ശ്രീ മഹാദേവന്റെ ഹോമകുണ്ഡത്തില്‍ നിന്നും പിറവി കൊണ്ട ഏഴു ദേവതമാരില്‍ ആദ്യത്തെ ദേവതയാണ് ധൂമാ ഭഗവതി. ഹോമ കുണ്ഡത്തിലെ ധൂമ പടലങ്ങളോടൊപ്പം പൊടിച്ചുയര്‍ന്നതിനാല്‍ ധൂമാ ഭഗവതി എന്ന് വിളിച്ചു. നല്ലച്ഛനോട് വരവും വാങ്ങി ചേടകവാളും പരിചയുമേന്തി അസുരന്മാരെ നിഗ്രഹിച്ച ദേവി ഭൂമിയില്‍ അഡൂര്‍ മന്ത്രശാലയില്‍ സാന്നിധ്യംകൊണ്ടു. കവടിയങ്ങാനത്ത് രക്തേശ്വരിയുമായി ഉറ്റചങ്ങാതിയായി. അവിടെ നിന്ന് ദേവി പിന്നീട് മായിപ്പാടി കൊട്ടാരത്തിലും അഡൂരും മധൂരും പത്തില്ലം തന്ത്രിമാരുടെ ഗൃഹങ്ങളില്‍ പൂവും ഗുരുസിയും കൈയേറ്റു നിലനിന്നു.

സ്വന്തമായി ഒരു ആരൂഢം വേണമെന്ന് നിരൂപിച്ചു കുണ്ടുകാനം മുന്‍പേതുമായി ശേഷിപ്പെട്ടു. അന്ന് തൊട്ട് അഡൂര്‍ ദേവന്റെ മാതാവ് കുണ്ടുകാനത്തില്‍ ധൂമാ ഭഗവതിയമ്മ എന്നറിയപ്പെട്ടു. അവിടെ നിന്നു പിന്നീട് ദേവി തെക്കോട്ട് സഞ്ചരിച്ചു തിമിരി, വടശ്ശേരി, കൈതപ്രം തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളിലെ പല ബ്രാഹ്മണ ഗൃഹങ്ങളിലും നിലകൊണ്ടു. ധൂമാ ഭഗവതി തനിച്ചും കവടിയങ്ങാനത്ത് രക്തേശ്വരിയും ധൂമാ ഭഗവതിയും ചേര്‍ന്നും അഡൂര്‍ ദേവന്റെ മാതാക്കന്മാര്‍ ഇരുവരായും ആരാധിച്ചു വരുന്നുണ്ട്. വണ്ണാന്‍, മലയന്‍, വേലന്‍, കോപ്പാളന്‍ എന്നീ വിഭാഗക്കാര്‍ ധൂമാ ഭഗവതി കെട്ടിയാടാറുണ്ട്. അതിനാല്‍  ധൂമാ ഭഗവതി തെയ്യത്തിനു പല സ്ഥലത്തും കെട്ടിയാടുന്ന വിഭാഗത്തിന് അനുസൃതമായും പ്രാദേശികമായ വ്യത്യാസങ്ങള്‍ കൊണ്ടും കോലത്തിലും  മുഖത്തെഴുത്തിലും വ്യത്യാസം ഉണ്ടാവാറുണ്ട്.

janmabhumi