॥
കൂര്‍മരോംണാ ഗജേ ബദ്ധേ ജഗദസ്തു മദോത്കടേ ।
മൃണാലതന്തുനാ മേരുശ്ചലിതശ്ചേജ്ജഗദ് ഭവേത് ॥ 34.15॥
തരങ്ഗമാലയാ സിന്ധുഃ ബദ്ധശ്ചേദസ്ത്വിദം ജഗത് ।
ജ്വാലാഗ്നിമണ്ഡലേ പദ്മം വൃദ്ധം ചേത് തജ്ജഗദ്ഭവേത് ॥ 34.16॥
മഹച്ഛൈലേന്ദ്രനിലയം സംഭവശ്ചേദിദം ഭവേത് ।
നിത്യാനന്ദമയം ബ്രഹ്മ കേവലം സര്‍വദാ സ്വയം ॥ 34.17॥
മീന ആഗത്യ പദ്മാക്ഷേ സ്ഥിതശ്ചേദസ്ത്വിദം ജഗത് ।
നിഗീര്‍ണശ്ചേദ്ഭങ്ഗസൂനുഃ മേരുപുച്ഛവദസ്ത്വിദം ॥ 34.18॥
മശകേനാശിതേ സിംഹേ ഹതേ ഭവതു കല്‍പനം ।
അണുകോടരവിസ്തീര്‍ണേ ത്രൈലോക്യേ ചേജ്ജഗദ്ഭവേത് ॥ 34.19॥
സ്വപ്നേ തിഷ്ഠതി യദ്വസ്തു ജാഗരേ ചേജ്ജഗദ്ഭവേത് ।
നദീവേഗോ നിശ്ചലശ്ചേത് ജഗദ്ഭവതു സര്‍വദാ ॥ 34.20॥
ജാത്യന്ധൈ രത്നവിഷയഃ സുജ്ഞാതശ്ചേജ്ജഗദ്ഭവേത് ।
ചന്ദ്രസൂര്യാദികം ത്യക്ത്വാ രാഹുശ്ചേത് ദൃശ്യതേ ജഗത് ॥ 34.21॥
ഭ്രഷ്ടബീജേന ഉത്പന്നേ വൃദ്ധിശ്ചേച്ചിത്തസംഭവഃ ।
മഹാദരിദ്രൈരാഢ്യാനാം സുഖേ ജ്ഞാതേ ജഗദ്ഭവേത് ॥ 34.22॥
ദുഗ്ധം ദുഗ്ധഗതക്ഷീരം പുനരാരോഹണം പുനഃ ।
കേവലം ദര്‍പണേ നാസ്തി പ്രതിബിംബം തദാ ജഗത് ॥ 34.23॥
യഥാ ശൂന്യഗതം വ്യോമ പ്രതിബിംബേന വൈ ജഗത് ।
അജകുക്ഷൌ ഗജോ നാസ്തി ആത്മകുക്ഷൌ ജഗന്ന ഹി ॥ 34.24॥
യഥാ താന്ത്രേ സമുത്പന്നേ തഥാ ബ്രഹ്മമയം ജഗത് ।
കാര്‍പാസകേഽഗ്നിദഗ്ധേന ഭസ്മ നാസ്തി തഥാ ജഗത് ॥ 34.25॥
പരം ബ്രഹ്മ പരം ജ്യോതിഃ പരസ്താത് പരതഃ പരഃ ।
സര്‍വദാ ഭേദകലനം ദ്വൈതാദ്വൈതം ന വിദ്യതേ ॥ 34.26॥
ചിത്തവൃത്തിര്‍ജഗദ്ദുഃഖം അസ്തി ചേത് കില നാശനം ।
മനഃസംകല്‍പകം ബന്ധ അസ്തി ചേദ്ബ്രഹ്മഭാവനാ ॥ 34.27॥
അവിദ്യാ കാര്യദേഹാദി അസ്തി ചേദ്ദ്വൈതഭാവനം ।
ചിത്തമേവ മഹാരോഗോ വ്യാപ്തശ്ചേദ്ബ്രഹ്മഭേഷജം ॥ 34.28॥
അഹം ശത്രുര്യദി ഭവേദഹം ബ്രഹ്മൈവ ഭാവനം ।
ദേഹോഽഹമിതി ദുഖം ചേദ്ബ്രഹ്മാഹമിതി നിശ്ചിനു ॥ 34.29॥
സംശയശ്ച പിശാചശ്ചേദ്ബ്രഹ്മമാത്രേണ നാശയ ।
ദ്വൈതഭൂതാവിഷ്ടരേണ അദ്വൈതം ഭസ്മ ആശ്രയ ॥ 34.30॥
അനാത്മത്വപിശാചശ്ചേദാത്മമന്ത്രേണ ബന്ധയ ।
നിത്യാനന്ദമയം ബ്രഹ്മ കേവലം സര്‍വദാ സ്വയം ॥ 34.31॥
ചതുഃഷഷ്ടികദൃഷ്ടാന്തൈരേവം ബ്രഹ്മൈവ സാധിതം ।
യഃ ശൃണോതി നരോ നിത്യം സ മുക്തോ നാത്ര സംശയഃ ॥ 34.32॥
കൃതാര്‍ഥ ഏവ സതതം നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ ॥ 34.33॥
മനോവചോവിദൂരഗം ത്വരൂപഗന്ധവര്‍ജിതം
ഹൃദര്‍ഭകോകസന്തതം വിജാനതാം മുദേ സദാ ।
സദാപ്രകാശദുജ്വലപ്രഭാവികാസസദ്യുതി
പ്രകാശദം മഹേശ്വര ത്വദീയപാദപങ്കജം ॥ 34.34॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ദൃഷ്ടാന്തൈര്‍ബ്രഹ്മസാധനപ്രകരണം നാമ ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
35 ॥ പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
നിദാഘ ശൃണു ഗുഹ്യം മേ സദ്യോ മുക്തിപ്രദം നൃണാം ।
ആത്മൈവ നാന്യദേവേദം പരമാത്മാഹമക്ഷതഃ ॥ 35.1॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ।
അഹമസ്മി മഹാനസ്മി ശിവോഽസ്മി പരമോഽസ്ംയഹം ॥ 35.2॥
അദൃശ്യം പരമം ബ്രഹ്മ നാന്യദസ്തി സ്വഭാവതഃ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 35.3॥
ശാന്തം ബ്രഹ്മ പരം ചാസ്മി സര്‍വദാ നിത്യനിര്‍മലഃ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ അഹം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 35.4॥
സര്‍വസങ്കല്‍പമുക്തോഽസ്മി സര്‍വസന്തോഷവര്‍ജിതഃ ।
കാലകര്‍മജഗദ്ദ്വൈതദ്രഷ്ടൃദര്‍ശനവിഗ്രഹഃ ॥ 35.5॥
ആനന്ദോഽസ്മി സദാനന്ദകേവലോ ജഗതാം പ്രിയം ।
സമരൂപോഽസ്മി നിത്യോഽസ്മി ഭൂതഭവ്യമജോ ജയഃ ॥ 35.6॥
ചിന്‍മാത്രോഽസ്മി സദാ ഭുക്തോ ജീവോ ബന്ധോ ന വിദ്യതേ ।var was മുക്തഃ
ശ്രവണം ഷഡ്വിധം ലിങ്ഗം നൈവാസ്തി ജഗദീദൃശം ॥ 35.7॥
ചിത്തസംസാരഹീനോഽസ്മി ചിന്‍മാത്രത്വം ജഗത് സദാ ।
ചിത്തമേവ ഹിതം ദേഹ അവിചാരഃ പരോ രിപുഃ ॥ 35.8॥
അവിചാരോ ജഗദ്ദുഃഖമവിചാരോ മഹദ്ഭയം ।
സദ്യോഽസ്മി സര്‍വദാ തൃപ്തഃ പരിപൂര്‍ണഃ പരോ മഹാന്‍ ॥ 35.9॥
നിത്യശുദ്ധോഽസ്മി ബുദ്ധോഽസ്മി ചിദാകാശോഽസ്മി ചേതനഃ ।
ആത്മൈവ നാന്യദേവേദം പരമാത്മാഽഹമക്ഷതഃ ॥ 35.10॥
സര്‍വദോഷവിഹീനോഽസ്മി സര്‍വത്ര വിതതോഽസ്ംയഹം ।
വാചാതീതസ്വരൂപോഽസ്മി പരമാത്മാഽഹമക്ഷതഃ ॥ 35.11॥
ചിത്രാതീതം പരം ദ്വന്ദ്വം സന്തോഷഃ സമഭാവനം ।
അന്തര്‍ബഹിരനാദ്യന്തം സര്‍വഭേദവിനിര്‍ണയം ॥ 35.12॥
അഹംകാരം ബലം സര്‍വം കാമം ക്രോധം പരിഗ്രഹം ।
ബ്രഹ്മേന്ദ്രോവിഷ്ണുര്‍വരുണോ ഭാവാഭാവവിനിശ്ചയഃ ॥ 35.13॥
ജീവസത്താ ജഗത്സത്താ മായാസത്താ ന കിഞ്ചന ।
ഗുരുശിഷ്യാദിഭേദം ച കാര്യാകാര്യവിനിശ്ചയഃ ॥ 35.14॥
ത്വം ബ്രഹ്മാസീതി വക്താ ച അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി സംഭവഃ ।
സര്‍വവേദാന്തവിജ്ഞാനം സര്‍വാംനായവിചാരണം ॥ 35.15॥
ഇദം പദാര്‍ഥസദ്ഭാവമഹം രൂപേണ സംഭവം ।
വേദവേദാന്തസിദ്ധാന്തജഗദ്ഭേദം ന വിദ്യതേ ॥ 35.16॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സര്‍വമിത്യേവ നാസ്തി ഹി ।
കേവലം ബ്രഹ്മശാന്താത്മാ അഹമേവ നിരന്തരം ॥ 35.17॥
ശുഭാശുഭവിഭേദം ച ദോഷാദോഷം ച മേ ന ഹി ।
ചിത്തസത്താ ജഗത്സത്താ ബുദ്ധിവൃത്തിവിജൃംഭണം ॥ 35.18॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വദാ നാന്യത് സത്യം സത്യം നിജം പദം ।
ആത്മാകാരമിദം ദ്വൈതം മിഥ്യൈവ ന പരഃ പുമാന്‍ ॥ 35.19॥
സച്ചിദാനന്ദമാത്രോഽഹം സര്‍വം കേവലമവ്യയം ।
ബ്രഹ്മാ വിഷ്ണുശ്ച രുദ്രശ്ച ഈശ്വരശ്ച സദാശിവഃ ॥ 35.20॥
മനോ ജഗദഹം ഭേദം ചിത്തവൃത്തിജഗദ്ഭയം ।
സര്‍വാനന്ദമഹാനന്ദമാത്മാനന്ദമനന്തകം ॥ 35.21॥
അത്യന്തസ്വല്‍പമല്‍പം വാ പ്രപഞ്ചം നാസ്തി കിഞ്ചന ।
പ്രപഞ്ചമിതി ശബ്ദോ വാ സ്മരണം വാ ന വിദ്യതേ ॥ 35.22॥
അന്തരസ്ഥപ്രപഞ്ചം വാ ക്വചിന്നാസ്തി ക്വചിദ്ബഹിഃ ।
യത് കിഞ്ചിദേവം തൂഷ്ണീം വാ യച്ച കിഞ്ചിത് സദാ ക്വ വാ ॥ 35.23॥
യേന കേന യദാ കിഞ്ചിദ്യസ്യ കസ്യ ന കിഞ്ചന ।
ശുദ്ധം മലിനരൂപം വാ ബ്രഹ്മവാക്യമബോധകം ॥ 35.24॥
ഈദൃഷം താദൃഷം വേതി ന കിഞ്ചിത് വക്തുമര്‍ഹതി ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം സതതം ബ്രഹ്മൈവ സകലം മനഃ ॥ 35.25॥
ആനന്ദം പരമാനദം നിത്യാനന്ദം സദാഽദ്വയം ।
ചിന്‍മാത്രമേവ സതതം നാസ്തി നാസ്തി പരോഽസ്ംയഹം ॥ 35.26॥
പ്രപഞ്ചം സര്‍വദാ നാസ്തി പ്രപഞ്ചം ചിത്രമേവ ച ।
ചിത്തമേവ ഹി സംസാരം നാന്യത് സംസാരമേവ ഹി ॥ 35.27॥
മന ഏവ ഹി സംസാരോ ദേഹോഽഹമിതി രൂപകം ।
സങ്കല്‍പമേവ സംസാരം തന്നാശേഽസൌ വിനശ്യതി ॥ 35.28॥
സങ്കല്‍പമേവ ജനനം തന്നാശേഽസൌ വിനശ്യതി ।
സങ്കല്‍പമേവ ദാരിദ്ര്യം തന്നാശേഽസൌ വിനശ്യതി ॥ 35.29॥
സങ്കല്‍പമേവ മനനം തന്നാശേഽസൌ വിനശ്യതി ।
ആത്മൈവ നാന്യദേവേദം പരമാത്മാഽഹമക്ഷതഃ ॥ 35.30॥
നിത്യമാത്മമയം ബോധമഹമേവ സദാ മഹാന്‍ ।
ആത്മൈവ നാന്യദേവേദം പരമാത്മാഽഹമക്ഷതഃ ॥ 35.31॥
ഇത്യേവം ഭാവയേന്നിത്യം ക്ഷിപ്രം മുക്തോ ഭവിഷ്യതി ।
ത്വമേവ ബ്രഹ്മരൂപോഽസി ത്വമേവ ബ്രഹ്മവിഗ്രഹഃ ॥ 35.32॥
ഏവം ച പരമാനന്ദം ധ്യാത്വാ ധ്യാത്വാ സുഖീഭവ ।
സുഖമാത്രം ജഗത് സര്‍വം പ്രിയമാത്രം പ്രപഞ്ചകം ॥ 35.33॥
ജഡമാത്രമയം ലോകം ബ്രഹ്മമാത്രമയം സദാ ।
ബ്രഹ്മൈവ നാന്യദേവേദം പരമാത്മാഽഹമവ്യയഃ ॥ 35.34॥
ഏക ഏവ സദാ ഏഷ ഏക ഏവ നിരന്തരം ।
ഏക ഏവ പരം ബ്രഹ്മ ഏക ഏവ ചിദവ്യയഃ ॥ 35.35॥
ഏക ഏവ ഗുണാതീത ഏക ഏവ സുഖാവഹഃ ।
ഏക ഏവ മഹാനാത്മാ ഏക ഏവ നിരന്തരം ॥ 35.36॥
ഏക ഏവ ചിദാകാര ഏക ഏവാത്മനിര്‍ണയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ നാന്യദേവേദം പരമാത്മാഽഹമക്ഷതഃ ॥ 35.37॥
പരമാത്മാഹമന്യന്ന പരമാനന്ദമന്ദിരം ।
ഇത്യേവം ഭാവയന്നിത്യം സദാ ചിന്‍മയ ഏവ ഹി ॥ 35.38॥
സൂതഃ -
വിരിഞ്ചിവഞ്ചനാതതപ്രപഞ്ചപഞ്ചബാണഭിത്
സുകാഞ്ചനാദ്രിധാരിണം കുലുഞ്ചനാം പതിം ഭജേ ।
അകിഞ്ചനേഽപി സിഞ്ചകേ ജലേന ലിങ്ഗമസ്തകേ
വിമുഞ്ചതി ക്ഷണാദഘം ന കിഞ്ചിദത്ര ശിഷ്യതേ ॥ 35.39॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മഭാവനോപദേശപ്രകരണം നാമ പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
36 ॥ ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശൃണു വക്ഷ്യാമി വിപ്രേന്ദ്ര സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ നിര്‍ണയം ।
യസ്യ ശ്രവണമാത്രേണ സദ്യോ മുക്തിമവാപ്നുയാത് ॥ 36.1॥
ഇദമേവ സദാ നാസ്തി ഹ്യഹമേവ ഹി കേവലം ।
ആത്മൈവ സര്‍വദാ നാസ്തി ആത്മൈവ സുഖലക്ഷണം ॥ 36.2॥
ആത്മൈവ പരമം തത്ത്വമാത്മൈവ ജഗതാം ഗണഃ ।
ആത്മൈവ ഗഗനാകാരമാത്മൈവ ച നിരന്തരം ॥ 36.3॥
ആത്മൈവ സത്യം ബ്രഹ്മൈവ ആത്മൈവ ഗുരുലക്ഷണം ।
ആത്മൈവ ചിന്‍മയം നിത്യമാത്മൈവാക്ഷരമവ്യയം ॥ 36.4॥
ആത്മൈവ സിദ്ധരൂപം വാ ആത്മൈവാത്മാ ന സംശയഃ ।
ആത്മൈവജഗദാകാരം ആത്മൈവാത്മാ സ്വയം സ്വയം ॥ 36.5॥
ആത്മൈവ ശാന്തികലനമാത്മൈവ മനസാ വിയത് ।
ആത്മൈവ സര്‍വം യത് കിഞ്ചിദാത്മൈവ പരമം പദം ॥ 36.6॥
ആത്മൈവ ഭുവനാകാരമാത്മൈവ പ്രിയമവ്യയം ।
ആത്മൈവാന്യന്ന ച ക്വാപി ആത്മൈവാന്യം മനോമയം ॥ 36.7॥
ആത്മൈവ സര്‍വവിജ്ഞാനമാത്മൈവ പരമം ധനം ।
ആത്മൈവ ഭൂതരൂപം വാ ആത്മൈവ ഭ്രമണം മഹത് ॥ 36.8॥
ആത്മൈവ നിത്യശുദ്ധം വാ ആത്മൈവ ഗുരുരാത്മനഃ ।
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനഃ ശിഷ്യ ആത്മൈവ ലയമാത്മനി ॥ 36.9॥
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ധ്യാനമാത്മൈവ ഗതിരാത്മനഃ ।
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ഹോമ ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ജപഃ ॥ 36.10॥
ആത്മൈവ തൃപ്തിരാത്മൈവ ആത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ മൂലമാത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ വ്രതം ॥ 36.11॥
ആത്മജ്ഞാനം വ്രതം നിത്യമാത്മജ്ഞാനം പരം സുഖം ।
ആത്മജ്ഞാനം പരാനന്ദമാത്മജ്ഞാനം പരായണം ॥ 36.12॥
ആത്മജ്ഞാനം പരം ബ്രഹ്മ ആത്മജ്ഞാനം മഹാവ്രതം ।
ആത്മജ്ഞാനം സ്വയം വേദ്യമാത്മജ്ഞാനം മഹാധനം ॥ 36.13॥
ആത്മജ്ഞാനം പരം ബ്രഹ്മ ആത്മജ്ഞാനം മഹത് സുഖം ।
ആത്മജ്ഞാനം മഹാനാത്മാ ആത്മജ്ഞാനം ജനാസ്പദം ॥ 36.14॥
ആത്മജ്ഞാനം മഹാതീര്‍ഥമാത്മജ്ഞാനം ജയപ്രദം ।
ആത്മജ്ഞാനം പരം ബ്രഹ്മ ആത്മജ്ഞാനം ചരാചരം ॥ 36.15॥
ആത്മജ്ഞാനം പരം ശാസ്ത്രമാത്മജ്ഞാനമനൂപമം ।
ആത്മജ്ഞാനം പരോ യോഗ ആത്മജ്ഞാനം പരാ ഗതിഃ ॥ 36.16॥
ആത്മജ്ഞാനം പരം ബ്രഹ്മ ഇത്യേവം ദൃഢനിശ്ചയഃ ।
ആത്മജ്ഞാനം മനോനാശഃ ആത്മജ്ഞാനം പരോ ഗുരുഃ ॥ 36.17॥
ആത്മജ്ഞാനം ചിത്തനാശഃ ആത്മജ്ഞാനം വിമുക്തിദം ।
ആത്മജ്ഞാനം ഭയനാശമാത്മജ്ഞാനം സുഖാവഹം ॥ 36.18॥
ആത്മജ്ഞാനം മഹാതേജ ആത്മജ്ഞാനം മഹാശുഭം ।
ആത്മജ്ഞാനം സതാം രൂപമാത്മജ്ഞാനം സതാം പ്രിയം ॥ 36.19॥
ആത്മജ്ഞാനം സതാം മോക്ഷമാത്മജ്ഞാനം വിവേകജം ।
ആത്മജ്ഞാനം പരോ ധര്‍മ ആത്മജ്ഞാനം സദാ ജപഃ ॥ 36.20॥
ആത്മജ്ഞാനസ്യ സദൃശമാത്മവിജ്ഞാനമേവ ഹി ।
ആത്മജ്ഞാനേന സദൃശം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി ॥ 36.21॥
ആത്മജ്ഞാനം പരോ മന്ത്ര ആത്മജ്ഞാനം പരം തപഃ ।
ആത്മജ്ഞാനം ഹരിഃ സാക്ഷാദാത്മജ്ഞാനം ശിവഃ പരഃ ॥ 36.22॥
ആത്മജ്ഞാനം പരോ ധാതാ ആത്മജ്ഞാനം സ്വസമ്മതം ।
ആത്മജ്ഞാനം സ്വയം പുണ്യമാത്മജ്ഞാനം വിശോധനം ॥ 36.23॥
ആത്മജ്ഞാനം മഹാതീര്‍ഥമാത്മജ്ഞാനം ശമാദികം ।
ആത്മജ്ഞാനം പ്രിയം മന്ത്രമാത്മജ്ഞാനം സ്വപാവനം ॥ 36.24॥
ആത്മജ്ഞാനം ച കിന്നാമ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മേതി വിശ്വാസമാത്മജ്ഞാനം മഹോദയം ॥ 36.25॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നിത്യോഽസ്മി സിദ്ധോഽസ്മീതി വിഭാവനം ।
ആനന്ദോഽഹം പരാനന്ദം ശുദ്ധോഽഹം നിത്യമവ്യയഃ ॥ 36.26॥
ചിദാകാശസ്വരൂപോഽസ്മി സച്ചിദാനന്ദശാശ്വതം ।
നിര്‍വികാരോഽസ്മി ശാന്തോഽഹം സര്‍വതോഽഹം നിരന്തരഃ ॥ 36.27॥
സര്‍വദാ സുഖരൂപോഽസ്മി സര്‍വദോഷവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വസങ്കല്‍പഹീനോഽസ്മി സര്‍വദാ സ്വയമസ്ംയഹം ॥ 36.28॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേത്യനുഭവം വിനാ ശബ്ദം പഠ സ്വയം ।
കോട്യശ്വമേധേ യത് പുണ്യം ക്ഷണാത് തത്പുണ്യമാപ്നുയാത് ॥ 36.29॥
അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ മേരുദാനഫലം ലഭേത് ।
ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്ഥിത്വാ സര്‍വഭൂദാനമപ്യണു ॥ 36.30॥
ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്ഥിത്വാ കോടിശോ ദാനമപ്യണു ।
ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്ഥിത്വാ സര്‍വാനന്ദം തൃണായതേ ॥ 36.31॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമിത്യേവ ഭാവിതസ്യ ഫലം സ്വയം ।
ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി സ്ഥിത്വാ സമാനം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 36.32॥
തസ്മാത് സ്വപ്നേഽപി നിത്യം ച സര്‍വം സന്ത്യജ്യ യത്നതഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ അഹമേവ ഗതിര്‍മമ ॥ 36.33॥
അഹമേവ സദാ നാന്യദഹമേവ സദാ ഗുരുഃ ।
അഹമേവ പരോ ഹ്യാത്മാ അഹമേവ ന ചാപരഃ ॥ 36.34॥
അഹമേവ ഗുരുഃ ശിഷ്യഃ അഹമേവേതി നിശ്ചിനു ।
ഇദമിത്യേവ നിര്‍ദേശഃ പരിച്ഛിന്നോ ജഗന്ന ഹി ॥ 36.35॥
ന ഭൂമിര്‍ന ജലം നാഗ്നിര്‍ന വായുര്‍ന ച ഖം തഥാ ।
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് നാന്യത് കിഞ്ചന വിദ്യതേ ॥ 36.36॥
ഇത്യേവം ഭാവനപരോ ദേഹമുക്തഃ സുഖീഭവ ।
അഹമാത്മാ ഇദം നാസ്തി സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രതഃ ॥ 36.37॥
അഹമേവ ഹി പൂര്‍ണാത്മാ ആനന്ദാബ്ധിരനാമയഃ ।
ഇദമേവ സദാ നാസ്തി ജഡത്വാദസദേവ ഹി ।
ഇദം ബ്രഹ്മ സദാ ബ്രഹ്മ ഇദം നേതി സുഖീ ഭവ ॥ 36.38॥
തുരങ്ഗശൃങ്ഗസന്നിഭാ ശ്രുതിപരോചനാ ???
വിശേഷകാമവാസനാ വിനിശ്ചിതാത്മവൃത്തിതഃ ।
നരാഃ സുരാ മുനീശ്വരാ അസങ്ഗസങ്ഗമപ്യുമാ-
പതിം ??? ന തേ ഭജന്തി കേചന ??? ॥ 36.39॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ബ്രഹ്മഭാവനോപദേശപ്രകരണം നാമ ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
37 ॥ സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
നിദാഘ ശൃണു വക്ഷ്യാമി രഹസ്യം പരമദ്ഭുതം ।
ശ്ലോകൈകശ്രവണേനൈവ സദ്യോ മോക്ഷമവാപ്നുയാത് ॥ 37.1॥
ഇദം ദൃഷ്ടം പരം ബ്രഹ്മ ദൃശ്യവദ്ഭാതി ചിത്തതഃ ।
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് നാന്യത് കിഞ്ചിന്ന വിദ്യതേ ॥ 37.2॥
ഇദമേവ ഹി നാസ്ത്യേവ അയമിത്യപി നാസ്തി ഹി ।
ഏക ഏവാപ്യണുര്‍വാപി നാസ്തി നാസ്തി ന സംശയഃ ॥ 37.3॥
വ്യവഹാരമിദം ക്വാപി വാര്‍താമാത്രമപി ക്വ വാ ।
ബന്ധരൂപം ബന്ധവാര്‍താ ബന്ധകാര്യം പരം ച വാ ॥ 37.4॥
സന്‍മാത്രകാര്യം സന്‍മാത്രമഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ।
ദുഃഖം സുഖം വാ ബോധോ വാ സാധകം സാധ്യനിര്‍ണയഃ ॥ 37.5॥
ആത്മേതി പരമാത്മേതി ജീവാത്മേതി പൃഥങ് ന ഹി ।
ദേഹോഽഹമിതി മൂര്‍തോഽഹം ജ്ഞാനവിജ്ഞാനവാനഹം ॥ 37.6॥
കാര്യകാരണരൂപോഽഹമന്തഃകരണകാര്യകം ।
ഏകമിത്യേകമാത്രം വാ നാസ്തി നാസ്തീതി ഭാവയ ॥ 37.7॥
സര്‍വസങ്കല്‍പമാത്രേതി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി വാ ജഗത് ।
തത്ത്വജ്ഞാനം പരം ബ്രഹ്മ ഓങ്കാരാര്‍ഥം സുഖം ജപം ॥ 37.8॥
ദ്വൈതാദ്വൈതം സദാദ്വൈതം തഥാ മാനാവമാനകം ।
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് നാന്യത് കിഞ്ചിന്ന വിദ്യതേ ॥ 37.9॥
ആത്മാനന്ദമഹം ബ്രഹ്മ പ്രജ്ഞാനം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ।
ഇദം രൂപമഹം രൂപം പ്രിയാപ്രിയവിചാരണം ॥ 37.10॥
യദ്യത് സംഭാവ്യതേ ലോകേ യദ്യത് സാധനകല്‍പനം ।
യദ്യന്തരഹിതം ബ്രഹ്മഭാവനം ചിത്തനിര്‍മിതം ॥ 37.11॥
സ്ഥൂലദേഹോഽഹമേവാത്ര സൂക്ഷ്മദേഹോഽഹമേവ ഹി ।
ബുദ്ധേര്‍ഭേദം മനോഭേദം അഹംകാരം ജഡം ച തത് ॥ 37.12॥
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് നാന്യത് കിഞ്ചിന്ന വിദ്യതേ ।
ശ്രവണം മനനം ചൈവ സാക്ഷാത്കാരവിചാരണം ॥ 37.13॥
ആത്മൈവാഹം പരം ചൈവ നാഹം മോഹമയം സ്വയം ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേദം ബ്രഹ്മൈവ പരമം പദം ॥ 37.14॥
ബ്രഹ്മൈവ കാരണം കാര്യം ബ്രഹ്മൈവ ജഗതാം ജയഃ ।
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വം ചൈതന്യം ബ്രഹ്മൈവ മനസായതേ ॥ 37.15॥
ബ്രഹ്മൈവ ജീവവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ ച ഹരീയതേ ।
ബ്രഹ്മൈവ ശിവവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മൈവ പ്രിയമാത്മനഃ ॥ 37.16॥
ബ്രഹ്മൈവ ശാന്തിവദ്ഭാതി ബ്രഹ്മണോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ।
നാഹം ന ചായം നൈവാന്യന്നോത്പന്നം ന പരാത് പരം ॥ 37.17॥
ന ചേദം ന ച ശാസ്ത്രാര്‍ഥം ന മീമാംസം ന ചോദ്ഭവം ।
ന ലക്ഷണം ന വേദാദി നാപി ചിത്തം ന മേ മനഃ ॥ 37.18॥
ന മേ നായം നേദമിദം ന ബുദ്ധിനിശ്ചയം സദാ ।
കദാചിദപി നാസ്ത്യേവ സത്യം സത്യം ന കിഞ്ചന ॥ 37.19॥
നൈകമാത്രം ന ചായം വാ നാന്തരം ന ബഹിര്‍ന ഹി ।
ഈഷണ്‍മാത്രം ച ന ദ്വൈതം ന ജന്യം ന ച ദൃശ്യകം ॥ 37.20॥
ന ഭാവനം ന സ്മരണം ന വിസ്മരണമണ്വപി ।
ന കാലദേശകലനം ന സങ്കല്‍പം ന വേദനം ॥ 37.21॥
ന വിജ്ഞാനം ന ദേഹാന്യം ന വേദോഽഹം ന സംസൃതിഃ ।
ന മേ ദുഃഖം ന മേ മോക്ഷം ന ഗതിര്‍ന ച ദുര്‍ഗതിഃ ॥ 37.22॥
നാത്മാ നാഹം ന ജീവോഽഹം ന കൂടസ്ഥോ ന ജായതേ ।
ന ദേഹോഽഹം ന ച ശ്രോത്രം ന ത്വഗിന്ദ്രിയദേവതാ ॥ 37.23॥
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് സര്‍വം നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ।
അഖണ്ഡാകാരരൂപത്വാത് സര്‍വം നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 37.24॥
ഹുംകാരസ്യാവകാശോ വാ ഹുംകാരജനനം ച വാ ।
നാസ്ത്യേവ നാസ്തി നാസ്ത്യേവ നാസ്തി നാസ്തി കദാചന ॥ 37.25॥
അന്യത് പദാര്‍ഥമല്‍പം വാ അന്യദേവാന്യഭാഷണം ।
ആത്മനോഽന്യദസത്യം വാ സത്യം വാ ഭ്രാന്തിരേവ ച ॥ 37.26॥
നാസ്ത്യേവ നാസ്തി നാസ്ത്യേവ നാസ്തി ശബ്ദോഽപി നാസ്തി ഹി ।
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് സര്‍വം നാസ്ത്യേവ സര്‍വദാ ॥ 37.27॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹോ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംശയഃ ।
വാക്യം ച വാചകം സര്‍വം വക്താ ച ത്രിപുടീദ്വയം ॥ 37.28॥
ജ്ഞാതാ ജ്ഞാനം ജ്ഞേയഭേദം മാതൃമാനമിതി പ്രിയം ।
യദ്യച്ഛാസ്ത്രേഷു നിര്‍ണീതം യദ്യദ്വേദേഷു നിശ്ചിതം ॥ 37.29॥
പരാപരമതീതം ച അതീതോഽഹമവേദനം ।
ഗുരുര്‍ഗുരൂപദേശശ്ച ഗുരും വക്ഷ്യേ ന കസ്യചിത് ॥ 37.30॥
ഗുരുരൂപാ ഗുരുശ്രദ്ധാ സദാ നാസ്തി ഗുരുഃ സ്വയം ।
ആത്മൈവ ഗുരുരാത്മൈവ അന്യാഭാവാന്ന സംശയഃ ॥ 37.31॥
ആത്മനഃ ശുഭമാത്മൈവ അന്യാഭാവാന്ന സംശയഃ ।
ആത്മനോ മോഹമാത്മൈവ ആത്മനോഽസ്തി ന കിഞ്ചന ॥ 37.32॥
ആത്മനഃ സുഖമാത്മൈവ അന്യന്നാസ്തി ന സംശയഃ ।
ആത്മന്യേവാത്മനഃ ശക്തിഃ ആത്മന്യേവാത്മനഃ പ്രിയം ॥ 37.33॥
ആത്മന്യേവാത്മനഃ സ്നാനം ആത്മന്യേവാത്മനോ രതിഃ ।
ആത്മജ്ഞാനം പരം ശ്രേയഃ ആത്മജ്ഞാനം സുദുര്ലഭം ॥ 37.34॥
ആത്മജ്ഞാനം പരം ബ്രഹ്മ ആത്മജ്ഞാനം സുഖാത് സുഖം ।
ആത്മജ്ഞാനാത് പരം നാസ്തി ആത്മജ്ഞാനാത് സ്മൃതിര്‍ന ഹി ॥ 37.35॥
ബ്രഹ്മൈവാത്മാ ന സന്ദേഹ ആത്മൈവ ബ്രഹ്മണഃ സ്വയം ।
സ്വയമേവ ഹി സര്‍വത്ര സ്വയമേവ ഹി ചിന്‍മയഃ ॥ 37.36॥
സ്വയമേവ ചിദാകാശഃ സ്വയമേവ നിരന്തരം ।
സ്വയമേവ ച നാനാത്മാ സ്വയമേവ ച നാപരഃ ॥ 37.37॥
സ്വയമേവ ഗുണാതീതഃ സ്വയമേവ മഹത് സുഖം ।
സ്വയമേവ ഹി ശാന്താത്മാ സ്വയമേവ ഹി നിഷ്കലഃ ॥ 37.38॥
സ്വയമേവ ചിദാനന്ദഃ സ്വയമേവ മഹത്പ്രഭുഃ ।
സ്വയമേവ സദാ സാക്ഷീ സ്വയമേവ സദാശിവഃ ॥ 37.39॥
സ്വയമേവ ഹരിഃ സാക്ഷാത് സ്വയമേവ പ്രജാപതിഃ ।
സ്വയമേവ പരം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മ ഏവ സ്വയം സദാ ॥ 37.40॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ സ്വയം ബ്രഹ്മ സ്വയം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
ദൃഢനിശ്ചയമേവ ത്വം സര്‍വഥാ കുരു സര്‍വദാ ॥ 37.41॥
വിചാരയന്‍ സ്വയം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മമാത്രം സ്വയം ഭവേത് ।
ഏതദേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.42॥
ഏഷ ഏവ പരോ മോക്ഷ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ഏഷ ഏവ കൃതാര്‍ഥോ ഹി ഏഷ ഏവ സുഖം സദാ ॥ 37.43॥
ഏതദേവ സദാ ജ്ഞാനം സ്വയം ബ്രഹ്മ സ്വയം മഹത് ।
അഹം ബ്രഹ്മ ഏതദേവ സദാ ജ്ഞാനം സ്വയം മഹത് ॥ 37.44॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഏതദേവ സ്വഭാവം സതതം നിജം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ഏതദേവ സദാ നിത്യം സ്വയം സദാ ॥ 37.45॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഏതദേവ ബന്ധനാശം ന സംശയഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മ ഏതദേവ സര്‍വസിദ്ധാന്തനിശ്ചയം ॥ 37.46॥
ഏഷ വേദാന്തസിദ്ധാന്ത അഹം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
സര്‍വോപനിഷദാമര്‍ഥഃ സര്‍വാനന്ദമയം ജഗത് ॥ 37.47॥
മഹാവാക്യസ്യ സിദ്ധാന്ത അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
സാക്ഷാച്ഛിവസ്യ സിദ്ധാന്ത അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.48॥
നാരായണസ്യ സിദ്ധാന്ത അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ചതുര്‍മുഖസ്യ സിദ്ധാന്ത അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.49॥
ഋഷീണാം ഹൃദയം ഹ്യേതത് ദേവാനാമുപദേശകം ।
സര്‍വദേശികസിദ്ധാന്ത അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.50॥
യച്ച യാവച്ച ഭൂതാനാം മഹോപദേശ ഏവ തത് ।
അഹം ബ്രഹ്മ മഹാമോക്ഷം പരം ചൈതദഹം സ്വയം ॥ 37.51॥
അഹം ചാനുഭവം ചൈതന്‍മഹാഗോപ്യമിദം ച തത് ।
അഹം ബ്രഹ്മ ഏതദേവ സദാ ജ്ഞാനം സ്വയം മഹത് ॥ 37.52॥
മഹാപ്രകാശമേവൈതത് അഹം ബ്രഹ്മ ഏവ തത് ।
ഏതദേവ മഹാമന്ത്രം ഏതദേവ മഹാജപഃ ॥ 37.53॥
ഏതദേവ മഹാസ്നാനമഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ഏതദേവ മഹാതീര്‍ഥമഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.54॥
ഏതദേവ മഹാഗങ്ഗാ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ഏഷ ഏവ പരോ ധര്‍മ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.55॥
ഏഷ ഏവ മഹാകാശ അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ।
ഏതദേവ ഹി വിജ്ഞാനമഹം ബ്രഹ്മാസ്മി കേവലം ।
സര്‍വസിദ്ധാന്തമേവൈതദഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 37.56॥
സവ്യാസവ്യതയാദ്യവജ്ഞഹൃദയാ ഗോപോദഹാര്യഃ സ്രിയഃ
പശ്യന്ത്യംബുജമിത്രമണ്ഡലഗതം ശംഭും ഹിരണ്യാത്മകം ।
സര്‍വത്ര പ്രസൃതൈഃ കരൈര്‍ജഗദിദം പുഷ്ണാതി മുഷ്ണന്‍ ധനൈഃ
ഘൃഷ്ടം ചൌഷധിജാലമംബുനികരൈര്‍വിശ്വോത്ഥധൂതം ഹരഃ ॥ 37.57॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സര്‍വസിദ്ധാന്തപ്രകരണം നാമ സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
38 ॥ അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
വക്ഷ്യേ അത്യദ്ഭുതം വ്യക്തം സച്ചിദാനന്ദമാത്രകം ।
സര്‍വപ്രപഞ്ചശൂന്യത്വം സര്‍വമാത്മേതി നിശ്ചിതം ॥ 38.1॥
ആത്മരൂപപ്രപഞ്ചം വാ ആത്മരൂപപ്രപഞ്ചകം ।
സര്‍വപ്രപഞ്ചം നാസ്ത്യേവ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിതം ॥ 38.2॥
നിത്യാനുഭവമാനന്ദം നിത്യം ബ്രഹ്മേതി ഭാവനം ।
ചിത്തരൂപപ്രപഞ്ചം വാ ചിത്തസംസാരമേവ വാ ॥ 38.3॥
ഇദമസ്തീതി സത്താത്വമഹമസ്തീതി വാ ജഗത് ।
സ്വാന്തഃകരണദോഷം വാ സ്വാന്തഃകരണകാര്യകം ॥ 38.4॥
സ്വസ്യ ജീവഭ്രമഃ കശ്ചിത് സ്വസ്യ നാശം സ്വജന്‍മനാ ।
ഈശ്വരഃ കശ്ചിദസ്തീതി ജീവോഽഹമിതി വൈ ജഗത് ॥ 38.5॥
മായാ സത്താ മഹാ സത്താ ചിത്തസത്താ ജഗന്‍മയം ।
യദ്യച്ച ദൃശ്യതേ ശാസ്ത്രൈര്യദ്യദ്വേദേ ച ഭാഷണം ॥ 38.6॥
ഏകമിത്യേവ നിര്‍ദേശം ദ്വൈതമിത്യേവ ഭാഷണം ।
ശിവോഽസ്മീതി ഭ്രമഃ കശ്ചിത് ബ്രഹ്മാസ്മീതി വിഭ്രമഃ ॥ 38.7॥
വിഷ്ണുരസ്മീതി വിഭ്രാന്തിര്‍ജഗദസ്തീതി വിഭ്രമഃ ।var was ജഗദസ്മീതി
ഈഷദസ്തീതി വാ ഭേദം ഈഷദസ്തീതി വാ ദ്വയം ॥ 38.8॥
സര്‍വമസ്തീതി നാസ്തീതി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ।
ആത്മധ്യാനപ്രപഞ്ചം വാ സ്മരണാദിപ്രപഞ്ചകം ॥ 38.9॥
ദുഃഖരൂപപ്രപഞ്ചം വാ സുഖരൂപപ്രപഞ്ചകം ।
ദ്വൈതാദ്വൈതപ്രപഞ്ചം വാ സത്യാസത്യപ്രപഞ്ചകം ॥ 38.10॥
ജാഗ്രത്പ്രപഞ്ചമേവാപി തഥാ സ്വപ്നപ്രപഞ്ചകം ।
സുപ്തിജ്ഞാനപ്രപഞ്ചം വാ തുര്യജ്ഞാനപ്രപഞ്ചകം ॥ 38.11॥
വേദജ്ഞാനപ്രപഞ്ചം വാ ശാസ്ത്രജ്ഞാനപ്രപഞ്ചകം ।
പാപബുദ്ധിപ്രപഞ്ചം വാ പുണ്യഭേദപ്രപഞ്ചകം ॥ 38.12॥
ജ്ഞാനരൂപപ്രപഞ്ചം വാ നിര്‍ഗുണജ്ഞാനപ്രപഞ്ചകം ।
ഗുണാഗുണപ്രപഞ്ചം വാ ദോഷാദോഷവിനിര്‍ണയം ॥ 38.13॥
സത്യാസത്യവിചാരം വാ ചരാചരവിചാരണം ।
ഏക ആത്മേതി സദ്ഭാവം മുഖ്യ ആത്മേതി ഭാവനം ॥ 38.14॥
സര്‍വപ്രപഞ്ചം നാസ്ത്യേവ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ।
ദ്വൈതാദ്വൈതസമുദ്ഭേദം നാസ്തി നാസ്തീതി ഭാഷണം ॥ 38.15॥
അസത്യം ജഗദേവേതി സത്യം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ।
കാര്യരൂപം കാരണം ച നാനാഭേദവിജൃംഭണം ॥ 38.16॥
സര്‍വമന്ത്രപ്രദാതാരം ദൂരേ ദൂരം തഥാ തഥാ ।
സര്‍വം സന്ത്യജ്യ സതതം സ്വാത്മന്യേവ സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 38.17॥
മൌനഭാവം മൌനകാര്യം മൌനയോഗം മനഃപ്രിയം ।
പഞ്ചാക്ഷരോപദേഷ്ടാരം തഥാ ചാഷ്ടാക്ഷരപ്രദം ॥ 38.18॥
യദ്യദ്യദ്യദ്വേദശാസ്ത്രം യദ്യദ്ഭേദോ ഗുരോഽപി വാ ।
സര്‍വദാ സര്‍വലോകേഷു സര്‍വസങ്കല്‍പകല്‍പനം ॥ 38.19॥
സര്‍വവാക്യപ്രപഞ്ചം ഹി സര്‍വചിത്തപ്രപഞ്ചകം ।
സര്‍വാകാരവികല്‍പം ച സര്‍വകാരണകല്‍പനം ॥ 38.20॥
സര്‍വദോഷപ്രപഞ്ചം ച സുഖദുഃഖപ്രപഞ്ചകം ।
സഹാദേയമുപാദേയം ഗ്രാഹ്യം ത്യാജ്യം ച ഭാഷണം ॥ 38.21॥
വിചാര്യ ജന്‍മമരണം വാസനാചിത്തരൂപകം ।
കാമക്രോധം ലോഭമോഹം സര്‍വഡംഭം ച ഹുംകൃതിം ॥ 38.22॥
ത്രൈലോക്യസംഭവം ദ്വൈതം ബ്രഹ്മേന്ദ്രവരുണാദികം ।
ജ്ഞാനേന്ദ്രിയം ച ശബ്ദാദി ദിഗ്വായ്വര്‍കാദിദൈവതം ॥ 38.23॥
കര്‍മേന്ദ്രിയാദിസദ്ഭാവം വിഷയം ദേവതാഗണം ।
അന്തഃകരണവൃത്തിം ച വിഷയം ചാധിദൈവതം ॥ 38.24॥
ചിത്തവൃത്തിം വിഭേദം ച ബുദ്ധിവൃത്തിനിരൂപണം ।
മായാമാത്രമിദം ദ്വൈതം സദസത്താദിനിര്‍ണയം ॥ 38.25॥
കിഞ്ചിദ് ദ്വൈതം ബഹുദ്വൈതം ജീവദ്വൈതം സദാ ഹ്യസത് ।
ജഗദുത്പത്തിമോഹം ച ഗുരുശിഷ്യത്വനിര്‍ണയം ॥ 38.26॥
ഗോപനം തത്പദാര്‍ഥസ്യ ത്വമ്പദാര്‍ഥസ്യ മേലനം ।
തഥാ ചാസിപദാര്‍ഥസ്യ ഐക്യബുദ്ധ്യാനുഭാവനം ॥ 38.27॥
ഭേദേഷു ഭേദാഭേദം ച നാന്യത് കിഞ്ചിച്ച വിദ്യതേ ।
ഏതത് പ്രപഞ്ചം നാസ്ത്യേവ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയഃ ॥ 38.28॥
സര്‍വം ചൈതന്യമാത്രത്വാത് കേവലം ബ്രഹ്മ ഏവ സഃ ।
ആത്മാകാരമിദം സര്‍വമാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 38.29॥
തുര്യാതീതം ബ്രഹ്മണോഽന്യത് സത്യാസത്യം ന വിദ്യതേ ।
സര്‍വം ത്യക്ത്വാ തു സതതം സ്വാത്മന്യേവ സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 38.30॥
ചിത്തം കാലം വസ്തുഭേദം സങ്കല്‍പം ഭാവനം സ്വയം ।
സര്‍വം സംത്യജ്യ സതതം സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ ഭാവയ ॥ 38.31॥
യദ്യദ്ഭേദപരം ശാസ്ത്രം യദ്യദ് ഭേദപരം മനഃ ।
സര്‍വം സംത്യജ്യ സതതം സ്വാത്മന്യേവ സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 38.32॥
മനഃ കല്‍പിതകല്‍പം വാ ആത്മാകല്‍പനവിഭ്രമം ।
അഹംകാരപരിച്ഛേദം ദേഹോഽഹം ദേഹഭാവനാ ॥ 38.33॥
സര്‍വം സംത്യജ്യ സതതമാത്മന്യേവ സ്ഥിരോ ഭവ ।
പ്രപഞ്ചസ്യ ച സദ്ഭാവം പ്രപഞ്ചോദ്ഭവമന്യകം ॥ 38.34॥
ബന്ധസദ്ഭാവകലനം മോക്ഷസദ്ഭാവഭാഷണം ।
ദേവതാഭാവസദ്ഭാവം ദേവപൂജാവിനിര്‍ണയം ॥ 38.35॥
പഞ്ചാക്ഷരേതി യദ്ദ്വൈതമഷ്ടാക്ഷരസ്യ ദൈവതം ।
പ്രാണാദിപഞ്ചകാസ്തിത്വമുപപ്രാണാദിപഞ്ചകം ॥ 38.36॥
പൃഥിവീഭൂതഭേദം ച ഗുണാ യത് കുണ്ഠനാദികം ।
വേദാന്തശാസ്ത്രസിദ്ധാന്തം ശൈവാഗമനമേവ ച ॥ 38.37॥
ലൌകികം വാസ്തവം ദോഷം പ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തികം ।
സര്‍വം സംത്യജ്യ സതതമാത്മന്യേവ സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 38.38॥
ആത്മജ്ഞാനസുഖം ബ്രഹ്മ അനാത്മജ്ഞാനദൂഷണം ।
രേചകം പൂരകം കുംഭം ഷഡാധാരവിശോധനം ॥ 38.39॥
ദ്വൈതവൃത്തിശ്ച ദേഹോഽഹം സാക്ഷിവൃത്തിശ്ചിദംശകം ।
അഖണ്ഡാകാരവൃത്തിശ്ച അഖണ്ഡാകാരസമ്മതം ॥ 38.40॥
അനന്താനുഭവം ചാപി അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ।
ഉത്തമം മധ്യമം ചാപി തഥാ ചൈവാധമാധമം ॥ 38.41॥
ദൂഷണം ഭൂഷണം ചൈവ സര്‍വവസ്തുവിനിന്ദനം ।
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ തത്ത്വതഃ ॥ 38.42॥
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി മുഗ്ധോഽസ്മി വൃദ്ധോഽസ്മി സദസത്പരഃ ।
വൈശ്വാനരോ വിരാട് സ്ഥൂലപ്രപഞ്ചമിതി ഭാവനം ॥ 38.43॥
ആനന്ദസ്ഫാരണേനാഹം പരാപരവിവര്‍ജിതഃ ।
നിത്യാനന്ദമയം ബ്രഹ്മ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 38.44॥
ദൃഗ്രൂപം ദൃശ്യരൂപം ച മഹാസത്താസ്വരൂപകം ।
കൈവല്യം സര്‍വനിധനം സര്‍വഭൂതാന്തരം ഗതം ॥ 38.45॥
ഭൂതഭവ്യം ഭവിഷ്യച്ച വര്‍തമാനമസത് സദാ ।
കാലഭാവം ദേഹഭാവം സത്യാസത്യവിനിര്‍ണയം ॥ 38.46॥
പ്രജ്ഞാനഘന ഏവാഹം ശാന്താശാന്തം നിരഞ്ജനം ।
പ്രപഞ്ചവാര്‍താസ്മരണം ദ്വൈതാദ്വൈതവിഭാവനം ॥ 38.47॥
ശിവാഗമസമാചാരം വേദാന്തശ്രവണം പദം ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി ചിന്‍മാത്രോഽസ്മി സദാശിവഃ ॥ 38.48॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി സന്ത്യജ്യ സ്വാത്മന്യേവ സ്ഥിരോ ഭവ ।
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹ ഇദം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 38.49॥
സ്ഥൂലദേഹം സൂക്ഷ്മദേഹം കാരണം ദേഹമേവ ച ।
ഏവം ജ്ഞാതും ച സതതം ബ്രഹ്മൈവേദം ക്ഷണേ ക്ഷണേ ॥ 38.50॥
ശിവോ ഹ്യാത്മാ ശിവോ ജീവഃ ശിവോ ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
ഏതത് പ്രകരണം യസ്തു സകൃദ്വാ സര്‍വദാപി വാ ॥ 38.51॥
പഠേദ്വാ ശൃണുയാദ്വാപി സ ച മുക്തോ ന സംശയഃ ।
നിമിഷം നിമിഷാര്‍ധം വാ ശ്രുത്വൈതബ്രഹ്മഭാഗ്ഭവേത് ॥ 38.52॥
ലോകാലോകജഗത്സ്ഥിതിപ്രവിലയപ്രോദ്ഭാവസത്താത്മികാ
ഭീതിഃ ശങ്കരനാമരൂപമസ്കൃദ്വ്യാകുര്‍വതേ കേവലം ।
സത്യാസത്യനിരങ്കുശശ്രുതിവചോവീചീഭിരാമൃശ്യതേ
യസ്ത്വേതത് സദിതീവ തത്ത്വവചനൈര്‍മീമാംസ്യതേഽയം ശിവഃ ॥ 38.53॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
പ്രപഞ്ചശൂന്യത്വപ്രകരണം നാമ അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
39 ॥ ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
പരം ബ്രഹ്മ പ്രവക്ഷ്യാമി നിര്‍വികല്‍പം നിരാമയം ।
തദേവാഹം ന സന്ദേഹഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 39.1॥
ചിന്‍മാത്രമമലം ശാന്തം സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹം ।
ആനന്ദം പരമാനന്ദം നിര്‍വികല്‍പം നിരഞ്ജനം ॥ 39.2॥
ഗുണാതീതം ജനാതീതമവസ്ഥാതീതമവ്യയം ।
ഏവം ഭാവയ ചൈതന്യമഹം ബ്രഹ്മാസ്മി സോഽസ്ംയഹം ॥ 39.3॥
സര്‍വാതീതസ്വരൂപോഽസ്മി സര്‍വശബ്ദാര്‍ഥവര്‍ജിതഃ ।
സത്യോഽഹം സര്‍വഹന്താഹം ശുദ്ധോഽഹം പരമോഽസ്ംയഹം ॥ 39.4॥
അജോഽഹം ശാന്തരൂപോഽഹം അശരീരോഽഹമാന്തരഃ ।
സര്‍വഹീനോഽഹമേവാഹം സ്വയമേവ സ്വയം മഹഃ ॥ 39.5॥
ആത്മൈവാഹം പരാത്മാഹം ബ്രഹ്മൈവാഹം ശിവോഽസ്ംയഹം ।
ചിത്തഹീനസ്വരൂപോഽഹം ബുദ്ധിഹീനോഽഹമസ്ംയഹം ॥ 39.6॥
വ്യാപകോഽഹമഹം സാക്ഷീ ബ്രഹ്മാഹമിതി നിശ്ചയഃ ।
നിഷ്പ്രപഞ്ചഗജാരൂഢോ നിഷ്പ്രപഞ്ചാശ്വവാഹനഃ ॥ 39.7॥
നിഷ്പ്രപഞ്ചമഹാരാജ്യോ നിഷ്പ്രപഞ്ചായുധാദിമാന്‍ ।
നിഷ്പ്രപഞ്ചമഹാവേദോ നിഷ്പ്രപഞ്ചാത്മഭാവനഃ ॥ 39.8॥
നിഷ്പ്രപഞ്ചമഹാനിദ്രോ നിഷ്പ്രപഞ്ചസ്വഭാവകഃ ।
നിഷ്പ്രപഞ്ചസ്തു ജീവാത്മാ നിഷ്പ്രപഞ്ചകലേവരഃ ॥ 39.9॥
നിഷ്പ്രപഞ്ചപരീവാരോ നിഷ്പ്രപഞ്ചോത്സവോ ഭവഃ ।
നിഷ്പ്രപഞ്ചസ്തു കല്യാണോ നിഷ്പ്രപഞ്ചസ്തു ദര്‍പണഃ ॥ 39.10॥
നിഷ്പ്രപഞ്ചരഥാരൂഢോ നിഷ്പ്രപഞ്ചവിചാരണം ।
നിഷ്പ്രപഞ്ചഗുഹാന്തസ്ഥോ നിഷ്പ്രപഞ്ചപ്രദീപകം ॥ 39.11॥
നിഷ്പ്രപഞ്ചപ്രപൂര്‍ണാത്മാ നിഷ്പ്രപഞ്ചോഽരിമര്‍ദനഃ ।
ചിത്തമേവ പ്രപഞ്ചോ ഹി ചിത്തമേവ ജഗത്ത്രയം ॥ 39.12॥
ചിത്തമേവ മഹാമോഹശ്ചിത്തമേവ ഹി സംസൃതിഃ ।
ചിത്തമേവ മഹാപാപം ചിത്തമേവ ഹി പുണ്യകം ॥ 39.13॥
ചിത്തമേവ മഹാബന്ധശ്ചിത്തമേവ വിമോക്ഷദം ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ചിത്തം നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.14॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ദുഃഖം നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ദ്വൈതം നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.15॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ കാമഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ക്രോധഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.16॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ലോഭഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ഗ്രന്ഥിഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.17॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ സര്‍വം ബ്രഹ്മഭാവനയാ മദഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ പൂജാ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.18॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ധ്യാനം നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ സ്നാനം നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.19॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ മന്ത്രോ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ പാപം നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.20॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ പുണ്യം നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ദോഷോ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.21॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ഭ്രാന്തിഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ദൃശ്യം നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.22॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ സങ്ഗോ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ തേജോ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.23॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ പ്രജ്ഞാ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ സത്താ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.24॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ഭീതിഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ വേദഃ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.25॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ശാസ്ത്രം നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ നിദ്രാ നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.26॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ കര്‍മ നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ തുര്യം നാശമേതി ന സംശയഃ ॥ 39.27॥
ബ്രഹ്മഭാവനയാ ദ്വന്ദ്വം നാശമേതി ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മഭാവനയാ പൃച്ഛേദഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചയം ॥ 39.28॥
നിശ്ചയം ചാപി സന്ത്യജ്യ സ്വസ്വരൂപാന്തരാസനം ।
അഹം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ ചിദ്ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മമാത്രകം ॥ 39.29॥
ജ്ഞാനമേവ പരം ബ്രഹ്മ ജ്ഞാനമേവ പരം പദം ।
ദിവി ബ്രഹ്മ ദിശോ ബ്രഹ്മ മനോ ബ്രഹ്മ അഹം സ്വയം ॥ 39.30॥
കിഞ്ചിദ്ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മ തത്ത്വം തത്ത്വം ബ്രഹ്മ തദേവ ഹി ।
അജോ ബ്രഹ്മ ശുഭം ബ്രഹ്മ ആദിബ്രഹ്മ ബ്രവീമി തം ॥ 39.31॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഹവിര്‍ബ്രഹ്മ കാര്യബ്രഹ്മ ത്വഹം സദാ ।
നാദോ ബ്രഹ്മ നദം ബ്രഹ്മ തത്ത്വം ബ്രഹ്മ ച നിത്യശഃ ॥ 39.32॥
ഏതദ്ബ്രഹ്മ ശിഖാ ബ്രഹ്മ തദ്ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം ।
നിജം ബ്രഹ്മ സ്വതോ ബ്രഹ്മ നിത്യം ബ്രഹ്മ ത്വമേവ ഹി ॥ 39.33॥
സുഖം ബ്രഹ്മ പ്രിയം ബ്രഹ്മ മിത്രം ബ്രഹ്മ സദാമൃതം ।
ഗുഹ്യം ബ്രഹ്മ ഗുരുര്‍ബ്രഹ്മ ഋതം ബ്രഹ്മ പ്രകാശകം ॥ 39.34॥
സത്യം ബ്രഹ്മ സമം ബ്രഹ്മ സാരം ബ്രഹ്മ നിരഞ്ജനം ।
ഏകം ബ്രഹ്മ ഹരിര്‍ബ്രഹ്മ ശിവോ ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 39.35॥
ഇദം ബ്രഹ്മ സ്വയം ബ്രഹ്മ ലോകം ബ്രഹ്മ സദാ പരഃ ।
ആത്മബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ ആത്മബ്രഹ്മ നിരന്തരഃ ॥ 39.36॥
ഏകം ബ്രഹ്മ ചിരം ബ്രഹ്മ സര്‍വം ബ്രഹ്മാത്മകം ജഗത് ।
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മ സദ്ബ്രഹ്മ തത്പരം ബ്രഹ്മ ഏവ ഹി ॥ 39.37॥
ചിദ്ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം ബ്രഹ്മ ജ്ഞേയം ബ്രഹ്മ ന ചാപരഃ ।
അഹമേവ ഹി സദ്ബ്രഹ്മ അഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണം ॥ 39.38॥
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ ഏവം ഭാവയ സുവ്രത ।
അഹമേവ ഹി ശാസ്ത്രാര്‍ഥ ഇതി നിശ്ചിത്യ സര്‍വദാ ॥ 39.39॥
ആത്മൈവ നാന്യദ്ഭേദോഽസ്തി സര്‍വം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു ।
ആത്മൈവാഹമഹം ചാത്മാ അനാത്മാ നാസ്തി നാസ്തി ഹി ॥ 39.40॥
വിശ്വം വസ്തുതയാ വിഭാതി ഹൃദയേ മൂഢാത്മനാം ബോധതോ-
ഽപ്യജ്ഞാനം ന നിവര്‍തതേ ശ്രുതിശിരോവാര്‍താനുവൃത്ത്യാഽപി ച ।
വിശ്വേശസ്യ സമര്‍ചനേന സുമഹാലിങ്ഗാര്‍ചനാദ്ഭസ്മധൃക്
രുദ്രാക്ഷാമലധാരണേന ഭഗവദ്ധ്യാനേന ഭാത്യാത്മവത് ॥ 39.41॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സര്‍വലയപ്രകരണം നാമ ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
40 ॥ ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
സര്‍വസാരാത് സാരതരം തതഃ സാരതരാന്തരം ।
ഇദമന്തിമത്യന്തം ശൃണു പ്രകരണം മുദാ ॥ 40.1॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വമേവേദം ബ്രഹ്മൈവാന്യന്ന കിഞ്ചന ।
നിശ്ചയം ദൃഢമാശ്രിത്യ സര്‍വത്ര സുഖമാസ്വ ഹ ॥ 40.2॥
ബ്രഹ്മൈവ സര്‍വഭുവനം ഭുവനം നാമ സന്ത്യജ ।
അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിത്യ അഹം ഭാവം പരിത്യജ ॥ 40.3॥
സര്‍വമേവം ലയം യാതി സ്വയമേവ പതത്രിവത് ।
സ്വയമേവ ലയം യാതി സുപ്തഹസ്തസ്ഥപദ്മവത് ॥ 40.4॥
ന ത്വം നാഹം ന പ്രപഞ്ചഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ।
ന ഭൂതം ന ച കാര്യം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 40.5॥
ന ദൈവം ന ച കാര്യാണി ന ദേഹം നേന്ദ്രിയാണി ച ।
ന ജാഗ്രന്ന ച വാ സ്വപ്നോ ന സുഷുപ്തിര്‍ന തുര്യകം ॥ 40.6॥
ഇദം പ്രപഞ്ചം നാസ്ത്യേവ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
സര്‍വം മിഥ്യാ സദാ മിഥ്യാ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.7॥
സദാ ബ്രഹ്മ വിചാരം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
തഥാ ദ്വൈതപ്രതീതിശ്ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.8॥
സദാഹം ഭാവരൂപം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
നിത്യാനിത്യവിവേകം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.9॥
ഭാവാഭാവപ്രതീതിം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ഗുണദോഷവിഭാഗം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.10॥
കാലാകാലവിഭാഗം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
അഹം ജീവേത്യനുഭവം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.11॥
അഹം മുക്തോഽസ്ംയനുഭവം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കലനം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.12॥
സര്‍വം നാസ്തീതി വാര്‍താ ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ദേവതാന്തരസത്താകം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.13॥
ദേവതാന്തരപൂജാ ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.14॥
ബ്രഹ്മാഹമിതി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ഗുരുശിഷ്യാദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.15॥
തുല്യാതുല്യാദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
വേദശാസ്ത്രാദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.16॥
ചിത്തസത്താദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ബുദ്ധിനിശ്ചയസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.17॥
മനോവികല്‍പസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
അഹംകാരാദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.18॥
പഞ്ചഭൂതാദിസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ശബ്ദാദിസത്താസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.19॥
ദൃഗ്വാര്‍താദികസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
കര്‍മേന്ദ്രിയാദിസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.20॥
വചനാദാനസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
മുനീന്ദ്രോപേന്ദ്രസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.21॥
മനോബുദ്ധ്യാദിസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
സങ്കല്‍പാധ്യാസ ഇത്യാദി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.22॥
രുദ്രക്ഷേത്രാദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
പ്രാണാദിദശസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.23॥
മായാ വിദ്യാ ദേഹജീവാഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
സ്ഥൂലവ്യഷ്ടാദിസങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.24॥
സൂക്ഷ്മവ്യഷ്ടിസമഷ്ട്യാദി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
വ്യഷ്ട്യജ്ഞാനാദി സങ്കല്‍പം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.25॥
വിശ്വവൈശ്വാനരത്വം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
തൈജസപ്രാജ്ഞഭേദം ച സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.26॥
വാച്യാര്‍ഥം ചാപി ലക്ഷ്യാര്‍ഥം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
ജഹല്ലക്ഷണയാനൈക്യം അജഹല്ലക്ഷണാ ധ്രുവം ॥ 40.27॥
ഭാഗത്യാഗേന നിത്യൈക്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മ ഉപാധികം ।
ലക്ഷ്യം ച നിരുപാധ്യൈക്യം സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 40.28॥
ഏവമാഹുര്‍മഹാത്മാനഃ സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി കേവലം ।
സര്‍വമന്തഃ പരിത്യജ്യ അഹം ബ്രഹ്മേതി ഭാവയ ॥ 40.29॥
അസങ്കലിതകാപിലൈര്‍മധുഹരാക്ഷിപൂജ്യാംബുജ-
പ്രഭാങ്ഘ്രിജനിമോത്തമോ പരിഷിചേദ്യദിന്ദുപ്രഭം ।
തം ഡിണ്ഡീരനിഭോത്തമോത്തമ മഹാഖണ്ഡാജ്യദധ്നാ പരം
ക്ഷീരാദ്യൈരഭിഷിച്യ മുക്തിപരമാനന്ദം ലഭേ ശാംഭവം ॥ 40.30॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ചിത്തവൃത്തിനിരോധപ്രകരണം നാമ ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
41 ॥ ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
അഹം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ അഹം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മൈവ നിത്യാത്മാ അഹമേവ പരാത്പരഃ ॥ 41.1॥
ചിന്‍മാത്രോഽഹം ന സന്ദേഹ ഇതി നിശ്ചിത്യ തം ത്യജ ।
സത്യം സത്യം പുനഃ സത്യമാത്മനോഽന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 41.2॥
ശിവപാദദ്വയം സ്പൃഷ്ട്വാ വദാമീദം ന കിഞ്ചന ।
ഗുരുപാദദ്വയം സ്പൃഷ്ട്വാ വദാമീദം ന കിഞ്ചന ॥ 41.3॥
ജിഹ്വയാ പരശും തപ്തം ധാരയാമി ന സംശയഃ ।
വേദശാസ്ത്രാദികം സ്പൃഷ്ട്വാ വദാമീദം വിനിശ്ചിതം ॥ 41.4॥
നിശ്ചയാത്മന്‍ നിശ്ചയസ്ത്വം നിശ്ചയേന സുഖീ ഭവ ।
ചിന്‍മയസ്ത്വം ചിന്‍മയത്വം ചിന്‍മയാനന്ദ ഏവ ഹി ॥ 41.5॥
ബ്രഹ്മൈവ ബ്രഹ്മഭൂതാത്മാ ബ്രഹ്മൈവ ത്വം ന സംശയഃ ।
സര്‍വമുക്തം ഭഗവതാ യോഗിനാമപി ദുര്ലഭം ॥ 41.6॥
ദേവാനാം ച ഋഷീണാം ച അത്യന്തം ദുര്ലഭം സദാ ।
ഐശ്വരം പരമം ജ്ഞാനമുപദിഷ്ടം ശിവേന ഹി ॥ 41.7॥
ഏതത് ജ്ഞാനം സമാനീതം കൈലാസാച്ഛങ്കരാന്തികാത് ।
ദേവാനാം ദക്ഷിണാമൂര്‍തിര്‍ദശസാഹസ്രവത്സരാന്‍ ॥ 41.8॥
വിഘ്നേശോ ബഹുസാഹസ്രം വത്സരം ചോപദിഷ്ടവാന്‍ ।
സാക്ഷാച്ഛിവോഽപി പാര്‍വത്യൈ വത്സരം ചോപദിഷ്ടവാന്‍ ॥ 41.9॥
ക്ഷീരാബ്ധൌ ച മഹാവിഷ്ണുര്‍ബ്രഹ്മണേ ചോപദിഷ്ടവാന്‍ ।
കദാചിത്ബ്രഹ്മലോകേ തു മത്പിതുശ്ചോക്തവാനഹം ॥ 41.10॥
നാരദാദി ഋഷീണാം ച ഉപദിഷ്ടം മഹദ്ബഹു ।
അയാതയാമം വിസ്താരം ഗൃഹീത്വാഽഹമിഹാഗതഃ ॥ 41.11॥
ന സമം പാദമേകം ച തീര്‍ഥകോടിഫലം ലഭേത് ।
ന സമം ഗ്രന്ഥമേതസ്യ ഭൂമിദാനഫലം ലഭേത് ॥ 41.12॥
ഏകാനുഭവമാത്രസ്യ ന സര്‍വം സര്‍വദാനകം ।
ശ്ലോകാര്‍ധശ്രവണസ്യാപി ന സമം കിഞ്ചിദേവ ഹി ॥ 41.13॥
താത്പര്യശ്രവണാഭാവേ പഠംസ്തൂഷ്ണീം സ മുച്യതേ ।
സര്‍വം സന്ത്യജ്യ സതതമേതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.14॥
സര്‍വമന്ത്രം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വദേവാംശ്ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.15॥
സര്‍വസ്നാനം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വഭാവം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.16॥
സര്‍വഹോമം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വദാനം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.17॥
സര്‍വപൂജാം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വഗുഹ്യം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.18॥
സര്‍വസേവാം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വാസ്തിത്വം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.19॥
സര്‍വപാഠം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വാഭ്യാസം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.20॥
ദേശികം ച പരിത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
ഗുരും വാപി പരിത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.21॥
സര്‍വലോകം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വൈശ്വര്യം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.22॥
സര്‍വസങ്കല്‍പകം ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
സര്‍വപുണ്യം ച സന്ത്യജ്യ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ॥ 41.23॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം പരം ബ്രഹ്മ ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസേത് ।
അത്രൈവ സര്‍വവിജ്ഞാനം അത്രൈവ പരമം പദം ॥ 41.24॥
അത്രൈവ പരമോ മോക്ഷ അത്രൈവ പരമം സുഖം ।
അത്രൈവ ചിത്തവിശ്രാന്തിരത്രൈവ ഗ്രന്ഥിഭേദനം ॥ 41.25॥
അത്രൈവ ജീവന്‍മുക്തിശ്ച അത്രൈവ സകലോ ജപഃ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം പഠംസ്തൂഷ്ണീം സദ്യോ മുക്തിമവാപ്നുയാത് ॥ 41.26॥
സര്‍വശാസ്ത്രം ച സന്ത്യജ്യ ഏതന്‍മാത്രം സദാഭ്യസേത് ।
ദിനേ ദിനേ ചൈകവാരം പഠേച്ചേന്‍മുക്ത ഏവ സഃ ॥ 41.27॥
ജന്‍മമധ്യേ സകൃദ്വാപി ശ്രുതം ചേത് സോഽപി മുച്യതേ ।
സര്‍വശാസ്ത്രസ്യ സിദ്ധാന്തം സര്‍വവേദസ്യ സംഗ്രഹം ॥ 41.28॥
സാരാത് സാരതരം സാരം സാരാത് സാരതരം മഹത് ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥസ്യ ന സമം ത്രൈലോക്യേഽപി ഭവിഷ്യതി ॥ 41.29 ॥
ന പ്രസിദ്ധിം ഗതേ ലോകേ ന സ്വര്‍ഗേഽപി ച ദുര്ലഭം ।
ബ്രഹ്മലോകേഷു സര്‍വേഷു ശാസ്ത്രേഷ്വപി ച ദുര്ലഭം ॥ 41.30॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം കദാചിത്തു ചൌര്യം കൃത്വാ പിതാമഹഃ ।
ക്ഷീരാബ്ധൌ ച പരിത്യജ്യ സര്‍വേ മുഞ്ചന്തു നോ ഇതി ॥ 41.31॥
ജ്ഞാത്വാ ക്ഷീരസമുദ്രസ്യ തീരേ പ്രാപ്തം ഗൃഹീതവാന്‍ ।
ഗൃഹീതം ചാപ്യസൌ ദൃഷ്ട്വാ ശപഥം ച പ്രദത്തവാന്‍ ॥ 41.32॥
തത് ആരഭ്യ തല്ലോകം ത്യക്ത്വാഹമിമമാഗതഃ ।
അത്യദ്ഭുതമിദം ജ്ഞാനം ഗ്രന്ഥം ചൈവ മഹാദ്ഭുതം ॥ 41.33॥
തദ് ജ്ഞോ വക്താ ച നാസ്ത്യേവ ഗ്രന്ഥശ്രോതാ ച ദുര്ലഭഃ ।
ആത്മനിഷ്ഠൈകലഭ്യോഽസൌ സദ്ഗുരുര്‍നൈഷ ലഭ്യതേ ॥ 41.34॥
ഗ്രന്ഥവന്തോ ന ലഭ്യന്തേ തേന ന ഖ്യാതിരാഗതാ ।
ഭവതേ ദര്‍ശിതം ഹ്യേതദ്ഗമിഷ്യാമി യഥാഗതം ॥ 41.35॥
ഏതാവദുക്തമാത്രേണ നിദാഘ ഋഷിസത്തമഃ ।
പതിത്വാ പാദയോസ്തസ്യ ആനന്ദാശ്രുപരിപ്ലുതഃ ॥ 41.36॥
ഉവാച വാക്യം സാനന്ദം സാഷ്ടാങ്ഗം പ്രണിപത്യ ച ।
നിദാഘഃ -
അഹോ ബ്രഹ്മന്‍ കൃതാര്‍ഥോഽസ്മി കൃതാര്‍ഥോഽസ്മി ന സംശയഃ ।
ഭവതാം ദര്‍ശനേനൈവ മജ്ജന്‍മ സഫലം കൃതം ॥ 41.37॥
ഏകവാക്യസ്യ മനനേ മുക്തോഽഹം നാത്ര സംശയഃ ।
നമസ്കരോമി തേ പാദൌ സോപചാരം ന വാസ്തവൌ ॥ 41.38॥
തസ്യാപി നാവകാശോഽസ്തി അഹമേവ ന വാസ്തവം ।
ത്വമേവ നാസ്തി മേ നാസ്തി ബ്രഹ്മേതി വചനം ന ച ॥ 41.39॥
ബ്രഹ്മേതി വചനം നാസ്തി ബ്രഹ്മഭാവം ന കിഞ്ചന ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം ന മേ നാസ്തി സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി വിദ്യതേ ॥ 41.40॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി വാക്യം ന സര്‍വം ബ്രഹ്മേതി തം ന ഹി ।
തദിതി ദ്വൈതഭിന്നം തു ത്വമിതി ദ്വൈതമപ്യലം ॥ 41.41॥
ഏവം കിഞ്ചിത് ക്വചിന്നാസ്തി സര്‍വം ശാന്തം നിരാമയം ।
ഏകമേവ ദ്വയം നാസ്തി ഏകത്വമപി നാസ്തി ഹി ॥ 41.42॥
ഭിന്നദ്വന്ദ്വം ജഗദ്ദോഷം സംസാരദ്വൈതവൃത്തികം ।
സാക്ഷിവൃത്തിപ്രപഞ്ചം വാ അഖണ്ഡാകാരവൃത്തികം ॥ 41.43॥
അഖണ്ഡൈകരസോ നാസ്തി ഗുരുര്‍വാ ശിഷ്യ ഏവ വാ ।
ഭവദ്ദര്‍ശനമാത്രേണ സര്‍വമേവം ന സംശയഃ ॥ 41.44॥
ബ്രഹ്മജ്യോതിരഹം പ്രാപ്തോ ജ്യോതിഷാം ജ്യോതിരസ്ംയഹം ।
നമസ്തേ സുഗുരോ ബ്രഹ്മന്‍ നമസ്തേ ഗുരുനന്ദന ।
ഏവം കൃത്യ നമസ്കാരം തൂഷ്ണീമാസ്തേ സുഖീ സ്വയം ॥ 41.45॥
കിം ചണ്ഡഭാനുകരമണ്ഡലദണ്ഡിതാനി
കാഷ്ഠാമുഖേഷു ഗലിതാനി നമസ്തതീതി ।
യാദൃക്ച താദൃഗഥ ശങ്കരലിങ്ഗസങ്ഗ-
ഭങ്ഗീനി പാപകലശൈലകുലാനി സദ്യഃ ।
ശ്രീമൃത്യുഞ്ജയ രഞ്ജയ ത്രിഭുവനാധ്യക്ഷ പ്രഭോ പാഹി നഃ ॥ 41.46॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ഗ്രന്ഥപ്രശസ്തിനിരൂപണം നാമ ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
42 ॥ ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
ശ്രുതം കിഞ്ചിന്‍മയാ പ്രോക്തം ബ്രഹ്മജ്ഞാനം സുദുര്ലഭം ।
മനസാ ധാരിതം ബ്രഹ്മ ചിത്തം കീദൃക് സ്ഥിതം വദ ॥ 42.1॥
നിദാഘഃ -
ശൃണു ത്വം സുഗുരോ ബ്രഹ്മംസ്ത്വത്പ്രസാദാദ്വദാംയഹം ।
മമാജ്ഞാനം മഹാദോഷം മഹാജ്ഞാനനിരോധകം ॥ 42.2॥
സദാ കര്‍മണി വിശ്വാസം പ്രപഞ്ചേ സത്യഭാവനം ।
നഷ്ടം സര്‍വം ക്ഷണാദേവ ത്വത്പ്രസാദാന്‍മഹദ്ഭയം ॥ 42.3॥
ഏതാവന്തമിമം കാലമജ്ഞാനരിപുണാ ഹൃതം ।
മഹദ്ഭയം ച നഷ്ടം മേ കര്‍മതത്ത്വം ച നാശിതം ॥ 42.4॥
അജ്ഞാനം മനസാ പൂര്‍വമിദാനീം ബ്രഹ്മതാം ഗതം ।
പുരാഹം ചിത്തവദ്ഭൂതഃ ഇദാനീം സന്‍മയോഽഭവം ॥ 42.5॥
പൂര്‍വമജ്ഞാനവദ്ഭാവം ഇദാനീം സന്‍മയം ഗതം ।
അജ്ഞാനവത് സ്ഥിതോഽഹം വൈ ബ്രഹ്മൈവാഹം പരം ഗതഃ ॥ 42.6॥
പുരാഽഹം ചിത്തവദ്ഭ്രാന്തോ ബ്രഹ്മൈവാഹം പരം ഗതഃ ।
സര്‍വോ വിഗലിതോ ദോഷഃ സര്‍വോ ഭേദോ ലയം ഗതഃ ॥ 42.7॥
സര്‍വഃ പ്രപഞ്ചോ ഗലിതശ്ചിത്തമേവ ഹി സര്‍വഗം ।
സര്‍വാന്തഃകരണം ലീനം ബ്രഹ്മസദ്ഭാവഭാവനാത് ॥ 42.8॥
അഹമേവ ചിദാകാശ അഹമേവ ഹി ചിന്‍മയഃ ।
അഹമേവ ഹി പൂര്‍ണാത്മാ അഹമേവ ഹി നിര്‍മലഃ ॥ 42.9॥
അഹമേവാഹമേവേതി ഭാവനാപി വിനിര്‍ഗതാ ।
അഹമേവ ചിദാകാശോ ബ്രാഹ്മണത്വം ന കിഞ്ചന ॥ 42.10॥
ശൂദ്രോഽഹം ശ്വപചോഽഹം വൈ വര്‍ണീ ചാപി ഗൃഹസ്ഥകഃ ।
വാനപ്രസ്ഥോ യതിരഹമിത്യയം ചിത്തവിഭ്രമഃ ॥ 42.11॥
തത്തദാശ്രമകര്‍മാണി ചിത്തേന പരികല്‍പിതം ।
അഹമേവ ഹി ലക്ഷ്യാത്മാ അഹമേവ ഹി പൂര്‍ണകഃ ॥ 42.12॥
അഹമേവാന്തരാത്മാ ഹി അഹമേവ പരായണം ।
അഹമേവ സദാധാര അഹമേവ സുഖാത്മകഃ ॥ 42.13॥
ത്വത്പ്രസാദാദഹം ബ്രഹ്മാ ത്വത്പ്രസാദാജ്ജനാര്‍ദനഃ ।
ത്വത്പ്രസാദാച്ചിദാകാശഃ ശിവോഽഹം നാത്ര സംശയഃ ॥ 42.14॥
ത്വത്പ്രസാദാദഹം ചിദ്വൈ ത്വത്പ്രസാദാന്ന മേ ജഗത് ।
ത്വത്പ്രസാദാദ്വിമുക്തോഽസ്മി ത്വത്പ്രസാദാത് പരം ഗതഃ ॥ 42.15॥
ത്വത്പ്രസാദാദ്വ്യാപകോഽഹം ത്വത്പ്രസാദാന്നിരങ്കുശഃ ।
ത്വത്പ്രസാദേന തീര്‍ണോഽഹം ത്വത്പ്രസാദാന്‍മഹത്സുഖം ॥ 42.16॥
ത്വത്പ്രസാദാദഹം ബ്രഹ്മ ത്വത്പ്രസാദാത് ത്വമേവ ന ।
ത്വത്പ്രസാദാദിദം നാസ്തി ത്വത്പ്രസാദാന്ന കിഞ്ചന ॥ 42.17॥
ത്വത്പ്രസാദാന്ന മേ കിഞ്ചിത് ത്വത്പ്രസാദാന്ന മേ വിപത് ।
ത്വത്പ്രസാദാന്ന മേ ഭേദസ്ത്വത്പ്രസാദാന്ന മേ ഭയം ॥ 42.18॥
ത്വത്പ്രസാദാന്നമേ രോഗസ്ത്വത്പ്രസാദാന്ന മേ ക്ഷതിഃ ।
യത്പാദാംബുജപൂജയാ ഹരിരഭൂദര്‍ച്യോ യദംഘ്ര്യര്‍ചനാ-
ദര്‍ച്യാഽഭൂത് കമലാ വിധിപ്രഭൃതയോ ഹ്യര്‍ച്യാ യദാജ്ഞാവശാത് ।
തം കാലാന്തകമന്തകാന്തകമുമാകാന്തം മുഹുഃ സന്തതം
സന്തഃ സ്വാന്തസരോജരാജചരണാംഭോജം ഭജന്ത്യാദരാത് ॥ 42.19॥
കിം വാ ധര്‍മശതായുതാര്‍ജിതമഹാസൌഖ്യൈകസീമായുതം
നാകം പാതമഹോഗ്രദുഃഖനികരം ദേവേഷു തുഷ്ടിപ്രദം ।
തസ്മാച്ഛങ്കരലിങ്ഗപൂജനമുമാകാന്തപ്രിയം മുക്തിദം
ഭൂമാനന്ദഘനൈകമുക്തിപരമാനന്ദൈകമോദം മഹഃ ॥ 42.20॥
യേ ശാംഭവാഃ ശിവരതാഃ ശിവനാമമാത്ര-
ശബ്ദാക്ഷരജ്ഞഹൃദയാ ഭസിതത്രിപുണ്ഡ്രാഃ ।
യാം പ്രാപ്നുവന്തി ഗതിമീശപദാംബുജോദ്യദ്-
ധ്യാനാനുരക്തഹൃദയാ ന ഹി യോഗസാംഖ്യൈഃ ॥ 42.21॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
നിദാഘാനുഭവവര്‍ണനപ്രകരണം നാമ ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
43 ॥ ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
നിദാഘഃ -
ന പശ്യാമി ശരീരം വാ ലിങ്ഗം കരണമേവ വാ ।
ന പശ്യാമി മനോ വാപി ന പശ്യാമി ജഡം തതഃ ॥ 43.1॥
ന പശ്യാമി ചിദാകാശം ന പശ്യാമി ജഗത് ക്വചിത് ।
ന പശ്യാമി ഹരിം വാപി ന പശ്യാമി ശിവം ച വാ ॥ 43.2॥
ആനന്ദസ്യാന്തരേ ലഗ്നം തന്‍മയത്വാന്ന ചോത്ഥിതഃ ।
ന പശ്യാമി സദാ ഭേദം ന ജഡം ന ജഗത് ക്വചിത് ॥ 43.3॥
ന ദ്വൈതം ന സുഖം ദുഃഖം ന ഗുരുര്‍ന പരാപരം ।
ന ഗുണം വാ ന തുര്യം വാ ന ബുദ്ധിര്‍ന ച സംശയഃ ॥ 43.4॥
ന ച കാലം ന ച ഭയം ന ച ശോകം ശുഭാശുഭം ।
ന പശ്യാമി സന്ദീനം ന ബന്ധം ന ച സംഭവം ॥ 43.5॥
ന ദേഹേന്ദ്രിയസദ്ഭാവോ ന ച സദ്വസ്തു സന്‍മനഃ ।
ന പശ്യാമി സദാ സ്ഥൂലം ന കൃശം ന ച കുബ്ജകം ॥ 43.6॥
ന ഭൂമിര്‍ന ജലം നാഗ്നിര്‍ന മോഹോ ന ച മന്ത്രകം ।
ന ഗുരുര്‍ന ച വാക്യം വാ ന ദൃഢം ന ച സര്‍വകം ॥ 43.7॥
ന ജഗച്ഛ്രവണം ചൈവ നിദിധ്യാസം ന ചാപരഃ ।
ആനന്ദസാഗരേ മഗ്നസ്തന്‍മയത്വാന്ന ചോത്ഥിതഃ ॥ 43.8॥
ആനന്ദോഽഹമശേഷോഽഹമജോഽഹമമൃതോസ്ംയഹം ।
നിത്യോഽഹമിതി നിശ്ചിത്യ സദാ പൂര്‍ണോഽസ്മി നിത്യധീഃ ॥ 43.9॥
പൂര്‍ണോഽഹം പൂര്‍ണചിത്തോഽഹം പുണ്യോഽഹം ജ്ഞാനവാനഹം ।
ശുദ്ധോഽഹം സര്‍വമുക്തോഽഹം സര്‍വാകാരോഽഹമവ്യയഃ ॥ 43.10॥
ചിന്‍മാത്രോഽഹം സ്വയം സോഽഹം തത്ത്വരൂപോഽഹമീശ്വരഃ ।
പരാപരോഽഹം തുര്യോഽഹം പ്രസന്നോഽഹം രസോഽസ്ംയഹം ॥ 43.11॥
ബ്രഹ്മാഽഹം സര്‍വലക്ഷ്യോഽഹം സദാ പൂര്‍ണോഽഹമക്ഷരഃ ।
മമാനുഭവരൂപം യത് സര്‍വമുക്തം ച സദ്ഗുരോ ॥ 43.12॥
നമസ്കരോമി തേ നാഹം സര്‍വം ച ഗുരുദക്ഷിണാ ।
മദ്ദേഹം ത്വത്പദേ ദത്തം ത്വയാ ഭസ്മീകൃതം ക്ഷണാത് ॥ 43.13॥
മമാത്മാ ച മയാ ദത്തഃ സ്വയമാത്മനി പൂരിതഃ ।
ത്വമേവാഹമഹം ച ത്വമഹമേവ ത്വമേവ ഹി ॥ 43.14॥
ഐക്യാര്‍ണവനിമഗ്നോഽസ്മി ഐക്യജ്ഞാനം ത്വമേവ ഹി ।
ഏകം ചൈതന്യമേവാഹം ത്വയാ ഗന്തും ന ശക്യതേ ॥ 43.15॥
ഗന്തവ്യദേശോ നാസ്ത്യേവ ഏകാകാരം ന ചാന്യതഃ ।
ത്വയാ ഗന്തവ്യദേശോ ന മയാ ഗന്തവ്യമസ്തി ന ॥ 43.16॥
ഏകം കാരണമേകം ച ഏകമേവ ദ്വയം ന ഹി ।
ത്വയാ വക്തവ്യകം നാസ്തി മയാ ശ്രോതവ്യമപ്യലം ॥ 43.17॥
ത്വമേവ സദ്ഗുരുര്‍നാസി അഹം നാസ്മി സശിഷ്യകഃ ।
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം സര്‍വമസ്മിന്‍മാനോഽസ്മി തന്‍മയഃ ॥ 43.18॥
ഭേദാഭേദം ന പശ്യാമി കാര്യാകാര്യം ന കിഞ്ചന ।
മമൈവ ചേന്നമസ്കാരോ നിഷ്പ്രയോജന ഏവ ഹി ॥ 43.19॥
തവൈവ ചേന്നമസ്കാരോ ഭിന്നത്വാന്ന ഫലം ഭവേത് ।
തവ ചേന്‍മമ ചേദ്ഭേദഃ ഫലാഭാവോ ന സംശയഃ ॥ 43.20॥
നമസ്കൃതോഽഹം യുഷ്മാകം ഭവാനജ്ഞീതി വക്ഷ്യതി ।
മമൈവാപകരിഷ്യാമി പരിച്ഛിന്നോ ഭവാംയഹം ॥ 43.21॥
മമൈവ ചേന്നമസ്കാരഃ ഫലം നാസ്തി സ്വതഃ സ്ഥിതേ ।
കസ്യാപി ച നമസ്കാരഃ കദാചിദപി നാസ്തി ഹി ॥ 43.22॥
സദാ ചൈതന്യമാത്രത്വാത് നാഹം ന ത്വം ന ഹി ദ്വയം ।
ന ബന്ധം ന പരോ നാന്യേ നാഹം നേദം ന കിഞ്ചന ॥ 43.23॥
ന ദ്വയം നൈകമദ്വൈതം നിശ്ചിതം ന മനോ ന തത് ।
ന ബീജം ന സുഖം ദുഃഖം നാശം നിഷ്ഠാ ന സത്സദാ ॥ 43.24॥
നാസ്തി നാസ്തി ന സന്ദേഹഃ കേവലാത് പരമാത്മനി ।
ന ജീവോ നേശ്വരോ നൈകോ ന ചന്ദ്രോ നാഗ്നിലക്ഷണഃ ॥ 43.25॥
ന വാര്‍താ നേന്ദ്രിയോ നാഹം ന മഹത്ത്വം ഗുണാന്തരം ।
ന കാലോ ന ജഗന്നാന്യോ ന വാ കാരണമദ്വയം ॥ 43.26॥
നോന്നതോഽത്യന്തഹീനോഽഹം ന മുക്തസ്ത്വത്പ്രസാദതഃ ।
സര്‍വം നാസ്ത്യേവ നാസ്ത്യേവ സര്‍വം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം ॥ 43.27॥
അഹം ബ്രഹ്മ ഇദം ബ്രഹ്മ ആത്മ ബ്രഹ്മാഹമേവ ഹി ।
സര്‍വം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹസ്ത്വത്പ്രസാദാന്‍മഹേശ്വരഃ ॥ 43.28॥
ത്വമേവ സദ്ഗുരുര്‍ബ്രഹ്മ ന ഹി സദ്ഗുരുരന്യതഃ ।
ആത്മൈവ സദ്ഗുരുര്‍ബ്രഹ്മ ശിഷ്യോ ഹ്യാത്മൈവ സദ്ഗുരുഃ ॥ 43.29॥
ഗുരുഃ പ്രകല്‍പതേ ശിഷ്യോ ഗുരുഹീനോ ന ശിഷ്യകഃ ।
ശിഷ്യേ സതി ഗുരുഃ കല്‍പ്യഃ ശിഷ്യാഭാവേ ഗുരുര്‍ന ഹി ॥ 43.30॥
ഗുരുശിഷ്യവിഹീനാത്മാ സര്‍വത്ര സ്വയമേവ ഹി ।
ചിന്‍മാത്രാത്മനി കല്‍പ്യോഽഹം ചിന്‍മാത്രാത്മാ ന ചാപരഃ ॥ 43.31॥
ചിന്‍മാത്രാത്മാഹമേവൈകോ നാന്യത് കിഞ്ചിന്ന വിദ്യതേ ।
സര്‍വസ്ഥിതോഽഹം സതതം നാന്യം പശ്യാമി സദ്ഗുരോഃ ॥ 43.32॥
നാന്യത് പശ്യാമി ചിത്തേന നാന്യത് പശ്യാമി കിഞ്ചന ।
സര്‍വാഭാവാന്ന പശ്യാമി സര്‍വം ചേദ് ദൃശ്യതാം പൃഥക് ॥ 43.33॥
ഏവം ബ്രഹ്മ പ്രപശ്യാമി നാന്യദസ്തീതി സര്‍വദാ ।
അഹോ ഭേദം പ്രകുപിതം അഹോ മായാ ന വിദ്യതേ ॥ 43.34॥
അഹോ സദ്ഗുരുമാഹാത്മ്യമഹോ ബ്രഹ്മസുഖം മഹത് ।
അഹോ വിജ്ഞാനമാഹാത്മ്യമഹോ സജ്ജനവൈഭവഃ ॥ 43.35॥
അഹോ മോഹവിനാശശ്ച അഹോ പശ്യാമി സത്സുഖം ।
അഹോ ചിത്തം ന പശ്യാമി അഹോ സര്‍വം ന കിഞ്ചന ॥ 43.36॥
അഹമേവ ഹി നാന്യത്ര അഹമാനന്ദ ഏവ ഹി ।
മമാന്തഃകരണേ യദ്യന്നിശ്ചിതം ഭവദീരിതം ॥ 43.37॥
സര്‍വം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ ന കിഞ്ചിദന്യദൈവതം ।
ഏവം പശ്യാമി സതതം നാന്യത് പശ്യാമി സദ്ഗുരോ ॥ 43.38॥
ഏവം നിശ്ചിത്യ തിഷ്ഠാമി സ്വസ്വരൂപേ മമാത്മനി ॥ 43.39॥
അഗാധവേദവാക്യതോ ന ചാധിഭേഷജം ഭവേ-
ദുമാധവാങ്ഘ്രിപങ്കജസ്മൃതിഃ പ്രബോധമോക്ഷദാ ।
പ്രബുദ്ധഭേദവാസനാനിരുദ്ധഹൃത്തമോഭിദേ
മഹാരുജാഘവൈദ്യമീശ്വരം ഹൃദംബുജേ ഭജേ ॥ 43.40॥
ദ്യതത്പ്രദഗ്ധകാമദേഹ ദുഗ്ധസന്നിഭം പ്രമുഗ്ധസാമി ।
സോമധാരിണം ശ്രുതീഡ്യഗദ്യസംസ്തുതം ത്വഭേദ്യമേകശങ്കരം ॥ 43.41॥
വരഃ കങ്കഃ കാകോ ഭവദുഭയജാതേഷു നിയതം
മഹാശങ്കാതങ്കൈര്‍വിധിവിഹിതശാന്തേന മനസാ ।
യദി സ്വൈരം ധ്യായന്നഗപതിസുതാനായകപദം
സ ഏവായം ധുര്യോ ഭവതി മുനിജാതേഷു നിയതം ॥ 43.42॥
കഃ കാലാന്തകപാദപദ്മഭജനാദന്യദ്ധൃദാ കഷ്ടദാം
ധര്‍മാഭാസപരമ്പരാം പ്രഥയതേ മൂര്‍ഖോ ഖരീം തൌരഗീം ।
കര്‍തും യത്നശതൈരശക്യകരണൈര്‍വിന്ദേത ദുഃഖാദികംvar was ദുഃഖാധികം
തദ്വത് സാംബപദാംബുജാര്‍ചനരതിം ത്യക്ത്വാ വൃഥാ ദുഃഖഭാക് ॥ 43.43॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
നിദാഘാനുഭവവര്‍ണനപ്രകരണം നാമ ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
44 ॥ ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
നിദാഘഃ -
ശൃണുശ്വ സദ്ഗുരോ ബ്രഹ്മന്‍ ത്വത്പ്രസാദാന്വിനിശ്ചിതം ।
അഹമേവ ഹി തദ്ബ്രഹ്മ അഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 44.1॥
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ അഹമേവ സദാഽജരഃ ।
അഹമേവ ഹി ശാന്താത്മാ അഹമേവ ഹി നിഷ്കലഃ ॥ 44.2॥
അഹമേവ ഹി നിശ്ചിന്തഃ അഹമേവ സുഖാത്മകഃ ।
അഹമേവ ഗുരുസ്ത്വം ഹി അഹം ശിഷ്യോഽസ്മി കേവലം ॥ 44.3॥
അഹമാനന്ദ ഏവാത്മാ അഹമേവ നിരഞ്ജനഃ ।
അഹം തുര്യാതിഗോ ഹ്യാത്മാ അഹമേവ ഗുണോജ്ഝിതഃ ॥ 44.4॥
അഹം വിദേഹ ഏവാത്മാ അഹമേവ ഹി ശങ്കരഃ ।
അഹം വൈ പരിപൂര്‍ണാത്മാ അഹമേവേശ്വരഃ പരഃ ॥ 44.5॥
അഹമേവ ഹി ലക്ഷ്യാത്മാ അഹമേവ മനോമയഃ ।
അഹമേവ ഹി സര്‍വാത്മാ അഹമേവ സദാശിവഃ ॥ 44.6॥
അഹം വിഷ്ണുരഹം ബ്രഹ്മാ അഹമിന്ദ്രസ്ത്വഹം സുരാഃ ।
അഹം വൈ യക്ഷരക്ഷാംസി പിശാചാ ഗുഹ്യകാസ്തഥാ ॥ 44.7॥
അഹം സമുദ്രാഃ സരിത അഹമേവ ഹി പര്‍വതാഃ ।
അഹം വനാനി ഭുവനം അഹമേവേദമേവ ഹി ॥ 44.8॥
നിത്യതൃപ്തോ ഹ്യഹം ശുദ്ധബുദ്ധോഽഹം പ്രകൃതേഃ പരഃ ।
അഹമേവ ഹി സര്‍വത്ര അഹമേവ ഹി സര്‍വഗഃ ॥ 44.9॥
അഹമേവ മഹാനാത്മാ സര്‍വമങ്ഗലവിഗ്രഹഃ ।
അഹമേവ ഹി മുക്തോഽസ്മി ശുദ്ധോഽസ്മി പരമഃ ശിവഃ ॥ 44.10॥
അഹം ഭൂമിരഹം വായുരഹം തേജോ ഹ്യഹം നഭഃ ।
അഹം ജലമഹം സൂര്യശ്ചന്ദ്രമാ ഭഗണാ ഹ്യഹം ॥ 44.11॥
അഹം ലോകാ അലോകാശ്ച അഹം ലോക്യാ അഹം സദാ ।
അഹമാത്മാ പാരദൃശ്യ അഹം പ്രജ്ഞാനവിഗ്രഹഃ ॥ 44.12॥
അഹം ശൂന്യോ അശൂന്യോഽഹം സര്‍വാനന്ദമയോഽസ്ംയഹം ।
ശുഭാശുഭഫലാതീതോ ഹ്യഹമേവ ഹി കേവലം ॥ 44.13॥
അഹമേവ ഋതം സത്യമഹം സച്ചിത്സുഖാത്മകഃ ।
അഹമാനന്ദ ഏവാത്മാ ബഹുധാ ചൈകധാ സ്ഥിതഃ ॥ 44.14॥
അഹം ഭൂതഭവിഷ്യം ച വര്‍തമാനമഹം സദാ ।
അഹമേകോ ദ്വിധാഹം ച ബഹുധാ ചാഹമേവ ഹി ॥ 44.15॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പ്രജാപതിഃ ।
സ്വരാട് സംരാഡ് ജഗദ്യോനിരഹമേവ ഹി സര്‍വദാ ॥ 44.16॥
അഹം വിശ്വസ്തൈജസശ്ച പ്രാജ്ഞോഽഹം തുര്യ ഏവ ഹി ।
അഹം പ്രാണോ മനശ്ചാഹമഹമിദ്രിയവര്‍ഗകഃ ॥ 44.17॥
അഹം വിശ്വം ഹി ഭുവനം ഗഗനാത്മാഹമേവ ഹി ।
അനുപാധി ഉപാധ്യം യത്തത്സര്‍വമഹമേവ ഹി ॥ 44.18॥
ഉപാധിരഹിതശ്ചാഹം നിത്യാനന്ദോഽഹമേവ ഹി ।
ഏവം നിശ്ചയവാനന്തഃ സര്‍വദാ സുഖമശ്നുതേ ।
ഏവം യഃ ശൃണുയാന്നിത്യം സര്‍വപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 44.19॥
നിത്യോഽഹം നിര്‍വികല്‍പോ ജനവനഭുവനേ പാവനോഽഹം മനീഷീ
വിശ്വോ വിശ്വാതിഗോഽഹം പ്രകൃതിവിനികൃതോ ഏകധാ സംസ്ഥിതോഽഹം ।
നാനാകാരവിനാശജന്‍മരഹിതസ്വജ്ഞാനകാര്യോജ്ഝിതൈഃ
ഭൂമാനന്ദഘനോഽസ്ംയഹം പരശിവഃ സത്യസ്വരൂപോഽസ്ംയഹം ॥ 44.20॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
നിദാഘാനുഭവവര്‍ണനം നാമ ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
45 ॥ പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
നിദാഘഃ -
പുണ്യേ ശിവരഹസ്യേഽസ്മിന്നിതിഹാസേ ശിവോദിതേ ।
ദേവ്യൈ ശിവേന കഥിതേ ദേവ്യാ സ്കന്ദായ മോദതഃ ॥ 45.1॥
തദേതസ്മിന്‍ ഹി ഷഷ്ഠാംശേ ഷഡാസ്യകമലോദിതേ ।
പാരമേശ്വരവിജ്ഞാനം ശ്രുതമേതന്‍മഹാഘഭിത് ॥ 45.2॥
മഹാമായാതമസ്തോമവിനിവാരണഭാസ്കരം ।
അസ്യാധ്യായൈകകഥനാദ് വിജ്ഞാനം മഹദശ്നുതേ ॥ 45.3॥
ശ്ലോകസ്യ ശ്രവണേനാപി ജീവന്‍മുക്തോ ന സംശയഃ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി ഷണ്‍മുഖഃ ശിവ ഏവ ഹി ॥ 45.4॥
ജൈഗീഷവ്യോ മഹായോഗീ സ ഏവ ശ്രവണേഽര്‍ഹതി ।
ഭസ്മരുദ്രാക്ഷധൃങ് നിത്യം സദാ ഹ്യത്യാശ്രമീ മുനിഃ ॥ 45.5॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി സ ഗുരുര്‍നാത്ര സംശയഃ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി പരം ബ്രഹ്മ ന സംശയഃ ॥ 45.6॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി ശിവ ഏവ ന ചാപരഃ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി സാക്ഷാദ്ദേവീ ന സംശയഃ ॥ 45.7॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി ഗണേശോ നാത്ര സംശയഃ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി സ്കന്ദഃ സ്കന്ദിതതാരകഃ ॥ 45.8॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി നന്ദികേശോ ന സംശയഃ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി ദത്താത്രേയോ മുനിഃ സ്വയം ॥ 45.9॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ ഹി ദക്ഷിണാമൂര്‍തിരേവ ഹി ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥാര്‍ഥകഥനേ ഭാവനേ മുനയഃ സുരാഃ ॥ 45.10॥
ന ശക്താ മുനിശാര്‍ദൂല ത്വദൃതേഽഹം ശിവം ശപേ ।
ഏതദ്ഗ്രന്ഥാര്‍ഥവക്താരം ഗുരും സര്‍വാത്മനാ യജേത് ॥ 45.11॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപ്രവക്താ തു ശിവോ വിഘ്നേശ്വരഃ സ്വയം ।
പിതാ ഹി ജന്‍മദോ ദാതാ ഗുരുര്‍ജന്‍മവിനാശകഃ ॥ 45.12॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സമഭ്യസ്യ ഗുരോര്‍വാക്യാദ്വിശേഷതഃ ।
ന ദുഹ്യേത ഗുരും ശിഷ്യോ മനസാ കിഞ്ച കായതഃ ॥ 45.13॥
ഗുരുരേവ ശിവഃ സാക്ഷാത് ഗുരുരേവ ശിവഃ സ്വയം ।
ശിവേ രുഷ്ടേ ഗുരുസ്ത്രാതാ ഗുരൌ രുഷ്ടേ ന കശ്ചന ॥ 45.14॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥപദാഭ്യാസേ ശ്രദ്ധാ വൈ കാരണം പരം ।
അശ്രദ്ധധാനഃ പുരുഷോ നൈതല്ലേശമിഹാര്‍ഹതി ॥ 45.15॥
ശ്രദ്ധൈവ പരമം ശ്രേയോ ജീവബ്രഹ്മൈക്യകാരണം ।
അസ്തി ബ്രഹ്മേതി ച ശ്രുത്വാ ഭാവയന്‍ സന്ത ഏവ ഹി ॥ 45.16॥
ശിവപ്രസാദഹീനോ യോ നൈതദ്ഗ്രന്ഥാര്‍ഥവിദ്ഭവേത് ।
ഭാവഗ്രാഹ്യോഽയമാത്മായം പര ഏകഃ ശിവോ ധ്രുവഃ ॥ 45.17॥
സര്‍വമന്യത് പരിത്യജ്യ ധ്യായീതേശാനമവ്യയം ।
ശിവജ്ഞാനമിദം ശുദ്ധം ദ്വൈതാദ്വൈതവിനാശനം ॥ 45.18॥
അന്യേഷു ച പുരാണേഷു ഇതിഹാസേഷു ന ക്വചിത് ।
ഏതാദൃശം ശിവജ്ഞാനം ശ്രുതിസാരമഹോദയം ॥ 45.19॥
ഉക്തം സാക്ഷാച്ഛിവേനൈതദ് യോഗസാംഖ്യവിവര്‍ജിതം ।
ഭാവനാമാത്രസുലഭം ഭക്തിഗംയമനാമയം ॥ 45.20॥
മഹാനന്ദപ്രദം സാക്ഷാത് പ്രസാദേനൈവ ലഭ്യതേ ।
തസ്യൈതേ കഥിതാ ഹ്യര്‍ഥാഃ പ്രകാശന്തേ മഹാത്മനഃ ॥ 45.21॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം ഗുരോഃ ശ്രുത്വാ ന പൂജാം കുരുതേ യദി ।
ശ്വാനയോനിശതം പ്രാപ്യ ചണ്ഡാലഃ കോടിജന്‍മസു ॥ 45.22॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥസ്യ മാഹാത്മ്യം ന യജന്തീശ്വരം ഹൃദാ ।
സ സൂകരോ ഭവത്യേവ സഹസ്രപരിവത്സരാന്‍ ॥ 45.23॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥാര്‍ഥവക്താരമഭ്യസൂയേത യോ ദ്വിജഃ ।
അനേകബ്രഹ്മകല്‍പം ച വിഷ്ഠായാം ജായതേ ക്രിമിഃ ॥ 45.24॥
ഏതദ്ഗ്രന്ഥാര്‍ഥവിദ്ബ്രഹ്മാ സ ബ്രഹ്മ ഭവതി സ്വയം ।
കിം പുനര്‍ബഹുനോക്തേന ജ്ഞാനമേതദ്വിമുക്തിദം ॥ 45.25॥
യസ്ത്വേതച്ഛൃണുയാച്ഛിവോദിമഹാവേദാന്താംബുധി (?)
വീചിജാതപുണ്യം നാപേക്ഷത്യനിശം ന ചാബ്ദകല്‍പൈഃ ।
ശബ്ദാനാം നിഖിലോ രസോ ഹി സ ശിവഃ കിം വാ തുഷാദ്രി
പരിഖംഡനതോ ഭവേത് സ്യാത് തണ്ഡുലോഽപി സ മൃഷാ ഭവമോഹജാലം ॥ 45.26॥
തദ്വത് സര്‍വമശാസ്ത്രമിത്യേവ ഹി സത്യം
ദ്വൈതോത്ഥം പരിഹായ വാക്യജാലം ।
ഏവം ത്വം ത്വനിശം ഭജസ്വ നിത്യം
ശാന്തോദ്യഖിലവാക് സമൂഹഭാവനാ ॥ 45.27॥
സത്യത്വാഭാവഭാവിതോഽനുരൂപശീലഃ ।
സമ്പശ്യന്‍ ജഗദിദമാസമഞ്ജസം സദാ ഹി ॥ 45.28॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
നിദാഘകൃതഗുരുസ്തുതിവര്‍ണനം നാമ പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
46 ॥ ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
നിദാഘഃ -
ഏതദ്ഗ്രന്ഥം സദാ ശ്രുത്വാ ചിത്തജാഡ്യമകുര്‍വതഃ ।
യാവദ്ദേഹം സദാ വിത്തൈഃ ശുശ്രൂഷേത് പൂജയേദ്ഗുരും ॥ 46.1॥
തത്പൂജയൈവ സതതം അഹം ബ്രഹ്മേതി നിശ്ചിനു ।
നിത്യം പൂര്‍ണോഽസ്മി നിത്യോഽസ്മി സര്‍വദാ ശാന്തവിഗ്രഹഃ ॥ 46.2॥
ഏതദേവാത്മവിജ്ഞാനം അഹം ബ്രഹ്മേതി നിര്‍ണയഃ ।
നിരങ്കുശസ്വരൂപോഽസ്മി അതിവര്‍ണാശ്രമീ ഭവ ॥ 46.3॥
അഗ്നിരിത്യാദിഭിര്‍മന്ത്രൈഃ സര്‍വദാ ഭസ്മധാരണം ।
ത്രിയായുഷൈസ്ത്ര്യംബകൈശ്ച കുര്‍വന്തി ച ത്രിപുണ്ഡ്രകം ॥ 46.4॥
ത്രിപുണ്ഡ്രധാരിണാമേവ സര്‍വദാ ഭസ്മധാരണം ।
ശിവപ്രസാദസമ്പത്തിര്‍ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 46.5॥
ശിവപ്രസാദാദേതദ്വൈ ജ്ഞാനം സമ്പ്രാപ്യതേ ധ്രുവം ।
ശിരോവ്രതമിദം പ്രോക്തം കേവലം ഭസ്മധാരണം ॥ 46.6॥
ഭസ്മധാരണമാത്രേണ ജ്ഞാനമേതദ്ഭവിഷ്യതി ।
അഹം വത്സരപര്യന്തം കൃത്വാ വൈ ഭസ്മധാരണം ॥ 46.7॥
ത്വത്പാദാബ്ജം പ്രപന്നോഽസ്മി ത്വത്തോ ലബ്ധാത്മ നിര്‍വൃതിഃ ।
സര്‍വാധാരസ്വരൂപോഽഹം സച്ചിദാനന്ദമാത്രകം ॥ 46.8॥
ബ്രഹ്മാത്മാഹം സുലക്ഷണ്യോ ബ്രഹ്മലക്ഷണപൂര്‍വകം ।
ആനന്ദാനുഭവം പ്രാപ്തഃ സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ॥ 46.9॥
ഗുണരൂപാദിമുക്തോഽസ്മി ജീവന്‍മുക്തോ ന സംശയഃ ।
മൈത്ര്യാദിഗുണസമ്പന്നോ ബ്രഹ്മൈവാഹം പരോ മഹാന്‍ ॥ 46.10॥
സമാധിമാനഹം നിത്യം ജീവന്‍മുക്തേഷു സത്തമഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നിത്യോഽസ്മി സമാധിരിതി കഥ്യതേ ॥ 46.11॥
പ്രാരബ്ധപ്രതിബന്ധശ്ച ജീവന്‍മുക്തേഷു വിദ്യതേ ।
പ്രാരബ്ധവശതോ യദ്യത് പ്രാപ്യം ഭുഞ്ജേ സുഖം വസ ॥ 46.12॥
ദൂഷണം ഭൂഷണം ചൈവ സദാ സര്‍വത്ര സംഭവേത് ।
സ്വസ്വനിശ്ചയതോ ബുദ്ധ്യാ മുക്തോഽഹമിതി മന്യതേ ॥ 46.13॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ പരാ ഗതിഃ ।
ഏവം നിശ്ചയവാന്‍ നിത്യം ജീവന്‍മുക്തേതി കഥ്യതേ ॥ 46.14॥
ഏതദ്ഭേദം ച സന്ത്യജ്യ സ്വരൂപേ തിഷ്ഠതി പ്രഭുഃ ।
ഇന്ദ്രിയാര്‍ഥവിഹീനോഽഹമിന്ദ്രിയാര്‍ഥവിവര്‍ജിതഃ ॥ 46.15॥
സര്‍വേന്ദ്രിയഗുണാതീതഃ സര്‍വേന്ദ്രിയവിവര്‍ജിതഃ ।
സര്‍വസ്യ പ്രഭുരേവാഹം സര്‍വം മയ്യേവ തിഷ്ഠതി ॥ 46.16॥
അഹം ചിന്‍മാത്ര ഏവാസ്മി സച്ചിദാന്ദവിഗ്രഹഃ ।
സര്‍വം ഭേദം സദാ ത്യക്ത്വാ ബ്രഹ്മഭേദമപി ത്യജേത് ॥ 46.17॥
അജസ്രം ഭാവയന്‍ നിത്യം വിദേഹോ മുക്ത ഏവ സഃ ।
അഹം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ അഹം ബ്രഹ്മ ജഗത്പ്രഭുഃ ॥ 46.18॥
അഹമേവ ഗുണാതീതഃ അഹമേവ മനോമയഃ ।
അഹം മയ്യോ മനോമേയഃ പ്രാണമേയഃ സദാമയഃ ॥ 46.19॥
സദൃങ്മയോ ബ്രഹ്മമയോഽമൃതമയഃ സഭൂതോമൃതമേവ ഹി ।
അഹം സദാനന്ദധനോഽവ്യയഃ സദാ ।
സ വേദമയ്യോ പ്രണവോഽഹമീശഃ ॥ 46.20॥
അപാണിപാദോ ജവനോ ഗൃഹീതാ
അപശ്യഃ പശ്യാംയാത്മവത് സര്‍വമേവ ।
യത്തദ്ഭൂതം യച്ച ഭവ്യോഽഹമാത്മാ
സര്‍വാതീതോ വര്‍തമാനോഽഹമേവ ॥ 46.22॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ജ്ഞാനോപായഭൂതശിവവ്രതനിരൂപണം നാമ ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
47 ॥ സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഋഭുഃ -
നിദാഘ ശൃണു വക്ഷ്യാമി ദൃഢീകരണമസ്തു തേ ।
ശിവപ്രസാദപര്യന്തമേവം ഭാവയ നിത്യശഃ ॥ 47.1॥
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ സദാശിവഃ ।
അഹമേവ ഹി ചിന്‍മാത്രമഹമേവ ഹി നിര്‍ഗുണഃ ॥ 47.2॥
അഹമേവ ഹി ചൈതന്യമഹമേവ ഹി നിഷ്കലഃ ।
അഹമേവ ഹി ശൂന്യാത്മാ അഹമേവ ഹി ശാശ്വതഃ ॥ 47.3॥
അഹമേവ ഹി സര്‍വാത്മാ അഹമേവ ഹി ചിന്‍മയഃ ।
അഹമേവ പരം ബ്രഹ്മ അഹമേവ മഹേശ്വരഃ ॥ 47.4॥
അഹമേവ ജഗത്സാക്ഷീ അഹമേവ ഹി സദ്ഗുരുഃ ।
അഹമേവ ഹി മുക്താത്മാ അഹമേവ ഹി നിര്‍മലഃ ॥ 47.5॥
അഹമേവാഹമേവോക്തഃ അഹമേവ ഹി ശങ്കരഃ ।
അഹമേവ ഹി മഹാവിഷ്ണുരഹമേവ ചതുര്‍മുഖഃ ॥ 47.6॥
അഹമേവ ഹി ശുദ്ധാത്മാ ഹ്യഹമേവ ഹ്യഹം സദാ ।
അഹമേവ ഹി നിത്യാത്മാ അഹമേവ ഹി മത്പരഃ ॥ 47.7॥
അഹമേവ മനോരൂപം അഹമേവ ഹി ശീതലഃ ।
അഹമേവാന്തര്യാമീ ച അഹമേവ പരേശ്വരഃ ॥ 47.8॥
ഏവമുക്തപ്രകാരേണ ഭാവയിത്വാ സദാ സ്വയം ।
ദ്രവ്യോഽസ്തി ചേന്ന കുര്യാത്തു വംചകേന ഗുരും പരം ॥ 47.9॥
കുംഭീപാകേ സുഘോരേ തു തിഷ്ഠത്യേവ ഹി കല്‍പകാന്‍ ।
ശ്രുത്വാ നിദാഘശ്ചോഥായ പുത്രദാരാന്‍ പ്രദത്തവാന്‍ ॥ 47.10॥
സ്വശരീരം ച പുത്രത്വേ ദത്വാ സാദരപൂര്‍വകം ।
ധനധാന്യം ച വസ്ത്രാദീന്‍ ദത്വാഽതിഷ്ഠത് സമീപതഃ ॥ 47.11॥
ഗുരോസ്തു ദക്ഷിണാം ദത്വാ നിദാഘസ്തുഷ്ടവാനൃഭും ।
സന്തുഷ്ടോഽസ്മി മഹാഭാഗ തവ ശുശ്രൂഷയാ സദാ ॥ 47.12॥
ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനമാപ്തോഽസി സുകൃതാര്‍ഥോ ന സംശയഃ ।
ബ്രഹ്മരൂപമിദം ചേതി നിശ്ചയം കുരു സര്‍വദാ ॥ 47.13॥
നിശ്ചയാദപരോ മോക്ഷോ നാസ്തി നാസ്തീതി നിശ്ചിനു ।
നിശ്ചയം കാരണം മോക്ഷോ നാന്യത് കാരണമസ്തി വൈ ॥ 47.14॥
സകലഭുവനസാരം സര്‍വവേദാന്തസാരം
സമരസഗുരുസാരം സര്‍വവേദാര്‍ഥസാരം ।
സകലഭുവനസാരം സച്ചിദാനന്ദസാരം
സമരസജയസാരം സര്‍വദാ മോക്ഷസാരം ॥ 47.15॥
സകലജനനമോക്ഷം സര്‍വദാ തുര്യമോക്ഷം
സകലസുലഭമോക്ഷം സര്‍വസാംരാജ്യമോക്ഷം ।
വിഷയരഹിതമോക്ഷം വിത്തസംശോഷമോക്ഷം
ശ്രവണമനനമാത്രാദേതദത്യന്തമോക്ഷം ॥ 47.16॥
തച്ഛുശ്രൂഷാ ച ഭവതഃ തച്ഛ്രുത്വാ ച പ്രപേദിരേ ।
ഏവം സര്‍വവചഃ ശ്രുത്വാ നിദാഘഋഷിദര്‍ശിതം ।
ശുകാദയോ മഹാന്തസ്തേ പരം ബ്രഹ്മമവാപ്നുവന്‍ ॥ 47.17॥
ശ്രുത്വാ ശിവജ്ഞാനമിദം ഋഭുസ്തദാ
നിദാഘമാഹേത്ഥം മുനീന്ദ്രമധ്യേ ।
മുദാ ഹി തേഽപി ശ്രുതിശബ്ദസാരം
ശ്രുത്വാ പ്രണംയാഹുരതീവ ഹര്‍ഷാത് ॥ 47.18॥
മുനയഃ -
പിതാ മാതാ ഭ്രാതാ ഗുരുരസി വയസ്യോഽഥ ഹിതകൃത്
അവിദ്യാബ്ധേഃ പാരം ഗമയസി ഭവാനേവ ശരണം ।
ബലേനാസ്മാന്‍ നീത്വാ മമ വചനബലേനൈവ സുഗമം
പഥം പ്രാപ്ത്യൈവാര്‍ഥൈഃ ശിവവചനതോഽസ്മാന്‍ സുഖയസി ॥ 47.19॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
ഋഭുകൃതസംഗ്രഹോപദേശവര്‍ണനം നാമ സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
48 ॥ അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
സ്കന്ദഃ -
ജ്ഞാനാങ്ഗസാധനം വക്ഷ്യേ ശൃണു വക്ഷ്യാമി തേ ഹിതം ।
യത് കൃത്വാ ജ്ഞാനമാപ്നോതി തത് പ്രാദാത് പരമേഷ്ഠിനഃ ॥ 48.1॥
ജൈഗീഷവ്യ ശൃണുഷ്വൈതത് സാവധാനേന ചേതസാ ।
പ്രഥമം വേദസമ്പ്രോക്തം കര്‍മാചരണമിഷ്യതേ ॥ 48.2॥
ഉപനീതോ ദ്വിജോ വാപി വൈശ്യഃ ക്ഷത്രിയ ഏവ വാ ।
അഗ്നിരിത്യാദിഭിര്‍മന്ത്രൈര്‍ഭസ്മധൃക് പൂയതേ ത്വഘൈഃ ॥ 48.3॥
ത്രിയായുഷൈസ്ത്ര്യംബകൈശ്ച ത്രിപുണ്ഡ്രം ഭസ്മനാഽഽചരേത് ।
ലിങ്ഗാര്‍ചനപരോ നിത്യം രുദ്രാക്ഷാന്‍ ധാരയന്‍ ക്രമൈഃ ॥ 48.4॥
കണ്ഠേ ബാഹ്വോര്‍വക്ഷസീ ച മാലാഭിഃ ശിരസാ തഥാ ।
ത്രിപുണ്ഡ്രവദ്ധാരയേത രുദ്രാക്ഷാന്‍ ക്രമശോ മുനേ ॥ 48.5॥
ഏകാനനം ദ്വിവക്ത്രം വാ ത്രിവക്ത്രം ചതുരാസ്യകം ।
പഞ്ചവക്ത്രം ച ഷട് സപ്ത തഥാഷ്ടദശകം നവ ॥ 48.6॥
ഏകാദശം ദ്വാദശം വാ തഥോര്‍ധ്വം ധാരയേത് ക്രമാത് ।
ഭസ്മധാരണമാത്രേണ പ്രസീദതി മഹേശ്വരഃ ॥ 48.7॥
രുദ്രാക്ഷധാരണാദേവ നരോ രുദ്രത്വമാപ്നുയാത് ।
ഭസ്മരുദ്രാക്ഷധൃങ്മര്‍ത്യോ ജ്ഞാനാങ്ഗീ ഭവതി പ്രിയഃ ॥ 48.8॥
രുദ്രാധ്യായീ ഭസ്മനിഷ്ഠഃ പഞ്ചാക്ഷരജപാധരഃ ।
ഭസ്മോദ്ധൂലിതദേഹോഽയം ശ്രീരുദ്രം പ്രജപന്‍ ദ്വിജഃ ॥ 48.9॥
സര്‍വപാപൈര്‍വിമുക്തശ്ച ജ്ഞാനനിഷ്ഠോ ഭവേന്‍മുനേ ।
ഭസ്മസംഛന്നസര്‍വാങ്ഗോ ഭസ്മഫാലത്രിപുണ്ഡ്രകഃ ॥ 48.10॥
വേദമൌലിജവാക്യേഷു വിചാരാധികൃതോ ഭവേത് ।
നാന്യപുണ്ഡ്രധരോ വിപ്രോ യതിര്‍വാ വിപ്രസത്തമ ॥ 48.11॥
ശമാദിനിയമോപേതഃ ക്ഷമായുക്തോഽപ്യസംസ്കൃതഃ ।
ശിരോവ്രതമിദം പ്രോക്തം ഭസ്മധാരണമേവ ഹി ॥ 48.12॥
ശിരോവ്രതം ച വിധിവദ്യൈശ്ചീര്‍ണം മുനിസത്തമ ।
തേഷാമേവ ബ്രഹ്മവിദ്യാം വദേത ഗുരുരാസ്തികഃ ॥ 48.13॥
ശാംഭവാ ഏവ വേദേഷു നിഷ്ഠാ നഷ്ടാശുഭാഃ പരം ।
ശിവപ്രസാദസമ്പന്നോ ഭസ്മരുദ്രാക്ഷധാരകഃ ॥ 48.14॥
രുദ്രാധ്യായജപാസക്തഃ പഞ്ചാക്ഷരപരായണഃ ।
സ ഏവ വേദവേദാന്തശ്രവണേഽധികൃതോ ഭവേത് ॥ 48.15॥
നാന്യപുണ്ഡ്രധരോ വിപ്രഃ കൃത്വാപി ശ്രവണം ബഹു ।
നൈവ ലഭ്യേത തദ്ജ്ഞാനം പ്രസാദേന വിനേശിതുഃ ॥ 48.16॥
പ്രസാദജനകം ശംഭോര്‍ഭസ്മധാരണമേവ ഹി ।
ശിവപ്രസാദഹീനാനാം ജ്ഞാനം നൈവോപജായതേ ॥ 48.17॥
പ്രസാദേ സതി ദേവസ്യ വിജ്ഞാനസ്ഫുരണം ഭവേത് ।
രുദ്രാധ്യായജാപിനാം തു ഭസ്മധാരണപൂര്‍വകം ॥ 48.18॥
പ്രസാദോ ജായതേ ശംഭോഃ പുനരാവൃത്തിവര്‍ജിതഃ ।
പ്രസാദേ സതി ദേവസ്യ വേദാന്തസ്ഫുരണം ഭവേത് ॥ 48.19॥
തസ്യൈവാകഥിതാ ഹ്യര്‍ഥാഃ പ്രകാശന്തേ മഹാത്മനഃ ।
പഞ്ചാക്ഷരജപാദേവ പഞ്ചാസ്യധ്യാനപൂര്‍വകം ॥ 48.20॥
തസ്യൈവ ഭവതി ജ്ഞാനം ശിവപ്രോക്തമിദം ധ്രുവം ।
സര്‍വം ശിവാത്മകം ഭാതി ജഗദേതത് ചരാചരം ॥ 48.21॥
സ പ്രസാദോ മഹേശസ്യ വിജ്ഞേയഃ ശാംഭവോത്തമൈഃ ।
ശിവലിങ്ഗാര്‍ചനാദേവ പ്രസാദഃ ശാംഭവോത്തമേ ॥ 48.22॥
നിയമാദ്ബില്വപത്രൈശ്ച ഭസ്മധാരണപൂര്‍വകം ।
പ്രസാദോ ജായതേ ശംഭോഃ സാക്ഷാദ്ജ്ഞാനപ്രകാശകഃ ॥ 48.23॥
ശിവക്ഷേത്രനിവാസേന ജ്ഞാനം സംയക് ദൃഢം ഭവേത് ।
ശിവക്ഷേത്രനിവാസേ തു ഭസ്മധാര്യധികാരവാന്‍ ॥ 48.24॥
നക്താശനാര്‍ചനാദേവ പ്രീയേത ഭഗവാന്‍ ഭവഃ ।
പ്രദോഷപൂജനം ശംഭോഃ പ്രസാദജനകം പരം ॥ 48.25॥
സോമവാരേ നിശീഥേഷു പൂജനം പ്രിയമീശിതുഃ ।
ഭൂതായാം ഭൂതനാഥസ്യ പൂജനം പരമം പ്രിയം ॥ 48.26॥
ശിവശബ്ദോച്ചാരണം ച പ്രസാദജനകം മഹത് ।
ജ്ഞാനാങ്ഗസാധനേഷ്വേവം ശിവഭക്താര്‍ചനം മഹത് ॥ 48.27॥
ഭക്താനാമര്‍ചനാദേവ ശിവഃ പ്രീതോ ഭവിഷ്യതി ।
ഇത്യേതത്തം സമാസേന ജ്ഞാനാങ്ഗം കഥിതം മയാ ।
അകൈതവേന ഭാവേന ശ്രവണീയോ മഹേശ്വരഃ ॥ 48.28॥
സൂതഃ -
യഃ കോഽപി പ്രസഭം പ്രദോഷസമയേ ബില്വീദലാലങ്കൃതം
ലിങ്ഗം തുങ്ഗമപാരപുണ്യവിഭവൈഃ പശ്യേദഥാര്‍ചേത വാ ।
പ്രാപ്തം രാജ്യമവാപ്യ കാമഹൃദയസ്തുഷ്യേദകാമോ യദി
മുക്തിദ്വാരമപാവൃതം സ തു ലഭേത് ശംഭോഃ കടാക്ഷാങ്കുരൈഃ ॥ 48.29॥
അചലാതുലരാജകന്യകാകുചലീലാമലബാഹുജാലമീശം ।
ഭജതാമനലാക്ഷിപാദപദ്മം ഭവലീലം ന ഭവേത ചിത്തബാലം ॥ 48.30॥
ഭസ്മത്രിപുണ്ഡ്രരചിതാങ്ഗകബാഹുഫാല-
രുദ്രാക്ഷജാലകവചാഃ ശ്രുതിസൂക്തിമാലാഃ ।
വേദോരുരത്നപദകാങ്കിതശംഭുനാമ-
ലോലാ ഹി ശാംഭവവരാഃ പരിശീലയന്തി ॥ 48.31॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ ഋഭുനിദാഘസംവാദേ
സ്കന്ദകൃതശിവവ്രതോപദേശവര്‍ണനം നാമ അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
49 ॥ ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
സ്കന്ദഃ -
പുരാ മഗധദേശീയോ ബ്രാഹ്മണോ വേദപാരഗഃ ।
ഉചഥ്യതനയോ വാഗ്മീ വേദാര്‍ഥപ്രവണേ ധൃതഃ ॥ 49.1॥
നാംനാ സുദര്‍ശനോ വിപ്രാന്‍ പാഠയന്‍ ശാസ്ത്രമുത്തമം ।
വേദാന്തപരയാ ഭക്ത്യാ വര്‍ണാശ്രമരതഃ സദാ ॥ 49.2॥
മോക്ഷമിച്ഛേദപി സദാ വിപ്രോഽപി ച ജനാര്‍ദനാത് ।
വിഷ്ണുപൂജാപരോ നിത്യം വിഷ്ണുക്ഷേത്രേഷു സംവസന്‍ ॥ 49.3॥
ഗോപീചന്ദനഫാലോസൌ തുലസ്യൈവാര്‍ചയദ്ധരിം ।
ഉവാസ നിയതം വിപ്രോ വിഷ്ണുധ്യാനപരായണഃ ॥ 49.4॥
ദശവര്‍ഷമിദം തസ്യ കൃത്യം ദൃഷ്ട്വാ ജനാര്‍ദനഃ ।
മോക്ഷേച്ഛോരാജുഹാവൈനം പുരതോദ്ഭൂയ തം ദ്വിജം ॥ 49.5॥
വിഷ്ണുഃ -
ഔചഥ്യ മുനിശാര്‍ദൂല തപസ്യഭിരതഃ സദാ ।
വൃണു കാമം ദദാംയേവ വിനാ ജ്ഞാനം ദ്വിജോത്തമ ॥ 49.6॥
സൂതഃ -
ഇതി വിഷ്ണോര്‍ഗിരം ശ്രുത്വാ വിപ്രഃ കിഞ്ചിദ്ഭയാന്വിതഃ ।
പ്രണിപത്യാഹ തം വിഷ്ണും സ്തുവന്നാരായണേതി തം ॥ 49.7॥
സുദര്‍ശനഃ -
വിഷ്ണോ ജിഷ്ണോ നമസ്തേഽസ്തു ശങ്ഖചക്രഗദാധര ।
ത്വത്പാദനലിനം പ്രാപ്തോ ജ്ഞാനായാനര്‍ഹണഃ കിമു ॥ 49.8॥
കിമന്യൈര്‍ധര്‍മകാമാര്‍ഥൈര്‍നശ്വരൈരിഹ ശങ്ഖഭൃത് ।
ഇത്യുക്തം തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ വിഷ്ണു പ്രാഹ സുദര്‍ശനം ॥ 49.9॥
വിഷ്ണുഃ -
സുദര്‍ശന ശൃണുഷ്വൈതന്‍മത്തോ നാന്യമനാ ദ്വിജ ।
വദാമി തേ ഹിതം സത്യം മയാ പ്രാപ്തം യഥാ തവ ॥ 49.10॥
മദര്‍ചനേന ധ്യാനേന മോക്ഷേച്ഛാ ജായതേ നൃണാം ।
മോക്ഷദാതാ മഹാദേവോ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനദായകഃ ॥ 49.11॥
തദര്‍ചനേന സമ്പ്രാപ്തം മയാ പൂര്‍വം സുദര്‍ശനം ।
സഹസ്രാരം ദൈത്യഹന്തൃ സാക്ഷാത് ത്ര്യക്ഷപ്രപൂജയാ ॥ 49.12॥
തമാരാധയ യത്നേന ഭസ്മധാരണപൂര്‍വകം ।
അഗ്നിരിത്യാദിഭിര്‍മന്ത്രൈസ്ത്രിയായുഷത്രിപുണ്ഡ്രകൈഃ ॥ 49.13॥
രുദ്രാക്ഷധാരകോ നിത്യം രുദ്രപഞ്ചാക്ഷരാദരഃ ।
ശിവലിങ്ഗം ബില്വപത്രൈഃ പൂജയന്‍ ജ്ഞാനവാന്‍ ഭവ ॥ 49.14॥
വസന്‍ ക്ഷേത്രേ മഹേശസ്യ സ്നാഹി തീര്‍ഥേ ച ശാങ്കരേ ।
അഹം ബ്രഹ്മാദയോ ദേവാഃ പൂജയൈവ പിനാകിനഃ ॥ 49.15॥
ബലിനഃ ശിവലിങ്ഗസ്യ പൂജയാ വിപ്രസത്തമ ।
യസ്യ ഫാലതലം മേഽദ്യ ത്രിപുണ്ഡ്രപരിചിന്‍ഹിതം ॥ 49.16॥
ബ്രഹ്മേന്ദ്രദേവമുനിഭിസ്ത്രിപുണ്ഡ്രം ഭസ്മനാ ധൃതം ।
പശ്യ വക്ഷസി ബാഹ്വോര്‍മേ രുദ്രാക്ഷാണാം സ്രജം ശുഭാം ॥ 49.17॥
പഞ്ചാക്ഷരജപാസക്തോ രുദ്രാധ്യായപരായണഃ ।
ത്രികാലമര്‍ചയാമീശം ബില്വപത്രൈരഹം ശിവം ॥ 49.18॥
കമലാ വിമലാ നിത്യം കോമലൈര്‍ബില്വപല്ലവൈഃ ।
പൂജയത്യനിശം ലിങ്ഗേ തഥാ ബ്രഹ്മാദയഃ സുരാഃ ॥ 49.19॥
മുനയോ മനവോഽപ്യേവം തഥാന്യേ ദ്വിജസത്തമാഃ ।
നൃപാസുരാസ്തഥാ ദൈത്യാ ബലിനഃ ശിവപൂജയാ ॥ 49.20॥
ജ്ഞാനം മോക്ഷസ്തഥാ ഭാഗ്യം ലഭ്യതേ ശങ്കരാര്‍ചനാത് ।
തസ്മാത് ത്വമപി ഭക്ത്യൈവ സമാരാധയ ശങ്കരം ॥ 49.21॥
പശവോ വിഷ്ണുവിധയസ്തഥാന്യേ മുനയഃ സുരാഃ ।
സര്‍വേഷാം പതിരീശാനസ്തത്പ്രസാദാദ്വിമുക്തിഭാക് ॥ 49.22॥
പ്രസാദജനകം തസ്യ ഭസ്മധാരണമേവ ഹി ।
പ്രസാദജനകം തസ്യ മുനേ രുദ്രാക്ഷധാരണം ॥ 49.23॥
പ്രസാദജനകസ്തസ്യ രുദ്രാധ്യായജപഃ സദാ ।
പ്രസാദജനകസ്തസ്യ പഞ്ചാക്ഷരജപോ ദ്വിജ ॥ 49.24॥
പ്രസാദജനകം തസ്യ ശിവലിങ്ഗൈകപൂജനം ।
പ്രസാദേ ശാംഭവേ ജാതേ ഭുക്തിമുക്തീ കരേ സ്ഥിതേ ॥ 49.25॥
തസ്യ ഭക്ത്യൈവ സര്‍വേഷാം മോചനം ഭവപാശതഃ ।
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാദ്ബില്വൈര്ലിങ്ഗസ്യ പൂജനം ॥ 49.26॥
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാച്ഛിവക്ഷേത്രേഷു വര്‍തനം ।
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് ശിവതീര്‍ഥനിഷേവണം ॥ 49.27॥
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് ഭസ്മരുദ്രാക്ഷധാരണം ।
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് പ്രദോഷേ ശിവപൂജനം ॥ 49.28॥
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാദ് രുദ്രപഞ്ചാക്ഷരാവൃതിഃ ।
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാച്ഛിവഭക്തജനാര്‍ചനം ॥ 49.29॥
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് സോമേ സായന്തനാര്‍ചനം ।
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് തന്നിര്‍മാല്യൈകഭോജനം ॥ 49.30॥
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാദ് അഷ്ടമീഷ്വര്‍ചനം നിശി ।
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് ചതുര്‍ദശ്യര്‍ചനം നിശി ॥ 49.31॥
തസ്യ പ്രീതികരം സാക്ഷാത് തന്നാംനാം സ്മൃതിരേവ ഹി ।
ഏതാവാനേന ധര്‍മോ ഹി ശംഭോഃ പ്രിയകരോ മഹാന്‍ ॥ 49.32॥
അന്യദഭ്യുദയം വിപ്ര ശ്രുതിസ്മൃതിഷു കീര്‍തിതം ।
ധര്‍മോ വര്‍ണാശ്രമപ്രോക്തോ മുനിഭിഃ കഥിതോ മുനേ ॥ 49.33॥
അവിമുക്തേ വിശേഷേണ ശിവോ നിത്യം പ്രകാശതേ ।
തസ്മാത് കാശീതി തത് പ്രോക്തം യതോ ഹീശഃ പ്രകാശതേ ॥ 49.34॥
തത്രൈവാമരണം തിഷ്ഠേദിതി ജാബാലികീ ശ്രുതിഃ ।
തത്ര വിശ്വേശ്വരേ ലിങ്ഗേ നിത്യം ബ്രഹ്മ പ്രകാശതേ ॥ 49.35॥
തത്രാന്നപൂര്‍ണാ സര്‍വേഷാം ഭുക്ത്യന്നം സമ്പ്രയച്ഛതി ।
തത്രാസ്തി മണികര്‍ണാഖ്യം മണികുണ്ഡം വിനിര്‍മിതം ॥ 49.36॥
ജ്ഞാനോദയോഽപി തത്രാസ്തി സര്‍വേഷാം ജ്ഞാനദായകഃ ।
തത്ര യാഹി മയാ സാര്‍ധം തത്രൈവ വസ വൈ മുനേ ॥ 49.37॥
തത്രാന്തേ മോക്ഷദം ജ്ഞാനം ദദാതീശ്വര ഏവ ഹി ।
ഇത്യുക്ത്വാ തേന വിപ്രേണ യയൌ കാശീം ഹരിഃ സ്വയം ॥ 49.38॥
സ്നാത്വാ തീര്‍ഥേ ചക്രസംജ്ഞേ ജ്ഞാനവാപ്യാം ഹരിദ്വിജഃ ।
തം ദ്വിജം സ്നാപയാമാസ ഭസ്മനാപാദമസ്തകം ॥ 49.39॥
ധൃതത്രിപുണ്ഡ്രരുദ്രാക്ഷം കൃത്വാ തം ച സുദര്‍ശനം ।
പൂജയച്ചാഥ വിശ്വേശം പൂജയാമാസ ച ദ്വിജാന്‍ ॥ 49.40॥
ബില്വൈര്‍ഗന്ധാക്ഷതൈര്‍ദീപൈര്‍നൈവേദ്യൈശ്ച മനോഹരൈഃ ।
തുഷ്ടാവ പ്രണിപത്യൈവം സ ദ്വിജോ മധുസൂദനഃ ॥ 49.41॥
സുദര്‍ശനവിഷ്ണൂ -
ഭജ ഭജ ഭസിതാനലോജ്വലാക്ഷം
ഭുജഗാഭോഗഭുജങ്ഗസങ്ഗഹസ്തം ।
ഭവഭീമമഹോഗ്രരുദ്രമീഡ്യം
ഭവഭര്‍ജകതര്‍ജകം മഹൈനസാം ॥ 49.42॥
വേദഘോഷഭടകാടകാവധൃക് ദേഹദാഹദഹനാമല കാല ।
ജൂടകോടിസുജടാതടിദുദ്യദ്രാഗരഞ്ജിതടിനീശശിമൌലേ ॥ 49.43॥
ശംബരാങ്കവരഭൂഷ പാഹി മാമംബരാന്തരചരസ്ഫുടവാഹ ।
വാരിജാദ്യഘനഘോഷ ശങ്കര ത്രാഹി വാരിജഭവേഡ്യ മഹേശ ॥ 49.44॥
മദഗജവരകൃത്തിവാസ ശംഭോ
മധുമദനാക്ഷിസരോരുഹാര്‍ച്യപാദ ।
യമമദദമനാന്ധശിക്ഷ ശംഭോ
പുരഹര പാഹി ദയാകടാക്ഷസാരൈഃ ॥ 49.45॥
അപാം പുഷ്പം മൌലൌ ഹിമഭയഹരഃ ഫാലനയനഃ
ജടാജൂടേ ഗങ്ഗാഽംബുജവികസനഃ സവ്യനയനഃ ।
ഗരം കണ്ഠേ യസ്യ ത്രിഭുവനഗുരോഃ ശംബരഹര
മതങ്ഗോദ്യത്കൃത്തേര്‍ഭവഹരണപാദാബ്ജഭജനം ॥ 49.46॥
ശ്രീബില്വമൂലശിതികണ്ഠമഹേശലിങ്ഗം
ബില്വാംബുജോത്തമവരൈഃ പരിപൂജ്യ ഭക്ത്യാ ।
സ്തംബേരമാങ്ഗവദനോത്തമസങ്ഗഭങ്ഗ
രാജദ്വിഷാങ്ഗപരിസങ്ഗമഹേശശാങ്ഗം ॥ 49.47॥
യോ ഗൌരീരമണാര്‍ചനോദ്യതമതിര്‍ഭൂയോ ഭവേച്ഛാംഭവോ
ഭക്തോ ജന്‍മപരമ്പരാസു തു ഭവേന്‍മുക്തോഽഥ മുക്ത്യങ്ഗനാ-
കാന്തസ്വാന്തനിതാന്തശാന്തഹൃദയേ കാര്‍താന്തവാര്‍തോജ്ഝിതഃ ।
വിഷ്ണുബ്രഹ്മസുരേന്ദ്രരഞ്ജിതമുമാകാന്താംഘ്രിപങ്കേരുഹ-
ധ്യാനാനന്ദനിമഗ്നസര്‍വഹൃദയഃ കിഞ്ചിന്ന ജാനാത്യപി ॥ 49.48॥
കാമാരാതിപദാംബുജാര്‍ചനരതഃ പാപാനുതാപാധിക-
വ്യാപാരപ്രവണപ്രകീര്‍ണമനസാ പുണ്യൈരഗണ്യൈരപി ।
നോ ദൂയേത വിശേഷസന്തതിമഹാസാരാനുകാരാദരാ-
ദാരാഗ്രാഹകുമാരമാരസുശരാദ്യാഘാതഭീതൈരപി ॥ 49.49॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ വിഷ്ണൂചഥ്യസംവാദേ
ശിവസ്യ ജ്ഞാനദാതൃത്വനിരൂപണം നാമ ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
50 ॥ പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
സ്കന്ദഃ -
വിഷ്ണുസ്തവാന്തേ വിപ്രോഽസൌ സുദര്‍ശനസമാഹ്വയഃ ।
സ്നാത്വാഽഥ മണികര്‍ണ്യാം സ ഭസ്മരുദ്രാക്ഷഭൂഷണഃ ॥ 50.1॥
സഞ്ജപന്‍ ശതരുദ്രീയം പഞ്ചാക്ഷരപരായണഃ ।
സമ്പാദ്യ ബില്വപത്രാണി കമലാന്യമലാന്യപി ॥ 50.2॥
ഗന്ധാക്ഷതൈര്‍ധൂപദീപൈര്‍നൈവേദ്യൈര്‍വിവിധൈരപി ।
വിഷ്ണൂപദിഷ്ടമാര്‍ഗേണ നിത്യമന്തര്‍ഗൃഹസ്യ ഹി ॥ 50.3॥
പ്രദക്ഷിണം ചകാരാസൌ ലിങ്ഗാന്യഭ്യര്‍ചയംസ്തഥാ ।
വിശ്വേശ്വരാവിമുക്തേശൌ വീരേശം ച ത്രിലോചനം ॥ 50.4॥
കൃത്തിവാസം വൃദ്ധകാലേ കേദാരം ശൂലടങ്കകം ।
രത്നേശം ഭാരഭൂതേശം ചന്ദ്രേശം സിദ്ധകേശ്വരം ॥ 50.5॥
ഘണ്ടാകര്‍ണേശ്വരം ചൈവ നാരദേശം യമേശ്വരം ।
പുലസ്തിപുലഹേശം ച വികര്‍ണേശം ഫലേശ്വരം ॥ 50.6॥
കദ്രുദ്രേശമഖണ്ഡേശം കേതുമാലിം ഗഭസ്തികം ।
യമുനേശം വര്‍ണകേശം ഭദ്രേശം ജ്യേഷ്ഠശങ്കരം ॥ 50.7॥
നന്ദികേശം ച രാമേശം കരമര്‍ദേശ്വരം തഥാ ।
ആവര്‍ദേശം മതങ്ഗേശം വാസുകീശം ദ്രുതീശ്വരം ॥ 50.8॥
സൂര്യേശമര്യമേശം ച തൂണീശം ഗാലവേശ്വരം ।
കണ്വകാത്യായനേശം ച ചന്ദ്രചൂഡേശ്വരം തഥാ ॥ 50.9॥
ഉദാവര്‍തേശ്വരം ചൈവ തൃണജ്യോതീശ്വരം സദാ ।
കങ്കണേശം തങ്കണേശം സ്കന്ദേശം താരകേശ്വരം ॥ 50.10॥
ജംബുകേശം ച ജ്ഞാനേശം നന്ദീശം ഗണപേശ്വരം ।
ഏതാന്യന്തര്‍ഗൃഹേ വിപ്രഃ പൂജയന്‍ പരയാ മുദാ ॥ 50.11॥
ഢുണ്ഢ്യാദിഗണപാംശ്ചൈവ ഭൈരവം ചാപി നിത്യശഃ ।
അന്നപൂര്‍ണാമന്നദാത്രീം സാക്ഷാല്ലോകൈകമാതരം ॥ 50.12॥
ദണ്ഡപാണിം ക്ഷേത്രപാലം സംയഗഭ്യര്‍ച്യ തസ്ഥിവാന്‍ ।
തീര്‍ഥാന്യന്യാന്യപി മുനിര്‍മണികര്‍ണ്യാദി സത്തമ ॥ 50.13॥
ജ്ഞാനോദം സിദ്ധകൂപം ച വൃദ്ധകൂപം പിശാചകം ।
ഋണമോചനതീര്‍ഥം ച ഗര്‍ഗതീര്‍ഥം മഹത്തരം ॥ 50.14॥
സ്നാത്വാ സനിയമം വിപ്രോ നിത്യം പഞ്ചനദേ ഹൃദേ ।
കിരണാം ധൂതപാപാം ച പഞ്ചഗങ്ഗാമപി ദ്വിജഃ ॥ 50.15॥
ഗങ്ഗാം മനോരമാം തുങ്ഗാം സര്‍വപാപപ്രണാശിനീം ।
മുക്തിമണ്ടപമാസ്ഥായ സ ജപന്‍ ശതരുദ്രിയം ॥ 50.16॥
അഷ്ടോത്തരസഹസ്രം വൈ ജപന്‍ പഞ്ചാക്ഷരം ദ്വിജഃ ।
പക്ഷേ പക്ഷേ തഥാ കുര്‍വന്‍ പഞ്ചക്രോശപ്രദക്ഷിണം ॥ 50.17॥
അന്തര്‍ഗൃഹാദ്ബഹിര്‍ദേശേ ചകാരാവസഥം തദാ ।
ഏവം സംവസതസ്തസ്യ കാലോ ഭൂയാനവര്‍തത ॥ 50.18॥
തത്ര ദൃഷ്ട്വാ തപോനിഷ്ഠം സുദര്‍ശനസമാഹ്വയം ।
വിഷ്ണുസ്തദാ വൈ തം വിപ്രം സമാഹൂയ ശിവാര്‍ചകം ॥ 50.19॥
പുനഃ പ്രാഹ പ്രസന്നേന ചേതസാ മുനിസത്തമം ।
വിഷ്ണുഃ -
ഭോഃ സുദര്‍ശനവിപ്രേന്ദ്ര ശിവാര്‍ചനപരായണ ।
ജ്ഞാനപാത്രം ഭവാനേവ വിശ്വേശകൃപയാഽധുനാ ॥ 50.20॥
ത്വയാ തപാംസി തപ്താനി ഇഷ്ടാ യജ്ഞാസ്ത്വയൈവ ഹി ।
അധീതാശ്ച ത്വയാ വേദാഃ കാശ്യാം വാസോ യതസ്തവ ॥ 50.21॥
ബഹുഭിര്‍ജന്‍മഭിര്യേന കൃതം ക്ഷേത്രേ മഹത്തപഃ ।
തസ്യൈവ സിദ്ധ്യത്യമലാ കാശീയം മുക്തികാശികാ ॥ 50.22॥
തവ ഭാഗ്യസ്യ നാന്തോഽസ്തി മുനേ ത്വം ഭാഗ്യവാനസി ।
കിഞ്ചൈകം തവ വക്ഷ്യാമി ഹിതമാത്യന്തികം ശൃണു ॥ 50.23॥
വിശ്വേശകൃപയാ തേഽദ്യ മുക്തിരന്തേ ഭവിഷ്യതി ।
രുദ്രാക്ഷനാമപുണ്യം യത് നാംനാം സാഹസ്രമുത്തമം ॥ 50.24॥
ഉപദേക്ഷ്യാമി തേ വിപ്ര നാമസാഹസ്രമീശിതുഃ ।
തേനാര്‍ചയേശം വിശ്വേശം ബില്വപത്രൈര്‍മനോഹരൈഃ ॥ 50.25॥
വര്‍ഷമേകം നിരാഹാരോ വിശ്വേശം പൂജയന്‍ സദാ ।
സംവത്സരാന്തേ മുക്തസ്ത്വം ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 50.26॥
ത്വദ്ദേഹാപഗമേ മന്ത്രം പഞ്ചാക്ഷരമനുത്തമം ।
ദദാതി ദേവോ വിശ്വേശസ്തേന മുക്തോ ഭവിഷ്യതി ॥ 50.27॥
ശൈവേഭ്യഃ സന്നജീവേഭ്യോ ദദാതീമം മഹാമനും ।
സ്കന്ദഃ -
ഇതി വിഷ്ണുവചഃ ശ്രുത്വാ പ്രണംയാഹ ഹരിം തദാ ।
സുദര്‍ശനോ യയാചേത്ഥം നാംനാം സാഹസ്രമുത്തമം ॥ 50.28॥
ഭഗവന്‍ ദൈത്യവൃന്ദഘ്ന വിഷ്ണോ ജിഷ്ണോ നമോഽസ്തു തേ ।
സഹസ്രനാംനാം യദ്ദിവ്യം വിശ്വേശസ്യാശു തദ്വദ ॥ 50.29॥
യേന ജപ്തേന ദേവേശഃ പൂജിതോ ബില്വപത്രകൈഃ ।
ദദാതി മോക്ഷസാംരാജ്യം ദേഹാന്തേ തദ്വദാശു മേ ॥ 50.30॥
തദാ വിപ്രവചഃ ശ്രുത്വാ തസ്മൈ ചോപാദിശത് സ്വയം ।
സഹസ്രനാംനാം ദേവസ്യ ഹിരണ്യസ്യേത്യാദി സത്തമ ॥ 50.31॥
തേന സമ്പൂജ്യ വിശ്വേശം വര്‍ഷമേകമതന്ദ്രിതഃ ।
കോമലാരക്തബില്വൈശ്ച സ്തോത്രേണാനേന തുഷ്ടുവേ ॥ 50.32॥
സുദര്‍ശനഃ -
ആശീവിഷാങ്ഗപരിമണ്ഡലകണ്ഠഭാഗ-
രാജത്സുസാഗരഭവോഗ്രവിഷോരുശോഭ ।
ഫാലസ്ഫുരജ്ജ്വലനദീപ്തിവിദീപിതാശാ-
ശോകാവകാശ തപനാക്ഷ മൃഗാങ്കമൌലേ ॥ 50.33॥
ക്രുദ്ധോഡുജായാപതിധൃതാര്‍ധശരീരശോഭ
പാഹ്യാശു ശാസിതമഖാന്ധകദക്ഷശത്രോ ।
സുത്രാമവജ്രകരദണ്ഡവിഖണ്ഡിതോരു-
പക്ഷാദ്യഘക്ഷിതിധരോര്‍ധ്വശയാവ ശംഭോ ॥ 50.34॥
ഉത്ഫുല്ലഹല്ലകലസത്കരവീരമാലാ-
ഭ്രാജത്സുകന്ധരശരീര പിനാകപാണേ ।
ചഞ്ചത്സുചന്ദ്രകലികോത്തമചാരുമൌലിം
ലിങ്ഗേ കുലുഞ്ചപതിമംബികയാ സമേതം ॥ 50.35॥
ഛായാധവാനുജലസച്ഛദനൈഃ പരിപൂജ്യ ഭക്ത്യാ
മുക്തേന സ്വസ്യ ച വിരാജിതവംശകോട്യാ ।
സായം സങ്ഗവപുങ്ഗവോരുവഹനം ശ്രീതുങ്ഗലിങ്ഗാര്‍ചകഃ
ശാങ്ഗഃ പാതകസങ്ഗഭങ്ഗചതുരശ്ചാസങ്ഗനിത്യാന്തരഃ ॥ 50.36॥
ഫാലാക്ഷസ്ഫുരദക്ഷിജസ്ഫുരദുരുസ്ഫൂലിങ്ഗദഗ്ധാങ്ഗകാ-
നങ്ഗോത്തുങ്ഗമതങ്ഗകൃത്തിവസനം ലിങ്ഗം ഭജേ ശാങ്കരം ।
അച്ഛാച്ഛാഗവഹാം സുരതാമീക്ഷാശിനാന്തേ വിഭോ
വൃഷ്യം ശാങ്കരവാഹനാമനിരതാഃ സോമം തഥാ വാജിനം ॥ 50.37॥
ത്യക്ത്വാ ജന്‍മവിനാശനം ത്വിതി മുഹുസ്തേ ജിഹ്വയാ സത്തമാഃ
യേ ശംഭോഃ സകൃദേവ നാമനിരതാഃ ശാങ്ഗാഃ സ്വതഃ പാവനാഃ ॥ 50.38॥
മൃഗാങ്ക മൌലിമീശ്വരം മൃഗേന്ദ്രശത്രുജത്വചം ।
വസാനമിന്ദുസപ്രഭം മൃഗാദ്യബാലസത്കരം ।
ഭജേ മൃഗേന്ദ്രസപ്രഭം ??? ??? ॥ 50.39॥
സ്കന്ദഃ -
ഏവം സ്തുവന്തം വിശ്വേശം സുദര്‍ശനമതന്ദ്രിതം ।
പ്രാഹേത്ഥം ശൌരിമാഭാഷ്യ ശംഭോര്‍ഭക്തിവിവര്‍ധനം ॥ 50.40॥
വിഷ്ണുഃ -
അത്രൈവാമരണം വിപ്ര വസ ത്വം നിയതാശനഃ ।
നാംനാം സഹസ്രം പ്രജപന്‍ ശതരുദ്രീയമേവ ച ॥ 50.41॥
അന്തര്‍ഗൃഹാത് ബഹിഃ സ്ഥിത്വാ പൂജയാശു മഹേശ്വരം ।
തവാന്തേ ഭൂരികരുണോ മോക്ഷം ദാസ്യത്യസംശയം ॥ 50.42॥
സ പ്രണംയാഹ വിശ്വേശം ദൃഷ്ട്വാ പ്രാഹ സുദര്‍ശനം ।
ധന്യസ്ത്വം ലിങ്ഗേഽപ്യനുദിനഗലിതസ്വാന്തരങ്ഗാഘസങ്ഘഃ
പുംസാം വര്യാദ്യഭക്ത്യാ യമനിയമവരൈര്‍വിശ്വവന്ദ്യം പ്രഭാതേ ।
ദത്വാ ബില്വവരം സദംബുജദലം കിഞ്ചിജ്ജലം വാ മുഹുഃ
പ്രാപ്നോതീശ്വരപാദപങ്കജമുമാനാഥാദ്യ മുക്തിപ്രദം ॥ 50.43॥
കോ വാ ത്വത്സദൃശോ ഭവേദഗപതിപ്രേമൈകലിങ്ഗാര്‍ചകോ
മുക്താനാം പ്രവരോര്‍ധ്വകേശവിലസച്ഛ്രീഭക്തിബീജാങ്കുരൈഃ ।
ദേവാ വാപ്യസുരാഃ സുരാ മുനിവരാ ഭാരാ ഭുവഃ കേവലം
വീരാ വാ കരവീരപുഷ്പവിലസന്‍മാലാപ്രദേ നോ സമഃ ॥ 50.44॥
വനേ വാ രാജ്യേ വാപ്യഗപതിസുതാനായകമഹോ
സ്ഫുരല്ലിങ്ഗാര്‍ചായാം നിയമമതഭാവേന മനസാ ।
ഹരം ഭക്ത്യാ സാധ്യ ത്രിഭുവനതൃണാഡംബരവര-
പ്രരൂഢൈര്‍ഭാഗ്യൈര്‍വാ ന ഹി ഖലു സ സജ്ജേത ഭുവനേ ॥ 50.45॥
ന ദാനൈര്യോഗൈര്‍വാ വിധിവിഹിതവര്‍ണാശ്രമഭരൈഃ
അപാരൈര്‍വേദാന്തപ്രതിവചനവാക്യാനുസരണൈഃ ।
ന മന്യേഽഹം സ്വാന്തേ ഭവഭജനഭാവേന മനസാ
മുഹുര്ലിങ്ഗം ശാങ്ഗം ഭജതി പരമാനന്ദകുഹരഃ ॥ 50.46॥
ശര്‍വം പരവതനന്ദിനീപതിമഹാനന്ദാംബുധേഃ പാരഗാ
രാഗത്യാഗഹൃദാ വിരാഗപരമാ ഭസ്മാങ്ഗരാഗാദരാഃ ।
മാരാപാരശരാഭിഘാതരഹിതാ ധീരോരുധാരാരസൈഃ
പാരാവാരമഹാഘസംസൃതിഭരം തീര്‍ണാഃ ശിവാഭ്യര്‍ചനാത് ॥ 50.47॥
മാര്‍കണ്ഡേയസുതം പുരാഽന്തകഭയാദ്യോഽരക്ഷദീശോ ഹരഃ
തത്പാദാംബുജരാഗരഞ്ജിതമനാ നാപ്നോതി കിം വാ ഫലം ।
തം മൃത്യുഞ്ജയമഞ്ജസാ പ്രണമതാമോജോജിമധ്യേ ജയം
ജേതാരോതപരാജയോ ജനിജരാരോഗൈര്‍വിമുക്തിം ലഭേത് ॥ 50.48॥
ഭൂതായാം ഭൂതനാഥം ത്വഘമതിതിലകാകാരഭില്ലോത്ഥശല്യൈഃ
ധാവന്‍ ഭല്ലൂകപൃഷ്ഠേ നിശി കില സുമഹദ്വ്യാഘ്രഭീത്യാഽരുരോഹ ।
ബില്വം നല്വപ്രഭം തച്ഛദഘനമസകൃത് പാതയാമാസ മൂലേ
നിദ്രാതന്ദ്രോജ്ഝിതോഽസൌ മൃഗഗണകലനേ മൂലലിങ്ഗേഽഥ ശാങ്ഗേ ॥ 50.49॥
തേനാഭൂദ്ഭഗവാന്‍ ഗണോത്തമവരോ മുക്താഘസങ്ഘസ്തദാ
ചണ്ഡാംശോസ്തനയേന പൂജിതപദഃ സാരൂപ്യമാപേശിതുഃ ।
ഗങ്ഗാചന്ദ്രകലാകപര്‍ദവിലസത്ഫാലസ്ഫുലിങ്ഗോജ്ജ്വലദ്
വാലന്യങ്കുകരാഗ്രസംഗതമഹാശൂലാഹി ടംകോദ്യതഃ ॥ 50.50॥
ചൈത്രേ ചിത്രൈഃ പാതകൈര്‍വിപ്രമുക്തോ വൈശാഖേ വൈ ദുഃഖശാഖാവിമുക്തഃ ।
ജ്യേഷ്ഠേ ശ്രേഷ്ഠോ ഭവതേഷാഢമാസി പുത്രപ്രാപ്തിഃ ശ്രാവണേ ശ്രാന്തിനാശഃ ॥ 50.51॥
ഭാദ്രേ ഭദ്രോ ഭവതേ ചാശ്വിനേ വൈ അശ്വപ്രാപ്തിഃ കാര്‍തികേ കീര്‍തിലാഭഃ ।
മാര്‍ഗേ മുക്തേര്‍മാര്‍ഗമേതല്ലഭേത പുഷ്യേ പുണ്യം മാഘകേ ചാഘനാശഃ ॥ 50.52॥
ഫല്‍ഗു ത്വംഹോ ഫാല്‍ഗുനേ മാസി
നശ്യേദീശാര്‍ചാതോ ബില്വപത്രൈശ്ചലിങ്ഗേ ।
ഏവം തത്തന്‍മാസി പൂജ്യേശലിങ്ഗം
ചിത്രൈഃ പാപൈര്‍വിപ്രമുക്തോ ദ്വിജേന്ദ്രഃ ॥ 50.53॥
ദൂര്‍വാങ്കുരൈരഭിനവൈഃ ശശിധാമചൂഡ-
ലിങ്ഗാര്‍ചനേന പരിശേഷയദങ്കുരാണി ।
സംസാരഘോരതരരൂപകരാണി സദ്യഃ
മുക്ത്യങ്കുരാണി പരിവര്‍ധയതീഹ ധന്യഃ ॥ 50.54॥
ഗോക്ഷീരേക്ഷുക്ഷൌദ്രഖണ്ഡാജ്യദധ്നാ
സന്നാരേലൈഃ പാനസാംരാദിസാരൈഃ ।
വിശ്വേശാനം സത്സിതാരത്നതോയൈഃ
ഗന്ധോദൈര്‍വാ സിഞ്ച്യ ദോഷൈര്‍വിമുക്തഃ ॥ 50.55॥
ലിങ്ഗം ചന്ദനലേപസങ്ഗതമുമാകാന്തസ്യ പശ്യന്തി യേ
തേ സംസാരഭുജങ്ഗഭങ്ഗപതനാനങ്ഗാങ്ഗസങ്ഗോജ്ഝിതാഃ ।
വ്യങ്ഗം സര്‍വസമര്‍ചനം ഭഗവതഃ സാങ്ഗം ഭവേച്ഛാങ്കരം
ശങ്ഗാപാങ്ഗകൃപാകടാക്ഷലഹരീ തസ്മിംശ്ചിരം തിഷ്ഠതി ॥ 50.56॥
മുരലിസരലിരാഗൈര്‍മര്‍ദലൈസ്താലശങ്ഖൈഃ
പടുപടഹനിനാദധ്വാന്തസന്ധാനഘോഷൈഃ ।
ദുന്ദുഭ്യാഘാതവാദൈര്‍വരയുവതിമഹാനൃത്തസംരംഭരങ്ഗൈഃ
ദര്‍ശേഷ്വാദര്‍ശദര്‍ശോ ഭഗവതി ഗിരിജാനായകേ മുക്തിഹേതുഃ ॥ 50.57॥
സ്വച്ഛച്ഛത്രഛവീനാം വിവിധജിതമഹാച്ഛായയാ ഛന്നമൈശം
ശീര്‍ഷം വിച്ഛിന്നപാപോ ഭവതി ഭവഹരഃ പൂജകഃ ശംഭുഭക്ത്യാ ।
ചഞ്ചച്ചന്ദ്രാഭകാണ്ഡപ്രവിലസദമലസ്വര്‍ണരത്നാഗ്രഭാഭി-
ര്‍ദീപ്യച്ചാമരകോടിഭിഃ സ്ഫുടപടഘടിതൈശ്ചാകചക്യൈഃ പതാകൈഃ ॥ 50.58॥
സമ്പശ്യാരുണഭൂരുഹോത്തമശിഖാസംലേഢിതാരാഗണം
താരാനാഥകലാധരോരുസുമഹാലിങ്ഗൌഘസംസേവിതം ।
ബില്വാനാം കുലമേതദത്ര സുമഹാപാപൌഘസംഹാരകൃത്
വാരാണാം നിഖിലപ്രമോദജനകം ശംഭോഃ പ്രിയം കേവലം ॥ 50.59॥
അന്നം പോത്രിമലായതേ ധനരസം കൌലേയമൂത്രായതേ
സംവേശോ നിഗലായതേ മമ സദാനന്ദോ കന്ദായതേ ।
ശംഭോ തേ സ്മരണാന്തരായഭരിത പ്രാണഃ കൃപാണായതേ ॥ 50.60॥
കഃ കല്‍പദ്രുമുപേക്ഷ്യ ചിത്തഫലദം തൂലാദിദാനക്ഷയം
ബബ്ബൂലം പരിസേവതേ ക്ഷുദധികോ വാതൂലദാനക്ഷമം ।
തദ്വച്ഛങ്കരകിങ്കരോ വിധിഹരിബ്രഹ്മേന്ദ്രചന്ദ്രാനലാന്‍
സേവേദ്യോ വിധിവഞ്ചിതഃ കലിബലപ്രാചുര്യതോ മൂഢധീഃ ॥ 50.61॥
സുവര്‍ണാണ്ഡോദ്ഭൂതസ്തുതിഗതിസമര്‍ച്യാണ്ഡജവര-
പ്രപാദം ത്വാം കശ്ചിദ് ഭജതി ഭുവനേ ഭക്തിപരമഃ ।
മഹാചണ്ഡോദ്ദണ്ഡപ്രകടിതഭുവം താണ്ഡവപരം
വിഭും സന്തം നിത്യം ഭജ ഭഗണനാഥാമലജടം ॥ 50.62॥
അജഗവകര വിഷ്ണുബാണ ശംഭോ
ദുരിതഹരാന്തകനാശ പാഹി മാമനാഥം ।
ഭവദഭയപദാബ്ജവര്യമേത
മമ ചിത്തസരസ്തടാന്നയാതു ചാദ്യ ॥ 50.63॥
ഇത്ഥം വിഷ്ണുശ്ച കാശ്യാം പ്രമഥപതിമഗാത് പൂജ്യ വിശ്വേശ്വരം തം
ക്ഷിതിസുരവരവര്യം ചാനുശാസ്യേത്ഥമിഷ്ടം ।
സ ച മുനിഗണമധ്യേ പ്രാപ്യ മുക്തിം തഥാന്തേ
പ്രമഥപതിപദാബ്ജേ ലീനഹീനാങ്ഗസങ്ഗഃ ॥ 50.64॥
സൂതഃ -
ഇത്ഥം ശ്രുത്വാ മുനീന്ദ്രോഽസൌ ജൈഗീഷവ്യോഽവദദ്വിഭും ।
പ്രണിപത്യ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ ഷഷ്ഠാംശം വൈ ഷഡാസ്യതഃ ॥ 50.65॥
ജൈഗീഷവ്യഃ -
മാരമാരകജാനന്ദവസതേര്‍മഹിമാ കഥം ।
നാംനാം സഹസ്രമേതച്ച വദ മേ കരുണാനിധേ ॥ 50.66॥
ക്ഷേത്രാണാം ചാപ്യഥാന്യാനാം മഹിമാം വദ സദ്ഗുരോ ।
ശൂരതാരകസംഹര്‍തസ്ത്വത്തോ നാന്യോ ഗുരുര്‍മമ ॥ 50.67॥
തച്ഛ്രുത്വാ തു മുനേര്‍വാക്യം സ്കന്ദഃ പ്രാഹാഥ തം മുനിം ।
സ്കന്ദഃ -
ആഗാമിന്യംശകേഽസ്മിംസ്തവ ഹൃദയമഹാനന്ദസിന്ധൌ വിധൂത്ഥ-
പ്രാചുര്യപ്രകടൈഃ കരോപമമഹാസപ്തമാംശേ വിശേഷേ ।
നാംനാം ചാപി സഹസ്രകം ഭഗവതഃ ശംഭോഃ പ്രിയം കേവലം
അസ്യാനന്ദവനസ്യ ചൈവ മഹിമാ ത്വം വൈ ശൃണുഷ്വാദരാത് ॥ 50.68॥
ഉഗ്രോംഽശഃ ശശിശേഖരേണ കഥിതോ വേദാന്തസാരാത്മകഃ
ഷഷ്ഠഃ ഷണ്‍മുഖസത്തമായ സ ദദൌ തദ്ബ്രഹ്മണേ സോഽപ്യദാത് ।
പുത്രായാത്മഭവായ തദ്ഭവഹരം ശ്രുത്വാ ഭവേദ് ജ്ഞാനവിത്
ചോക്ത്വാ ജന്‍മശതായുതാര്‍ജിതമഹാപാപൈര്‍വിമുക്തോ ഭവേത് ॥ 50.69॥
ശ്രുത്വാംശമേതദ് ഭവതാപപാപഹം ശിവാസ്പദജ്ഞാനദമുത്തമം മഹത് ।
ധ്യാനേന വിജ്ഞാനദമാത്മദര്‍ശനം ദദാതി ശംഭോഃ പദഭക്തിഭാവതഃ ॥ 50.70॥
സൂതഃ -
അധ്യായപാദാധ്യയനേഽപി വിദ്യാ ബുദ്ധ്യാ ഹൃദി ധ്യായതി ബന്ധമുക്ത്യൈ ।
സ്വാധ്യായതാന്തായ ശമാന്വിതായ ദദ്യാദ്യദദ്യാന്ന വിഭേദ്യമേതത് ॥ 50.71॥
ഇത്ഥം സൂതവചോദ്യതമഹാനന്ദൈകമോദപ്രഭാ
ഭാസ്വദ്ഭാസ്കരസപ്രഭാ മുനിവരാഃ സംതുഷ്ടുവുസ്തം തദാ ।
വേദോദ്യദ്വചനാശിഷാ പ്രഹൃഷിതാഃ സൂതം ജയേത്യുച്ചരന്‍
പ്യാഹോ ജഗ്മുരതീവ ഹര്‍ഷിതഹൃദാ വിശ്വേശ്വരം വീക്ഷിതും ॥ 50.72॥
॥ ഇതി ശ്രീശിവരഹസ്യേ ശങ്കരാഖ്യേ ഷഷ്ഠാംശേ സുദര്‍ശനസ്യ
മുക്തിലാഭവര്‍ണനം അംശശ്രവണഫലനിരൂപണം ച നാമ പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
॥ ശങ്കരാഖ്യഃ ഷഷ്ഠാംശഃ സമാപ്തഃ॥
॥ സര്‍വം ശ്രീരമണാര്‍പണമസ്തു ॥
BHAGAVAD GITA AND MANAGEMENT Management has become a part and parcel in everyday life, or in any other organization where a group of human beings assemble for a common purpose, management principles come into play through their various facets like management of time, resources, personnel, materials, machinery, finance, planning, priorities, policies and practice. THE ESSENCE AND MESSAGE OF HOLY GITA IS A TOOL FOR EFFECTIVE MANAGEMENT
No comments:
Post a Comment