ഭക്തിയുടെ വ്യത്യസ്ത ഭാവങ്ങൾ*

*ശാന്തഭക്തി*

വിദുരർക്കും, അക്രൂരനും, കുന്തിക്കും, ഭീഷ്മര്‍ക്കും കൃഷ്ണനോടും, വിഭീഷണനു രാമനോടും ഉണ്ടായിരുന്നത്  ശാന്തഭാവ ഭക്തി ആണ്. ഇത് യോഗികളുടെ നില ആണ്. സാധാരണ മനുഷ്യര്‍ക്കും ജീവിതത്തില്‍ പൊതുവേ എല്ലാം നേടി എന്ന ഒരു അവസ്ഥ വന്നാല്‍ ഈ  ഭക്തി ഉണ്ടാകാം. അല്ലെങ്കില്‍ ഇനി കൂടുതല്‍ ഒന്നും നേടാന്‍ ആവില്ല എന്ന തിരിച്ചറിവ് ഉണ്ടായാലും മതി.

*ദാസ്യഭക്തി*

ഭഗവാന്‍റെ ഉത്തമ ദാസനായി, ഭഗവാന് വേണ്ടി മാത്രം ജീവിക്കുക. ഭഗവാന്‍ ഒരു യജമാനൻ, അങ്ങയുടെ വെറും ദാസൻ മാത്രമാണ് ഞാന്‍ എന്ന ഭാവം.. ഹനുമാന് രാമനോടും, കുചേലന് കൃഷ്ണനോടും ഉണ്ടായിരുന്നത് ദാസ്യഭാവ ഭക്തിയായിരുന്നു.

*സഖ്യഭക്തി*

അര്‍ജ്ജുനന്‍ കൃഷ്ണനെ കണ്ടിരുന്നത് ഈ ഭാവത്തിലായിരുന്നു; ഒരു സുഹൃത്തെന്ന പോലെ.

*വാത്സല്യഭക്തി*

ഭഗവാനോട് സ്നേഹ വാത്സല്യങ്ങള്‍ തോന്നുക; കുറുരമ്മയ്ക്കും, പൂന്താനത്തിനും, വില്വമംഗലം സ്വാമിക്കും എല്ലാം കൃഷ്ണനോട് ഉണ്ടായിരുന്ന ഭക്തി ഇതായിരുന്നു.

*മാധുര്യഭക്തി*

മാധുര്യതോടെ, പ്രേമത്തോടെ, ഭഗവാനെ കാണുക. മീരാ ദേവിക്ക് കൃഷ്ണനോട് തോന്നിയ ഭാവമാണിത്. ശ്രീരാമനെ, ത്യാഗരാജനും ഈ ഭാവത്തോടെയാണ് കണ്ടത്. സ്നേഹവും, പരിഭവവും എല്ലാം കലർന്ന ഭാവം. അമ്പാടിയിലെ ഗോപികമാര്‍ക്കും കൃഷ്ണനോട് ഈ ഭാവമായിരുന്നു.

*വിപരീത ഭക്തി അഥവാ ശത്രുഭാവ ഭക്തി*

സങ്കല്പ്പിക്കാന്‍ പോലും പറ്റാത്ത ഭക്തിഭാവം. ദൈവത്തെ ശത്രുവായി കണ്ടു അതിലൂടെ മോക്ഷംനേടുക; വിപരീത ഭക്തി എന്നും പറയും. എപ്പോഴും ഭഗവാനെ ശത്രുവായി കരുതി, മോശമായി ചിന്തിക്കുകയും പറയുകയും ചെയ്യും. ഇതിനു ഏറ്റവും വലിയ ഉദാഹരണമാണ് രാവണൻ. ഭഗവാനെ ശത്രുവായി കണ്ടു വിളിച്ചുവരുത്തി മോക്ഷം വാങ്ങി; രാവണനെ നിഗ്രഹിച്ച ഉടന്‍ ശ്രീരാമൻ ബോധംകെട്ടു വീണുപോയി; കുറച്ചുകഴിഞ്ഞു ലക്ഷ്മണൻ ചോദിച്ചു, എന്തുപറ്റി എന്ന്. അപ്പോൾ രാമൻ പറഞ്ഞു: രാവണൻ മരിച്ചപ്പോൾ അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ , ശരീരത്തിൽ നിന്നും വന്ന ആത്മാവിന്‍റെ ക്ഷതം താങ്ങാൻ എന്‍റെ ശരീരത്തിന് കഴിഞ്ഞില്ല. അത്രക്കും ശക്തിയായിരുന്നു രാവണന്‍റെ വിപരീത ഭക്തിക്ക്. പൂതന, കംസൻ, ശിശുപാലന്‍ ഇവരെല്ലാം ഈ തരത്തിൽ പെടും. കൌരവ സഭയില്‍ വച്ച് ശിശുപാലനെ ഭഗവാന്‍ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ ചക്രായുധം കൊണ്ട് വധിച്ചു; അപ്പോള്‍ ഒരു തേജസ്സു ശിശുപാലന്‍റെ ശരീരത്തില്‍ നിന്നും ഉദ്ഭവിച്ചു ഭഗവാനില്‍ ലയിച്ചു; അങ്ങനെ ശിശുപാലനും ജനന മരണങ്ങളില്‍ നിന്ന് മോചനം നേടി.