Upanishads by Swami Sivananda The school of philosophical thought known as the Vedanta is also called Uttara-mimamsa. The founder of the Vedanta system of philosophy was Badarayana Vyasa. The founder of Purva-mimamsa school was Jaimini, the disciple of Sri Vyasa. Of these two, Purva-mimamsa is generally understood to imply the inquiry into the Mantra portion of the Vedas, while Uttara-mimamsa is understood to mean an inquiry into the Upanishad portion of the Vedas. In other words, Purva-mimamsa treats of Karma Kanda; Uttara-mimamsa deals with Jnana Kanda. The Brahma Sutras of Badarayana or Sri Vyasa are termed as the Vedanta Darshana. They are called by this name, because they are based upon the Upanishads, the end or the final part of the Veda. These Brahma Sutras are the outcome of the harmonising of the apparently conflicting Upanishadic texts by Badarayana. The Bhashya written by Sri Sankaracharya on the Brahma Sutras is known as Sariraka Bhashya. The Vedas, each of which has a Samhita, Brahmana, Aranyaka and Upanishad, are again subdivided into two parts viz., the Karma Kanda or the work-portion and the Jnana Kanda or the knowledge-portion. The former leads man to world by happiness and enjoyment in Svarga or heaven and the latter to Moksha or liberation. The Samhita and the Brahmana sections go to make up the Karma Kanda and the Aranyaka and the Upanishad sections form the Jnana Kanda. Brahma Vidya or that knowledge by which the Brahman is attained is dealt with in the Upanishads. The Upanishads as the final part of the Vedas are Vedanta, the end of the Vedas. Through the divisions of Rig Veda and others, the Vedas are said to be four in number. Their branches are many. So also the Upanishads. In Rig Veda, there are twenty one branches. There are 109 branches in Yajur Veda. There are 1000 branches in Sama Veda. There are fifty branches in Atharvana Veda. In each branch there is one Upanishad. The word Upanishad is formed by adding the Krip suffix and the prefixes Upa and Ni to the root Shad meaning (1) to shatter or kill, (2) to attain and (3) to loosen. By the word Upanishad is denoted the knowledge of the knowable entity inculcated by the work which is to be commented upon. By what etymological process this knowledge is denoted by the term Upanishad is now explained. This knowledge is called Upanishad by virtue of its signification that it shatters or destroys the seed of Samsara such as ignorance and the rest, in those seekers after emancipation, who, devoid of all desires for objects seen and heard of, acquire the knowledge called Upanishad to be hereafter explained, and with their mind firmly concentrated therein meditate on it; for it will also be said later on well ascertaining that he will be freed from the jaws of death or the knowledge of Brahman is called Upanishad because of the fact that it leads to Brahman, in that it makes the seekers after emancipation just above described attain the highest Brahman; for it will be said later on, having attained the Brahman he becomes untainted and immortal; or, even the knowledge of Agni is denoted by the term Upanishad, because of its connection with the meaning of the root, to loosen; for, the knowledge of Agni, the first born, the knower, born of Brahman the subject matter of the second of the boons asked for leads to the attainment of heaven and thus loosens or enfeebles the lot of misery; such as residence in the womb, birth, old age, etc., continually recurring in this world. It will also be said later on, having reached heaven, they enjoy Immortality. It may be argued that students apply the term Upanishad even to the book, as when they say, we shall study or teach the Upanishad. This is no fault, as the meaning of the root Shad, i.e., the killing of the cause of Samsara, etc., cannot be attached to the mere work but is attached to knowledge; and even the mere work may also be denoted by that word, because it serves the self-same purpose, as when it said ghee verily is life. The word Upanishad therefore is used in its primary sense when it is used to denote knowledge; but it is used by courtesy, i.e., in a secondary sense to denote the work. Thus by the mere analytical explanation of the word Upanishad, those who are fully competent to acquire knowledge have been stated. The whole subject matter of knowledge has also been stated to be the thorough release from the bondage of Samsara consisting in the attainment of the Brahman. The meaning of the Upanishad may be either because it lessens the numerous evils of conception, birth, old age, disease, etc., in persons who take kindly to this knowledge of Brahman and approach it with faith and devotion, or because it makes them reach Brahman, or because it totally destroys the cause of Samsara such as ignorance, etc., thus from the several meanings of the root Shad preceded by Upani. Sri Rama says to Hanuman: The only means by which the final emancipation is attained is through Mandukya Upanishad alone, which is enough for the salvation of all aspirants. If Jnana is not attained thereby, by the study of ten Upanishads thou shalt soon attain Jnana and then My seat. O son of Anjana, if thy Jnana is not made firm, study well the 32 Upanishads. Thou shalt get release. If thou longest after Videha Mukti, study the 108 Upanishads. The Upanishads are the mystic experiences of the Rishis. The Upanishads, the Gita and the Brahma Sutras are technically called the Prasthanatraya. These are the three authoritative books on Hindu Philosophy. Any teacher who claims himself as an Acharya and who wants to open a new school of thought must write a commentary on these three important books. All the previous Acharyas, Sri Sankara, Ramanuja and Madhva have written commentaries on these books.

Brahma Vidya by Swami Sivananda Brahma-Vidya (science of God), is the Science of sciences. The knower of Brahma-Vidya or the Science of Brahman or the Science of the Absolute, knows everything. His knowledge is full. He has the whole experience through intuition or revelation. Take your firm seat on the rock-bottom of the Upanishadic truths and accept the findings of science only if they tally with the Upanishadic truths, otherwise reject them ruthlessly. All secular sciences have their own limitations. A scientist works on the physical plane with a finite mind and with instruments. He knows the physical laws. He has some knowledge of the elements, atoms and physical energy. His knowledge is fragmentary. He has no experience of the whole. He has no knowledge of transcendental or supersensual things. Science is only a partially unified knowledge. A scientist infers, investigates and draws exact conclusions from his observations. He understands Nature but he knows nothing of the origin or destiny of Nature. Who made the sun and gave power to its rays? Who combined four parts of nitrogen with one part of oxygen? Who gave power to the electrons? Who gave power to the atoms to combine into molecules? Who or what made and bestowed upon the ultimate particles of matter their marvellous power of varied interaction? Science does not know this great mystery. On the contrary, Yoga is completely unified knowledge. A Yogi gets inner, divine realisation. He clearly sees with his inner Yogic eye the subtle rudiments of matter. He identifies himself with the Supreme Being who is the Lord of Prakriti or matter. He gets control over the five elements. He clearly understands the whole mystery of creation through direct intuitional knowledge. The scientist lacks this sort of knowledge. He has only experimental knowledge. In the matter of evidence in psychological questions, the sense-perceptions with which science naturally deals are only second-rate criteria and are therefore to be received with caution. The closing of the external channels of sensation is usually the signal for the opening of the psychic and, from all evidence, it would seem that the psychic sense is more extensive, acute and in every way more dependable than the physical. The business of science is generalisation of phenomena; it is the function of philosophy and Yoga to explain. Religion is the practical aspect of philosophy. Philosophy is the rational aspect of religion. The scientist tries to answer the "how" of the problem; the philosopher and the Yogi attempt to answer the "why" of it. It is a mistake to say that such and such an event occurs because of certain laws of Nature. The laws of Nature do not give any real explanation of the phenomena. A law of Nature is simply a statement, in terms as general as possible, of what happens under given circumstances in a natural phenomenon. Science is only concerned with the phenomena. Science shows a marvellous harmony of Nature. But it is the problem of philosophy and Yoga to solve the why" of Nature's harmony. Scientists possess a partial knowledge of the universe. They have not understood the whole code of Nature's laws. They have no knowledge of the occult side of things. They have no knowledge of the astral, mental and higher planes such as Brahma-Loka or the world of Brahma. The unseen world is of far greater importance than the sense-universe which is visible to the naked eye. A fully developed Yogi can function on all planes and so he has full knowledge of the manifested and the unmanifested Nature. The senses, by which you get a knowledge of the external objects, are not fully developed. Therefore, the knowledge obtained is partial. The external senses are exact counterparts of the internal astral senses. Scientists have no knowledge of the subtle rudiments of matter. Life will become fuller and richer when one develops this inner eyesight by the practice of Yoga. Just as blood, when seen under the microscope, reveals many mysterious things, such as leucocytes, nuclei, pigment, germs and bacilli, so also the inner Yogic eye reveals many a mystery to the hidden side of things. The knowledge of the scientists is only fragmentary or partial, whereas the knowledge of the Yogis who have realised the Truth is full and perfect. In its outlook, science differs radically from philosophical musings. Consequently, the mode of approach of science to its specific problems is different from that of philosophy. Yet there is some similarity in the findings of both science and philosophy when some broad questions are discussed. Scientists have to learn many things from the seers of the East. Who gave power to the electrons to revolve? What is at the bottom of these electrons? Who gave life to the cell or the protoplasm? Who gave intelligence to the cells to secrete milk or bile or gastric juice from the blood? The scientists are still observing and experimenting. They are still groping in darkness. What is the cause of the origin of an impulse? Who is the director of the mind? What is the cause of the origin of thought? Even if all the living scientists were to put their heads together to solve these questions, they cannot give definite and conclusive answers. The mind of a scientist cannot work on higher spiritual planes. It is gross and impure. it has outgoing tendencies. It is filled with desires, passions and worldly impressions. The scientist cannot look within, introspect and meditate. He can analyse the atoms of different elements but he cannot do self-analysis. He can bombard the atoms, watch the movements of the electrons and make discoveries in Nature. But the mind of a Rishi or a Yogi is subtle and pure. It is free from worldly desires and passions, from selfishness, lust and hatred. It is equipped with the instructions of the sages and the Srutis (revelations, i.e. The Vedas). It is filled with purity. It is free from outgoing tendencies. It is fit for divine contemplation. It is properly disciplined in a variety of ways through rigorous austerity and self-restraint. The Yogi undergoes a discipline, a rare discipline-through the practice of tranquillity of mind, control of the senses, restraints, internal and external purification, etc.-which cannot be had in the universities. The scientist observes the physical phenomena, makes experiments and goes from the effects to the cause. The Rishi or the Yogi goes directly to the cause or the source. He dives deep into the source and brings forth the pearl of knowledge of the Self. The man of science sees and observes things only as they appear to be to his sense-perception. The seer perceives them as they actually are in their very essential nature. He has direct intuition and perception of the Truth through Nirvikalpa Samadhi (superconscious state). Then he comes to the effect-the manifested universe. Therefore, his utterances are infallible. They are gospel truths. The Srutis of the Upanishads are direct revelations. They are the infallible utterances of the seers or sages. They are beyond questioning, beyond the least shadow of doubt. When the Yogi attains the knowledge of the Eternal, he acquires the knowledge of all secular sciences as well, because all sciences hang upon Brahma-Vidya. If you have knowledge of clay or thread or gold, you will have knowledge of all the modifications of clay or thread or gold. Scientists are also Adwaitins or non-dualists. They say: "There is only one substance in this world. That is electron. The whole world is a mass of energy." Energy is the God of the scientists. Energy is the God of the Shaktas (a sect in Hinduism) also. Scientists have explored the physical world. They have found out numerous methods to control the physical forces of Nature. Psychologists are experimenting on the mental plane. They are trying to control the mental forces. Psychology is a branch of Raja Yoga which deals with the control of the mind. A close study of the observations and revelations of science brings a man closer to God. Who has framed the laws of Nature? Nature is blind. What is that intelligence which moves Nature? Who is the primum mobile? A study of the physical forces and the physical laws, and an understanding of the mental forces and the mental laws, are not sufficient to make us perfect. We should have a thorough knowledge and realisation of the substratum that lies hidden behind these names and forms and all physical and mental phenomena. Then only will we become perfect masters or full-blown adepts or Arhats or Buddhas. Can scientific inventions make us really happy? That is the question of questions now. What has science done to us? No doubt it has added a fund of knowledge on the physical plane. But this knowledge is mere husk when compared to the knowledge of the Self-Brahma-Vidya. All sciences are founded on the knowledge of Atman (the Self). Those who have fallen into the clutches of science dislike Sandhya and prayer. They neglect the study of the Gita, Japa, Kirtan and meditation. Even if there is a study class, a discourse on the Upanishads, common prayer and meditation in an adjacent hall, they will continue their smoking, drinking and card-playing or other game in the next room. They will be busy with their raffle tickets, ranger tickets and worthless talk and gossip. What an unfortunate and deplorable state! English-educated people are carried away unduly by scientific theories and discoveries. Anything, however stupid it may be, when stamped by the seal of science, is regarded as gospel truth. A theory or doctrine, however fallacious it may be, is accepted as true wisdom for all ages when it is proclaimed in the name of and on the authority of science. Even if some fantastic and ludicrous statements are made with the stamp of science by a Haekel, an Einstein or a Tyndet, people are quite ready to swallow them with great avidity. Such is the fashion of the day! They reject as base superstition the sublime teachings of the ancient Rishis and sages. The brains of these so-called educated and cultured people need a prompt, drastic and thorough flushing for a protracted length of time. The poison has percolated into their very cells and tissues. I do not mean to condemn the wonderful discoveries and inventions that modem science has contributed to the vast store of knowledge and happiness which the present generation enjoys. The radio, the aeroplane, the microphone and other marvels of science are bound to baffle human intelligence. Scientists have found ways to fertilise an ovum with chemicals, without the aid of semen. It is a stupendous success. Some children are also born. They inject the semen that is obtained from renowned and cultured men of the world in order to improve the race. They are attempting to fix a radio in a match- stick. They are trying to get the necessary nutrition into the body by pressing an electric button so that eating and defecation may be entirely abandoned. They are endeavouring to make the streets move so that there will be no necessity of motor cars and carriages. They are trying to establish a means of communication with the planet Mars. They may succeed in all their attempts. May God bless them with roaring success in all their undertakings! But the question is: can all these comforts and scientific discoveries and inventions give immortality, eternal satisfaction and everlasting peace? Have these material comforts enhanced human happiness? is not man more restless today than ever before? is he not more dissatisfied and discontented despite all these comforts? Life has become more complex and intricate. Luxuries are increasing day by day. Even a rich man finds it difficult to make both ends meet. There is only one remedy for all these ills. You will have to abandon all luxuries and go back to simple, natural living if you want to enjoy real and lasting happiness. Immortality can be attained only by realising the Self through simple living, practice of Yoga, self-control, mental discipline and meditation. Why do you read many books? it is of no use. The great book is within your heart. Open the pages of this inexhaustible book, the source of all knowledge. You will know everything. What is this knowledge by knowing which you will know everything? This is the knowledge of Brahman or the ultimate Reality. This is Para-Vidya (supreme science). This is Brahma- Vidya. This is the science of sciences. Close your eyes now. Withdraw your senses. Still the mind. Silence the bubbling thoughts. Make the mind waveless. Merge deep into the Atman, the Self, the Supreme Soul, the Light of lights, the Sun of suns. All knowledge will be revealed to you. You will have divine wisdom. All doubts will vanish. All mental torments will disappear. All hot discussions and heated debates will terminate. Peace, bliss, eternal happiness and knowledge alone will remain. Brahma-Vidya or the Science of the Self is not a subject that can be understood and realised by mere intellectual study, reasoning or ratiocination, or even by discussions and arguments. Mere scholarly erudition and vast study with a high degree of intelligence alone cannot help one in the practical realisation of the Truth inculcated in this science. It demands perfect discipline, a discipline that is not to be found in our modem universities and colleges. It demands solid Sadhana for the achievement of the goal that is indicated by this Para-Vidya or highest science. One has to reach a realm where there is neither light nor darkness, neither east nor west, neither gain nor loss-a realm which can never be reached either by the mind or the senses. It is not, my dear brothers, an imaginary region of the Arabian Nights or the Midsummer Night's Dream. No, certainly not. It is not an illusory or chimerical place of one's mythological fabrication. It is the one and the only real, everlasting abode of perennial peace and deep, abiding joy, wherein this fluctuating, restless mind can find a permanent rest. Sages like Sankara, Dattatreya, Mansoor, Madalasa, Gargi, Chudalai, Jesus and others reached this destination after strenuous struggle and exertion. The possibility of reaching the same level is within the reach of all who are ready to struggle hard with patience, perseverance, iron determination and strong will. What one has achieved can be attained by another. This is the grand law of Nature. Prakriti is quite unbiased. A man under normal conditions has to take countless births before he attains perfection or knowledge of the Self. If a man is sincere in his spiritual Sadhana, he can evolve quickly; he can hasten his spiritual progress in a few births which otherwise would take thousands of years. He can cut short the cycle of births and deaths by means of drastic Sadhana, great self-control and determined effort. He can have Self-realisation within the twinkling of an eye in one birth if he is a first-class aspirant with extremely good spiritual impressions. Stand up, O Prem! Follow me. Enjoy the bliss of Atma. The river of Atmic joy is flowing all round. There is a deluge of the bliss of the Self. Drink this nectar to your heart's content. Care not for the world. Go thy own way. Let others hoard wealth and become mill-owners and multi-millionaires. They are misers only. Let others become barristers, high court judges and ministers. They are still ignorant men. Mind not a bit. The wealth of the three worlds is nothing, mere straws, before the spiritual wealth, the wealth of Atma-Jnana. The joy of the three worlds is a mere drop when compared to the ocean of bliss of the Self. The knowledge of all, secular sciences is mere husk when compared to the knowledge of the Self. Here are the priceless treasures of Atma for thee. Here is the inexhaustible wealth of Brahma- Jnana. Enjoy these riches. No dacoit or robber can rob thee of this imperishable wealth of divine knowledge. There is no insolvency, no failure of the bank, no bankruptcy here. Take possession of this great spiritual treasure, the splendour of Brahman, and enjoy it for ever and ever. Thou art now a real King of kings, Shah of shahs, Emperor of emperors. The gods, Indra and Brahma, will be jealous of thee now, O Prem! Go and distribute this imperishable wealth of knowledge of the Self far and wide. Glory unto thee! Peace be with thee for ever and ever!

ശ്വേതാശ്വതര ഉപനിഷത്തിന്റെ സാരം സ്വാമി ശിവാനന്ദ എഴുതിയത് 1. ഈ ഉപനിഷത്ത് കൃഷ്ണ-യജുർവേദത്തിൽ പെട്ടതാണ്. ഇതിലെ സത്യം ശിഷ്യന്മാർക്ക് പഠിപ്പിച്ച ശ്വേതാശ്വതര भाष्टമായ भावता भावता भावतर भावतारा എന്ന പേരിൽ നിന്നാണ് ഇതിന് ഈ പേര് ലഭിച്ചത്. വേദാന്തം, സാംഖ്യം, യോഗ തത്വങ്ങൾ എന്നിവയുടെ മിശ്രിതമാണ് ഇത് അവതരിപ്പിക്കുന്നത്. 2. ഈ ഉപനിഷത്തിൽ ശിവൻ അഥവാ രുദ്രൻ ലോകത്തിന്റെ സ്രഷ്ടാവും സംരക്ഷകനും സംഹാരകനുമാണെന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹം ഈ ലോകത്തിന്റെ ഭൗതികവും കാര്യക്ഷമവുമായ കാരണമാണ്. അദ്ദേഹം പരമബ്രഹ്മവുമായി തിരിച്ചറിയപ്പെടുന്നു. ഓം. അത് നമ്മെ രണ്ടുപേരെയും (ഗുരുവും ശിഷ്യനും) സംരക്ഷിക്കട്ടെ. അത് നമുക്ക് രണ്ടുപേർക്കും (മുക്തിയുടെ) ആനന്ദം ആസ്വദിക്കാൻ കാരണമാകട്ടെ. വേദങ്ങളുടെ യഥാർത്ഥ അർത്ഥം കണ്ടെത്താൻ നമുക്ക് രണ്ടുപേർക്കും ശ്രമിക്കാം. നമ്മുടെ പഠനം മികച്ചതാകട്ടെ. നമുക്ക് ഒരിക്കലും പരസ്പരം കലഹിക്കാതിരിക്കട്ടെ! ഓം സമാധാനം, സമാധാനം, സമാധാനം! അധ്യായ ഒന്ന് ആത്യന്തിക കാരണം 3. ബ്രഹ്മത്തെ അന്വേഷിക്കുന്നവർ പരസ്പരം സംസാരിക്കുന്നു, കാരണം എന്താണ്? ബ്രഹ്മമാണോ? നമ്മൾ എവിടെ നിന്നാണ് ജനിക്കുന്നത്? നമ്മൾ ആരാൽ ജീവിക്കുന്നു? നമ്മൾ ആത്യന്തികമായി എവിടെയാണ് വസിക്കുന്നത്? ആരുടെ ഭരണത്താലാണ്, വേദനകളിലും സുഖങ്ങളിലും, നമ്മൾ വിവിധ അവസ്ഥകളിലാണ് ജീവിക്കുന്നത്, അല്ലയോ ബ്രഹ്മത്തെ അറിയുന്നവരേ! 4. സമയം, അന്തർലീനമായ സ്വഭാവം, നിയമം അല്ലെങ്കിൽ ആവശ്യകത അല്ലെങ്കിൽ അവസരം അല്ലെങ്കിൽ ഘടകങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ദ്രവ്യം, ഗർഭപാത്രം അല്ലെങ്കിൽ പുരുഷൻ എന്നിവ ഒരു കാരണമായി കണക്കാക്കണം. ആത്മാവിന്റെ (ആത്മൻ) നിലനിൽപ്പ് കാരണം ഇത് ഇവയുടെ സംയോജനമല്ല. ആത്മാവും (വ്യക്തിഗത ആത്മാവ്) സ്വതന്ത്രമല്ല, കാരണം അത് സുഖദുഃഖങ്ങളുടെ സ്വാധീനത്തിലാണ്. 5. ധ്യാനം പരിശീലിച്ചവർ സൃഷ്ടിയുടെ കാരണമായി ദൈവത്തിന്റെ (ദേവാത്മ-ശക്തി) ശക്തിയെ മനസ്സിലാക്കുകയോ കാണുകയോ ചെയ്തു, അവന്റെ സ്വന്തം ഗുണങ്ങളിൽ (ഗുണങ്ങൾ) മറഞ്ഞിരിക്കുന്നു, അത് മുകളിൽ പറഞ്ഞ എല്ലാ കാരണങ്ങളെയും നിയന്ത്രിക്കുന്നു, സമയം മുതൽ വ്യക്തിഗത ആത്മാവ് വരെ. ദിവ്യചക്രം 6. പതിനാറ് അവസാന ഭാഗങ്ങളുള്ള ഒരു ട്രിപ്പിൾ ടയറുള്ള ഒരു ചക്രം, അമ്പത് ആരക്കാലുകൾ, ഇരുപത് എതിർ ആരക്കാലുകൾ, ആറ് സെറ്റ് എട്ട് എയ്റ്റുകൾ, വിവിധ രൂപങ്ങളുടെ ഒരു കയറുള്ള, മൂന്ന് വ്യത്യസ്ത റോഡുകളോ പാതകളോ ഉള്ള, രണ്ട് കാരണങ്ങൾക്കായി ഒരു വിപ്ലവം ഉള്ള ഒരു ചക്രമായി നാം അവനെ മനസ്സിലാക്കി. 7. ഈ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ ചക്രമായി ദൈവത്തെ ധ്യാനിക്കുന്നു, ഈ ചക്രത്തിന്റെ ചുറ്റളവ് മായയാണ്. 8. മൂന്ന് ചക്രങ്ങൾ സത്വം, രജസ്സ്, തമസ്സ് അഥവാ സമയം, സ്ഥലം, കാരണം എന്നീ മൂന്ന് ഗുണങ്ങളാണ്. 9. പതിനാറ് അന്തിമ ഭാഗങ്ങൾ പതിനാറ് പരിഷ്കാരങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ വികൃതികൾ ആണ്, അതായത്. അറിവിന്റെ അഞ്ച് അവയവങ്ങൾ, പ്രവർത്തനത്തിന്റെയും മനസ്സിന്റെയും അഞ്ച് അവയവങ്ങൾ, അഞ്ച് സ്ഥൂല ഘടകങ്ങൾ. 10. അമ്പത് ആരക്കാലുകൾ (എ) അജ്ഞതയുടെ അഞ്ച് വിഭാഗങ്ങളാണ്, അതായത് തമസ്സ്, മോഹം, മഹാ-മോഹ, തിമിരം (ഇരുട്ട്), അന്ധ-തിമിരം (പൂർണ്ണ അന്ധകാരം); (ബി) 28 വൈകല്യങ്ങൾ; (സി) ഒമ്പത് തുഷ്ടികൾ അല്ലെങ്കിൽ സംതൃപ്തികൾ; (ഡി) എട്ട് സിദ്ധികൾ അല്ലെങ്കിൽ പൂർണ്ണതകൾ, അതായത്, താര, സുതാര, താരയന്തി, പ്രമോദ, പ്രമോദമനം, രമ്യക, സത്പ്രമോദിത. 11. ഇരുപത് എതിർ ആരക്കാലുകൾ പത്ത് ഇന്ദ്രിയങ്ങളും അവയുടെ പത്ത് വസ്തുക്കളുമാണ്. 12. എട്ടിന്റെ ആറ് സെറ്റുകൾ: (1) സാംഖ്യത്തിലെ എട്ട് നിർമ്മാതാക്കൾ, അതായത് മനസ്സ്, ബുദ്ധി, അഹംഭാവം എന്നീ അഞ്ച് ഘടകങ്ങൾ. (2) ശരീരത്തിന്റെ എട്ട് ഘടകങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ധാതുക്കൾ, അതായത് ബാഹ്യ ത്വക്ക്, ആന്തരിക ത്വക്ക്, രക്തം, മാംസം, കൊഴുപ്പ്, അസ്ഥി, മജ്ജ, ശുക്ലം. (3) അഷ്ടസിദ്ധികൾ അല്ലെങ്കിൽ എട്ട് അമാനുഷിക ശക്തികൾ, അണിമ, മഹിമ മുതലായവ. (4) എട്ട് മാനസികാവസ്ഥകൾ (ഭാവം) അതായത്, പുണ്യം, അധർമ്മം, അറിവ്, അജ്ഞത, വൈരാഗ്യം, ആസക്തി, അതിമാനുഷ ശക്തി, അതിമാനുഷ ശക്തിയുടെ അഭാവം. (5) ബ്രഹ്മാവ്, പ്രജാപതി, ദേവന്മാർ, ഗന്ധർവ്വന്മാർ, യക്ഷന്മാർ, രക്ഷസന്മാർ, പിതൃക്കൾ, പിശാചുക്കൾ എന്നിങ്ങനെ എട്ട് ദേവതകൾ. (6) ആത്മാവിന്റെ എട്ട് ഗുണങ്ങൾ, അതായത് കരുണ, സഹിഷ്ണുത, അസൂയയുടെ അഭാവം, പരിശുദ്ധി, ക്ഷീണത്തിൽ നിന്നുള്ള മോചനം, ശുഭം, ദാരിദ്ര്യത്തിൽ നിന്നുള്ള മോചനം, ആഗ്രഹമില്ലായ്മ. (7) മൂന്ന് വ്യത്യസ്ത വഴികൾ പുണ്യം, അധർമ്മം, അറിവ് എന്നിവയാണ്. (8) കയർ ആഗ്രഹമാണ്. 13. നാം അവനെ അഞ്ച് സ്രോതസ്സുകളുടെ ഒരു നദിയായി മനസ്സിലാക്കുന്നു, വേഗതയേറിയതും വളഞ്ഞതുമായ, അതിന്റെ തിരമാലകൾ അഞ്ച് പ്രാണങ്ങൾ അഥവാ സുപ്രധാന ശ്വാസങ്ങളാണ്, അതിന്റെ യഥാർത്ഥ ഉറവിടം അഞ്ച് മടങ്ങ് ധാരണയാണ്, ഇതിന് അഞ്ച് ചുഴലിക്കാറ്റുകളുണ്ട്, ഇത് അഞ്ച് തരം ദുരിതങ്ങളുടെയോ വേദനയുടെയോ വേഗതയാൽ പ്രചോദിതമാണ്, ഇത് അഞ്ച് തരം ദുരിതങ്ങളാൽ വിഭജിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, കൂടാതെ അഞ്ച് തിരിവുകളോ ശാഖകളോ ഉണ്ട്. അഞ്ച് ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ അഞ്ച് പ്രവാഹങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. അഞ്ച് പ്രാണങ്ങൾ തിരമാലകളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. ശബ്ദം, സ്പർശം തുടങ്ങിയ ഇന്ദ്രിയങ്ങളുടെ അഞ്ച് വസ്തുക്കളെ ചുഴലിക്കാറ്റുകൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു, കാരണം വ്യക്തിഗത ആത്മാക്കൾ അവയിൽ മുങ്ങിത്താഴുന്നു. ജനനം, വാർദ്ധക്യം, രോഗം, മരണം എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഗർഭപാത്രത്തിലെ അസ്തിത്വത്തിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാകുന്ന വേദനയാണ് അഞ്ച് തരം വേദനകൾ. 14. എല്ലാം ജീവിക്കുകയും വിശ്രമിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന അനന്തമായ ബ്രഹ്മചക്രത്തിൽ, തീർത്ഥാടക-ആത്മാവ് അല്ലെങ്കിൽ പുനർജന്മം പ്രാപിക്കുന്ന സ്വയം, താനും പരമോന്നത ഭരണാധികാരിയും വ്യത്യസ്തരാണെന്ന് അല്ലെങ്കിൽ വേറിട്ടവരാണെന്ന് കരുതുമ്പോൾ അത് ചുറ്റിത്തിരിയുന്നു. അവൻ അനുഗ്രഹിക്കുകയോ അനുഗ്രഹിക്കുകയോ ചെയ്യുമ്പോൾ അത് അമർത്യത കൈവരിക്കുന്നു. 15. ഇതാണ് പരമബ്രഹ്മം എന്ന് തീർച്ചയായും പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. അതിൽ ത്രിമൂർത്തിയാണ്. അത് ഉറച്ച പിന്തുണയാണ്. അത് നാശമില്ലാത്തതാണ്. അതിലുള്ളത് അറിയുന്നതിലൂടെ, ബ്രഹ്മത്തെ അറിയുന്നവർ ബ്രഹ്മത്തിൽ ഭക്തരാകുന്നു, അതിൽ ലയിക്കുന്നു, ജനനത്തിൽ നിന്ന് മുക്തരാകുന്നു. 16. ത്രിമൂർത്തികൾ ലോകം, വ്യക്തിഗത ആത്മാവ്, പരമാത്മാവ് എന്നിവയാണ്. ത്രിമൂർത്തികൾ ആസ്വാദകൻ, ആസ്വാദന വസ്തുക്കൾ, പരമാത്മാവ് എന്നിവയാണ്. ഇത് ഉണർന്നിരിക്കുന്ന അവസ്ഥ, സ്വപ്നം, ഗാഢനിദ്ര എന്നിവയെയും അർത്ഥമാക്കാം. ദൈവം, ലോകം, മനുഷ്യൻ 17. നശ്വരവും നാശമില്ലാത്തതും, പ്രത്യക്ഷവും അവ്യക്തവുമായത് എന്നിവയുടെ സംയോജനം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ ഭഗവാൻ പിന്തുണയ്ക്കുന്നു. വ്യക്തിഗത ആത്മാവ് ഭഗവാനെ അറിയാത്തിടത്തോളം, അത് ഇന്ദ്രിയസുഖങ്ങളിൽ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അത് ആസ്വാദകനായി മാറുകയും ബന്ധിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. അത് ഭഗവാനെ അറിയുമ്പോൾ, അത് എല്ലാ ചങ്ങലകളിൽ നിന്നും മോചിതമാകുന്നു. 18. അറിയുന്ന ഭഗവാനും അറിയാത്ത വ്യക്തിയായ സർവ്വശക്തനും ബലഹീനനുമായ ആത്മാവ് രണ്ടും ജനിക്കാത്തവരാണ്. ആസ്വദിക്കപ്പെടുന്നവരുമായും ആസ്വാദനവസ്തുക്കളുമായും ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന, ആസ്വദിക്കുന്നവന്റെയും ആസ്വദിക്കുന്നവന്റെയും സാക്ഷാത്കാരത്തിന് കാരണമാകുന്ന അവൾ (പ്രകൃതി) ജനിക്കാത്തവളാണ്. ഈ മൂന്നും ബ്രഹ്മമായി സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, ആത്മാവ് അനന്തവും സാർവത്രികവും നിഷ്ക്രിയവുമായിത്തീരുന്നു (ഏജൻസി, നടൻ എന്നീ വികാരങ്ങളിൽ നിന്ന് മുക്തമാണ്). 19. ദ്രവ്യം നശ്വരമാണ്, എന്നാൽ ദൈവം അമർത്യനും നശ്വരനുമാണ്. ഏകദൈവമായ അവൻ നശ്വരമായ വസ്തുവിനെയും വ്യക്തിഗത ആത്മാക്കളെയും ഭരിക്കുന്നു. അവനെ ധ്യാനിക്കുന്നതിലൂടെ, അവനുമായുള്ള ഐക്യത്തിലൂടെ, ഒടുവിൽ എല്ലാ മിഥ്യാധാരണകളുടെയും അവസാനം സംഭവിക്കുന്നു. 20. ദൈവത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ് കൊണ്ട് അജ്ഞതയുടെ എല്ലാ ബന്ധനങ്ങളും നശിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു; ജനനമരണങ്ങളുടെ ഒരു വിരാമമുണ്ട്, ദുഃഖം നശിക്കുന്നു. അവനെ ധ്യാനിക്കുന്നതിലൂടെ ഒരാൾ മൂന്നാമത്തെ അവസ്ഥ കൈവരിക്കുന്നു, അതായത്, ശരീരത്തിന്റെ ലയനത്തിൽ സാർവത്രിക കർത്താവത്വം. അവന്റെ എല്ലാ ആഗ്രഹങ്ങളും തൃപ്തിപ്പെടുകയും അവൻ ഒരു നിമിഷം പോലും ഇല്ലാതെ ഒന്നായിത്തീരുകയും ചെയ്യുന്നു. 21. ഇത് സ്വന്തം ആത്മാവിൽ ശാശ്വതമായി നിലനിൽക്കുന്നതായി അറിയപ്പെടണം. യഥാർത്ഥത്തിൽ അറിയപ്പെടാൻ അതിലും ഉയർന്നതായി ഒന്നുമില്ല. ആസ്വദിക്കപ്പെടുന്നതിനെയും, ആസ്വദിക്കാനുള്ള വസ്തുവിനെയും, വിതരണക്കാരനെയും അല്ലെങ്കിൽ പരമോന്നത ഭരണാധികാരിയെയും തിരിച്ചറിയുമ്പോൾ, എല്ലാം പറഞ്ഞുകഴിഞ്ഞു. ഇത് ത്രിവിധ ബ്രഹ്മമാണ്. 22. സാക്ഷാത്കാരം എന്നത് എന്തെങ്കിലും നേടുന്നില്ല. മൂടുപടങ്ങൾ കീറിമുറിച്ച്, അജ്ഞതയെ ഇല്ലാതാക്കി, അജ്ഞത, ആഗ്രഹം, പ്രവൃത്തി എന്നീ മൂന്ന് കെട്ടുകൾ മുറിച്ചുകൊണ്ട് സ്വന്തം അനന്തമായ സ്വഭാവം അറിയുക മാത്രമാണ് അത്. 23. അഗ്നി അതിന്റെ കാരണമായ വിറകിൽ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുമ്പോൾ അത് ഗ്രഹിക്കപ്പെടാത്തതുപോലെ, അതിന്റെ സൂക്ഷ്മരൂപത്തിന് നാശം സംഭവിക്കുന്നില്ല, കാരണം അത് അതിന്റെ കാരണമായ വിറകിൽ വീണ്ടും ഗ്രഹിക്കപ്പെടുന്നു, അതിനാൽ അത് വീണ്ടും അതിന്റെ കാരണമായ വിറകിൽ, ഉരസുന്നതിലൂടെയാണ്, അതുപോലെ ശരീരത്തിൽ ആത്മാവ് ഗ്രഹിക്കപ്പെടുന്നു, ഓം എന്ന പവിത്രമായ അക്ഷരത്തെ ധ്യാനിക്കുന്നതിലൂടെ. 24. സ്വന്തം ശരീരത്തെ താഴത്തെ മരക്കഷണമോ ഘർഷണ വടിയോ ആക്കി, ഓം എന്ന അക്ഷരത്തെ മുകളിലെ ഘർഷണ വടിയാക്കി, ധ്യാനത്തിന്റെ ഘർഷണമോ ചർപ്പണമോ പരിശീലിക്കുന്നതിലൂടെ, മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ദൈവത്തെ ഒരാൾക്ക് സാക്ഷാത്കരിക്കാൻ കഴിയും. 25. എള്ളിൽ എണ്ണ, തൈരിൽ വെണ്ണ, നദീതടങ്ങളിൽ വെള്ളം, വിറകിൽ തീ എന്നിവ പോലെ, സത്യം, തപസ്സ് (ഇന്ദ്രിയങ്ങളെയും മനസ്സിനെയും നിയന്ത്രിക്കുന്നതിലൂടെ) എന്നിവയാൽ ആത്മനെ കാണുന്ന ഒരാൾക്ക് സ്വയം ഉള്ളിൽ തന്നെ ഗ്രഹിക്കാൻ കഴിയും. 26. പാലിൽ വെണ്ണ പോലെ എല്ലാറ്റിലും വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്ന ആത്മാവ് ആത്മജ്ഞാനത്തിലും തപസ്സിലും വേരൂന്നിയതാണ്. ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നിഗൂഢ സിദ്ധാന്തമാണിത്. ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നിഗൂഢ സിദ്ധാന്തമാണിത്. അധ്യായ രണ്ട് ധ്യാന പ്രക്രിയ 27. സത്യം സാക്ഷാത്കരിക്കുന്നതിനായി ആദ്യം മനസ്സിനെയും ഇന്ദ്രിയങ്ങളെയും ബ്രഹ്മത്തിൽ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിലൂടെ, (ജ്ഞാനത്തിന്റെ) പ്രകാശിപ്പിക്കുന്ന അഗ്നി കണ്ട സാവിത്രി, അത് ഭൂമിയിൽ നിന്ന് (പൊതുവായി) പുറത്തുകൊണ്ടുവരട്ടെ. 28. ദിവ്യ സാവിത്രിയുടെ കൃപയാൽ, ഏകാഗ്രമായ മനസ്സോടെ നമുക്ക് പരമാനന്ദം കൈവരിക്കാൻ കഠിനമായി പരിശ്രമിക്കാം. 29. സ്വർഗ്ഗം പ്രാപിക്കുന്ന ഇന്ദ്രിയങ്ങളെ മനസ്സും ബുദ്ധിയും ഉപയോഗിച്ച് നിയന്ത്രിച്ച ശേഷം, സാവിത്രി ദിവ്യമായ അനന്തമായ പ്രകാശം പ്രകടമാക്കാൻ അവരെ പ്രേരിപ്പിക്കട്ടെ. 30. സർവ്വവ്യാപിയും, അനന്തവും, എല്ലാം അറിയുന്നവളുമായ സാവിത്രിയുടെ മഹത്വം മഹത്തരമാണ്, അവൾ ബ്രാഹ്മണനാൽ യാഗകർമങ്ങൾ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. അവൻ അവരുടെ മനസ്സിനെയും ബുദ്ധിയെയും നിയന്ത്രിക്കുകയും ധ്യാനം പരിശീലിക്കുകയും ചെയ്യും. 31. ഞാൻ നിങ്ങളുടെ പുരാതന ബ്രഹ്മത്തെ ഭക്തിയോടെ ആരാധിക്കുന്നു. എന്റെ വാക്യങ്ങൾ സൂര്യനെപ്പോലെ ഉദിക്കുന്നു. സ്വർഗ്ഗീയ ലോകങ്ങളിൽ വസിക്കുന്നവർ പോലും, അമർത്യരുടെ പുത്രന്മാർ കേൾക്കട്ടെ. 32. തീ കത്തുന്നിടത്ത് അല്ലെങ്കിൽ ഇളക്കിവിടുന്നിടത്ത്, വായു നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്നിടത്ത്, സോമരസം കവിഞ്ഞൊഴുകുന്നിടത്ത്, മനസ്സ് ജനിക്കുന്നു. 33. അഗ്നി ആത്മജ്ഞാനത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 34. ധ്യാനസമയത്ത് ഒരാൾ സന്തോഷം അനുഭവിക്കുന്നു. ഇത് സോമരസം കുടിക്കുന്നതാണ്. 35. സാവിത്രിയുടെ കൃപയാൽ പുരാതന ബ്രഹ്മത്തെ നമുക്ക് ജീവിക്കാം. അവിടെ നീ നിങ്ങളുടെ ഉറവിടം (ബ്രഹ്മം) നേടിയാൽ, നിങ്ങളുടെ മുൻ പ്രവൃത്തി ഇനി നിങ്ങളെ ബന്ധിക്കില്ല. 36. ബ്രഹ്മജ്ഞാനം നേടുന്നതിന് അത്യാവശ്യമായ കൃപ ഭക്തി കൂടാതെ നിങ്ങൾക്ക് നേടാനാവില്ല. 37. ശരീരത്തെ നേരായ സ്ഥാനത്ത് നിർത്തി, നെഞ്ച്, കഴുത്ത്, തല എന്നിവ നിവർന്ന് നിർത്തി, ഇന്ദ്രിയങ്ങളെയും മനസ്സിനെയും ഹൃദയത്തിലേക്ക് വലിച്ചുകൊണ്ട്, ജ്ഞാനികൾ ബ്രഹ്മത്തിന്റെ ചങ്ങാടം (അല്ലെങ്കിൽ തോണി) വഴി ലോകത്തിലെ ഭയാനകമായ പ്രവാഹങ്ങളെ മറികടക്കണം. 38. ഭയാനകമായ പ്രവാഹങ്ങൾ രാഗം, ദ്വേഷം (ഇഷ്ടങ്ങളും അനിഷ്ടങ്ങളും), വാസനകൾ അല്ലെങ്കിൽ സൂക്ഷ്മമായ ആഗ്രഹങ്ങൾ, തൃഷ്ണ (ആഗ്രഹം) എന്നിവയുടെ പ്രവാഹങ്ങളാണ്, അവ മനുഷ്യനെ ജനനമരണങ്ങളുടെ സമുദ്രത്തിലേക്ക് തള്ളിവിടുന്നു. 39. ബ്രഹ്മത്തിന്റെ ചങ്ങാടം ഓം ആണ്. അർത്ഥത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ധ്യാനത്തോടെയുള്ള ഓം എന്ന നിശബ്ദ ജപം സംസാര സമുദ്രം കടക്കാൻ ഒരാളെ സഹായിക്കും, അതായത്, ജനനമരണങ്ങളുടെ വൃത്തങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വയം മോചിതനാകാൻ. 40. ഇന്ദ്രിയങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുക, ശ്വസനത്തെ അടിച്ചമർത്തുകയും നിയന്ത്രിക്കുകയും ചെയ്യുക, ശരീരത്തിന്റെ ചലനങ്ങൾ പരിശോധിക്കുക, നാസാരന്ധ്രങ്ങളിലൂടെ സൌമ്യമായി ശ്വസിക്കുക, ജ്ഞാനികൾ ദുഷ്ട കുതിരകളാൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ട ആ രഥമായ മനസ്സിനെ ശ്രദ്ധാശൈഥില്യം കൂടാതെ നിയന്ത്രിക്കണം. 41. കല്ലുകൾ, തീ, കാറ്റ്, പൊടി, ഈർപ്പം, ശല്യപ്പെടുത്തുന്ന ശബ്ദങ്ങൾ എന്നിവയിൽ നിന്ന് മുക്തമായ, ഒരു നിരപ്പായ തലത്തിൽ, ഏകാഗ്രതയോടെ വ്യായാമങ്ങൾ ചെയ്യണം. അവിടെ കാഴ്ചകൾ ആകർഷകവും കണ്ണുകൾക്ക് ഇമ്പമുള്ളതുമായിരിക്കും. അവിടെ ഏകാഗ്രതയെ സഹായിക്കുന്ന വില്ലുകൾ, ഗുഹകൾ, ജലാശയങ്ങൾ എന്നിവയുണ്ട്. 42. യോഗ ചെയ്യുമ്പോൾ, മഞ്ഞ് അല്ലെങ്കിൽ മഞ്ഞ്, പുക, സൂര്യൻ, തീ, കാറ്റ്, അഗ്നിജ്വാല, മിന്നൽ, സ്ഫടികം, ചന്ദ്രൻ തുടങ്ങിയ രൂപങ്ങൾ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. അവ ബ്രഹ്മത്തിന്റെ പ്രകടനത്തിന് മുമ്പാണ്. 43. ഭൂമി, ജലം, അഗ്നി, വായു, ആകാശം എന്നിവയിൽ നിന്ന് ഉത്ഭവിക്കുന്ന യോഗയുടെ പഞ്ചഗുണങ്ങൾ ഉത്പാദിപ്പിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, യോഗയുടെ അഗ്നിയാൽ ബലവത്തായ ശരീരം യോഗയ്ക്ക് ലഭിക്കുന്നു, അതിനാൽ അവനെ രോഗം, വാർദ്ധക്യം, മരണം എന്നിവ ബാധിക്കില്ല. 44. ശരീരം പ്രകാശപൂർണ്ണവും ആരോഗ്യകരവുമാകുമ്പോൾ, മനസ്സ് ആഗ്രഹങ്ങളിൽ നിന്ന് മുക്തമാകുമ്പോൾ, തിളങ്ങുന്ന നിറം, മധുരമായ ശബ്ദം, സുഖകരമായ ഗന്ധം എന്നിവ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ, വിസർജ്ജനം കുറവാകുമ്പോൾ, അവൻ ഏകാഗ്രതയുടെ ആദ്യ ഡിഗ്രി നേടിയെന്ന് അവർ പറയുന്നു. 45. മുമ്പ് പൊടിപടലങ്ങളാൽ കറപിടിച്ച ഒരു ലോഹത്തകിട് അല്ലെങ്കിൽ കണ്ണാടി, ശുദ്ധീകരിക്കപ്പെടുമ്പോൾ തിളക്കത്തോടെ തിളങ്ങുന്നതുപോലെ, ശരീരമുള്ള ജീവി ഏകത്വം തിരിച്ചറിയുകയും, ലക്ഷ്യത്തിലെത്തുകയും, ആത്മാവിന്റെ യഥാർത്ഥ സ്വഭാവം മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ ദുഃഖത്തിൽ നിന്ന് മുക്തനാകുകയും ചെയ്യുന്നു. 46. തന്റെ ആത്മാവിന്റെ യഥാർത്ഥ സ്വഭാവം ഉപയോഗിച്ച് യോഗി ഒരു വിളക്കായി ബ്രഹ്മത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ സ്വഭാവം കാണുമ്പോൾ, പ്രകൃതിയുടെ എല്ലാ മാറ്റങ്ങളിൽ നിന്നും മുക്തനായ ജനിക്കാത്ത നിത്യനായ ദൈവത്തെ അറിഞ്ഞ ശേഷം, അവൻ എല്ലാ ബന്ധനങ്ങളിൽ നിന്നും പാപങ്ങളിൽ നിന്നും മുക്തനാകുന്നു. 47. അവൻ തീർച്ചയായും എല്ലാ മേഖലകളിലും വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്ന ദൈവമാണ്. അവൻ ആദ്യജാതനാണ് (ഹിരണ്യഗർഭൻ). അവൻ ഗർഭപാത്രത്തിൽ പ്രവേശിച്ചു. അവൻ എല്ലാ വ്യക്തികളുടെയും ഉള്ളിൽ അന്തർലീനമായ ആത്മാവായി ഉണ്ട്, എല്ലായിടത്തും നോക്കുന്നു (എല്ലാ ദിശകളിലും മുഖം). 48. അഗ്നിയിലും വെള്ളത്തിലും സസ്യങ്ങളിലും മരങ്ങളിലും വസിക്കുന്നവനും പ്രപഞ്ചം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നവനുമായ ദൈവത്തിന് അഭിവാദ്യങ്ങൾ, അഭിവാദ്യങ്ങൾ. അധ്യായ ത്രി സാക്ഷാത്കാരം 49. തന്റെ ശക്തികളാൽ ഏകനായി ഭരിക്കുന്നവനും, തന്റെ ശക്തികളാൽ എല്ലാ ലോകങ്ങളെയും ഭരിക്കുന്നവനും, ലോകത്തെ സൃഷ്ടിക്കുമ്പോഴും ലയിക്കുമ്പോഴും ഒന്നായിരിക്കുന്നവനും, അവനെ അറിയുന്നവർ അമർത്യരാകുന്നു. 50. തന്റെ ശക്തികളാൽ എല്ലാ ലോകങ്ങളെയും ഭരിക്കുന്ന ഒരേയൊരു ഭരണാധികാരി മാത്രമേയുള്ളൂ. അവനെ രണ്ടാമനാക്കാൻ കഴിയുന്നവൻ അവനല്ലാതെ മറ്റാരുമില്ല. എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെയും ഹൃദയങ്ങളിൽ അവൻ സന്നിഹിതനാണ്. അവൻ എല്ലാ ലോകങ്ങളെയും സൃഷ്ടിക്കുകയും പരിപാലിക്കുകയും ഒടുവിൽ അവയെ തന്നിലേക്ക് പിൻവലിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. 51. രുദ്രൻ ഇവിടെ പരബ്രഹ്മത്തെയോ പരമാത്മാവിനെയോ, അനന്തമായ അല്ലെങ്കിൽ സമ്പൂർണ്ണമായതിനെയോ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. 52. ആകാശവും ഭൂമിയും സൃഷ്ടിക്കുമ്പോൾ, എല്ലാ സ്ഥലങ്ങളിലും കണ്ണുകളും മുഖവും കൈകളും കാലുകളും ഉള്ള ആ ഏക ദൈവം, തന്റെ കൈകളും ചിറകുകളും ഉപയോഗിച്ച് അവയെ ഒരുമിച്ച് നിർമ്മിക്കുന്നു. 53. ദേവന്മാരുടെ സ്രഷ്ടാവും സഹായിയും മഹാദർശകനും എല്ലാറ്റിന്റെയും നാഥനുമായ രുദ്രൻ, ആദ്യം ഹിരണ്യഗർഭനെ സൃഷ്ടിച്ചവൻ, നല്ല ചിന്തകൾ (ശുദ്ധമായ ബുദ്ധി) നമുക്ക് നൽകട്ടെ. 54. ഹേ രുദ്രാ, ശുഭകരവും ഭയാനകമല്ലാത്തതും പവിത്രമായത് വെളിപ്പെടുത്തുന്നതുമായ നിന്റെ രൂപം, ആ അനുഗ്രഹീതമായ രൂപം, പർവതങ്ങൾക്കിടയിലെ വസിക്കുന്നവനേ, ഞങ്ങൾക്ക് പ്രത്യക്ഷപ്പെടണമേ! 55. ഹേ പർവ്വതങ്ങളുടെ നാഥനേ; നിന്റെ കൈകളിൽ എയ്യാൻ പിടിച്ചിരിക്കുന്ന അമ്പിനെ അനുഗ്രഹിക്കണമേ. ഹേ പർവ്വത സംരക്ഷകനേ, മനുഷ്യനോ ലോകമോ ഉപദ്രവിക്കരുത്! 56. വ്യക്തിത്വമുള്ള ദൈവത്തേക്കാൾ ഉന്നതനാണ് പരമമായ ബ്രഹ്മം, അവൻ അനന്തനാണ്, എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളിലും അവരുടെ ശരീരത്തിനനുസരിച്ച് മറഞ്ഞിരിക്കുന്നവനും മുഴുവൻ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെയും ഏക വ്യാപിയുമായവൻ. അവനെ കർത്താവായി അറിയുന്നതിലൂടെ, ഒരാൾ അമർത്യനാകുന്നു. 57. ഇരുട്ടിനപ്പുറം സൂര്യനെപ്പോലെ പ്രകാശിക്കുന്ന ഈ ശക്തനായ വ്യക്തിയെ (പുരുഷനെ) ഞാൻ അറിയുന്നു. അവനെ അറിയുന്നതിലൂടെ മാത്രമേ ഒരാൾ മരണത്തിനപ്പുറത്തേക്ക് കടന്നുപോകുന്നുള്ളൂ. മോചനം നേടാൻ മറ്റൊരു വഴിയുമില്ല. 58. അവനേക്കാൾ ഉയർന്നതോ വ്യത്യസ്തമോ ഒന്നുമില്ല, അവനെക്കാൾ വലുതോ നിസ്സാരമോ ഒന്നുമില്ല. അവൻ മാത്രം സ്വർഗ്ഗത്തിൽ ഒരു വൃക്ഷം പോലെ നിൽക്കുന്നു, ഒരു സെക്കന്റും ഇല്ലാത്തതും, സ്ഥാവരവുമാണ്. ലോകം മുഴുവൻ ആ അസ്തിത്വത്താൽ നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. 59. ഈ ലോകത്തിനപ്പുറമുള്ളത് രൂപമില്ലാത്തതും കഷ്ടപ്പാടുകളില്ലാത്തതുമാണ്. അത് അറിയുന്നവർ അമർത്യരാകുന്നു; എന്നാൽ മറ്റുള്ളവർക്ക് പകരം, വേദന മാത്രമേ അനുഭവപ്പെടുന്നുള്ളൂ. 60. അവന് (കർത്താവിന്) എല്ലായിടത്തും (എല്ലാത്തിലും) അവന്റെ മുഖവും തലയും കഴുത്തും ഉണ്ട്. അവൻ എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെയും ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കുന്നു. അവൻ എല്ലാത്തിലും വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ, അവൻ സർവ്വവ്യാപിയും അനുഗ്രഹീതനുമാണ്. 61. ആ വ്യക്തി (പുരുഷൻ) തീർച്ചയായും മഹാനായ കർത്താവാണ്. അവൻ എല്ലാം നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അവൻ പ്രകാശമാണ്. അവൻ ശാശ്വതനാണ്. എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളെയും ആ അത്യധികം ശുദ്ധമായ അവസ്ഥ (മോക്ഷം) കൈവരിക്കാൻ പ്രാപ്തരാക്കുന്നതിനായി അവൻ അവരുടെ ബുദ്ധിയെ നയിക്കുന്നു. 62. ഹൃദയം, ബുദ്ധി, മനസ്സ് എന്നിവയാൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഒരു തള്ളവിരലിന്റെ വലിപ്പമുള്ള പുരുഷൻ, സൃഷ്ടികളുടെ ഹൃദയങ്ങളിൽ അവരുടെ ആന്തരിക ആത്മാവായി എപ്പോഴും വസിക്കുന്നു. അവനെ അറിയുന്നവർ അമർത്യരാകുന്നു. 63. ഒരു നവജാതശിശുവിന് മനസ്സിനെ അനന്തതയിൽ ഉറപ്പിക്കുന്നത് വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. അതിനാൽ, ആദ്യം തന്നെ, അവന്റെ ഹൃദയത്തിൽ ഒരു തള്ളവിരലിന്റെ വലിപ്പമുള്ള ഒരു ജീവിയെ ധ്യാനിക്കാൻ അവനോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നു. 64. ആ വ്യക്തിക്ക് (പുരുഷന്) ആയിരം തലകളും, ആയിരം കണ്ണുകളും, ആയിരം കാലുകളുമുണ്ട്. അവൻ ലോകത്തെ മുഴുവൻ വശങ്ങളിലും പൊതിയുകയും അതിനപ്പുറം പത്ത് വിരലുകളുടെ വീതിയിൽ വ്യാപിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. 65. 'പത്ത് വിരലുകൾ' എന്നാൽ അനന്തം എന്നാണ്. ബ്രഹ്മം ലോകത്തെ മുഴുവൻ വശങ്ങളിലും പൊതിയുകയും അതിനപ്പുറം അനന്തതയിലേക്ക് വ്യാപിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവൻ ലോകത്തെ മറികടക്കുന്നു. 66. 1409. ആയിരം തലകൾ: ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നത് ഭഗവാന് (വിരാട്-പുരുഷന്) എണ്ണമറ്റ തലകളുണ്ടെന്നാണ്. എല്ലാ തലകളും, എല്ലാ കണ്ണുകളും, എല്ലാ കൈകളും, എല്ലാ പാദങ്ങളും ഭഗവാന്റേതാണ്. എല്ലാ കൈകളിലൂടെയും പ്രവർത്തിക്കുന്നതും, എല്ലാ വായിലൂടെയും ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതും, എല്ലാ കണ്ണുകളിലൂടെയും കാണുന്നതും, എല്ലാ ചെവികളിലൂടെ കേൾക്കുന്നതും, എല്ലാ കാലുകളിലൂടെ നടക്കുന്നതും, എല്ലാ മനസ്സുകളിലൂടെ ചിന്തിക്കുന്നതും അവനാണ്. ഈ വാക്യം നിങ്ങൾ നിരന്തരം ഓർമ്മിച്ചാൽ, അഹംഭാവം അപ്രത്യക്ഷമാകും. നിങ്ങൾക്ക് വികസിതമായ ഒരു ഹൃദയം ഉണ്ടാകും. നിങ്ങൾക്ക് പ്രപഞ്ചബോധം അനുഭവപ്പെടും. നിങ്ങൾ വിരാട്-പുരുഷനുമായി സ്വയം തിരിച്ചറിയും. 67. ആ വ്യക്തി (പുരുഷൻ) മാത്രമാണ് ഇതെല്ലാം, ഉണ്ടായിരുന്നതും ദൃശ്യവുമായത്. അവൻ അമർത്യതയുടെ നാഥനും കൂടിയാണ്. ഭക്ഷണത്തിലൂടെ വളരുന്നതെന്തും അവൻ തന്നെയാണ്. 68. എല്ലായിടത്തും കൈകളും കാലുകളും, എല്ലായിടത്തും കണ്ണുകളും തലകളും വായകളും, എല്ലായിടത്തും ചെവികളുമുണ്ട്, ലോകത്തിലെ എല്ലാം ഉൾക്കൊള്ളുന്നവ. 69. എല്ലാ ഇന്ദ്രിയങ്ങളുടെയും ഗുണങ്ങളാൽ അവൻ പ്രകാശിക്കുന്നു, എന്നിട്ടും അവൻ എല്ലാ ഇന്ദ്രിയങ്ങളിൽ നിന്നും മുക്തനാണ്. അവൻ എല്ലാവരുടെയും നാഥനാണ്, എല്ലാവരുടെയും ഭരണാധികാരിയാണ്, എല്ലാവരുടെയും അഭയസ്ഥാനമാണ്, എല്ലാവരുടെയും സുഹൃത്താണ്. 70. ഒമ്പത് കവാടങ്ങളുള്ള നഗരമായ ശരീരത്തിൽ അവൻ വസിക്കുന്നു. പുറം ലോകത്ത് കളിക്കുന്ന ആത്മാവാണ് (ഹംസം). അവൻ മുഴുവൻ ലോകത്തിന്റെയും നിയന്താവാണ്, നിശ്ചലവും ചലിക്കുന്നതും. 71. കൈകളും കാലുകളും ഇല്ലാതെ അവൻ വേഗത്തിൽ പോയി ഗ്രഹിക്കുന്നു; കണ്ണുകളില്ലാതെ അവൻ കാണുന്നു; ചെവികളില്ലാതെ അവൻ കേൾക്കുന്നു. അറിയേണ്ടതെല്ലാം അവൻ അറിയുന്നു. എന്നിട്ടും അവനെ അറിയുന്നവർ ആരുമില്ല. അവർ അവനെ ആദ്യത്തേത്, മഹാനായ വ്യക്തി എന്ന് വിളിക്കുന്നു. 72. സൂക്ഷ്മതയേക്കാള്‍ സൂക്ഷ്മവും ശ്രേഷ്ഠവുമായ ആത്മാവ് എല്ലാ സൃഷ്ടികളുടെയും ഹൃദയത്തില്‍ മറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ആഗ്രഹങ്ങളില്ലാത്ത സ്രഷ്ടാവിന്റെ കൃപയാല്‍ എല്ലാ ദുഃഖങ്ങളില്‍ നിന്നും ആഗ്രഹങ്ങളില്‍ നിന്നും മുക്തനാകുകയും അവനെ മഹാനായി സാക്ഷാത്കരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. 73. ഭക്തി അറിവിന് വിരുദ്ധമല്ല. മറിച്ച്, അത് അറിവിന് സഹായകമാണ്. 74. അദ്വൈത ഏകത്വത്തിന്റെ സാക്ഷാത്കാരത്തിന് ഭഗവാന്റെ കൃപ ആവശ്യമാണ്. 75. ഉറുമ്പിലും ആനയിലും ഒരേ ആത്മാവുണ്ട്. പ്രപഞ്ചം മുഴുവന്‍ ഒരേ ആത്മാവ് വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു. അത് അനന്തമാണ്. അതിനാല്‍ ആത്മാവ് സൂക്ഷ്മതയേക്കാള്‍ സൂക്ഷ്മവും ശ്രേഷ്ഠവുമായതാണ്. 76. എല്ലാറ്റിന്റെയും ആത്മാവായ ഈ അക്ഷയനും പുരാതനനും എനിക്കറിയാം, അവന്‍റെ സര്‍വ്വവ്യാപിയായ സ്വഭാവം കാരണം സര്‍വ്വവ്യാപിയും ബ്രഹ്മജ്ഞാനികള്‍ ജനനം മുതല്‍ മുക്തനാണെന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കുന്നവനും ബ്രഹ്മജ്ഞാനികള്‍ ശാശ്വതനാണെന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കുന്നവനുമായ ആത്മാവ്. അധ്യായ നാല് പ്രാർത്ഥന 77. നിറമില്ലാത്തവനാണെങ്കിലും, സ്വന്തം ശക്തിയാൽ, ഒരു നിശ്ചിത ലക്ഷ്യത്തോടെ, വ്യത്യസ്ത രീതികളിൽ വിവിധ നിറങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുകയും, മുഴുവൻ ലോകത്തെയും തന്നിൽ ലയിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ആ ദിവ്യൻ, നമുക്ക് ശുദ്ധമായ ബുദ്ധി നൽകട്ടെ. 78. നിറമില്ലാത്ത ഒരു പ്രകാശകിരണം ഒരു പ്രിസത്തിലൂടെ കടന്നുപോകുമ്പോൾ വ്യത്യസ്ത നിറങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നതുപോലെ, രൂപമില്ലാത്ത ബ്രഹ്മം സ്വന്തം ലീലയ്‌ക്കോ കായിക വിനോദത്തിനോ വേണ്ടി വിവിധ രൂപങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നു. 79. അത് തന്നെ അഗ്നി (അഗ്നി). അതാണ് ആദിത്യൻ (സൂര്യൻ). അതാണ് വായു (വായു). അതാണ് ചന്ദ്രമാസ്സ് (ചന്ദ്രൻ). അതാണ് നക്ഷത്രനിബിഡമായ ആകാശം. അതാണ് ബ്രഹ്മം (ഹിരണ്യഗർഭ). അതാണ് ജലം. അതാണ് പ്രജാപതി. 80. നീ സ്ത്രീയാണ്, നീ പുരുഷനാണ്, നീയാണ് യുവാവാണ്. നീയാണ് കന്യകയും. നീയാണ് വടിയിൽ ചാരി ആടുന്ന വൃദ്ധൻ. എല്ലായിടത്തും മുഖം തിരിഞ്ഞിരിക്കുന്നവനായി ജനിച്ചിരിക്കുന്നു. 81. കടും നീല ഈച്ചയാണ് നീ. ചുവന്ന കണ്ണുകളുള്ള പച്ച തത്തയാണ് നീ. നീ ഇടിമിന്നൽ മേഘവും, ഋതുക്കളും, സമുദ്രങ്ങളും ആകുന്നു. നീ തുടക്കമില്ലാത്തവനാണ്. നീ അനന്തനാണ്. എല്ലാ ലോകങ്ങളും ജനിക്കുന്നത് അവനിൽ നിന്നാണ്. 82. ഒരു അജാത ജീവിയുണ്ട്, ചുവപ്പ്, വെള്ള, കറുപ്പ് നിറങ്ങളിലുള്ള ഒരു പെൺ, തന്നെപ്പോലെ നിരവധി സന്തതികളെ ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നു. ഒരു അജാത ജീവിയുണ്ട്, അവളെ സ്നേഹിക്കുകയും അവളിൽ കള്ളം പറയുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു അജാത ജീവിയുണ്ട്. അവളെ ആസ്വദിച്ച ശേഷം അവളെ ഉപേക്ഷിക്കുന്ന മറ്റൊരു അജാത പുരുഷനുണ്ട്. രണ്ട് പക്ഷികളുടെ ഉപമ 83. അഭേദ്യ സുഹൃത്തുക്കളായ മനോഹരമായ തൂവലുകളുള്ള രണ്ട് പക്ഷികൾ ഒരേ മരത്തിൽ വസിക്കുന്നു. ഈ രണ്ടിൽ ഒന്ന് മധുരമുള്ള ഫലം കഴിക്കുന്നു, മറ്റൊന്ന് ഭക്ഷണം കഴിക്കാതെ നോക്കുന്നു. 84. രണ്ട് പക്ഷികൾ വ്യക്തിഗത ആത്മാവും (ജീവൻ) പരമാത്മാവുമാണ് (പരമാത്മാവ്). ജീവൻ പരമാത്മാവിന്റെ പ്രതിഫലനം മാത്രമാണ്. അതിനാൽ അവ അഭേദ്യമാണ്. 85. വൃക്ഷം ഈ ശരീരമാണ്. വൃക്ഷത്തിന്റെ ഫലം ആനന്ദവും ദുഃഖവുമാണ്, ഒരാളുടെ മുൻകാല പ്രവൃത്തികളുടെ ഫലം. 86. ഒരേ വൃക്ഷത്തിൽ വസിക്കുന്ന വ്യക്തി ആത്മാവ് കുടുങ്ങി ദുഃഖിതനാകുന്നു. അവൻ മോഹഭംഗത്തിലാവുകയും തന്റെ ബലഹീനതയിൽ ദുഃഖിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവൻ അപരനെ കാണുമ്പോൾ, സംതൃപ്തനായി അവന്റെ മഹത്വം അറിയുമ്പോൾ, അവൻ ദുഃഖത്തിൽ നിന്ന് മുക്തനാകുന്നു. 87. എല്ലാ വേദങ്ങളും വസിക്കുന്ന ആ അനാശ്യവും ഉന്നതവുമായ അഭൗതികമായ സത്തയെ അറിയാത്തവന് വേദങ്ങൾ കൊണ്ട് എന്ത് പ്രയോജനം? ആ വിശ്രമം അറിയുന്നവർ മാത്രം സംതൃപ്തരാകുന്നു. 88. മായയുടെ നാഥൻ വേദങ്ങളെയും, യാഗങ്ങളെയും, ചടങ്ങുകളെയും, മതപരമായ അനുഷ്ഠാനങ്ങളെയും, എന്തായിരുന്നുവെന്ന്, വേദങ്ങൾ പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതെല്ലാം, നമ്മളുൾപ്പെടെ ഈ ലോകം മുഴുവൻ സംരക്ഷിക്കുകയോ സൃഷ്ടിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു. ഇതിൽ മറ്റൊന്ന് മായയാൽ ബന്ധിതമാണ്. 89. അപ്പോൾ പ്രകൃതി (പ്രകൃതി) മായയാണെന്നും, മഹാനായ ദൈവം മായയുടെ നാഥനാണെന്നും അറിയുക. ഈ ലോകം മുഴുവൻ അവന്റെ ഭാഗങ്ങളായ ജീവികളാൽ വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു. സമാധാനത്തിന്റെ വഴി 90. അനുഗ്രഹദാതാവായ, ആരാധ്യനായ ദൈവത്തെ, അനുഗ്രഹദാതാവിനെ, സാക്ഷാത്കരിക്കുമ്പോൾ ഒരാൾക്ക് അനന്തമായ സമാധാനം ലഭിക്കും. അവൻ ഏകനാണെങ്കിലും, പ്രകൃതിയുടെ വിവിധ വശങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നു, ഈ പ്രപഞ്ചം അവനിൽ ലയിക്കുന്നു, അത് വിവിധ രൂപങ്ങളിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. 91. ഹിരണ്യഗർഭൻ ജനിക്കുന്നത് കണ്ട ദേവന്മാരുടെ സ്രഷ്ടാവും പിന്തുണക്കാരനും, മഹാനായ ദർശകനും, എല്ലാവരുടെയും നാഥനുമായ രുദ്രൻ, ശുദ്ധമായ അല്ലെങ്കിൽ ശുഭകരമായ ബുദ്ധി നമുക്ക് നൽകട്ടെ. 92. ദേവന്മാരുടെ നാഥനും, ഇരുകാലുകളെയും ചതുർപാദങ്ങളെയും ഭരിക്കുന്നവനും, എല്ലാ ലോകങ്ങളും വിശ്രമിക്കുന്നവനുമായ ആ ആനന്ദകരമായ ദൈവത്തിന് നമുക്ക് കാഴ്ചകളോടെ ഭക്തി അർപ്പിക്കാം. 93. സൂക്ഷ്മമായതിനേക്കാൾ സൂക്ഷ്മമായ, കുഴപ്പങ്ങൾക്കിടയിൽ ലോകത്തെ സൃഷ്ടിക്കുന്ന, പല രൂപങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്ന, ലോകത്തെ വലയം ചെയ്യുന്ന ഏകനായ, ആനന്ദകരമായ (ശിവ) അവനെ സാക്ഷാത്കരിക്കുന്നവൻ അനന്തമായ സമാധാനം നേടുന്നു. 94. അവൻ മാത്രമാണ് ശരിയായ സമയത്ത് ലോകത്തിന്റെ സംരക്ഷകൻ. എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളിലും മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ലോകത്തിന്റെ നാഥനാണ് അവൻ. അവനിൽ ബ്രഹ്മ-ഋഷിമാരും ദേവതകളും ലയിക്കുന്നു. അങ്ങനെ അവനെ അറിയുന്നവൻ മരണത്തിന്റെ ചങ്ങലകൾ ഛേദിക്കുന്നു. 95. പരമാനന്ദനായ ശിവനെ അറിയുന്നവൻ, എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളിലും അങ്ങേയറ്റം സൂക്ഷ്മമായ രൂപത്തിൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന, നെയ്യുടെ സത്തയേക്കാൾ സൂക്ഷ്മമായ, പ്രപഞ്ചത്തെ മാത്രം ആവരണം ചെയ്യുന്നവൻ, എല്ലാ ചങ്ങലകളിൽ നിന്നും മുക്തനാകുന്നു. 96. പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ സ്രഷ്ടാവായ, പരമാത്മാവായ ദൈവം, എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെയും ഹൃദയത്തിൽ എപ്പോഴും വസിക്കുന്നു, ഹൃദയം, ബുദ്ധി, മനസ്സ് എന്നിവയാൽ പരിമിതപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ഇത് അറിയുന്നവർ അമർത്യരാകുന്നു. 97. അജ്ഞത അപ്രത്യക്ഷമാകുമ്പോൾ, പകലോ രാത്രിയോ ഇല്ല, അസ്തിത്വമോ ഇല്ല, അപ്പോൾ സർവ്വാനുഗ്രഹിയായ ശിവൻ മാത്രമേയുള്ളൂ, അവൻ നാശമില്ലാത്തവനും സവിതയുടെ (സൂര്യദേവത) ആരാധ്യനുമായ പ്രകാശം. അവനിൽ നിന്ന് പുരാതന ജ്ഞാനം പുറപ്പെട്ടു. 98. മുകളിലോ അപ്പുറത്തോ മധ്യത്തിലോ ആർക്കും അവനെ ഗ്രഹിക്കാൻ കഴിയില്ല. മഹത്തായ മഹത്വം എന്ന നാമമുള്ള അവന്റെ സാദൃശ്യമോ തുല്യമോ ഇല്ല. 99. അവന്റെ രൂപം കാണാൻ കഴിയില്ല. ആരും അവനെ കണ്ണുകൊണ്ട് കാണുന്നില്ല. അന്തർജ്ഞാനത്തിലൂടെ അവനെ അറിയുന്നവർ, അങ്ങനെ ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കുന്നവർ, അമർത്യരാകുന്നു. 100. നീ ജനിക്കാത്തവനാണെന്ന് കരുതുന്ന ഒരാൾ ഭയത്തോടെ നിന്നെ സമീപിക്കുന്നു. നിന്റെ ദയാലുവായ മുഖത്താൽ എന്നെ എന്നേക്കും സംരക്ഷിക്കാൻ ധൈര്യപ്പെടേണമേ. 101. ഹേ രുദ്രാ, ഞങ്ങളുടെ കുട്ടികളെയോ പേരക്കുട്ടികളെയോ ഞങ്ങളുടെ ജീവനെയോ പശുക്കളെയോ കുതിരകളെയോ ഉപദ്രവിക്കരുതേ, നിന്റെ കോപത്തിൽ ഞങ്ങളുടെ വീരന്മാരെ കൊല്ലരുതേ. ഞങ്ങൾ എപ്പോഴും വഴിപാടുകൾ കൊണ്ട് നിന്നെ വിളിക്കുന്നു. അധ്യായ അഞ്ച് മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന സത്യം 102. അജ്ഞത തീർച്ചയായും മർത്യമാണ്, അറിവ് തീർച്ചയായും അമർത്യമാണ്. അക്ഷയവും അനന്തവുമായ ഏറ്റവും ഉയർന്ന ബ്രഹ്മത്തിൽ, അറിവും അജ്ഞതയും മറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഇവയിൽ നിന്ന് തികച്ചും വ്യത്യസ്തമാണ് അജ്ഞതയെയും അറിവിനെയും നിയന്ത്രിക്കുന്ന ബ്രഹ്മം. 103. ഏകനായിരിക്കുന്ന അവൻ, എല്ലാ ഉൽപാദന സ്രോതസ്സുകളെയും എല്ലാ രൂപങ്ങളെയും നിയന്ത്രിക്കുന്നു. സ്വർണ്ണ നിറമുള്ള ആദ്യജാതനായ ദർശകന്റെ ജനനം അവൻ കാണുകയും സൃഷ്ടിയുടെ തുടക്കത്തിൽ അവന് എല്ലാത്തരം അറിവുകളും നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. 104. ഈ ദൈവം പലവിധത്തിൽ ഒന്നിനുപുറകെ ഒന്നായി വല വിരിച്ച് ആ മേഖലയിൽ നിന്ന് അത് പിൻവലിക്കുന്നു. അങ്ങനെ വീണ്ടും ഭരണാധികാരികളെ സൃഷ്ടിച്ച മഹാത്മാവ് എല്ലാറ്റിലും തന്റെ കർത്തൃത്വം വഹിക്കുന്നു. 105. മുകളിലും താഴെയും കുറുകെയും സൂര്യൻ പ്രകാശിക്കുന്നതുപോലെ, ആരാധ്യനായ ദൈവം, അനുഗ്രഹീതൻ, ഗർഭപാത്രത്തിൽ നിന്ന് ജനിക്കുന്ന എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളെയും ഭരിക്കുന്നു. 106. ലോകത്തിന്റെ ഏക സ്രോതസ്സായ അവൻ, എല്ലാറ്റിന്റെയും സ്വഭാവത്തിന്റെ പക്വത കൊണ്ടുവരികയും, പക്വതയിലേക്കും പൂർണതയിലേക്കും കൊണ്ടുവരികയും, ഓരോന്നിനും അതിന്റേതായ ഗുണങ്ങൾ നൽകുകയും, ഈ പ്രപഞ്ചത്തെ മുഴുവൻ ഭരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. 107. വേദങ്ങളിൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഉപനിഷത്തുകളിൽ അവൻ മറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഹിരണ്യഗർഭൻ അവനെ തന്റെ ഉറവിടമായി (അല്ലെങ്കിൽ വേദങ്ങളുടെ ഉറവിടമായി) അറിയുന്നു. പൂർവ്വകാലത്ത് അവനെ തിരിച്ചറിഞ്ഞ ആ ദേവന്മാരും ദർശകരും അവനുമായി താദാത്മ്യം പ്രാപിക്കുകയും, വാസ്തവത്തിൽ അമർത്യരാവുകയും ചെയ്യുന്നു. 108. ഗുണങ്ങളിൽ ബന്ധിതനായ അവൻ (വ്യക്തിഗത ആത്മാവ്), ഫലത്തിനുവേണ്ടി കർമ്മങ്ങൾ ചെയ്യുന്നു, സ്വന്തം കർമ്മങ്ങളുടെ ഫലങ്ങൾ ആസ്വദിക്കുന്നു. അവൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ ജീവന്റെ നാഥനാണെങ്കിലും, അവൻ മൂന്ന് ഗുണങ്ങളാൽ ബന്ധിതനാകുന്നു, വിവിധ രൂപങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നു, സ്വന്തം കർമ്മങ്ങൾ കാരണം മൂന്ന് പാതകളിലൂടെ അലഞ്ഞുനടക്കുന്നു. 109. സൂചിമുന പോലെ സൂക്ഷ്മവും സൂര്യനെപ്പോലെ തിളക്കവുമുള്ള അവൻ, ഒരു തള്ളവിരലിന്റെ വലിപ്പമുള്ള (സാർവത്രിക ആത്മാവിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തവുമായ) മറ്റൊരു വ്യക്തിയായി പോലും കാണപ്പെടുന്നു, ബുദ്ധിയുടെയും ഹൃദയത്തിന്റെയും പരിമിതി കാരണം അഹങ്കാരവും ഇച്ഛാശക്തിയും ഉള്ളവനാണ്. 110. ആ വ്യക്തി ആത്മാവ് ഒരു മുടിമുനയുടെ നൂറിലൊന്ന് ഭാഗം നൂറ് തവണ വിഭജിക്കപ്പെട്ടതുപോലെ സൂക്ഷ്മമാണ്. എന്നിരുന്നാലും അവൻ സാരാംശത്തിൽ അനന്തനാണ്. അവനെ അറിയണം. 111. അവൻ സ്ത്രീയല്ല, പുരുഷനല്ല, നിഷ്പക്ഷനുമല്ല. അവൻ ഏത് ശരീരം സ്വീകരിക്കുന്നുവോ, അതുവഴി അവൻ തിരിച്ചറിയപ്പെടുകയോ ചേരുകയോ ബന്ധിപ്പിക്കപ്പെടുകയോ ചെയ്യുന്നു. 112. ചിന്തകൾ, സമ്പർക്കം, കാഴ്ച, മായ എന്നിവയിലൂടെ, ശരീരമുള്ള ആത്മാവ് വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ അതിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കനുസൃതമായി തുടർച്ചയായി വിവിധ രൂപങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നു, ഭക്ഷണം, പാനീയങ്ങൾ എന്നിവ ഉപയോഗിച്ച് ശരീരം വളരുന്നതുപോലെ. 113. സ്വന്തം ഗുണങ്ങൾ, പ്രവൃത്തികളുടെ ഗുണങ്ങൾ, മനസ്സിന്റെ ഗുണങ്ങൾ എന്നിവ അനുസരിച്ച്, വ്യക്തി ആത്മാവ് സ്ഥൂലവും സൂക്ഷ്മവുമായ നിരവധി രൂപങ്ങൾ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നു അല്ലെങ്കിൽ സ്വീകരിക്കുന്നു. ആ രൂപങ്ങളുമായുള്ള ഐക്യത്തിന്റെ കാരണം മറ്റൊന്നാണെന്ന് കണ്ടെത്തി. 114. ശരീരവുമായുള്ള ഐക്യത്തിന്റെ കാരണം ഭഗവാനാണ്. 115. തുടക്കവും അവസാനവുമില്ലാത്ത, കുഴപ്പങ്ങൾക്കിടയിൽ ലോകത്തെ സൃഷ്ടിക്കുന്ന, പല രൂപങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്ന, പ്രപഞ്ചത്തെ ആവരണം ചെയ്യുന്ന അവനെ അറിയുന്നവൻ എല്ലാ ചങ്ങലകളിൽ നിന്നും മുക്തനാകുന്നു. 116. നേരിട്ടുള്ള അവബോധജന്യമായ ധാരണയാൽ സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെടേണ്ട, അരൂപിയോ അമർത്യനോ ആയ, അസ്തിത്വത്തിനും അസ്തിത്വത്തിനും കാരണമായ, സർവ്വാനുഗ്രഹിയായ, പതിനാറ് ഭാഗങ്ങളുടെ ഉത്ഭവത്തിന് കാരണമായ ദൈവത്തെ അറിയുന്നവർ കൂടുതൽ മൂർത്തീഭാവത്തിൽ നിന്ന് മുക്തരാകുന്നു. അദ്ധ്യായ ആറ് മോചനത്തിലേക്കുള്ള പാത 117. ചില ഭ്രമാത്മക ചിന്തകർ പ്രകൃതിയെക്കുറിച്ചും മറ്റുചിലർ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ കാരണമായി കാലത്തെക്കുറിച്ചും സംസാരിക്കുന്നു. എന്നാൽ ബ്രഹ്മചക്രം കറങ്ങുന്നത് ദൈവത്തിന്റെ മഹത്വമാണ്. 118. ലോകത്തെ എപ്പോഴും വലയം ചെയ്യുന്നവനും, എല്ലാം അറിയുന്നവനും, കാലനാഥനും, ഗുണങ്ങളുടെ ഉടമയും, സർവ്വജ്ഞനുമായ അവന്റെ കൽപ്പനപ്രകാരമാണ് ഈ സൃഷ്ടി (സൃഷ്ടി) സ്വയം വികസിക്കുന്നത്, അതിനെ ഭൂമി, ജലം, അഗ്നി, വായു, ആകാശം എന്നിങ്ങനെ വിളിക്കുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ചിന്തിക്കുന്നു. 119. അവൻ തന്റെ പ്രവൃത്തി സൃഷ്ടിക്കുകയും വീണ്ടും വിശ്രമിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു, തത്ത്വത്തിനു ശേഷം തത്ത്വങ്ങളുമായി, ഒന്നിനൊപ്പം, രണ്ടിനൊപ്പം, മൂന്നിനൊപ്പം, അല്ലെങ്കിൽ എട്ട്, കാലത്തോടൊപ്പം, മനസ്സിന്റെ സൂക്ഷ്മ ഗുണങ്ങളുമായി ഐക്യത്തിൽ പ്രവേശിച്ചു. 120. എട്ട് തത്ത്വങ്ങൾ സാംഖ്യങ്ങളുടെ എട്ട് ഉൽപാദകരാണ്, അതായത്, എല്ലാത്തിന്റെയും മൂലമായ അവ്യക്തം, ബുദ്ധി, അഹംഭാവം, ദ്രവ്യത്തിന്റെ അഞ്ച് സൂക്ഷ്മ ഘടകങ്ങൾ (തന്മാത്രകൾ), അല്ലെങ്കിൽ അഞ്ച് ഘടകങ്ങൾ, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, അഹംഭാവം. ആത്മാവ് ചേരുന്ന ഒരു തത്വം അവ്യക്തം അല്ലെങ്കിൽ പ്രകൃതിയാണ്. രണ്ടും അവ്യക്തവും ബുദ്ധിയുമാണ്; മൂന്നെണ്ണം അവ്യക്തം, ബുദ്ധി, അഹംഭാവം എന്നിവയാണ്. 121. മറ്റൊരു വ്യാഖ്യാനമുണ്ട്. ഏക തത്വം അവിദ്യ അല്ലെങ്കിൽ അജ്ഞതയാണ്; രണ്ടെണ്ണം ധർമ്മവും അധർമ്മവും (ശരിയും തെറ്റും), അല്ലെങ്കിൽ രാഗ-ദ്വേഷം (ഇഷ്ടങ്ങളും അനിഷ്ടങ്ങളും); മൂന്നെണ്ണം മൂന്ന് ശരീരങ്ങളാണ്, ഭൗതികം, സൂക്ഷ്മം, കാര്യകാരണം, അല്ലെങ്കിൽ മൂന്ന് ഗുണങ്ങൾ, സത്വം, രജസ്, തമസ്; അല്ലെങ്കിൽ മൂന്ന് അവസ്ഥകൾ, ഉണർവ്, സ്വപ്നം, ഗാഢനിദ്ര എന്നീ അവസ്ഥകൾ; അല്ലെങ്കിൽ സമയം, സ്ഥലം, കാര്യകാരണം. 122. മൂന്ന് ഗുണങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സൃഷ്ടിയുടെ ആരംഭം അവൻ നൽകുന്നു, എല്ലാറ്റിനെയും ക്രമീകരിക്കുന്നു. ഗുണങ്ങളുടെ അഭാവത്തിൽ അവൻ പ്രവൃത്തിയെ നശിപ്പിക്കുന്നു, നാശത്തിനുശേഷം അവന്റെ സത്തയിൽ വേറിട്ടുനിൽക്കുന്നു. 123. അവൻ ആരംഭമാണ്, (ശരീരം) (ആത്മാവുമായി) ഒന്നിക്കുന്ന കാരണങ്ങളുടെ ഉത്ഭവം. അവൻ കാലത്തിന്റെ മൂന്ന് വിഭാഗങ്ങൾക്കും (ഭൂതം, വർത്തമാനം, ഭാവി) അതീതനാണ്. അവൻ ഭാഗങ്ങളില്ലാത്തവനും ആണ്. എല്ലാ സൃഷ്ടികളുടെയും യഥാർത്ഥ ഉറവിടമായ ലോകമായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന, സ്വന്തം ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കുന്ന ആരാധ്യനായ ഭഗവാനെ, മുമ്പ് തന്റെ ഹൃദയത്തിൽ ധ്യാനിക്കുകയോ ആരാധിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നയാൾ മനസ്സിലാക്കുന്നു. 124. ലോകവൃക്ഷം, കാലം, രൂപങ്ങൾ എന്നിവയേക്കാൾ ഉന്നതനും ഉന്നതനുമായവൻ, ഈ പ്രപഞ്ചം ആരിൽ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിക്കുന്നത്, എല്ലാ പുണ്യങ്ങളുടെയും ഉറവിടം, എല്ലാ പാപങ്ങളുടെയും നാശകൻ, എല്ലാ നല്ല ഗുണങ്ങളുടെയും നാഥൻ, അവനെ സ്വയം ഉള്ളിൽ തന്നെ, എല്ലാ പ്രപഞ്ചത്തിന്റെയും അമർത്യ വാസസ്ഥലമായി അറിയുക. 125. ലോകത്തിന്റെ അതിരുകടന്നതും ആരാധ്യനുമായ യജമാനൻ, എല്ലാ പ്രഭുക്കന്മാരുടെയും മഹാനായ കർത്താവ്, എല്ലാ ദേവതകളുടെയും പരമദേവൻ, എല്ലാ ഭരണാധികാരികളുടെയും പരമാധികാരി എന്നിവനായ അവനെ നമുക്ക് അറിയട്ടെ. 126. അവന്റെ ഒരു പ്രവൃത്തിയോ (അല്ലെങ്കിൽ പരിശ്രമമോ) അവയവമോ (കരണം) കണ്ടെത്തിയിട്ടില്ല. അവനു തുല്യനായോ ശ്രേഷ്ഠനായോ ആരും കാണുന്നില്ല. അവന്റെ മഹത്തായ ശക്തി വിവിധ തരത്തിലാണെന്ന് വേദങ്ങളിൽ പ്രഖ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു. അവന്റെ അറിവ്, ശക്തി, പ്രവൃത്തി എന്നിവ അവനിൽ അന്തർലീനമായി വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. 127. ഈ ലോകത്ത് അവന്റെ യജമാനനില്ല, അവന്റെ ഒരു ഭരണാധികാരിയുമില്ല, അവന്റെ ഒരു അടയാളം പോലുമില്ല (അത് അവനെ അനുമാനിക്കാൻ കഴിയും). അവൻ കാരണമാണ്, അവയവങ്ങളുടെ പ്രഭുക്കന്മാരുടെ നാഥനാണ്. അവന് ഒരു പൂർവ്വികനില്ല, അവന്റെ നാഥനായി ആരും ഇല്ല. 128. ഒരു ചിലന്തി അതിന്റെ നാഭിയിൽ നിന്ന് എടുക്കുന്ന നൂലുകൾ കൊണ്ട് സ്വയം മൂടുന്നതുപോലെ, പ്രകൃതിയുടെയോ പ്രകൃതിയുടെയോ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ കൊണ്ട് സ്വയമേവ സ്വയം മൂടുന്ന ദൈവം മാത്രമേ നമുക്ക് ബ്രഹ്മവുമായി ഒരു ഐഡന്റിറ്റി നൽകൂ. 129. എല്ലാ ജീവികളിലും ഒരു ദൈവം മറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. അവൻ എല്ലാത്തിലും വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു, അവൻ എല്ലാ ജീവികളുടെയും ആന്തരിക ആത്മാവാണ്. അവൻ എല്ലാ പ്രവൃത്തികളെയും നിയന്ത്രിക്കുന്നു, എല്ലാ ജീവികളും അവനിൽ വസിക്കുന്നു. അവൻ സാക്ഷിയാണ്, അവൻ ശുദ്ധമായ ബോധമാണ്. അവൻ ഏകനാണ്, അല്ലെങ്കിൽ ഏകനാണ്, എല്ലാ ഗുണങ്ങളില്ലാത്തവനാണ്. 130. നിഷ്ക്രിയമായ പലതിന്റെയും ഏക നിയന്താവാണ് അവൻ. അവൻ ഒരു ബീജത്തെ ബഹുമുഖമാക്കുന്നു. അവനെ സ്വയം മനസ്സിലാക്കുന്ന ജ്ഞാനികൾക്ക്, അവർക്ക് നിത്യമായ സന്തോഷം ലഭിക്കുന്നു; മറ്റുള്ളവർക്കല്ല. 131. അവൻ നിത്യന്മാരിൽ ശാശ്വതനാണ്, എല്ലാ ബുദ്ധിമാന്മാരിലും ബുദ്ധിമാനാണ്. ഒന്നാണെങ്കിലും, അവൻ പലരുടെയും ആഗ്രഹങ്ങൾ നൽകുന്നു. എല്ലാറ്റിന്റെയും കാരണക്കാരനായ അവനെ അറിഞ്ഞവൻ, സാംഖ്യം (തത്ത്വചിന്ത) യും യോഗ (മത ശിക്ഷണം) യും മനസ്സിലാക്കേണ്ടവൻ, എല്ലാ ബന്ധനങ്ങളിൽ നിന്നും മുക്തനാകുന്നു. 132. സൂര്യൻ അവിടെ പ്രകാശിക്കുന്നില്ല, ചന്ദ്രനോ നക്ഷത്രങ്ങളോ ഇല്ല. ഈ മിന്നലുകൾ അവിടെ പ്രകാശിക്കുന്നില്ല, പിന്നെ ഈ അഗ്നി എങ്ങനെ? അവൻ പ്രകാശിക്കുമ്പോൾ, എല്ലാം അവന്റെ പിന്നാലെ പ്രകാശിക്കുന്നു. അവന്റെ പ്രകാശത്താൽ ഇതെല്ലാം പ്രകാശിക്കുന്നു. 133. ലോകമധ്യത്തിൽ അജ്ഞതയെ നശിപ്പിക്കുന്ന ഏകാത്മാവ് (ഹംസം) ആയവൻ, വെള്ളത്തിൽ ഇരിക്കുന്ന അഗ്നി മാത്രമാണ്. അവനെ യഥാർത്ഥത്തിൽ അറിയുന്നവൻ മരണത്തെ മറികടക്കുന്നു. മോചനത്തിന് മറ്റൊരു വഴിയുമില്ല. 134. അവൻ പ്രപഞ്ചത്തെ സൃഷ്ടിക്കുകയും പ്രപഞ്ചത്തെ അറിയുകയും ചെയ്യുന്നു. അവൻ സ്വന്തം ഉറവിടമാണ്. അവൻ എല്ലാം അറിയുന്നവനാണ്, അവൻ കാലത്തിന്റെ കാലമാണ് (സമയത്തെ നശിപ്പിക്കുന്നവൻ). അവൻ പൂർണ്ണതയുടെ എല്ലാ ഗുണങ്ങളാലും സമ്പന്നനാണ്. അവൻ എല്ലാം വിശദമായി അറിയുന്നു. അവൻ പ്രകൃതിയുടെയും മനുഷ്യരുടെയും യജമാനനും ഗുണങ്ങളുടെ നാഥനുമാണ്. അവൻ ലോകത്തിന്റെ ബന്ധനത്തിന്റെയും അസ്തിത്വത്തിന്റെയും മോചനത്തിന്റെയും കാരണക്കാരനാണ്. 135. അവൻ തന്നെപ്പോലെയാണ്, അമർത്യനും ഭരണാധികാരിയുടെ രൂപത്തിൽ വസിക്കുന്നവനുമാണ്. അവൻ എല്ലാം അറിയുന്നവനും, സർവ്വവ്യാപിയും, ലോകത്തിന്റെ സംരക്ഷകനും, നിത്യനായ ഭരണാധികാരിയുമാണ്. അതിനെ ഭരിക്കാൻ ആർക്കും കഴിയില്ല. 136. മോചനം ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഞാൻ, ദൈവത്തെ ആശ്രയിക്കുന്നു. ആ ദൈവത്തിന്റെ വെളിച്ചം ആത്മാവിലേക്ക് ബുദ്ധിയെ തിരിക്കുന്നു. സൃഷ്ടിയുടെ തുടക്കത്തിൽ ബ്രഹ്മാവിനെ സൃഷ്ടിച്ച് വേദങ്ങൾ അവനു നൽകി. 137. ഭാഗങ്ങളില്ലാത്ത, പ്രവർത്തനമില്ലാത്ത, ശാന്തനും, കുറ്റമറ്റവനും, കളങ്കമില്ലാത്തവനും, അമർത്യതയുടെ പരമോന്നത പാലവുമായ, അതിന്റെ ഇന്ധനം ദഹിപ്പിച്ച അഗ്നി പോലെയുള്ളവൻ (അവന്റെ അടുത്തേക്ക് ഞാൻ അഭയം തേടുന്നു). 138. മനുഷ്യൻ ഒരു തൊലി പോലെ ആകാശത്തെ ചുരുട്ടുമ്പോൾ മാത്രമേ, ദൈവം ആദ്യം അറിയപ്പെടുന്നതുവരെ, ദുരിതത്തിന് അവസാനം ഉണ്ടാകൂ. 139. മനുഷ്യർ ആകാശം ചുരുട്ടുന്നത് പോലെ അസാധ്യമായത് സാധ്യമാകുമ്പോൾ മാത്രമേ, ദൈവത്തെ ഹൃദയത്തിൽ സാക്ഷാത്കരിക്കുന്നില്ലെങ്കിൽ, ദുരിതങ്ങൾ അവസാനിക്കൂ. ദൈവത്തെ തിരിച്ചറിയുമ്പോൾ മാത്രമേ ദുരിതങ്ങളും ദുഃഖങ്ങളും അവസാനിക്കൂ. ദൈവത്തെ തിരിച്ചറിയാതെ, ദുരിതങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വയം മോചിപ്പിക്കാൻ ആരെങ്കിലും ശ്രമിച്ചാൽ, ആകാശത്തെ ചുരുട്ടാനുള്ള ശ്രമം പോലെ അവന്റെ എല്ലാ ശ്രമങ്ങളും ഉപയോഗശൂന്യമാകും. ഇതാണ് ഈ വാക്യത്തിന്റെ സാരം. 140. തന്റെ തപസ്സിന്റെ ശക്തിയാലും ദൈവകൃപയാലും ബ്രഹ്മത്തെ സാക്ഷാത്കരിച്ച ജ്ഞാനിയായ ശ്വേതാശ്വതരൻ, എല്ലാ स्तुतुतരും ആശ്രയിച്ച പരമപവിത്രമായ ബ്രഹ്മത്തിന്റെ സത്യം സന്യാസിമാരുടെ ഉന്നത ശ്രേണിക്ക് നന്നായി വിശദീകരിച്ചുകൊടുത്തു. 141. മുൻ യുഗത്തിൽ വിശദീകരിച്ച വേദാന്തത്തിലെ ഈ പരമരഹസ്യമോ ​​നിഗൂഢതയോ, വികാരങ്ങൾ കീഴടക്കാത്ത ഒരാൾക്കോ, യോഗ്യനായ പുത്രനല്ലാത്ത ആർക്കും, അയോഗ്യനായ ശിഷ്യനോ നൽകരുത്. 142. ദൈവത്തോട് പരമഭക്തിയും ദൈവത്തെപ്പോലെ തന്റെ ഗുരുവിനോടോ ഗുരുവിനോടോ ഉള്ള അത്രയും ഭക്തിയും ഉള്ള ഒരു ഉന്നതാത്മാവിനോ ഈ സത്യങ്ങൾ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ, അവ മാത്രമേ പ്രകാശിക്കുകയുള്ളൂ, അപ്പോൾ മാത്രമേ അവ പ്രകാശിക്കുകയുള്ളൂ, തീർച്ചയായും.

(ദഹര ഉത്തരേഭ്യഃ) ഛാന്ദോഗ്യോപനിഷത്തിൽ എട്ടാ മദ്യായത്തിൽ കാണുന്ന ഒരു മന്ത്രമാണ് ഇവിടെ വിഷയം' അഥ യദിദമസ്മിൻ ബ്രഹ്മപുരേ ദഹരം പുണ്ഡരീകം വേശ്മ ദഹരോ അസ്മിന്നന്തരാകാശ:, തസ്മിൻ യദന്തസ്തദന്വേഷ്ടവ്യം തദ്വാവവ വിജിജ്ഞാസിതവ്യമിതി(ഛാന്ദോഗ്യം8.1.1) ഈ ബ്രഹ്മപുരമായ ശരീരത്തിൽ ചെറുതായ പുണ്ഡരീക സദൃശ്യമായ ഗൃഹമുണ്ട്. അതിന്നുള്ളിൽ ചെറുതായ ആകാശം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. അതിന്നുള്ളിൽ യാതൊന്നുണ്ടോ, അതാണ് അന്വേഷിക്കപ്പെടേണ്ടത്. അതു തന്നെയാണ് അറിയപ്പെടേണ്ടതും, എന്നർത്ഥം ഇവിടെ ഹൃദയപുണ്ഡരീകത്തിലുള്ള ദഹരാകാശമാണ് അന്വേഷിക്കപ്പെടേണ്ടതും അറിയപ്പെടേണ്ടതും എന്നു പറയുമ്പോൾ, അവിടെ സൂചിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത് പ്രസിദ്ധമായ ഭൂതാ കാശമാണോ അതോ പരമാത്മാവാണോ എന്ന് സംശയം. അതുപോലെ ബ്രഹ്മപുരം എന്നിടത്ത്, ബ്രഹ്മം എന്നതിന് ജീവനെന്നോ ബ്രഹ്മമെന്നോ അർത്ഥമെടുക്കേണ്ടത് എന്ന് സംശയം. കാരണം, ജീവൻ്റെ ആവാസ സ്ഥാനമാണല്ലോ ഈ ശരീരം. അതുകൊണ്ട് ജീവനെന്നു തന്നെ അർത്ഥമെടുക്കുന്നതാണ് നല്ലത്. ആകാശശബ്ദം ഭൂതാ കാശത്തിൽ പ്രസിദ്ധമായതുകൊണ്ട് ആ അർത്ഥം തന്നെയെടുക്കുന്നതല്ലേ നല്ലത്? മാത്രമല്ല ഇവിടെ ദഹരാകാശത്തെ അന്വേഷിക്കണം, അറിയണമെന്നല്ല പറയുന്നത്. ദഹരാകാശത്തിൻ്റെ ഉള്ളിലുള്ള ചൈതന്യത്തെ അന്വേഷിക്കണമെന്നാണ് പറയുന്നത്. ഉപാധി പരിച്ഛിന്നനായത് പരബ്രഹ്മമല്ലല്ലോ. അപ്പോൾ ബ്രഹ്മപുരമെന്നതിന് ജീവൻ്റെ പുരമെന്നർത്ഥം പറയാം

ദഹര വിദ്യ തത്ത്വചിന്താപരമോ ദൈവശാസ്ത്രപരമോ ആയ ദിശാബോധം പരിഗണിക്കാതെ, മിക്കവാറും എല്ലാ ഹിന്ദു ആത്മീയ പാരമ്പര്യങ്ങളുടെയും കേന്ദ്ര ആചാരങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഉപാസന. പലപ്പോഴും ആരാധന അല്ലെങ്കിൽ ധ്യാനം എന്ന് വിവർത്തനം ചെയ്യപ്പെടുന്ന ഇത് സംസ്കൃത ധാതുവായ 'അപ്', 'ആസന' എന്നിവയിൽ നിന്നാണ് വരുന്നത്, അതായത് 'സമീപത്ത് ഇരിക്കുക' അല്ലെങ്കിൽ 'അടുത്തായിരിക്കുക'. 'ദേവതാ ഉപാസന' എന്ന പദം പലപ്പോഴും ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നത്, മനസ്സിനെ ദേവതയുടെ രൂപത്തിൽ നിരന്തരം ഉറപ്പിച്ചുകൊണ്ടോ, എല്ലാ പ്രകടനങ്ങളുടെയും അടിസ്ഥാനവും വ്യത്യസ്ത ദേവതകളായി സ്വയം പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നതുമായ രൂപരഹിതമായ ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കാൻ മനസ്സിനെ നയിച്ചുകൊണ്ടോ ദേവതയ്ക്ക് സമീപം ആയിരിക്കുന്നതിനെയാണ്. സ്വാമി അചലാനന്ദ വിവരിക്കുന്നത് പോലെ, 'ഉപാസന എന്നത് ദൈവത്തിന്റെ സാമീപ്യം പരിശീലിക്കുന്ന പ്രക്രിയയും അവനിൽ ലയിക്കുന്നത് വരെ അവന്റെ സാന്നിധ്യം ക്രമേണ അനുഭവിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയാണ്' (1). ഉപാസന അതിന്റെ പ്രാഥമിക അർത്ഥത്തിൽ ധ്യാനത്തെയോ ധ്യാനത്തെയോ ആണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, പ്രത്യേകിച്ച് ഉപനിഷത്തുകളിൽ - ഒന്നുകിൽ രൂപമില്ലാത്ത ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ചോ, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രഹ്മത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങളെക്കുറിച്ചോ, അല്ലെങ്കിൽ ബ്രഹ്മത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന രൂപകങ്ങളിലൂടെയോ, അല്ലെങ്കിൽ ഒടുവിൽ ബ്രഹ്മത്തിന്റെ പ്രകടനങ്ങളായ വ്യത്യസ്ത ദേവതകളെക്കുറിച്ചോ; അതിന്റെ വികസിത അർത്ഥത്തിൽ, പൂജയുടെയും ഭക്തിയോഗത്തിന്റെയും പരസ്പരബന്ധിതവും എന്നാൽ വ്യത്യസ്തവുമായ രണ്ട് ആശയങ്ങളുമായി ഇത് ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇനി നമുക്ക് ഉപാസനയുടെ മൂന്ന് ധാരകളായ ധ്യാനം, പൂജ, ഭക്തി എന്നിവയെക്കുറിച്ച് കുറച്ചുകൂടി വിശദമായി പരിശോധിക്കാം. ധ്യാനമായി ഉപാസന ഉപാസനയുടെ ആദ്യത്തേതും പ്രാഥമികവുമായ ധാര ധ്യാനം അല്ലെങ്കിൽ ധ്യാനം എന്ന ധാരണയായിരുന്നു. ഉപാസന എന്ന പദത്തെ ഉപാംഷത്തുകൾ മനസ്സിലാക്കിയത് ഈ അർത്ഥത്തിലാണ്. ഈ അർത്ഥത്തിലാണ് ആരണ്യകങ്ങളെ ഉപാസന-ഖണ്ഡം എന്ന് തരംതിരിച്ചിരിക്കുന്നത് - ധ്യാനത്തിന്റെ വിവിധ രീതികളെ വിവരിക്കുന്ന വേദത്തിന്റെ ഭാഗം. പൂജയുടെയും ഭക്തിയുടെയും പരസ്പരബന്ധിതവും എന്നാൽ വ്യത്യസ്തവുമായ ധാരകളായി വികസിച്ചപ്പോഴും ഉപാസന ഈ പ്രാഥമിക അർത്ഥം ധ്യാനമായി നിലനിർത്തുന്നു. ഇതിഹാസ-പുരാണ-താന്ത്രിക-ആഗാമിക പാരമ്പര്യങ്ങളിലും ധ്യാനത്തിന് ഒരു കേന്ദ്ര സ്ഥാനം ലഭിക്കുന്നു. ധ്യാനം എന്നാൽ ധ്യാനവിഷയത്തിൽ ഉറപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഏകാഗ്രത അല്ലെങ്കിൽ ധ്യാനം എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. ഉപാസനയുടെ കാര്യത്തിൽ, ധ്യാനത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം ബ്രഹ്മമാണ്, പലപ്പോഴും വിവിധ ചിഹ്നങ്ങൾ, രൂപകങ്ങൾ, പേരുകൾ അല്ലെങ്കിൽ രൂപങ്ങൾ എന്നിവ ഉപയോഗിച്ച് ധ്യാനിക്കപ്പെടുന്നു. വിദ്യാ ഉപാസന അല്ലെങ്കിൽ ദേവത ഉപാസന എന്നത് ബ്രഹ്മത്തിന്റെ ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക വശത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ധ്യാനത്തെ അമൂർത്തമായ രീതിയിലോ അല്ലെങ്കിൽ കൂടുതൽ വ്യക്തിഗതമാക്കിയ രീതിയിലോ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. വിദ്യയുടെ അക്ഷരാർത്ഥത്തിൽ 'അറിയുക' എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നതെങ്കിൽ, ദേവത എന്നാൽ 'പ്രകാശിക്കുന്നവൻ' എന്നാണ്. അതിനാൽ, അവ രണ്ടും അറിവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, വിദ്യാ ഉപാസന ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവിനെക്കുറിച്ചുള്ള ധ്യാനം കൂടുതൽ അമൂർത്തമായ അർത്ഥത്തിൽ നൽകുന്നതായി തോന്നുമെങ്കിലും, ദേവത ഉപാസന കൂടുതൽ ദൈവിക അർത്ഥത്തിൽ അറിവിനെക്കുറിച്ചുള്ള ധ്യാനം എന്ന അർത്ഥം നൽകുന്നു. ഉപനിഷത്തുകൾ ഉപാസനയുടെ പല രൂപങ്ങളും നിർദ്ദേശിക്കുന്നു. ഈശാവാസ്യ ഉപനിഷത്ത് (2) സൂര്യമണ്ഡലത്തിൽ വസിക്കുന്ന, സ്വർണ്ണപാത്രത്താൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന, വ്യക്തിഗത ജീവനിൽ വസിക്കുന്ന പുരുഷനിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമല്ലാത്ത, സത്യബ്രാഹ്മണന്റെ മനോഹരമായ ഒരു ഉപാസന നൽകുന്നു. കേന ഉപനിഷത്ത് (3) ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ച് നാല് ധ്യാനങ്ങൾ നൽകുന്നു, രണ്ട് ദിവ്യ സന്ദർഭത്തിൽ (അധിദൈവികം) രണ്ട് വ്യക്തിഗത സ്വത്വത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ (അധ്യാത്മികം). മിന്നലിന്റെ മിന്നൽ പോലെയോ അല്ലെങ്കിൽ ദിവ്യ സന്ദർഭത്തിൽ കണ്ണ് ചിമ്മുന്നതുപോലെയോ വേഗത്തിൽ ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കണമെന്ന് അത് പറയുന്നു. അധ്യാത്മിക തലത്തിൽ, മനസ്സ് ആവർത്തിച്ച് പോകുന്നതും ആവർത്തിച്ച് ഓർമ്മിക്കുന്നതും പോലെ തോന്നുന്ന ബ്രഹ്മത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കണമെന്ന് അത് പറയുന്നു; അല്ലെങ്കിൽ ഏറ്റവും പ്രിയങ്കരമായ 'തദ്വാനം' എന്ന പേരിന്റെ സഹായത്തോടെ ധ്യാനിക്കണം. തൈത്തിരീയ ഉപനിഷത്ത്. മാണ്ഡൂക്യ ഉപനിഷത്ത് പവിത്രമായ ഓമിനെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുന്നു. കെ നാരായണസ്വാമി അയ്യർ (4) തൻ്റെ 'മുപ്പത്തിരണ്ട് വിദ്യകൾ' എന്ന പുസ്തകത്തിൽ, വിവിധ ഉപനിഷത്തുകളിൽ വിവരിച്ചിട്ടുള്ള മുപ്പത്തിരണ്ട് വ്യത്യസ്ത തരം ധ്യാനങ്ങൾ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്, അവയിൽ കൂടുതൽ പ്രസിദ്ധമായവ ഉൾപ്പെടുന്നു: മധു വിദ്യ, പ്രണവിദ്യ, ഭൂമ വിദ്യ, ശാണ്ഡില്യ വിദ്യ, വൈശ്വാനര വിദ്യ, ഛന്ദോഗ്യോപനിഷത്തിലെ ദഹര വിദ്യ എന്നിവയും ഛന്ദോഗ്യോപനിഷത്തിലെ പഞ്ചയോഗ്നി വിദ്യാ പഞ്ചാഗ്യോപനിഷത്തിലെ ദഹര വിദ്യയുമാണ്. ബൃഹദാരണ്യകോപനിഷത്ത്, തൈത്തിരിയ ഉപനിഷത്തിൽ നിന്നുള്ള ആനന്ദമയ വിദ്യ, ബൃഹദാരണ്യകോപനിഷത്തിൽ നിന്ന് അക്ഷര വിദ്യ, ജ്യോതിഷം ജ്യോതിർ-വിദ്യ, മൈത്രേയി വിദ്യ, കഥാ ഉപനിഷത്തിൽ നിന്ന് നചികേതാഗ്നി വിദ്യ, അംഗുഷ്ടമാത്ര വിദ്യ എന്നിവ ചിലത്. ഇവയിൽ, ഷണ്ഡിൽയ വിദ്യ, പഞ്ചാഗ്നി വിദ്യ, ഭൂമാ വിദ്യ, ദഹര വിദ്യ, മൈത്രേയി വിദ്യ, വൈശ്വാനര വിദ്യ എന്നിവ ഉപനിഷദ് ധ്യാനത്തിൻ്റെ കൂടുതൽ പ്രസിദ്ധമായ രൂപങ്ങളാണ്. ശാണ്ഡില്യ വിദ്യ എന്നത് ഋഷി ശാണ്ഡില്യൻ പഠിപ്പിച്ച ഒരു ധ്യാനമാണ്. ആത്മാവ് മനോമയമാണെന്നും, ആത്മാവ് ശരീരമാണെന്നും, തേജസ്സ് രൂപമാണെന്നും, ഒരു അണുവിനെക്കാൾ ചെറുതും പ്രപഞ്ചത്തേക്കാൾ വലുതാണെന്നും, ഹൃദയത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന എല്ലാ പ്രവൃത്തികളും, ആഗ്രഹങ്ങളും, ഗന്ധങ്ങളും, രുചികളും മുതലായവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതായും അദ്ദേഹം സാധകനോട് നിർദ്ദേശിക്കുന്നു. പഞ്ചാഗ്നി വിദ്യ എന്നത് അഞ്ച് അഗ്നികളുടെ ധ്യാനമാണ്, അതിൽ പ്രപഞ്ചത്തിലെ അഞ്ച് പ്രവൃത്തികളെ ഇന്ധനം, പുക, ജ്വാല, കനൽ, തീപ്പൊരി എന്നീ അഞ്ച് ഘടകങ്ങളുള്ള അഞ്ച് പ്രതീകാത്മക യാഗാഗ്നികളായി സങ്കൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ധ്യാനത്തിന്റെ ലക്ഷ്യമായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന അഞ്ച് പ്രതീകാത്മക അഗ്നികൾ സ്വാർലോകം (സ്വർഗ്ഗം), ഭുവർലോകം (ഇടയിലുള്ള സ്ഥലം), ഭൂലോകം (ഭൂമി), പുരുഷനും സ്ത്രീയും എന്നിവയാണ്. ബൃഹദാരണ്യകോപനിഷത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്ന അഞ്ച് അഗ്നി ധ്യാനത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ഒരു പട്ടിക താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. തീ ഇന്ധനം പുക ജ്വാല സിൻഡർ തീപ്പൊരി വഴിപാട് ത്യാഗത്തിന്റെ ഫലം 1 സ്വാർലോകം/ സ്വർഗ്ഗം ആദിത്യ/ സൂര്യൻ പ്രകാശകിരണങ്ങൾ ദിവസം ഫോർ-ക്വാർട്ടേഴ്‌സ് ഇന്റർമീഡിയറ്റ് ക്വാർട്ടേഴ്‌സ് ശ്രദ്ധ/ വിശ്വാസം സോമ 2 പർജന്യൻ/ മഴയുടെ ദേവത വർഷം മേഘങ്ങൾ മിന്നൽ ഇടിമിന്നൽ മുഴക്കങ്ങൾ സോമ മഴ 3 ഭൂലോക ഭൂമി തീ രാത്രി ചന്ദ്രൻ നക്ഷത്രങ്ങൾ മഴ ഭക്ഷണം 4 മനുഷ്യൻ തുറന്ന വായ പ്രാണൻ പ്രസംഗം കണ്ണുകൾ ചെവി ഭക്ഷണം ബീജം 5 സ്ത്രീ ഫാലസ് ഗുഹ്യഭാഗത്തെ രോമങ്ങൾ യോനി/വൾവ ലൈംഗിക ബന്ധം ലൈംഗിക സുഖം (രതിമൂർച്ഛ) ബീജം സന്തതികൾ संत्रुतुमान भानिक ദഹര വിദ്യ എന്നത് ഒരു തരം ധ്യാനമാണ്, അതിൽ ഒരാൾ തന്റെ ഹൃദയത്തെ, അതായത് ഏറ്റവും ആന്തരികമായ ആത്മാവിനെ ധ്യാനിക്കുന്നു. സ്വാമി ശിവാനന്ദ (5) പറയുന്നു: "ഇത് വിദ്യകളിൽ ഏറ്റവും മഹത്തായ ഒന്നാണ്. ആത്മാവിന്റെ സർവ്വവ്യാപിയും എല്ലാം ഉൾക്കൊള്ളുന്നതുമായ സ്വഭാവം ഈ വിദ്യയിൽ ഊന്നിപ്പറയുന്നു. ഈ ധ്യാനത്തിൽ, ധ്യാനിക്കുന്നയാൾ മുഴുവൻ പ്രപഞ്ചത്തെയും തന്റെ ആത്മാവായി അനുഭവിക്കുകയും ഏകാത്മാവിൽ നിന്ന് യാതൊന്നും ഒഴിവാക്കുകയും ചെയ്യുന്നില്ല. ബാഹ്യവും ആന്തരികവും, വസ്തുനിഷ്ഠവും ആത്മനിഷ്ഠവും, സ്ഥൂലവും സൂക്ഷ്മവും, സാർവത്രികവും വ്യക്തിയും, ബ്രഹ്മവും ആത്മാവും എന്നിവയുടെ സ്വത്വത്തെ ഈ വിദ്യ കൂടുതൽ വിശദീകരിക്കുന്നു." മൈത്രേയി വിദ്യ എന്നത് ഋഷി യാജ്ഞവൽക്യൻ തന്റെ ഭാര്യയായ മൈത്രേയിക്ക് പഠിപ്പിച്ച ധ്യാനത്തെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഒരാളുടെ സ്നേഹത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ ലക്ഷ്യമായി ആത്മാവിനെ അല്ലെങ്കിൽ ആന്തരികമായ ആത്മാവിനെ ധ്യാനിക്കുന്നത് ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. വൈശ്വാനര വിദ്യയിൽ ബ്രഹ്മത്തെ ധ്യാനിക്കുന്നത് വൈശ്വാനരാത്മാവാണ്, അവന്റെ തല സ്വർഗ്ഗമാണ്, അവന്റെ കണ്ണുകളാണ് സൂര്യനും, അവന്റെ ശ്വാസമായ വായുവും, അവന്റെ തുമ്പിക്കൈ ആകാശവും, അവന്റെ മൂത്രസഞ്ചി രായിയും, അവന്റെ പാദങ്ങൾ ഭൂമിയും, അവന്റെ നെഞ്ച് യാഗപീഠവും, അവന്റെ രോമങ്ങൾ യാഗപുല്ലും, അവന്റെ ഹൃദയം ഗാർഹപത്യ അഗ്നിയും, അതിന്റെ മനസ്സ് അൻവാഹര്യപച്ചാന അഗ്നിയും (ദക്ഷിണാഗ്നി), അവന്റെ വായ് ആഹവാനിയ അഗ്നിയുമാണ്. ഇവിടെ വൈശ്വാനരൻ മൂന്ന് വാക്കുകളിൽ വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നതായി മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ, അഗ്നിയുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് മൂന്ന് അഗ്നികളെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതായി അദ്ദേഹം വിവരിക്കപ്പെടുന്നു, അഗ്നിയുടെ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് ഉപാസനയും നടത്തുന്നു (6). ഉപനിഷത്തുകളിൽ പ്രതിപാദിച്ചിരിക്കുന്ന ഉപാസനാ വിദ്യകളുടെ ഈ സമ്പത്ത് പിന്നീട് വ്യത്യസ്ത ഹിന്ദു പാരമ്പര്യങ്ങളിൽ കൂടുതൽ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തു. ഉദാഹരണത്തിന്, പതഞ്ജലി യോഗസൂത്രങ്ങൾ ആത്മീയ വിമോചനത്തിനുള്ള എട്ട് അവയവങ്ങളുള്ള ഒരു ചട്ടക്കൂട് നൽകുന്നു, അതിൽ ധ്യാനം ഒരു കേന്ദ്ര പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. അതുപോലെ, കാശ്മീർ ശൈവമതത്തിലെ ത്രിക വിദ്യാലയത്തിലെ വിജ്ഞാന ഭൈരവ തന്ത്രം പോലുള്ള 112 ധ്യാന രീതികൾ വിവരിക്കുന്ന ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് താന്ത്രിക പാരമ്പര്യങ്ങൾ ധ്യാനത്തിന്റെ വ്യത്യസ്ത രൂപങ്ങൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്തു. ഇതിഹാസ-പുരാണ പാരമ്പര്യം ധ്യാനത്തിന്റെ നിരവധി വ്യത്യസ്ത സാങ്കേതിക വിദ്യകളും നൽകി, പ്രത്യേകിച്ച് വ്യത്യസ്ത ദേവതകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടവ, പിന്നീട് ഒരു പൂർണ്ണമായ ആരാധനാ നടപടിക്രമമായി വികസിച്ചു. വേദാന്ത സാധന പിന്തുടരാൻ കഴിവില്ലാത്ത ആത്മീയ സാധകർക്ക് വേണ്ടിയാണ് ഉപനിഷത്തുകളിൽ ഈ ഉപാസന രീതികൾ പ്രധാനമായും വിവരിച്ചത്. ഏകാഗ്രതയും മനസ്സിന്റെ ശുദ്ധീകരണവും വികസിപ്പിക്കാൻ അവരെ സഹായിക്കുക എന്നതായിരുന്നു പ്രാഥമിക ലക്ഷ്യം. പിൽക്കാല പാരമ്പര്യങ്ങൾ ഇതിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കി കൂടുതൽ പടുത്തുയർത്തുകയും ഇരട്ട ലക്ഷ്യങ്ങൾ കൈവരിക്കുന്നതിന് വിപുലമായ സംവിധാനങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്തു.

चत्वारि शृङ्गा त्रयो अस्य पादा द्वे शीर्षे सप्त हस्तासो अस्य । त्रिधा बद्धो वृषभो रोरवीति महो देवो मर्त्याँ आ विवेश॥ Rigveda 4.58.3

വേദ രഹസ്യം തൈത്രിയ കൃഷ്ണ യൗർവേദ ശകത്തിൽപ്പെട്ട കഠോപനിഷത്തിന്റെ സത്തയായ യമനും നചികേതനും തമ്മിലുള്ള സംഭാഷണത്തിലൂടെയാണ് യമൻ നചികേതസിന് മരണത്തിന്റെ ശാശ്വത രഹസ്യം വെളിപ്പെടുത്തുന്നത്. ഓരോ ജീവജാലത്തിനും പരമാത്മാവുമായി ശാശ്വതമായ ബന്ധമുണ്ടെങ്കിലും, വ്യത്യസ്ത ജീവജാലങ്ങളുടെ രൂപങ്ങളിൽ ജീവിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു ജീവൻ ജനനമരണ ചക്രത്തിൽ വീഴുന്നത് എന്തുകൊണ്ടാണെന്ന് സനാതന ധർമ്മത്തിലെ ഋഷിമാർ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്ത ഒരു ചോദ്യമാണ്. കഠോപനിഷത്തിൽ, യമൻ ഈ ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം നൽകുന്നത്, ചിലർ പുനർജന്മത്തെ കർമ്മത്തിന്റെയോ വിധിയുടെയോ പ്രവൃത്തിയായി (സ്വന്തം പ്രവൃത്തികൾ കാരണം) കണക്കാക്കുമ്പോൾ, മറ്റു ചിലർ ജീവനെ വ്യത്യസ്ത ജീവിത രൂപങ്ങളിലേക്ക് (മറ്റുള്ളവരുടെ പ്രവൃത്തികൾ കാരണം) തള്ളിവിടുന്നതിന് പരമാത്മാവിനെ കുറ്റപ്പെടുത്തുന്നു എന്നാണ്. ഈ ഉപനിഷത്തിൽ, അന്തർലീനമായ ഒരു പരമാത്മാവ് എന്ന നിലയിൽ ജീവാത്മാവിൽ പരമാത്മാവിനുള്ള പങ്കിനെക്കുറിച്ചും ജീവന്റെ ഉയർച്ചയിലും താഴ്ചയിലും അതിന്റെ സ്വാധീനത്തെക്കുറിച്ചും യമൻ ചർച്ച ചെയ്യുന്നു. കർമ്മവും പുനർജന്മവും ഭൗതിക ശരീരത്തിന്റെ മരണശേഷം ജീവന്റെ വിധി എന്താണ്? എല്ലാ ജീവന്മാരും ഒരേ യാത്രാ ഗതി പിന്തുടരുന്നില്ല. സനാതന ധർമ്മത്തിന്റെ അടിത്തറയായ കർമ്മ സിദ്ധാന്തമനുസരിച്ച്, ഈ പ്രപഞ്ചം വിവിധ പരിതസ്ഥിതികളിൽ ജനിച്ച നിരവധി ആളുകളാൽ സമ്പന്നമാണ്, വ്യത്യസ്ത തലത്തിലുള്ള ചിന്തകളും ബുദ്ധിശക്തിയും ഭൗതിക ശരീരങ്ങളും പ്രധാനമായും ഓരോ ജീവനും അനുഷ്ഠിച്ച കർമ്മവും ഉപാസനയും (ഒരുതരം ആരാധന) മൂലമാണ്. ഓരോ ജനനത്തിനും ചില അർത്ഥങ്ങളുണ്ട്, ചിലർ സ്ഥവരശരീരം അല്ലെങ്കിൽ സ്ഥാവരശരീരം (പാറകൾ, മരങ്ങൾ), മറ്റു ചിലർ ജംഗശരീരം അല്ലെങ്കിൽ ജംഗമശരീരം (മൃഗങ്ങൾ, പ്രാണികൾ) എന്നിവ സ്വീകരിക്കുന്നു. കർമ്മ സിദ്ധാന്തമനുസരിച്ച്, എല്ലാ ജീവജാലങ്ങൾക്കും അവരുടെ കർമ്മത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള നിലവിലെ ജീവിതം ഉണ്ട്, ഈ യാത്രകളിലൂടെയെല്ലാം പരമാത്മാവ് ജീവാത്മാവിനൊപ്പം സഞ്ചരിക്കുന്നു [1] . ആത്മസ്വരൂപം യമനിൽ നിന്ന് രണ്ട് വരങ്ങൾ നേടിയ ശേഷം, നചികേത തന്റെ മൂന്നാമത്തെ വരത്തിനായി ആത്മജ്ഞാനം പകർന്നു നൽകാൻ യമനോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നു. പുത്രന്മാർ, കന്നുകാലികൾ, രാജ്യങ്ങൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ ലൗകിക സുഖങ്ങൾ യമൻ വാഗ്ദാനം ചെയ്തത് മാറ്റിവെച്ച്, മരണരഹസ്യങ്ങൾ തനിക്ക് പകർന്നു നൽകാൻ നചികേത യമനോട് അപേക്ഷിക്കുന്നു. നചികേതസിന്റെ ദൃഢതയിൽ വളരെയധികം സന്തുഷ്ടനായ യമൻ, ശ്രേയസുകളുടെയും പ്രേയസുകളുടെയും വിശദീകരണത്തോടെയാണ് ആരംഭിക്കുന്നത് . നചികേതസിനെപ്പോലുള്ള ഒരു വിദ്യാർത്ഥിയുടെ മഹത്വം അദ്ദേഹം പ്രകീർത്തിക്കുകയും അത്തരമൊരു ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള വിഷയം അന്വേഷിക്കാൻ ഒരു സാധകന് ഉണ്ടായിരിക്കേണ്ട ഗുണങ്ങൾ വിവരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രോക്തഃ ന നരേണാവരേണ പ്രോക്ത് ഏഷസുവിജ്ഞേയോ ബഹുധാ ചിന്തമാനഃ ।അനന്യപ്രോക്തേ നാസ്തിഅണീയാന് ഹ്യതര് ക്യമനുപ്രമാണാത് ॥ 8॥ (കാത്. ഉപൻ. 1.2.8) അർത്ഥം - യമൻ പറയുന്നു "ആത്മവിദ്യയെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ്, ലൗകികമായ അറിവിനാൽ മൂടപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന, അതിനെ (സ്വയം) പലവിധത്തിൽ ചിന്തിക്കുന്ന ഒരാൾക്ക് വിശദീകരിക്കാൻ കഴിയുകയില്ല. ആത്മവിദ്യ തേടുന്നവർക്ക്, അത്തരമൊരു മനുഷ്യൻ താഴ്ന്ന ബുദ്ധിയുള്ളവനാണ്. ബ്രഹ്മവുമായി ഏകത്വം നേടുന്ന ഒരു ഗുരു വിശദീകരിക്കുമ്പോൾ, സംശയങ്ങൾക്ക് സാധ്യതയില്ല, അണുവിന്റെ അളവിനേക്കാൾ സൂക്ഷ്മമായതിനാൽ, വാദത്തിലൂടെയോ തർക്കത്തിലൂടെയോ ആത്മത്തെ അന്വേഷിക്കുന്നില്ല. [2] [3] ഇവിടെ യമൻ ആത്മവിദ്യയുടെ ഗുരുവിന്റെ ഗുണങ്ങളെ വിശദീകരിക്കുന്നു. ആത്മഗുണം തം ദുർദർശം ഗൂഢമനുപ്രവിഷ്ടംഗുഹാഹിതം ഗഹ്വരേഷ്ഠം പുരാണാം । ദേവന്മത്വാ ധീരോ ഹർഷശോകൌ ജഹാതി ॥ 12॥ (കാത്. ഉപൻ. 1.2.12) അർത്ഥം : "അതിനെ" ധ്യാനിക്കുന്ന ഒരു ജ്ഞാനി, എല്ലാ ബാഹ്യ വസ്തുക്കളിൽ നിന്നും വേർപെട്ട് ഏകാഗ്രമായ മനസ്സുകൊണ്ട് അതിനെ മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ ദുഃഖവും ദുഃഖവും ഉപേക്ഷിക്കുന്നു. പിന്നീട് അവൻ "അതിനെ" പുരാതനവും, കാണാൻ പ്രയാസമുള്ളതും (ലൗകിക ദുരിതങ്ങൾക്കിടയിൽ ഇരിക്കുന്നതും, കാണാൻ പ്രയാസമുള്ളതും), അവ്യക്തവും, മറഞ്ഞിരിക്കുന്നതും (ലൗകിക വസ്തുക്കൾ മൂലമുണ്ടാകുന്ന ബോധത്തിന്റെ മാറ്റങ്ങളാൽ മൂടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ) ഹൃദയത്തിന്റെ ഗുഹയുടെ ഏറ്റവും ഉള്ളിൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്നതുമായി തിരിച്ചറിയുന്നു. ഇവിടെ ആത്മാവിന്റെ ഭൗതിക സ്വഭാവവും ഗുണങ്ങളും വിശദീകരിക്കുന്നു. [3] [4] ആത്മജ്ഞാനഫലം ഏതച്ഛ്രുത്വാ സമ്പരിഗൃഹ്യ മർത്യഃപ്രവൃഹ്യ ധർമ്മമനുമേതമാപ്യ । ലബ്ധ്വാവിവൃതം സദ്ം നചികേതസം മന്യേ ॥ 13॥ (കാത്. ഉപൻ. 1.2.13) അർത്ഥം : യമൻ തുടരുന്നു - കേട്ട് നന്നായി ഗ്രഹിച്ച്, ഈ നീതിമാനായ ആത്മാവിനെ (ശരീരത്തിൽ നിന്ന് മുതലായവ) വേർപെടുത്തി സൂക്ഷ്മമായ കാര്യം നേടിയ ശേഷം, ആ മർത്യൻ സന്തോഷിക്കുന്നു, കാരണം അവൻ (മോദനീയം) സന്തോഷത്തിന് കാരണമായത് നേടിയിരിക്കുന്നു. ബാഹ്യമായ എല്ലാ ലൗകിക വ്യതിചലനങ്ങളിൽ നിന്നും മനസ്സിനെ നീക്കം ചെയ്ത് ആത്മാവിൽ മുഴുകുന്ന ഒരാൾക്ക്, അത്തരമൊരു ജ്ഞാനിയായ വ്യക്തിക്ക് മോക്ഷദ്വാരങ്ങൾ (ബ്രഹ്മത്തിന്റെ വാസസ്ഥലത്തേക്കുള്ള വാതിലുകൾ) തുറക്കപ്പെടുമെന്ന് യമൻ ഇവിടെ വിശദീകരിക്കുന്നു. [4] [5] [6] ॐ ॥ ഓങ്കാരം സർവേ വേദ യത്പദമാമനന്തിതപാംസി സർവാണി ച യദ്വദന്തി ।യദിച്ഛന്തോ ബ്രഹ്മതഃ പദങ് സംഗ്രഹേണ ബ്രവീംയോമിത്യേതത് ॥ 15 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.15) അർത്ഥം: യമൻ പറയുന്നു "എല്ലാ വേദങ്ങളും അസന്ദിഗ്ധമായി പ്രകീർത്തിക്കുന്ന ലക്ഷ്യം, എല്ലാ തപസ്സുകളും (തപസ്സുകളും) പറയുന്ന ലക്ഷ്യം, ഏത് (സാധകർ) ബ്രഹ്മചര്യ ജീവിതം നയിക്കുന്നു എന്ന ആഗ്രഹം, ആ ലക്ഷ്യം (വാക്ക്), ഞാൻ സമഗ്രമായി പറയും, ॐ ृ OM [4] ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ബ്രഹ്മം ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം പരം । ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ജ്ഞാനത്വാ യോ യദിച്ഛതി തസ്യ തത് ॥ 16॥ (കാത്. ഉപൻ. 1.2.16) ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ബ്രഹ്മ ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം പരം । ഏതദ്ധ്യേവാക്ഷരം ജ്ഞാനത്വാ യോ യദിച്ഛതി തസ്യ തത് ॥ 16॥ (കാത്. ഉപൻ. 1.2.16) അർത്ഥം : ഈ അക്ഷരം ॐ ഓം എന്നത് ബ്രഹ്മമാണ് , ഇത് തീർച്ചയായും പരമോന്നതത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഏത് അക്ഷരമാണെന്ന് അറിയുന്നതിലൂടെ ഒരാൾക്ക് താൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നത് ലഭിക്കും. ബാഹ്യവസ്തുക്കളാൽ സ്പർശിക്കപ്പെടാത്ത അറിവ്, ഏകാഗ്രമായ മനസ്സുള്ള മനുഷ്യന് ഓം എന്ന വാക്ക് ഉച്ചരിക്കുമ്പോൾ തന്നെ വെളിപ്പെടുത്തുന്നു [5] . ആത്മതത്ത്വം കഠോപനിഷത്തിലെ (ഒന്നാം അദ്ധ്യായം രണ്ടാം വല്ലി) 17 മുതൽ 25 വരെയുള്ള മന്ത്രങ്ങൾ ആത്മതത്ത്വത്തെ വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. യമൻ വ്യക്തമാക്കിയ ആത്മതത്ത്വമാണിത്. ഏറ്റവും കൂടുതൽ ചർച്ച ചെയ്യപ്പെടുന്ന ചില മന്ത്രങ്ങൾ ഈ ഉപനിഷത്തിൽ നൽകിയിരിക്കുന്നു. ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ വിപശ്ചിന്നായം കുതശ്ചിന്ന ബഭൂവ കശ്ചിത് ।അജോ നിത്യഃ പുരാണോന് ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ ॥ 18 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.18) അർത്ഥം : ആത്മാവ് ജനിക്കുന്നില്ല, മരിക്കുന്നില്ല, ഒരു കാരണത്തിൽ നിന്നും ഉത്ഭവിക്കുന്നില്ല, അത് ഒന്നിനെയും ഉളവാക്കുന്നില്ല, അത് അജഃ ॥ ജനനരഹിതം, നിത്യം ശാശ്വതഃ ശാശ്വതം ശാശ്വതം പുരാതനം പുരാതനം ആത്മാവ് കൊല്ലപ്പെടുമ്പോൾ പോലും അത് കൊല്ലപ്പെടുന്നില്ല - മുറിവേൽപ്പിക്കപ്പെടുന്നില്ല. [5] നായൻ ഹന്തി ന ഹന്യതേ ॥ 19 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.19) അർത്ഥം : ആത്മാവ് (അത്) കൊല്ലുന്നില്ല, കൊല്ലപ്പെടുകയുമില്ല. അണോരണീയാന്മഹതോ മഹിയ-നാത്മാധ്യസ്യ ജന്തോർനിഹിതോ ഗുഹായാം । തമക്രതുഃ പശ്യതി വീതശോകോ ധാതുപ്രസാദാന്മഹിമാനമാത്മനഃ ॥ 20 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.20) അർത്ഥം: സൂക്ഷ്മ രൂപങ്ങളെക്കാൾ (ആറ്റങ്ങളെക്കാൾ) സൂക്ഷ്മമാണ് ആത്മം, ബ്രഹ്മാവ് മുതൽ പ്രാണി വരെയുള്ള എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെയും ഹൃദയത്തിൽ ആഴത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന വലിയ പദാർത്ഥങ്ങളെക്കാൾ (ഭൂമി പോലുള്ളവ) വലുതാണ്. ആഗ്രഹങ്ങളില്ലാത്ത മനുഷ്യൻ (കാണുന്നതോ കാണാത്തതോ ആയ എല്ലാ ബാഹ്യ വസ്തുക്കളിൽ നിന്നും ബോധം വ്യതിചലിപ്പിച്ച ഒരാൾ) ദുഃഖത്തിൽ നിന്ന് മുക്തനായി ആത്മാവിന്റെ മഹത്വം കാണുന്നു (നേരിട്ട് സാക്ഷാത്കരിക്കുന്നു). [4] [6] അങ്ങനെ, ആത്മാവ് അളക്കാനാവാത്തതാണ്. ആത്മാവിന്റെ സൂക്ഷ്മ രൂപത്തെ വിശദീകരിക്കുന്നതിന് വ്യാപകമായി ഉദ്ധരിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രശസ്തമായ മന്ത്രമാണിത്. ആസീനോ ദൂരം വ്രജതി ശയാനോ യാതി സർവതഃ ।കസ്തം മദാമദം ദേവം മദന്യോ ॥ 21॥ (കഠ്. ഉപൻ. 1.2.21) അർത്ഥം: (ഒരിടത്ത്) ഇരിക്കുമ്പോൾ, അത് വളരെ ദൂരം പോകും, ​​കിടക്കുമ്പോൾ പോലും അത് എല്ലായിടത്തും പോകും. ആ സന്തോഷകരവും സന്തോഷരഹിതവുമായ (പരസ്പര വിരുദ്ധ ഗുണങ്ങൾ) ആത്മ (ഇവിടെ ദേവം പരമോന്നത അവസ്ഥയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു) എനിക്ക് അല്ലാതെ മറ്റാർക്കാണ് മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുക. [5] സൂക്ഷ്മ ബുദ്ധിയും പഠനവുമുള്ള വ്യക്തികൾക്ക് മാത്രമേ ആത്മാവിനെ അറിയാൻ കഴിയൂ. അതിനാൽ, പരസ്പരം വിരുദ്ധ സ്വഭാവമുള്ള ശാരീരിക അവസ്ഥകളുടെ അനുഭവങ്ങളാൽ ആത്മാവ് സ്പർശിക്കപ്പെടുന്നില്ല. [6] അശരീരൻ ശരീരേഷ്വനവസ്ഥേഷ്വസ്ഥിതം । മഹാന്തം വിഭുമാത്മാനം മത്വാ ധീരോ ന ശോചതി ॥ 22 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.22) അർത്ഥം : ദേവതകൾ, പിതൃക്കൾ, ഹുമകൾ എന്നിവരുടെ നാശകരമായ ശരീരങ്ങൾക്കിടയിൽ ആത്മാവിനെ അശരീരിയായി അറിയുകയും, അശാശ്വതമായ ശരീരങ്ങൾക്കിടയിൽ സ്ഥിരമായി ഇരിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ജ്ഞാനി, ആത്മാവിന്റെ മഹത്വവും സർവ്വവ്യാപിയായ സ്വഭാവവും മനസ്സിലാക്കുന്നു, അതിനാൽ ഒരിക്കലും ദുഃഖമോ ദുഃഖമോ ഉണ്ടാകുന്നില്ല. [2] [5] നയമാത്മാ പ്രവചനേന ലഭ്യോൻ മേധയാ ന ബഹുനാ ശ്രുതേൻ । യമേവ്യ വൃണുതേ തേന ലഭ്യം വിവൃണുതേ തനൂൻ സ്വാം ॥ 23 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.23) അർത്ഥം : നിരവധി വേദങ്ങൾ പഠിച്ചുകൊണ്ടോ, ബുദ്ധി ഉപയോഗിച്ച് പഠിച്ചുകൊണ്ടോ, വിപുലമായ ശ്രവണം നടത്തിയുകൊണ്ടോ ആത്മാവിനെ പ്രാപിക്കാൻ കഴിയില്ല. ആത്മജ്ഞാനം തേടുകയും പ്രാർത്ഥിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിയുടെ ആത്മാവിന് ആത്മാവിന്റെ യഥാർത്ഥ സ്വഭാവം വെളിപ്പെടുത്താൻ കഴിയും. [5] നാവിരതോ ദുശ്ചരിതാന്നശാന്തോ നാസമാഹിതഃ । 24 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.2.24) അർത്ഥം : ദുഷ്പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്ന് പിന്തിരിയാത്ത, ഇന്ദ്രിയങ്ങളെ നിയന്ത്രണത്തിലാക്കാത്ത, മനസ്സ് ഒരുമിച്ചു നിർത്താത്ത, മനസ്സ് വിശ്രമമില്ലാത്ത ആർക്കും ഈ ആത്മാവിനെ പ്രാപിക്കാൻ കഴിയില്ല. [4] അശബ്ദമസ്പർശമരൂപംവ്യയന്തതായരസം നിത്യമഗന്ധവച്ച യത് ।അനാദ്യനന്തം മഹതഃ പരം തന്മൃത്യുമുഖാത് പ്രമുച്യതേ ॥ 15 (കാത്ത്. ഉപൻ. 1.3.15) അർത്ഥം : ആ (ആത്മാവ്) ശബ്ദം, സ്പർശം, രൂപം, ആകൃതി (ഗുണങ്ങൾ) ഇല്ലാതെ, ക്ഷയം, നിത്യം (ശാശ്വതം), രുചി, ഗന്ധം എന്നിവയില്ലാതെ, ആരംഭമോ അവസാനമോ ഇല്ലാതെ, മഹത്വത്തിന് (മഹത്തായ) അപ്പുറം നിൽക്കുന്നു. ഇത് (ആത്മതത്ത്വത്തെ) ശാശ്വതമായി മനസ്സിലാക്കുന്നവൻ മരണത്തിന്റെ വായിൽ നിന്ന് മുക്തനാകുന്നു. [6] കൂടാതെ, രണ്ടാം അദ്ധ്യായത്തിലെ ഒന്നാം വള്ളിയിൽ നിന്നുള്ള നിരവധി മന്ത്രങ്ങൾ (3 മുതൽ 10 വരെ), രണ്ടാം അദ്ധ്യായത്തിലെ രണ്ടാം വള്ളിയിൽ നിന്നുള്ള 1,2,4,8 മന്ത്രങ്ങൾ ആത്മതത്വത്തെ നേരിട്ട് പരാമർശിക്കുന്നു. മൂന്നാം വള്ളിയിൽ പല വശങ്ങളും വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു - ആത്മ (ചൈതന്യം - ബോധം) സർവ്വവ്യാവാഹര സാധനയിൽ (ജീവിതത്തിലെ എല്ലാ കാര്യങ്ങളും അല്ലെങ്കിൽ പ്രവർത്തനങ്ങളും നേടുന്നതിനുള്ള ഉപകരണം) സഹായിക്കുന്നു. കർമ്മജ്ഞാന ഫല വൈഫല്യം പര അപര ബ്രഹ്മ സേവനീയഃ വിദ്യാ അവിദ്യാ ഫല ഭോക്തഃ ഇന്ദ്രിയവാസം ബുദ്ധിഹി പ്രവൃത്തി നിവൃത്തി മാർഗദർശക പരമാത്മാവ് എല്ലാവരുടെയും ഹൃദയത്തിൽ വസിക്കുന്നു എന്ന് വിശ്വസിക്കാൻ പ്രയാസമായിരിക്കും, പിന്നെ എങ്ങനെയാണ് അദ്ദേഹത്തിന് ഇത്രയധികം ജീവരൂപങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്നത്? മുകളിൽ പറഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങൾക്ക് യമദേവൻ മൂന്ന് ഉപമകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഉത്തരം നൽകുന്നു; അഗ്നി - സർവ്വവ്യാപിയായ അഗ്നി ആത്യന്തികമായി തന്റെ അടിസ്ഥാന സ്വഭാവത്തിൽ ഒന്നാണ്. വ്യത്യസ്ത ലോകങ്ങളിൽ അഗ്നി ഉണ്ടെങ്കിലും, എല്ലാ ബഹുമുഖ രൂപങ്ങളും ഒരേ അഗ്നിയുടെ പ്രകടനമാണെങ്കിലും. അഗ്നി തേജയുടെ (മഹത്വത്തിന്റെ) പ്രതീകമാണ്. ആ തേജസ്സിന്റെ കാരണത്താൽ മാത്രമേ ഒരാൾക്ക് കാണാൻ കഴിയൂ. ഓരോ ഘടകത്തിന്റെയും പ്രത്യേക രൂപവും ആകൃതിയും അഗ്നിയിൽ ആരോപിക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, മറ്റ് മൂലകങ്ങളുടെ ഇടപെടൽ കാരണം രൂപം മാറാം. അതുപോലെ, പരമാത്മാവ് എല്ലായിടത്തും വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നു, പക്ഷേ ജീവാത്മാവിന്റെ ലക്ഷ്യസ്ഥാനം, അവയുടെ കർമ്മം, രൂപം, ഗുണങ്ങൾ, വ്യത്യസ്ത നിലവാരങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ രൂപങ്ങൾ എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ്. എന്നാൽ പരമാത്മാവ് ഒന്നാണ്. വായു: വായു എല്ലാത്തിലും ഉണ്ട്, പക്ഷേ അത് എവിടെ, എങ്ങനെ ഒഴുകുന്നു എന്നതിനെ ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്നു, അതുപോലെ ജീവന്മാർക്കും അവരുടെ കർമ്മത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി വ്യത്യസ്ത ശരീരങ്ങളുണ്ട്. സൂര്യദേവൻ : പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ മുഴുവൻ കണ്ണുകളാണ് സൂര്യദേവൻ, എന്നാൽ വ്യത്യസ്ത ആളുകൾക്ക് അവരുടെ പരിമിതമായ കാഴ്ചയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. അതുപോലെ, ഒരു സൂര്യൻ ഉള്ളതുപോലെ, പരമാത്മാവ് എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളിലും വസിക്കുമ്പോൾ, അവൻ വസിക്കുന്ന വ്യക്തിയുടെ ദുരിതത്താൽ അവൻ ബന്ധിതനല്ല. എല്ലാം അവന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലാണെങ്കിലും, അവൻ അവയാൽ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്നില്ല. അവന്റെ കാരണത്താൽ പ്രകൃതിയിൽ വ്യത്യസ്ത രൂപങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നു || സങ്കൽപ (ദൃഢനിശ്ചയം). ശാശ്വതമായ സന്തോഷം നേടാനുള്ള ഏക മാർഗം അവനെ ഉള്ളിൽ കാണാനുള്ള ധൈര്യം ഉണ്ടായിരിക്കുക എന്നതാണ്. അത്തരം ദർശനം ഒഴികെ മറ്റാരും സന്തോഷം അനുഭവിക്കുന്നില്ല. അവൻ നിത്യന്മാരിൽ നിത്യനാണ്. ജീവജാലങ്ങളുടെ ഹൃദയത്തിൽ അദ്വിതീയനായ പരമാത്മാവിനെ കാണാൻ കഴിയുന്നവനും, അവരുടെ എല്ലാ ആഗ്രഹങ്ങളും അവരവരുടെ കർമ്മങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് ശാശ്വതമായി നിറവേറ്റുന്നവനും, അവർക്ക് മാത്രമേ സന്തോഷം ലഭിക്കൂ (തൈത്തിരീയ 2.2.13). ഇതുവരെ നചികേതയുമായി യമരാജൻ നടത്തിയ പ്രഭാഷണത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കം പരമാത്മാവിന്റെയും ജീവാത്മാവിന്റെയും സ്വത്വത്തെക്കുറിച്ചാണ്. അവരുടെ ബന്ധത്തെക്കുറിച്ച് യമരാജൻ പലതവണ എതൈദ്വൈതം പറയുമ്പോൾ, ശരീരം വീണതിനുശേഷം ജീവന്റെ ലക്ഷ്യസ്ഥാനം എവിടെയാണെന്ന നചികേതന്റെ ചോദ്യത്തിന് യമരാജൻ ഉത്തരം നൽകുകയാണ്. യമരാജൻ നചികേതനോട് ശ്രദ്ധയോടെ കേൾക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുന്നു. അത്തരം ചർച്ചകൾ കേൾക്കുമ്പോൾ, സന്തോഷത്തിന്റെ ശാശ്വത സ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചയ്ക്കിടെ നചികേത യമരാജനോട് ഒരു പ്രധാന ചോദ്യം ഉയർത്തുന്നു, തലകീഴായി നിൽക്കുന്ന ആൽമരം (അശ്വത വൃക്ഷം) മുഴുവൻ പ്രപഞ്ചത്തെയും ഒരു ആൽമരത്തോട് (അശ്വത വൃക്ഷം) ഉപമിച്ചിരിക്കുന്നു. നശ്വോപി, സ്ഥസ്യതി, ഇത്യാശ്വതഹ. തുടർച്ചയായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നതും കൃത്യമായ ആകൃതിയില്ലാത്തതുമായ വൃക്ഷമായിട്ടാണ് ഈ വൃക്ഷത്തെ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. മരത്തിന്റെ വേരുകൾ മുകളിലേക്ക് വ്യാപിക്കുകയും ശാഖകളും ഇലകളും താഴേക്ക് വളരുകയും ചെയ്യുന്നു. അതായത്, മരം (സംസരവൃക്ഷം) വളരുമ്പോൾ എല്ലാം; ശാഖകൾ, പൂക്കൾ, പഴങ്ങൾ എന്നിവ വേരുകളിൽ നിന്ന് അകന്നുപോകുമ്പോൾ, ജീവൻ പരമാത്മാവിൽ നിന്ന് അകന്നുപോകുന്നു. ഈ വൃക്ഷത്തെക്കുറിച്ചുള്ള മറ്റൊരു അത്ഭുതകരമായ കാര്യം, ആശ്വസവൃക്ഷത്തിന്റെ വേരുകൾ മരത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്തുന്നതുപോലെ, ജീവൻ സ്വയം സ്വതന്ത്രനാണെന്നും താനും സംസാരവും ശാശ്വതമാണെന്നും കരുതി ഈ ലോകത്തിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു എന്നതാണ്. ഈ വൃക്ഷത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം ശാശ്വതമാണ്, അത് പരമാത്മാവാണ് പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നത്. ഭഗവദ്ഗീത 15-ാം അദ്ധ്യായം 1-ാം 3 ശ്ലോകങ്ങളിൽ ഇത് വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. തൈത്തിരീയ ആരണ്യകവും ഇത് വിവരിക്കുന്നു (1-11-5). ഈ വൃക്ഷം കർമ്മഫലങ്ങളുടെ ഒരു ശൃംഖല പോലെയാണ്, അതിൽ നിന്ന് പുറത്തുവരാൻ പ്രയാസമാണ്. ഈ വൃക്ഷത്തിൽ കുടുങ്ങിപ്പോകുന്ന ഒരു ഉറുമ്പിനെപ്പോലെയാണ് ജീവസത്ത, മരം തലകീഴായി കിടക്കുന്നു എന്ന് പോലും തിരിച്ചറിയുന്നില്ല. അതിനാൽ, മിക്കപ്പോഴും ജീവസത്തയ്ക്ക് പരമാത്മാവിന്റെ (വേര്) അടുത്തേക്ക് പോകുകയാണോ അതോ മരത്തിൽ നിന്ന് അകന്നുപോകുകയാണോ എന്ന് മനസ്സിലാകുന്നില്ല. എന്താണ് പറയേണ്ടത്, വൃക്ഷത്തിന്റെ വേരുകൾ കാണാത്തതിനാൽ അവർ ആ വേരിന്റെ (പരമതം) അസ്തിത്വം നിഷേധിക്കുകയും ഒരു ശാഖയിൽ നിന്ന് മറ്റൊരു ശാഖയിലേക്ക് ചാടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഓരോ ലോകവും ഈ വൃക്ഷത്തെ (ഭൗതിക പ്രപഞ്ചം) അഭയം പ്രാപിച്ചിരിക്കുന്നു, സൃഷ്ടി നിലനിൽക്കുന്ന മറ്റൊരു സ്ഥലവുമില്ല. വൃക്ഷത്തിന്റെ വേരുകൾ കാണുമ്പോൾ, ഒരാൾക്ക് പരമാത്മാവിനെ കാണാൻ കഴിയും. പ്രകാശത്തിന്റെയും ബ്രഹ്മത്തിന്റെയും വ്യക്തിത്വമാണ് ആരാണ്. ജ്ഞാനികൾ ഇതിനെ ഇങ്ങനെയാണ് കാണുന്നത്. ബ്രഹ്മാവിൽ നിന്ന് ആരംഭിച്ച് നിസ്സാരരായ ഉറുമ്പുകൾ ഈ വൃക്ഷത്തിൽ വസിക്കുന്നു, അവർക്ക് മറ്റൊരു അഭയവുമില്ല. ഈ മരം തലകീഴായി കാണപ്പെടുന്നതിനാൽ, അത് വീഴുമോ എന്ന സ്വാഭാവിക ഭയമുണ്ട്. പക്ഷേ അത് തെറ്റായ സ്ഥലത്താണ്. മരം വളരെ ശക്തമാണെന്ന് ശ്രുതി പറയുന്നു, ഇത് ചാണ്ഡ്യോഗ ഉപനിഷത്തിൽ (6.8.4) വിശദീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. " ||സൻമൂലഃ സദായതനഃ സത് പ്രതിഷ്ഠിതഃ " എന്നിട്ടും മരത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ വിശ്വസിക്കാത്ത ചിലർ ഇപ്പോഴും ഉണ്ട്, അവർ ആരാണ്? വിശ്വാസം ഇല്ലാത്തവർ. വൃക്ഷത്തിൽ വിശ്വസിക്കാത്തവർക്ക്, വൃക്ഷത്തിന്റെ വേരുകൾ തട്ടിയെടുക്കാനും വൃക്ഷത്തിന് വെള്ളം കൊടുക്കാനും ശ്രമിക്കുന്നവർക്ക് (മറ്റൊരു വിധത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ ഭൗതിക ജീവിതത്തെ സങ്കീർണ്ണമാക്കുന്നവർക്ക്) ഈ വൃക്ഷം ഭയാനകമായി അനുഭവപ്പെടും. ഇതാണ് അടുത്ത മന്ത്രത്തിന്റെ വിഷയം. എന്തുകൊണ്ടാണ് അവ വീഴുന്നത്? " "ജീവൻ ഈശ്വരന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലാണെന്ന രഹസ്യം മനസ്സിലാക്കാത്തവർ, അത്തരക്കാർ പല ഗ്രഹവ്യവസ്ഥകളിലും ആവർത്തിച്ചുള്ള ജനനമരണ ചക്രത്തിൽ വീഴുന്നു, ഒരാളുടെ കർമ്മമനുസരിച്ച്, ഇത് ഉറപ്പാണ്. തലകീഴായ വൃക്ഷത്തിലേക്ക് വരാനുള്ള വഴി ഇതാണ്. അതിനാൽ ബ്രഹ്മജ്ഞാനം നേടേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്." (തൈത്തിര്യം 2.3.4). " അജ്ഞതയിൽ മൂടപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന പരമാത്മാവിനെ കാണുന്നതുപോലെ ഇരുണ്ട ചന്ദ്രരാത്രിയിൽ ഒന്നും കാണുക അസാധ്യമാണ്. കണ്ണാടിയിൽ നോക്കുമ്പോൾ വലതു ദർശനം ഇടതു ദർശനമായി മാറുന്നു, തിരിച്ചും. അതുപോലെ, സംസാരത്തിൽ (ഭൗതിക ലോകം) നമ്മുടെ സ്ഥാനം വിപരീതവും പൊരുത്തമില്ലാത്തതുമാണ്, ഇതാണ് കർമ്മലോകത്തിന്റെ (കർമ്മഭൂമി) വിഷയം. ബ്രഹ്മജ്ഞാനം ഇല്ലാത്തവർക്ക്, അവർ യാദൃശ്ചികമായി പിതൃലോകത്തിലേക്ക് (പൂർവ്വികരുടെ നാട്) പോയാലും, അവിടെ ബ്രഹ്മജ്ഞാനം ലഭിക്കുന്നത് ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. കാരണം, സ്വപ്നാവസ്ഥയിൽ, അനുഭവങ്ങൾ മങ്ങിയതാണ്, ഉണർന്നിരിക്കുന്ന അവസ്ഥയിൽ, അനുഭവങ്ങൾ വ്യക്തമാണെങ്കിലും, ഒരാളുടെ സംശയങ്ങൾക്ക് വ്യക്തത ലഭിക്കുന്നത് എളുപ്പമല്ല, അതിനാൽ ഭൗതിക ലോകം അറിവ് നേടുന്നതിന് അനുകൂലമായ സ്ഥലമല്ല. അതേസമയം, മർത്യലോകത്തിന് (ഭൗതിക ലോകം) പുറമെ മറ്റൊരു ലോകത്തിനും പരമാത്മാവിന്റെ അനുഭവം നൽകാൻ കഴിയില്ല. ഗന്ധർവ്വലോകം അതിനുള്ള സ്ഥലമല്ല || ലോക സാധന (അധ്യാത്മിക രീതികൾ) വെള്ളത്തിൽ പ്രതിഫലനം കാണുന്നത് പോലെയാണ്, ക്ഷണികവും അയഥാർത്ഥവുമാണ്. അതുപോലെ, ബ്രഹ്മലോകത്തിൽ (ചതുര്‍ഭുജബ്രഹ്മത്തിന്റെ നാട്) സൂര്യനും നിഴലും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം പോലെയാണ്. അതിനാൽ മനുഷ്യരുടെ ഭൂമി മാത്രമാണ് അറിവ് നേടുന്നതിന് ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ സ്ഥലം, ആ അറിവ് എന്താണ്, അത് ഇപ്പോൾ ചർച്ച ചെയ്യും. ഇഹയും പാരയും ഇവിടെ നിന്ന് അവിടെ വരെ- പടികൾ ഇനി മുതൽ യമരാജൻ വേദാന്തത്തെ സാധനാ യാത്രയുടെ ഭാഗമായി ചുരുക്കത്തിൽ വിശദീകരിക്കുന്നു. ലോകത്തിൽ വിപരീതം സംയോജനത്തിലാണ് നിലനിൽക്കുന്നത്, മറിച്ച് ഒറ്റപ്പെടലിലാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്; ജനനവും മരണവും പരസ്പരവിരുദ്ധമായി കാണപ്പെടുന്നു. ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ ഇങ്ങനെയാണ് മനസ്സിലാക്കുന്നത്. ജ്ഞാനത്തിന്റെ കണ്ണുകളിലൂടെ കാണുന്നവർ എല്ലാം പരമാത്മാവുമായുള്ള ബന്ധത്തിൽ കാണുന്നു. ജീവിതവും മരണവും യാഥാർത്ഥ്യമല്ലെന്ന് അവർക്കറിയാം, അത്തരം ജ്ഞാനികൾക്ക് ദുഃഖമില്ല. ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ (ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ) സ്വയമേവ അറിവ് നൽകുന്നില്ല. അതിനാൽ മനസ്സ് ഇന്ദ്രിയങ്ങളെക്കാൾ ശ്രേഷ്ഠമാണ്, മനസ്സിനേക്കാൾ ഉയർന്നതാണ് ബുദ്ധി (ബുദ്ധി), ബുദ്ധിയേക്കാൾ ഉയർന്നതാണ് ജീവസത്ത. മനുഷ്യനേക്കാൾ ഉയർന്നത് പ്രകൃതി (പ്രകൃതി), കാരണം അതിന് ജീവസത്തയെ ബന്ധിപ്പിക്കാനോ മോചനം നേടാൻ ജീവനെ സഹായിക്കാനോ കഴിയും. എന്നാൽ ജീവാത്മാവിനേക്കാൾ ഉയർന്ന ഒന്നുണ്ട്, അതാണ് പരമാത്മാവ്. പരമാത്മാവിൽ അഭയം പ്രാപിക്കുന്നവർക്ക് പ്രകൃതി ബന്ധിക്കില്ല. ഒരാൾ നേടേണ്ട ധാരണയാണിത്. " ഇന്ദ്രിയഭ്യ പരം മനോ മനസ് സത്വം ഉത്തമം " " സത്ത്വദധി മഹാനാത്മാ മഹതോ അവ്യക്തം " " ഉത്തമം അവ്യക്തതു പരഃ പുരുഷഃ വ്യാപകഃ ആലിംഗ ഏവാചഃ " " യാം ജ്ഞാത്വാ മുച്യതേ ജന്തു അമൃതത്വം ച ഗച്ഛതി (തൈത്തിരിയ 1-3-7.8) " ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, ജീവൻ എന്നിവ തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം, ജീവസത്തയെ 'പരം' എന്ന പദം ഉപയോഗിച്ച് വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ ഒരു സംശയം ഉണ്ടാകാം - പരം എന്നാൽ ശ്രേഷ്ഠം എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്, അതിനർത്ഥം ജീവൻ പ്രകൃതിയെക്കാൾ (പ്രകൃതി) താഴ്ന്നതാണോ? ഈ സാഹചര്യത്തിൽ പര എന്നാൽ അത് ശ്രേഷ്ഠമാണെന്ന് അർത്ഥമാക്കുന്നില്ല. പര ഇവിടെ പ്രത്യേകമായി അർത്ഥമാക്കുന്നത് സ്വാധീനിക്കുക അല്ലെങ്കിൽ ആധിപത്യം സ്ഥാപിക്കുക എന്നാണ്. " ||ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരായഹർത്ത പുരുഷന്ന പരം കിഞ്ചിതാ|| (1.3.10 ഉം 1.3.11 ഉം) " ഈ മന്ത്രത്തിലെ ഖണ്ഡിക മുകളിൽ പറഞ്ഞ നിർവചനമായി എടുക്കണം. ഭഗവദ്ഗീതയിലും (3.42) കൃഷ്ണൻ സംസാരിക്കുന്നു " ||ഇന്ദ്രിയാണി പരണ്യാഹുർ ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനഃ മനസസ് തു പരാ ബുദ്ധിർ യോബുദ്ധേഃ പരതസ് തു സഃ|| " ഇവിടെ സഹ എന്ന പദം ബുദ്ധിയെ സൂചിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നു. ആരാണ് ഈ ബുദ്ധി? ഭഗവദ്ഗീത ശ്ലോകത്തിലെ ഈ എപ്പിസോഡിൽ അരുജ്ന ഈ ചോദ്യം ഉന്നയിക്കുന്നു, " ..അഥഹാക്കേനോ... ബലധികാഹ നിയോജിതഃസ്? " ഒരാൾക്ക് ആഗ്രഹമില്ലെങ്കിൽ പോലും പാപം ചെയ്യാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത് എന്താണ്, ആ ആഗ്രഹം നമ്മുടെ ഹൃദയത്തിൽ എവിടെയാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്? കൃഷ്ണൻ ഉത്തരം നൽകി - കാമ യേശ ക്രോധ യേശ.... അധികാരമോഹവും അത്യാഗ്രഹവും വലുതാണെന്ന് അദ്ദേഹം പറയുന്നു. തീയെ മൂടുന്ന പുക പോലെയോ, കണ്ണാടിയുടെ പ്രതിഫലനത്തെ മൂടുന്ന പൊടി പോലെയോ, ജീവാത്മാവിനെ മൂടുന്ന ഭ്രൂണം പോലെയോ ആണ് അത്. " ഇന്ദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിർ അസ്യധിസ്ഥാനം ഉച്യതേ ഏതൈർവിമോഹയതി ഏഷ ജ്ഞാനം ആവൃത്യ ദേഹിനം (BG 3.40) " ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ, മനസ്സ്, ബുദ്ധി എന്നിവ കാമത്തിന്റെയും ക്രോധത്തിന്റെയും (കോപം) വാസസ്ഥലങ്ങളാണ്. ഇവിടെ പരം അല്ലെങ്കിൽ പര എന്നാൽ വിശ്രമം എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്, ഓരോ മൂലകവും മുൻകാല മൂലകങ്ങളിൽ അധിഷ്ഠിതമാണ്, അതിനാൽ ശരീരത്തിലെ എല്ലാ വ്യത്യസ്ത സ്ഥാനങ്ങളും കാമത്തിന്റെ (കാമ) വിശ്രമ സ്ഥലമാണ്, അതിനാൽ അവയാണ് ജീവന്റെ പതനത്തിന് കാരണം. സ്വയം ഉന്നതി ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരാൾ ആദ്യം കാമത്തെ കീഴടക്കണം. " ബുദ്ധേഃ പരം ശത്രു ജാഹി മഹാബാഹോ " ഈ എപ്പിസോഡിന്റെ തുടക്കത്തിലും മധ്യത്തിലും ശത്രുവായ കാമത്തെക്കുറിച്ച് പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ, ഈ എപ്പിസോഡിൽ എല്ലായിടത്തും അത് ഉണ്ടെന്നത് പ്രസക്തമാണ്. കാമദേവന് പകരം ഭഗവാൻ നമ്മിൽ വസിക്കണം, പക്ഷേ നിർഭാഗ്യവശാൽ പലർക്കും കാമദേവൻ പൂജനീയമാണ്. എല്ലാറ്റിനും ഉപരിയായ ഭഗവാന്റെ ദർശനം ലഭിക്കണമെങ്കിൽ കാമദേവനെ നിയന്ത്രിക്കണമെന്നാണ് നിർദ്ദേശം, കാരണം ഭഗവാനെ സ്ഥൂല ഇന്ദ്രിയങ്ങൾക്ക് ഗ്രഹിക്കാൻ കഴിയില്ല. ഈ പരമപുരുഷൻ ||വ്യാപകൻ (സർവ്വവ്യാപി). നേരത്തെ ഇത് ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു, " ദൃശ്യതേതു അഗ്രായ ബുദ്ധയാ... " ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ കൊണ്ടല്ല, ശുദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ട ബുദ്ധിയിലൂടെ മാത്രമേ അവനെ നേടാൻ കഴിയൂ, അങ്ങനെയുള്ള വ്യക്തി അമൃതത്വം (അമർത്യത) കൈവരിക്കുന്നു. ബാഹ്യ നേത്രങ്ങൾ കൊണ്ട് ഈശ്വരനെ കാണാൻ കഴിയില്ല. പിന്നെ എങ്ങനെയാണ് ഒരാൾക്ക് അവനെ കാണാൻ കഴിയുക? അത് വിശദീകരിച്ചിരിക്കുന്നു ||ഹൃദ, മനീഷാ, മനസാ, ആദിക്രലപ്ത (2.3.9) ഹൃദയംഗമമായ അറിവ് കൊണ്ട് മാത്രമേ അവനെ മനസ്സിലാക്കാനോ കാണാനോ കഴിയൂ (പ്രീതി രൂപപ്പണ ജ്ഞാനം), " ഭത്യതു അനന്യായാ ശക്യായ ഭക്താ ച ദൃത്യച സമാഹിതാത്മാ || " ഇതാണ് വ്യാസദേവന്റെ വിശദീകരണം. എന്താണ് ആസ്തിക്യം അല്ലെങ്കിൽ ദൈവശാസ്ത്രം? "ആസ്തിതി ഭ്രുവതഃ അന്യത്ര കഥം തത് ഉപലഭ്യതേ" " അഷ്ടിത്യേ ഉപലബ്ധ വ്യസ്തത് ഭവനേ ചോ ഭയഹോഃ " " അസ്തേയീ ഹേ ഫലലബ്ധച തത്ത്വ ഭവഃ പ്രസീദതി|| " കൃത്യമായ വിവർത്തനം: ദൈവത്തെ കാണുന്ന ഒരാൾക്ക് താൻ ദൈവത്തെ കണ്ടിട്ടുണ്ടെന്ന് അവകാശപ്പെടാം. എന്നിരുന്നാലും, വേദാന്ത ശ്രാവണത്തിലൂടെ (), പരോക്ഷമായി ഒരാൾക്ക് അവൻ അവിടെ ഉണ്ടെന്ന് അനുഭവിക്കാൻ കഴിയും. സാധകൻ സ്വന്തം അനുഭവത്തിലൂടെ ഭഗവാനെ കാണുമ്പോൾ തത്ത്വം (തത്ത്വചിന്ത) ഭാവമായി മാറുന്നു. ഇത് സാധകനെ വളരെയധികം സന്തോഷിപ്പിക്കുന്നു. അതിനാൽ, അത്തരം ധാരണയിൽ നിന്ന് വ്യതിചലിക്കാതെ ഹൃദയത്തോടെ ആസ്തി (അവൻ അവിടെ ഉണ്ടെന്ന് അർത്ഥമാക്കുന്നു) എന്ന് പറയാൻ കഴിയുന്ന ഒരാൾ യഥാർത്ഥ ആസ്തികനാണ്. യമരാജൻ മൂന്ന് തവണ ആസ്തി ഉപയോഗിച്ചു, ദൈവം ഉണ്ട്, ദൈവം ഉണ്ട്, ദൈവം ഉണ്ട്. ഇത് ഭഗവാന്റെ അസ്തിത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വലിയ ബോധ്യം കാണിക്കുന്നു. എല്ലാ വേദങ്ങളുടെയും മൂലകാരണം ഇതാണ് - ||പരമാസ്തിക ഭവ (ഈശ്വരന്റെ അസ്തിത്വത്തിലെ ബോധ്യത്തിന്റെ വികാരത്തോടെ). ഭഗവാൻ ജീവന്റെ പൂർണതയിൽ ഉണ്ടോ എന്ന് നചികേത അന്വേഷിച്ചിരുന്നു. ജീവന്റെ ശാശ്വത സ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ച് യമൻ സംസാരിച്ചിരുന്നു, ഇപ്പോൾ ഈശ്വരൻ ഉണ്ടെന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം ഉപസംഹരിക്കുന്നു. ഈ രീതിയിൽ അദ്ദേഹം നചികേതന്റെ മൂന്നാമത്തെ ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം നൽകുന്നു. യോഗികൾ അനുഭവിക്കുന്നതുപോലെ, " തദേകാനുഭവ തദേക പ്രിയഃ പരി പൂർണം ഭഗവന്തം വിശദതമനുഭാവേന നിരന്തം അനുഭൂയ " സംഗീതത്തെ മീറ്ററിലും ലിറ്ററിലും അളക്കാൻ കഴിയുമോ? അതുപോലെ, ഈശ്വരാനുഭവത്തിന്റെ സ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ച് ആരെങ്കിലും ചോദിച്ചാൽ, അയാൾക്ക് 'നിങ്ങൾ അനുഭവിക്കുന്നതിൽ മികച്ചത്' എന്ന് പറയണം. അത്തരം ധാരണയിൽ മാത്രമേ ശാസ്ത്രത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ് അതിന്റെ പൂർണതയിലെത്തൂ. അത്തരം ധാരണയില്ലാതെ ശാസ്ത്രവും ഈശ്വരാനുഭവവും സമന്വയിപ്പിക്കുമ്പോൾ ശാസ്ത്രജ്ഞാനം ഉപയോഗശൂന്യമാണ്, അതിനെ വൈദിക യോഗ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അർച്ചരാദി മാർഗ് ഗമന ഈ ലോകത്തിനപ്പുറം ഒരു ഭൂമിയുണ്ട്, അവിടെ എത്താൻ ഒരു വഴിയുമുണ്ട്. ഹൃദയത്തിൽ നിരവധി സിരകൾ ഉള്ളതുപോലെ, സുഷുമ്ന എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ||നാഡി (സിര) ഉണ്ട്, അത് കഴുത്ത് വരെ നീളുന്നു. യോഗ മാർഗത്തിലൂടെ കടന്നുപോകുന്ന ജീവാത്മാവ് ഈ നാഡിയിലൂടെ കടന്നുപോകണം, തുടർന്ന് അവൻ അമർത്യനാകുന്നു. മറ്റ് സിരകൾ സംസാരത്തിലേക്ക് മടങ്ങാനുള്ള വ്യത്യസ്ത വഴികളാണ്. ||അർച്ചരാദി മാർഗം (ഉയർന്ന പാത) വിഷ്ണുപദം നേടാനുള്ള പാതയാണ്, അതായത് മോക്ഷം. ഇതിൽ ആഗ്രഹിക്കുന്നവർ ||മുമുക്ഷു (), നമ്മുടെ ഹൃദയങ്ങളിലും (അന്തരാത്മാവ്) സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന, ഏറ്റവും ഉയർന്ന വാസസ്ഥലത്തും (അംഗുഷ്ടമാത്രം) ആയ ഭഗവാൻ തന്നെ, ജീവനോട് വളരെ അടുത്താണ്. മോക്ഷം നേടുന്നതിനുള്ള പരിഹാരം പരമാത്മാവ് തന്നെയാണ്. ജ്ഞാനത്തിലൂടെ ഒരാൾ അവനെ അനുഭവിക്കണം. ജീവാത്മാവും പരമാത്മാവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം പുല്ലിലെ കെട്ടിലൂടെയും ആ പുല്ലിന്റെ വേരിലൂടെയും വിശദീകരിക്കുന്നു. ജീവൻ പുല്ലുപോലെയാണ്, ആ പുല്ലിന്റെ വേര് പരമാത്മാവാണ്. അവയുടെ സ്വത്വം മനസ്സിലാക്കാൻ, വളരെ ബോധ്യത്തോടെ, വിവേകപൂർവ്വം അവയെ വേർതിരിക്കേണ്ടതുണ്ട്. പരമാത്മാവ് തന്നെയാണ് എല്ലാ പൂർണതയ്ക്കും ഉറവിടം. ||തം വിദ്യാത ശുക്രം അമൃതം തം വിദ്യാത ശുക്രം അമൃതമിതി നിർദ്ദേശത്തിന്റെ അവസാനം യമദേവൻ തന്റെ ഉപദേശം അവസാനിപ്പിച്ചപ്പോൾ നചികേതൻ അഗാധമായ ഏകാഗ്രതയോടെ കേട്ടു. യോഗ പ്രക്രിയയുമായി സംയോജിപ്പിച്ച ബ്രഹ്മവിദ്യയെ അദ്ദേഹം വളരെ വിനയത്തോടെ സ്വീകരിച്ചു. മരണത്തെ മറികടന്ന ശേഷം, നചികേത ജ്ഞാനം സ്വാംശീകരിച്ചു, ബ്രഹ്മപ്രാപ്തി നേടി. നചികേതന്റെ പാത പിന്തുടരുന്നവർക്ക് ബ്രഹ്മപ്രാപ്തി ഉറപ്പാണ്. ഉപസംഹാരം - സമാപനം നചികേത ഒരു വിദ്യാ കാമ (അന്വേഷകൻ) ആയിരുന്നു. അറിവിനായുള്ള തന്റെ ദാഹം ശമിപ്പിക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹം വിജയിച്ചു. ഈ കഥയെക്കുറിച്ചുള്ള തൈത്രിയ ഉപനിഷത്തിന്റെ ഉപസംഹാരം ഇതാണ്. നിർഭാഗ്യവശാൽ, ആധുനിക ഗവേഷകർക്ക് നചികേതന്റെ കഥയുടെ ആഴം മനസ്സിലാകുന്നില്ല. അസംബന്ധമായ ചോദ്യങ്ങളിലൂടെ കഥയുടെ വിശദാംശങ്ങൾ അറിയാൻ അവർ ആഗ്രഹിക്കുന്നു; നചികേതന്റെ വായിൽ എത്ര പല്ലുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ തലയിൽ എത്ര രോമങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു? അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആശ്രമം എവിടെയായിരുന്നു? അവൻ മൃത്യുലോകത്തിൽ നിന്ന് എപ്പോഴാണ് തിരിച്ചെത്തിയത്, തീയതി? അയാൾ അവിടെ പോയി എന്നതിന് എന്താണ് തെളിവ്? യമദേവൻ ഒരു സാങ്കൽപ്പിക കഥാപാത്രമാണോ അതോ യഥാർത്ഥ കഥാപാത്രമാണോ? ഉപനിഷത്തിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതെല്ലാം യഥാർത്ഥ സത്യമാണെന്ന് നമുക്ക് എങ്ങനെ അറിയാം? പാശ്ചാത്യ പാരമ്പര്യത്തിൽ നിന്ന്, ആധുനിക ചരിത്ര വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, കാര്യങ്ങളെ നോക്കുന്നതിൽ മാത്രം താൽപ്പര്യമുള്ള ഒരു സാധാരണക്കാരനും സംശയാസ്പദവുമായ മനസ്സിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവരുന്ന സാധാരണ ചോദ്യങ്ങളാണിവ. അവർ നമ്മുടെ ഉപനിഷത്തുകളുടെ പ്രാധാന്യം മനസ്സിലാക്കുകയോ അവയെ വിലമതിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നില്ല. ചരിത്രം എന്താണ്? ചരിത്രം എന്താണെന്നും ചരിത്രമായി രേഖപ്പെടുത്തേണ്ട സംഭവങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണെന്നും ആരാണ് തീരുമാനിക്കുന്നത്? എന്ത് തിരഞ്ഞെടുക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കാനുള്ള ബാരോമീറ്റർ എന്താണ്? ആ വ്യക്തിയുടെയോ ഗ്രൂപ്പിന്റെയോ വീക്ഷണകോണിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് എന്താണ് പ്രധാനമെന്നും എന്താണ് ചിത്രീകരിക്കേണ്ടതെന്നും ആരാണ് തീരുമാനിക്കുന്നത്? ബുദ്ധിമാന്മാർ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ആളുകൾ അത്തരം ചോദ്യങ്ങളെ പ്രസക്തമായി കണക്കാക്കി. ഇത് ചരിത്രത്തെ സൂക്ഷ്മമായി മനസ്സിലാക്കുന്നതിനും ഭൂതകാലത്തിലേക്ക് വെളിച്ചം വീശുന്നതിനും കാരണമാകുമെന്ന് അവർ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഉപനിഷത്ത് ഇവിടെ വിശദീകരിച്ചിരിക്കുന്ന രീതിയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ് ഒരാൾ മനസ്സിലാക്കേണ്ടതെന്ന് മനസ്സിലാക്കണം. ആഖ്യാനങ്ങൾ കൊണ്ട് എന്താണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്? സംഭവിച്ചതെല്ലാം ചരിത്രമാണെന്ന് ഒരാൾ പറഞ്ഞാൽ, എല്ലാം ആരാണ് എഴുതുക? ചരിത്രത്തിന്റെ ഭാഗമായി എന്ത് തിരഞ്ഞെടുത്തിട്ടുണ്ടോ, പിന്നെ എന്ത് ചരിത്രമായി മാറണമെന്ന് ആരാണ് തീരുമാനിക്കുന്നത്? ഇതെല്ലാം സമാഹരിക്കുന്നവരുടെ മനോഭാവത്തെയും മാനസികാവസ്ഥയെയും ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. സമാഹരിക്കുന്നയാൾ ഇടുങ്ങിയതും ചെറിയ മനസ്സുള്ളതുമല്ലെങ്കിൽ, അയാൾ അല്ലെങ്കിൽ അവൾ വിശാലമായ കാഴ്ചപ്പാടിൽ നിന്ന് കാണേണ്ടതുണ്ട്. അത്തരമൊരു കാഴ്ചപ്പാടോടെ കാണുമ്പോൾ, നചികേതന്റെ കഥയിൽ നിന്ന് എന്താണ് പഠിക്കേണ്ടതെന്ന് ഒരാൾക്ക് മനസ്സിലാകും. ഈ വിവരണത്തിലൂടെ പുറത്തുവരുന്ന പ്രധാന ആശയം നചികേതന്റെ വിദ്യ (അറിവ്), വിശ്വാസം (ശ്രദ്ധ), തപസ്സ് (തപസ്സ്), നിഷ്ഠ (നിശ്ചയം), തിരിച്ചറിവുകൾ, അദ്ധ്യാത്മിക ജ്ഞാനം എന്നിവ നേടാനുള്ള തീവ്രമായ ആഗ്രഹമാണ്. ഒരാൾ നേടേണ്ട ആഖ്യാനങ്ങൾ ഇതാണ്, ഇന്ത്യൻ ഇതിഹാസം (ചരിത്രം) ചിത്രീകരിക്കുന്ന എന്തും അപ്രസക്തമാണ്. ഇന്ത്യൻ മനസ്സിൽ നിന്നുള്ള ആഖ്യാനങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ധാരണയാണിത്. യഥാർത്ഥ ബുദ്ധിജീവികൾ ഇത് അംഗീകരിച്ചെങ്കിലും, പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൽ നമ്മുടെ ചരിത്രത്തെ തെറ്റായി ചിത്രീകരിച്ച സ്വയം പ്രഖ്യാപിത ചരിത്രകാരന്മാരുടെ ആവിർഭാവം ഉണ്ടായി. ചരിത്രം വസ്തുനിഷ്ഠമാണെന്നും അതിനപ്പുറം അർത്ഥശൂന്യമായ സംഭവങ്ങളോ സംഭവങ്ങളുടെ പരമ്പരയോ ആണെന്നും അവർ അവകാശപ്പെട്ടു. അത് ശരിക്കും സാധ്യമാണോ, അത്തരമൊരു ചരിത്രത്തിന്റെ ഉദ്ദേശ്യവും പ്രയോജനവും എന്താണ്, അവർ അതിനെ ശുദ്ധമായ ചരിത്രം എന്ന് വിളിക്കുന്നു? അത്തരമൊരു അനുമാനം തലച്ചോറില്ലാത്തവരുടെ തലച്ചോറിലാണ് ജനിക്കുന്നത്. വഞ്ചനയുടെയും വഞ്ചനയുടെയും ഒരു ഉദാഹരണം ഡോ. ​​എ.എൻ. വൈറ്റ്ഹെഡ് വിശദീകരിച്ചു. ചരിത്രചരിത്രകാരന്മാരുടെ സങ്കൽപ്പങ്ങൾ സൗന്ദര്യശാസ്ത്രം, മുൻവിധി, മെറ്റാഫിസിക്കൽ തത്വങ്ങൾ, പ്രപഞ്ച സാമാന്യവൽക്കരണം എന്നിവയിൽ യാതൊരു ആശ്രയവുമില്ലാത്തതും മിക്കവാറും ഭാവനയുടെ ഒരു സങ്കൽപ്പവുമാണ് (ആശയങ്ങളുടെ സാഹസികത, പേജ് 12). വേദങ്ങളുടെ സാരാംശപരമായ അർത്ഥം മനസ്സിലാക്കാൻ, വേദങ്ങളുടെ ഭാഷയും ശാസ്ത്രവും മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്, അവയുടെ ഘടനയും ചരിത്രപരമായ ആശയങ്ങളെയും സൗന്ദര്യബോധത്തെയും മനസ്സിലാക്കണം, അതോടൊപ്പം അവ മനസ്സിലാക്കുകയും വേണം. ഇതില്ലാതെ കുമാരില ഭട്ട, പ്രഭാകർ മിശ്ര തുടങ്ങിയവരും മഹാ പണ്ഡിതന്മാരായിരുന്നിട്ടും, പൂർവ്വ മീമാസികകളായിരുന്നിട്ടും, ഉപരിപ്ലവതകളിൽ കുടുങ്ങിപ്പോയി, വേദങ്ങളുടെ സാരാംശപരമായ അർത്ഥം മനസ്സിലാക്കാത്ത മാക്സ് മുള്ളറെപ്പോലുള്ള ആളുകളെക്കുറിച്ച് എന്താണ് പറയേണ്ടത്? മാക്സ് മുള്ളറുടെ വിമർശനാത്മക ചിന്തയുടെ പാതയിലൂടെ നടന്നവരുടെ സ്ഥിതി അതിലും മോശമാണ്? അടുത്തിടെ വിഡ്ജിൻസ്റ്റിനും ഭാഷാ പണ്ഡിതന്മാരായ മറ്റ് പണ്ഡിതന്മാരും ലോജിക്കൽ പോസിറ്റിവിസം എന്ന ആശയം പിന്തുടരുന്നു. അത്തരം രീതികൾ പിന്തുടർന്ന്, വേദങ്ങൾ വായിക്കുന്നതിന്റെ പേരിൽ നമ്മുടെ സ്വന്തം ഇന്ത്യൻ പണ്ഡിതന്മാർ അതിനെ അപകീർത്തിപ്പെടുത്തുകയായിരുന്നു. അവർക്ക് എന്ത് വേദങ്ങൾ മനസ്സിലാകും? ശ്രദ്ധേയമായി, രാവണൻ പോലും വേദങ്ങൾക്ക് വ്യാഖ്യാനം എഴുതിയിട്ടുണ്ട്, ഭാഗ്യവശാൽ അത് ലഭ്യമല്ല. ഇന്ത്യയെക്കുറിച്ചുള്ള പാശ്ചാത്യ ചരിത്രകാരന്മാരുടെ രചനകളിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ രചനകളുടെ ഒരു ചെറിയ കാഴ്ച കാണാൻ കഴിയും. ഒരു ഇംഗ്ലീഷ് കവി പറയുന്നതുപോലെ, ചെറിയ അറിവ് അപകടകരമായ കാര്യമാണ്. അത്തരം വഞ്ചകർ പ്രശസ്തിയിലേക്ക് മറ്റ് വഴികൾ തിരഞ്ഞെടുക്കണം, കൂടാതെ വിശുദ്ധ വേദങ്ങളെ സ്പർശിക്കുകയും അശുദ്ധമാക്കുകയും ചെയ്യരുതെന്ന് രചയിതാവ് പറയുന്നു, കാരണം ഇത് എല്ലാവർക്കും ഗുണം ചെയ്യും. നിർഭാഗ്യവശാൽ, ബ്രിട്ടീഷുകാർ നമ്മുടെ വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായം ഏറ്റെടുക്കുകയും നമ്മുടെ ചരിത്രം എഴുതുകയും ചെയ്തതിനാൽ, നമ്മുടെ പണ്ഡിതർക്ക് ലഭ്യമായ വിവരണം ഇൻഡോളജിസ്റ്റുകൾ തീരുമാനിച്ചതായിരുന്നു. കൊളോണിയലിസത്തിനുശേഷം, മക്കോളെയുടെ വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായങ്ങൾ കാരണം നമ്മുടെ പണ്ഡിതർക്ക് പ്രാഥമിക സ്രോതസ്സുകളിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം നിഷേധിക്കപ്പെടുകയും പാശ്ചാത്യ വ്യാഖ്യാനത്തെ ആശ്രയിക്കേണ്ടി വരികയും ചെയ്തു. തൽഫലമായി, നമ്മുടെ വേദഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ ആഴമേറിയ അർത്ഥം അവർക്ക് മനസ്സിലാകാത്തതിനാൽ അവർ വേദ സങ്കൽപ്പങ്ങളെ വിമർശിച്ചു. അവലംബം https://ia800301.us.archive.org/29/items/Shankara.Bhashya-Chandogya.Upanishad-Ganganath.Jha.1942.English/Shankara.Bhashya-Chandogya.Upanishad-Ganganath.Jha.1942.English.pdf

ധ്യാനത്തിലും മേലെ വിജ്ഞാനം ചിത്തത്തെ ബ്രഹ്മമായി ഉപാസിക്കണമെന്നുകേട്ട നാരദന്‍ ചിത്തത്തേക്കാള്‍ ശ്രേഷ്ഠമായത് എന്തെങ്കിലും ഉണ്ടോ എന്ന് ചോദിച്ചു. ഉണ്ട് എന്ന് സനത് കുമാരന്‍ പറഞ്ഞു. എന്നാല്‍ എനിക്ക് അതിനെ ഉപദേശിച്ചു തരാന്‍ നാരദന്‍ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ധ്യാനം വാ ചിത്താദ്ഭൂയോ ധ്യായതീവ പൃഥവി ധ്യായതീവന്തരിക്ഷം ധ്യായതീവ ദ്യൌർധ്യായതീവ്യത്യപോ ധ്യായന്തീവ പർവ്വതാ ധ്യായന്തിവ ദേവമനുഷ്യാസ്തസ്മാദ്യ മനയൻ മഹത്താം പ്രാപ്നുവന്തി ധ്യാനപാദാം ഷാ ഇവൈവ തേ .... ധ്യാനമുപാസ്വേതി || (ചാ. ഉപ. 7.6.1) . ധ്യാനം ചിത്തത്തേക്കാള്‍ ശ്രേഷ്ഠമാണ്. ഭൂമി ധ്യാനിക്കുന്നതുപോലെ നിശ്ചലമായിരിക്കുന്നു. ആകാശവും സ്വര്‍ഗ്ഗവും അപ്പുകളും പര്‍വ്വതങ്ങളും ദേവന്‍മാരും മനുഷ്യരും ധ്യാനിക്കുന്ന പോലെ ഇളകാതിരിക്കുന്നു. ആയതിനാല്‍ ഈ ലാകത്തെ മഹാന്‍മാര്‍ ധ്യാനഫലം ലഭിച്ച കലയോടു കൂടിയവരെ പോലെയാണ്. അല്‍പന്മാര്‍ വഴക്കുണ്ടാക്കുന്നവരും ഉപദ്രവിക്കുന്നവരും പരദൂഷണക്കാരുമാണ്. ധ്യാനഫലം കിട്ടിയവരാണ് പ്രഭുക്കന്മാരായിരിക്കുന്നത്. അതുകൊണ്ട് ധ്യാനത്തെ ഉപാസിക്കൂ... ദേവതകളെപ്പോലെയുള്ള ഏതെങ്കിലും ആലംബനങ്ങളില്‍ മനോവൃത്തികളെ ഉറപ്പിച്ച് നിര്‍ത്തുന്നതിനെയാണ് ധ്യാനം എന്ന് പറയുന്നത്. മനസ്സ് ഒന്നില്‍ മാത്രം ഏകാഗ്രമാക്കി മറ്റുള്ളതിലേക്ക് പോകാതിരിക്കുന്നതാണ് ധ്യാനം. മനസ്സിനെ ജയിക്കുമ്പോഴുള്ള സംതൃപ്തിയും നിശ്ചലതയുമാണ് ഇതിന്റെ ലക്ഷണം. ഭൂമി മുതലായവയെല്ലാം ധ്യാനിക്കുന്ന പോലെ നിശ്ചലമായിയിരിക്കുന്നു.'ദേവമനുഷ്യാഃ' എന്നാല്‍ ദേവന്‍മാരും മനുഷ്യരുമെന്നോ ദേവന്‍മാരെപ്പോലെയുള്ള മനുഷ്യര്‍ എന്നോ പറയാം. ധനം, വിദ്യ, ഗുണം എന്നിവയില്‍ മഹത്വമുള്ളവര്‍ ധ്യാനഫലം കിട്ടിയതിന്റെ കലയോടുകൂടി ഇളകാതിരിക്കുന്നു. ധ്യാന മഹത്വമില്ലാത്ത അല്പന്‍മാരാണ് കുഴപ്പക്കാരായിരിക്കുന്നത്. അതിനാല്‍ ധ്യാനത്തെ ഉപാസിക്കണം. സ യോ ധ്യാനം ബ്രഹ്മേത്യുപാസ്‌തേ, യാവദ് ധ്യാനസ്യ ഗതം തത്രാസ്യ യഥാ കാമചാരോ ഭവതി, യോ ധ്യാനം ബ്രഹ്മേത്യുപാസ്‌തേ...ധ്യാനത്തെ ബ്രഹ്മ മായി കണ്ട് ഉപാസിക്കുന്നയാള്‍ക്ക് ധ്യാനത്തിന് വിഷയമായവയിലെല്ലാം ഇഷ്ടം പോലെ സഞ്ചരിക്കുവാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ടാകും.ഇതു കേട്ട നാരദന്‍ ചോദിച്ചു ഭഗവാനെ... ധ്യാനത്തേക്കാള്‍ കേമമായി എന്തെങ്കിലുമുണ്ടോ? ഉണ്ട് എന്ന് സനത് കുമാരന്‍ പറഞ്ഞു. എന്നാല്‍ അത് എനിക്ക് ഉപദേശിച്ചു തരൂ... എന്ന് നാരദന്‍ ആവശ്യപ്പെട്ടു.വിജ്ഞാനം വാവ ധ്യാനാദളഭൂയോ, വിജ്ഞാനേന വാ ഋഗ്വേദം വിജാനാതി... ലോകമമും ച വിജ്ഞാനേനൈവ വിജാനാതി, വിജ്ഞാനമുപാസ്സ്വേതി. വിജ്ഞാനം ധ്യാനത്തേക്കാള്‍ ശ്രേഷ്ഠമാണ്. വിജ്ഞാനം കൊണ്ടാണ് ഋഗ്വേദം, യജുര്‍വേദം, സാമവേദം, അഥര്‍വണ വേദം, ഇതിഹാസപുരാണങ്ങള്‍, വ്യാകരണം, ശ്രദ്ധകല്പം,ഗണിതം, അധിദൈവികശാസ്ത്രം, നിധിശാസ്ത്രം, തര്‍ക്കശാസ്ത്രം, നീതിശാസ്ത്രം, നിരുക്തം, ശിക്ഷ, കല്പം, ഭൂത തന്ത്രം, ധനുര്‍വേദം, ജ്യോതിഷം, സര്‍പ്പവിദ്യ, ദേവജനവിദ്യ, സ്വര്‍ഗം, ഭൂമി, വായു, ആകാശം, അപ്പുകള്‍, തേജസ്സ്, ദേവന്‍മാര്‍, മനുഷ്യര്‍, മൃഗങ്ങള്‍, പക്ഷികള്‍, വൃക്ഷലതാദികള്‍, കീടങ്ങള്‍, പാറ്റകള്‍, ഉറുമ്പുകള്‍, ധര്‍മം അധര്‍മം, നന്മതിന്‍മ, പ്രിയം അപ്രിയം, അന്നം, രസം, ഇഹലോകം പരലോകം എന്നിവയെയൊക്കെ അറിയുന്നത്. അതു കൊണ്ട് വിജ്ഞാനത്തെ ഉപാസിക്കണം. വിജ്ഞാനമെന്നാല്‍ ശബ്ദാര്‍ത്ഥവിഷയകമായ ജ്ഞാനമാണ്. ഒന്നിനെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവുണ്ടാകുമ്പോഴാണ് അതേപ്പറ്റി ധ്യാനിക്കുന്നത്. ഇതിനാല്‍ വിജ്ഞാനം ധ്യാനത്തേക്കാള്‍ ശ്രേഷ്ഠമാണ്. എല്ലാറ്റിനേയും അറിയാന്‍ സഹായിക്കുന്നത് വിജ്ഞാനമായതുകൊണ്ട് വിജ്ഞാനത്തെ ഉപാസിക്കാന്‍ പറയുന്നു.സ യോ വിജ്ഞാനം ബ്രഹ്മേത്യുപാസ്‌തേ, വിജ്ഞാനവതോ വൈ സ ലോകാന്‍ ജ്ഞാനവതോ ള ഭിസിധ്യതി, യാവദ് വിജ്ഞാനസ്യ ഗതം തത്രാസ്യ യഥാ കാമചാരോ ഭവതി, യോ വിജ്ഞാനം ബ്രഹ്മേത്യുപാസ്‌തേ...വിജ്ഞാനത്തെ ബ്രഹ്മമായി ഉപാസിക്കുന്നയാള്‍ വിജ്ഞാനമുള്ളവയും. ജ്ഞാനമുള്ളവയുമായ ലോകങ്ങളെ പ്രാപിക്കും. വിജ്ഞാനത്തിന് വിഷയമായവയിലെല്ലാം ഇഷ്ടം പോലെ സഞ്ചരിക്കാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ടാകും

ബ്രഹ്മമാനസപുത്രനായ നാരദന് എല്ലാ അറിവുകളുടെയും മികച്ച കഴിവുകളും കഴിവുകളും ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, നാരദന് പരമമായ നന്മ കൈവരിക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല എന്ന വസ്തുത കൊണ്ടാണ് നാരദ സനത്കുമാര സംവാദം ആരംഭിക്കുന്നത്. ഇക്കാരണത്താൽ, ഏതൊരു സാധാരണ വ്യക്തിയെയും പോലെ, മികച്ച വംശാവലി, അറിവ്, പെരുമാറ്റം, കഴിവുകൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള തന്റെ എല്ലാ അഭിമാനവും ഉപേക്ഷിച്ച്, പരമമായ നന്മ നേടുന്നതിനായി അദ്ദേഹം സനത്കുമാരനെ സമീപിക്കുന്നു - ഇത് തന്നെ ആത്മജ്ഞാനം മാത്രമാണ് പരമബോധം അല്ലെങ്കിൽ പരബ്രഹ്മം നേടാനുള്ള ഏക മാർഗമെന്ന് കാണിക്കുന്നു. എല്ലാ തത്വങ്ങളുടെയും നിധി ശേഖരമായ ചാന്ദോഗ്യ ഉപനിഷത്തിൽ ഒരു മനുഷ്യനെ പരബ്രഹ്മത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്ന നിരവധി തത്ത്വചിന്തകളിൽ ഒന്ന് വിശദീകരിക്കുന്ന ഈ സംഭാഷണം അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. നാമോപാസനം || നമോപാസന നാരദമഹർഷി സനത്കുമാരനെ സമീപിച്ച് തന്റെ അസ്വസ്ഥമായ മനസ്സിനെ ശാന്തമാക്കാൻ ബ്രഹ്മജ്ഞാനം പഠിപ്പിക്കണമെന്ന് അഭ്യർത്ഥിച്ചു. ആ അറിവിനപ്പുറം തനിക്ക് പഠിപ്പിക്കാൻ അദ്ദേഹത്തിന് ഇതിനകം എന്ത് ജ്ഞാന അടിത്തറയുണ്ടെന്ന് സനത്കുമാരൻ ചോദിക്കുന്നു (ച. ഉപൻ. 7.1.1). ഈ ലക്ഷ്യത്തിൽ, തനിക്ക് അറിയാവുന്ന എല്ലാ വിദ്യകളെക്കുറിച്ചും അദ്ദേഹം നാരദനോട് ചോദിക്കുന്നു [1] . നാമം വാ ഗോഗ്വേദോ യജുർവേദഃ സാമവേദ് അഥർവണശ്ചതുർത്ഥ ഇതിഹാസപുരാണഃ പഞ്ചമഃ । വേദഃ പിത്ര്യോ രാശിദൈവോ നിധിർവാകോവാക്യമേകായനം ദേവവിദ്യാ ബ്രഹ്മവിദ്യാഭ്യാധ്യാ । ക്ഷത്രവിദ്യാ നക്ഷത്രവിദ്യാ സർപ്പദേവജ്ഞവിദ്യാ നാമൈവൈതന്നാമോപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.1.4) സോ'ഹാം ഭഗവോ മന്ത്രവിദേവാസ്മി നാ'ത്മവിച്യുതം̐ഹ്യെവ മേ ഭഗവോദ്ദൃഷേഭ്യസ്തരതി ശോകമാത്മവിദിതി സോ'ഹാം ഭഗവഃ ശോചാമി തൻ മാ ​​ഭഗവാ ഞ്ചോകസ്യ പരയത്വിത് യദ്വൈ കിഞ്ചൈതദാധ്യഗീഷ്ടാനമൈവൈതത് || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.1.3) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ പറയുന്നു - "നീ പഠിച്ചതെന്തും നാമമാത്രമാണ്. എല്ലാ വേദങ്ങളും (ഋഗ്, യജുസ്, സാമം, അഥർവണം. ഇതിഹാസവും (ചരിത്രം) പുരാണങ്ങളും, വേദങ്ങളിലെ വേദങ്ങളായ വ്യാകരണം (വ്യാകരണം), പിത്ര്യ (ശ്രദ്ധാ കൽപം അല്ലെങ്കിൽ ആചാരങ്ങൾ), ദൈവം ||. ബ്രഹ്മവിദ്യ (വേദങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള വേദങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രം) ഭൂതവിദ്യ (മൂലക ശാസ്ത്രം), ക്ഷത്രവിദ്യാ || ക്ഷത്രവിദ്യ (യുദ്ധത്തിൻ്റെ ശാസ്ത്രം അല്ലെങ്കിൽ ധനുർവേദം), നക്ഷത്രവിദ്യ || nakshatra vidya (നക്ഷത്രങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രം അല്ലെങ്കിൽ ജ്യോതിശാസ്ത്രം), സർപ്പദേവജ്ഞവിദ്യ || സർപ്പവിദ്യ (പാമ്പുകളെ മയക്കുന്ന ശാസ്ത്രവും ഫൈൻ ആർട്‌സും) - ഇവയെല്ലാം പേരിനു മാത്രം. നാമം ധ്യാനിക്കുക. ബ്രഹ്മനാമത്തെ ധ്യാനിക്കുന്നവൻ, നാമം എത്തുന്നിടത്തോളം സ്വതന്ത്രനാകുന്നു. ഭൂമവിദ്യ || ഭൂമാവിദ്യ ഒരു നാമത്തേക്കാൾ മികച്ച എന്തെങ്കിലും ഉണ്ടോ എന്ന് നാരദ മഹർഷി തുടർന്നു ചോദിക്കുമ്പോൾ, ബ്രഹ്മമായി കരുതാൻ കഴിയുന്ന നാമത്തേക്കാൾ മഹത്തായ എന്തെങ്കിലും ഉണ്ടെന്ന് സനത്കുമാരൻ മറുപടി നൽകുന്നു. അതിനുശേഷം, നാമത്തേക്കാൾ മഹത്തായതിൽ തുടങ്ങി നിരവധി വശങ്ങൾ സനത്കുമാരൻ തന്റെ ഉജ്ജ്വലമായ വിശദീകരണത്തിൽ വിവരിക്കുകയും ഒടുവിൽ ചാന്ദോഗ്യ ഉപനിഷത്തിലെ അദ്ധ്യായം 7 പ്രകാരം നാരദനെ ഭൂമിയിലേക്ക് അല്ലെങ്കിൽ അനന്തമായ (ബ്രഹ്മം) നയിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു [2] . വാക് || പ്രസംഗം വാഗ്‌വാ നാംനോ ഭൂയസി വാഗ്‌വേദം ജ്ഞാനപയതു യജുർവേദൻ സാംവരമാന്തരം ചതുർത്ഥമിതിഹാസപുരാണം പഞ്ചമം വേദാനാം ..... വാങ്നാഭവിഷ്യന്ന ധർമ്മോ നാധർമ്മോ വ്യഞ്ജനഃ സത്യം നാനൃതം ന സാധു നാസാധു ന ഹൃദയജ്ഞോ നാഹൃദയജ്ഞോ വാഗേവതത്സർവം വിജ്ഞാപയതി വാചമുപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.2.1) വാഗ്വാവ നാംനോ ഭൂയസി വാഗ്വാ ഋഗ്വേദം വിജ്ഞാപയതു യജുർവേദം ̐ സാമവേദമഥർവണം ചതുർത്ഥമിതിഹാസപുരാണാം പഞ്ചമണം .....ആനഭം വാണമോൻ വേദം നാധർമ്മോ വ്യജ്ഞാപയിഷ്‌യന്ന സത്യഃ നാനൃതഃ ന സാധു നാസാധു ന ഹൃദയജ്ഞോ നാഹൃദയജ്ഞോ വാഗേവൈതത്സർവഃ വിജ്ഞാപയതി വാചമുപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.2.1) സംഗ്രഹം : വാക്ക് || വാക്ക് (സംസാരം) പേരിനേക്കാൾ വലുതാണ്. നാല് വേദങ്ങൾ, ഇതിഹാസവും പുരാണങ്ങളും, വേദങ്ങളുടെ വേദം, വേദങ്ങളിലെ വേദങ്ങളായ വ്യാകരണം (വ്യാകരണം), പിത്ര്യ (ശ്രദ്ധ കൽപം അല്ലെങ്കിൽ പൂർവ്വികർക്കുള്ള ആചാരങ്ങൾ), ഗണിത||ഗണിത (ഗണിതം), ദൈവ || ദൈവ ( സൂചനകളുടെ ശാസ്ത്രം), നിധി || നിധി (സമയത്തിൻ്റെ ശാസ്ത്രം), വാക്കോവാക്യ || വക്കോവാക്യ (യുക്തി) ഏകായൻ || ഏകയാന (ധാർമ്മികതയും രാഷ്ട്രീയവും), ദേവവിദ്യ || ദേവ വിദ്യ (പദവിന്യാസം) ബ്രഹ്മവിദ്യ || ബ്രഹ്മവിദ്യ (വേദങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള വേദങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രം) ഭൂതവിദ്യ || ഭൂതവിദ്യ (മൂലകങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രം), ക്ഷത്രവിദ്യ || ക്ഷത്രവിദ്യ (യുദ്ധശാസ്ത്രം അല്ലെങ്കിൽ ധനുർവേദം), നക്ഷത്രവിദ്യ || നക്ഷത്രവിദ്യ (നക്ഷത്രങ്ങളുടെയോ ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തിന്റെയോ ശാസ്ത്രം), സർപ്പദേവജ്ഞവിദ്യ || സർപ്പവിദ്യ (സർപ്പമന്ത്രവാദത്തിന്റെയും ഫൈൻ ആർട്‌സിന്റെയും ശാസ്ത്രം), സ്വർഗ്ഗം, ഭൂമി, വായു, ആകാശം, ജലം, അഗ്നി, ദേവതകൾ, മനുഷ്യർ, മൃഗങ്ങൾ, കന്നുകാലികൾ, പുല്ലുകൾ, മരങ്ങൾ, പുഴുക്കൾ, ഉറുമ്പുകൾ, ദുർഗുണവും പുണ്യവും, സത്യവും അസത്യവും, നല്ലതും ചീത്തയും, സുഖകരവും അനിഷ്ടകരവും. സംസാരം ഇതെല്ലാം നമ്മെ മനസ്സിലാക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. സംസാരത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുക. ശ്രീ. കെ.എസ്. നാരായണാചാര്യരുടെ ഉൾക്കാഴ്ചകൾ പ്രകാരം "പരോക്ഷജ്ഞാനം (ബാഹ്യസ്രോതസ്സിൽ നിന്നുള്ള അറിവ്), അപരവിദ്യ നൽകുന്നു, അതായത് ഈ ലോകത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ്. പരവിദ്യ എന്നാൽ നേരിട്ടുള്ള അനുഭവത്തിലൂടെ ആന്തരിക വ്യക്തിത്വത്തെ പ്രകാശിപ്പിക്കുന്ന അറിവ് എന്നാണ്. ഈ പരവാക്യം ഒരു ബ്രഹ്മവിദ് സംസാരിക്കുന്നു. നാല് വേദങ്ങളും വേദാംഗങ്ങളും ചേർന്ന് 'അപരവിദ്യ'യെ സൃഷ്ടിക്കുന്നു, അത് ഒടുവിൽ സ്വാനുഭൂതിയുമായി (വ്യക്തിപരമായ അനുഭവം) ബന്ധപ്പെടുമ്പോൾ യഥാർത്ഥമോ സാധുതയുള്ളതോ ആയ അറിവായി മാറുന്നു, ഇത് ഒരു സാധകൻ പരബ്രഹ്മം നേടാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു പാതയാണ്." മനസ്സ് || മനസ്സ് (മനസ്സ്) മനോ വാവ വാചോ ഭൂയോ യഥാ വൈ ദ്വേ വായ്മലകേ .... മനോ ഹ്യാത്മ മനോ ലോകോ മന്. ഉപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.3.1) മനോ വാവ വാകോ ഭൂയോ യഥാ വൈ ദ്വേ വാ''മലകേ .... മനോ ഹ്യാത്മ മനോ ലോകോ മനോ ഹി ബ്രഹ്മ മന ഉപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.3.1) അർത്ഥം : നാരദമഹർഷിയുടെ അന്വേഷണത്തിൽ സനത്കുമാരൻ വിശദീകരിക്കുന്നു: മനഃ || രണ്ട് നെല്ലിക്ക (നെല്ലിക്ക) പഴങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ ബദ്രി പഴങ്ങൾ ഒരാളുടെ മുഷ്ടിയിൽ പിടിക്കുന്നതുപോലെ, മനസ്സ് (മനസ്സ്) വാകത്തേക്കാൾ (വാക്ക്) ഉയർന്നതാണ്, അതുപോലെ മനസ്സ് വാകത്തെയും നാമത്തെയും പിടിക്കുന്നു. ഒരാൾ മനസ്സിൽ വേദം വായിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുമ്പോൾ, അവൻ അത് വായിക്കുന്നു, മനസ്സിൽ കർമ്മങ്ങൾ ചെയ്യാൻ ആഗ്രഹിക്കുമ്പോൾ അവൻ അവ ചെയ്യുന്നു. മനസ്സിൽ മാത്രമേ ഒരാൾ സമ്പത്തും കുട്ടികളും ആഗ്രഹിക്കുന്നുള്ളൂ. ഒരു വ്യക്തി ഈ ലോകമോ പരലോകമോ മനസ്സിൽ ആഗ്രഹിക്കുമ്പോൾ, അവൻ അവ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. മനസ്സാണ് ലോകം, മനസ്സാണ് ആത്മാവ്, തീർച്ചയായും മനസ്സ് പരബ്രഹ്മം. മനസ്സിനെ ധ്യാനിക്കുക. സങ്കൽപം || സങ്കൽപ (ഇഷ്ടം അല്ലെങ്കിൽ പരിഹരിക്കുക) സങ്കൽപോ വാവ മനസോ ഭൂയാന്യദാ വൈ സങ്കൽപതതേഥത് മനസ്യഥ വാചമീരയതി താമു നാംനീയതി ന । ഭവന്തി മന്ത്രേഷു കർമ്മാണി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.4.1) സംകൽപോ വാവ മനസോ ഭൂയാന്യദാ വൈ സംകൽപതതേ'ത മനസ്യത വാചമീരയതി താമു നാംനിരായതി നാംനി മന്ത്ര ഏകാം ഭവന്തി മന്ത്രേഷു കർമ്മാണി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.4.1) സംഗ്രഹം: നാരദ भाष्प: സങ്കല്പം (ഇച്ഛ അല്ലെങ്കിൽ പരിഹരിക്കുക) മനസ്സിനേക്കാൾ ഉയർന്നതാണ്, അതിന്റെ പരിധിക്കുള്ളിലാണ് നമുക്ക് കർമ്മം ചെയ്യാനും വിജയം നേടാനും കഴിയുന്നത്. കാരണം, ഒരു മനുഷ്യൻ ഇച്ഛിക്കുമ്പോൾ, അവൻ മനസ്സിൽ ചിന്തിക്കുന്നു, തുടർന്ന് സംസാരത്തിലൂടെ അവൻ അത് (അവന്റെ ദൃഢനിശ്ചയം) നാമത്തിൽ ഉച്ചരിക്കുന്നു. നാമത്തിൽ, മന്ത്രങ്ങൾ ഒന്നായിത്തീരുന്നു, മന്ത്രങ്ങളിൽ, കർമ്മം (ആചാര പ്രവൃത്തികൾ) ലയിക്കുന്നു. താനി ഹ വാ ഏതാനി സങ്കൽപകായനാനി സങ്കൽപേ പ്രതിഷ്ഠാനി സങ്കലൃപതാം ദ്യാവപൃഥ്വി സങ്കല്പം വായുശ്ചാത്യകാശം ച സമൽപന്താധ്യപശ്ച തേജശ്ച തേഷാം സമ്ക്ലപ്തസപ്തസപ്തസപ്തസപ്തൈശ്ച || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.4.2) താനി ഹാ വാ ഏതാനി സംകൽപൈകയാനാനി സങ്കൽപേ പ്രതിഷ്ഠിതാനി സംക്ലൃപതാം ദ്യാവപ്രിതിവി സമകൽപേതാം വായുഷ്ചാ''കശംചത ച സമകൽപഞ്ചത'' teṣām̐ samklr̥ptyai .... saṁkalpamupassveti || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.4.2) സംഗ്രഹം: തീർച്ചയായും, ഇവയെല്ലാം (മനസ്സിൽ തുടങ്ങി യജ്ഞങ്ങളിൽ അവസാനിക്കുന്നവ) ഇച്ഛയിൽ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു, ഇച്ഛയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു, ഇച്ഛയിൽ വസിക്കുന്നു. ദ്യാവ || ദ്യാവ, (പ്രകാശഭൂമി), പൃഥിവി || പൃഥിവി (ഭൂമി) മറ്റ് പഞ്ചഭൂതങ്ങൾ (വായു, ആകാശം, ആപ (ജലം), അഗ്നി) ഇവയെല്ലാം ഇച്ഛാശക്തിയുള്ളവയാണ്. ഇവയുടെ ഇച്ഛാശക്തിയാൽ, വർഷം || മഴ, അന്ന || ഭക്ഷണം, പ്രാണ || പ്രാണ, മന്ത്ര || മന്ത്രങ്ങൾ, കർമ്മണി || കർമ്മം (പ്രവൃത്തികൾ) വികസിക്കുകയും അതിനാൽ സങ്കൽപത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ലോകത്തിന്റെ ഇച്ഛാശക്തിയാൽ, എല്ലാ വസ്തുക്കളും - മുഴുവൻ പ്രപഞ്ചവും - ഇച്ഛാശക്തിയുള്ളവയാണ്, അതിന്റെ പൂർണ്ണരൂപത്തിന്റെ പൂർത്തീകരണത്തിനായി. ഇച്ഛാശക്തിയെ ബ്രഹ്മമായി ധ്യാനിക്കുന്ന ഒരാൾക്ക് ഉണ്ടാകുന്ന അനന്തരഫലങ്ങളെ 7.4.3-ാം ശ്ലോകം തുടർന്ന് വിവരിക്കുന്നു. ഇച്ഛയെ ബ്രഹ്മമായി ധ്യാനിക്കുന്ന ഒരാൾ ശാശ്വതനും, സാക്ഷാത്കൃതനും, സമ്മർദ്ദരഹിതനുമായി നിലകൊള്ളുകയും ഒടുവിൽ എല്ലാ ഭയങ്ങളിൽ നിന്നും ശത്രുക്കളിൽ നിന്നും മുക്തനായി തനിക്കായി നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ള ശാശ്വതമായ പ്രശസ്ത ലോകങ്ങൾ നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ചിത്തം || ചിറ്റ (ഇൻ്റലിജൻസ്) ചിത്തം വാ സങ്കൽപാദ്ഭൂയോ യദാ വൈ ചേതയതേഥഃ സങ്കൽപയതേയഥ മനസ്യത്യഥ വാചസീര്യതഃ । നാംനി മന്ത്ര ഏകം ഭവന്തി മന്ത്രേഷു കർമ്മണി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.5.1) ചിത്തം വാവ സംകൽപാദ്ഭൂയോ യദാ വൈ ചേതയതേ'ത സംകൽപയതേ'ത മനസ്യത വാചശിരായതി താസു നാംനിരായതി നാംനി മന്ത്ര ഏകാം ഭവന്തി കർമണീ || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.5.1) സംഗ്രഹം: നാരദമഹർഷിയുടെ ചോദ്യത്തിന് സനത്കുമാരൻ ഇങ്ങനെ ഉത്തരം നൽകി: ചിത്തം || ചിത്തം (ബുദ്ധി) ഇച്ഛാശക്തിയേക്കാൾ വലുതാണ്. ഒരാൾ മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ അയാൾ ഒരു ദൃഢനിശ്ചയം എടുക്കുകയുള്ളൂ, തുടർന്ന് തന്റെ ദൃഢനിശ്ചയത്തെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കും, അത് വാചത്തിൽ ഉച്ചരിക്കും, പേര് ഉച്ചരിക്കും, ഇതിൽ മന്ത്രങ്ങളും കർമ്മവും ഒന്നായിത്തീരും. സങ്കല്പത്തിന് (നിശ്ചയദാർഢ്യത്തിന്) പ്രചോദനമാണ് ചിത്തം. ബുദ്ധി എന്നത് കാര്യങ്ങളെ ശരിയായ സമയത്ത് വിവേചിച്ചറിയാനുള്ള കഴിവാണ്, കൂടാതെ ഭൂതകാല, ഭാവി സംഭവങ്ങളുടെ ഉദ്ദേശ്യങ്ങൾ നിർണയിക്കാനുള്ള കഴിവുമാണ്, അതിനാൽ ഇച്ഛാശക്തിയേക്കാൾ വലുതാണ് ഈ കഴിവ്. ബുദ്ധി എന്നത് എല്ലാ പ്രവൃത്തികളുടെയും അവയുടെ പിന്തുണയുടെയും കേന്ദ്രമാണ്. ബുദ്ധിയെ ധ്യാനിക്കുന്ന ഒരാൾക്ക് ഉണ്ടാകുന്ന അനന്തരഫലങ്ങളെ കുറിച്ച് 7.5.3-ാം ശ്ലോകം തുടർന്ന് വിവരിക്കുന്നു. ഇച്ഛയെ ബ്രഹ്മമായി ധ്യാനിക്കുന്ന ഒരാൾ ശാശ്വതനും, സാക്ഷാത്കൃതനും, സമ്മർദ്ദരഹിതനുമായി നിലകൊള്ളുന്നു. ഒടുവിൽ എല്ലാ ഭയങ്ങളിൽ നിന്നും ശത്രുക്കളിൽ നിന്നും മുക്തനായി, തനിക്കായി നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ള ശാശ്വതമായ പ്രശസ്ത ലോകങ്ങൾ നേടുന്നു. ധ്യാനം || ധ്യാന (ആലോചന) ധ്യാനം വാ ചിത്താദ്ഭൂയോ ധ്യായതീവ പൃഥവി ധ്യായതീവന്തരിക്ഷം ധ്യായതീവ ദ്യൌർധ്യായതീവ്യത്യപോ ധ്യായന്തീവ പർവ്വതാ ധ്യായന്തിവ ദേവമനുഷ്യാസ്തസ്മാദ്യ മനയൻ മഹത്താം പ്രാപ്നുവന്തി ധ്യാനപാദാം ഷാ ഇവൈവ തേ .... ധ്യാനമുപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.6.1) ധ്യാനം വാവ ചിത്തദ്ഭൂയോ ധ്യായതീവ പൃഥവി ധ്യായതിവന്തരിക്ഷം ധ്യായതീവ ദ്യൗർധ്യായതിവ''പോ ധ്യായന്തിവ ഇയസ്തയദ്ഭുയോ പർവ്വത ധ്യായമന്താനു മനുഷ്യാനാം മഹത്തം പ്രാപ്നുവന്തി ധ്യാനപദാം ശാ ഇവൈവ തേ .... ധ്യാനമുപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.6.1) അർത്ഥം : നാരദമഹർഷിയുടെ ചോദ്യത്തിന് സനത്കുമാരൻ മറുപടി നൽകുന്നു: ധ്യാനം || ധ്യാനം ബുദ്ധിയേക്കാൾ വലുതാണ്. പൃഥിവി || പൃഥിവി (ഭൂമി) ധ്യാനിക്കുന്നത് പോലെയാണ്, ആകാശം, ജലം, പർവതങ്ങൾ, ദേവതകൾ, ലോകജീവികൾ എന്നിവയെല്ലാം അങ്ങനെയാണ്. മനുഷ്യരിൽ, മഹത്വം നേടിയ അദ്ദേഹം ധ്യാനത്തിന്റെയോ ധ്യാനത്തിന്റെയോ പങ്ക് നിർവഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. അൽപാഃ ഇടുങ്ങിയ ചിന്താഗതിക്കാർ വഴക്കാളികളും ദുഷിക്കുന്നവരും അപവാദം പറയുന്നവരുമാണെങ്കിൽ, മഹാന്മാർ ധ്യാനത്തിന്റെ ഉന്നതിയിലെത്തിയിട്ടുണ്ട്. ധ്യാനത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുക. വേദങ്ങളിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന ചില കർത്തവ്യങ്ങളുടെ തുടർച്ചയായ, തടസ്സമില്ലാത്ത, ഏകാഗ്രമായ പ്രതിഫലനമാണ് 'ധ്യാനം' എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. യോഗികളിൽ കാണുന്നതുപോലെ ധ്യാനം ദൃഢത നൽകുന്നു, അതിനാൽ ഭൂമിയും ധ്യാനിക്കുന്നതുപോലെ ഉറച്ചതായി കാണപ്പെടുന്നു. വിജ്ഞാനം || വിജ്ഞാനം (അറിവ്) വിജ്ഞാനം വാവ് ധ്യാനാദ്ഭൂയോ വിജ്ഞാനേൻ വാ ഗോഗ്വേദം വിജാനാതി യജുർവേദ് സാമവേദമാതർവണം ചതുർത്ഥമിതിഹാസപുരാണം പഞ്ചമം വേദന വേദം പിത്ര്യൻ രാശിവന്ദം വാക്കോവാക്യമേകായനം ദേവവിദ്യാം ബ്രഹ്മവിദ്യാം ഭൂതവിദ്യാം ക്ഷത്രവിദ്യാം നക്ത്വാന്തരം സർപ്പദേവജനവിദ്യാം ദിവം ച പൃഥിവീം ച വായും ചാത്യകാശം ചാപശ്ച തേജശ്ച ദേവാശ്ച ......ലോകം വിജ്ഞാനേനൈവ വിജാനാതി വിജ്ഞാനമുപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.7.1) വിജ്ഞാനം വാവ ധ്യാനദ്ഭൂയോ വിജ്ഞാനേന വാ ഋഗ്വേദം വിജാനാതി യജുർവേദം സാമവേദമഥർവണം ചതുർത്ഥമിതിഹാസപുരാണം വേദം പഞ്ചമണ്ഡം rāśiṁ daivaṁ nidhiṁ vākovākyamekāyanaṁ devavidyāṁ brahmavidyaṁ ഭൂതവിദ്യാṁ kshatravidyaṁ nakṣatravidyaṁ sarpadevajanavidyaṁ sarpadevajanavidyaṁ vāyuṁ cā''kāśaṁ cāpaśca tejaśca devām̐śca ...... ലോകമമും ച വിജ്ഞാനേനൈവ വിജാനാതി വിജ്ഞാനമുപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.7.1) അർത്ഥം : നാരദമഹർഷിക്ക് മറുപടിയായി സനത്കുമാരൻ തുടർന്നു പറയുന്നു: വിജ്ഞാനം ധ്യാനത്തേക്കാൾ വലുതാണ്. അറിവിലൂടെയാണ് ഒരാൾ നാല് വേദങ്ങൾ, ഇതിഹാസങ്ങൾ, പുരാണങ്ങൾ, വിവിധ ശാസ്ത്രങ്ങൾ, ഗുണങ്ങൾ, ദുർഗുണങ്ങൾ, സുഖകരവും അനിഷ്ടകരവുമായ കാര്യങ്ങൾ (മുമ്പ് 7.1.2 ൽ നൽകിയതുപോലെ) എന്നിവ അറിയുന്നത്. വിജ്ഞാനത്തിലൂടെ ലോകം എല്ലാം അറിയുന്നു. വിജ്ഞാനത്തെക്കുറിച്ച് (അറിവ്) ധ്യാനിക്കുക. വിജ്ഞാനം || വിജ്ഞാനം അനുഭവപരവും തെളിവുകൾ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതുമാണ്, ധ്യാനത്തേക്കാൾ ശ്രേഷ്ഠമാണ്, അത് ധ്യാനത്തിന്റെ ഉപജ്ഞാതാവാണ്. ഇതിലൂടെ മാത്രമേ ഒരാൾക്ക് ശരിയായ ധാരണയോ വിവേകബുദ്ധിയോ അല്ലെങ്കിൽ ദൃശ്യവും അദൃശ്യവുമായ എല്ലാ കാര്യങ്ങളും ലഭിക്കുകയുള്ളൂ, അത് ബ്രഹ്മജ്ഞാനം നേടുന്നതിലേക്ക് നമ്മെ നയിക്കുന്നു. അറിവ് എന്നാൽ വേദഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ അർത്ഥം മനസ്സിലാക്കുന്നതിനെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, അതേസമയം ജ്ഞാനം മറ്റ് കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ബുദ്ധിശക്തിയെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. [3] ബാലം || ബാലം (ബലം) ബലം വാവ വിജ്ഞാനാദ്ഭൂയോപി ഹ ശതം ജ്ഞാനവതാസേകോ ബലവാനകംപയതേ സ യബദ ഭവത്യതോത്ഥാതാ ഭവത്യുതിഷ്ഠൻ പരിചരിതാ ഭവതി പരിചരന്നുപസത്ത് ഭവത്യുപസീദൻതവത്സത് । ശ്രോതാ ഭവതി മന്താ ഭവതി ബോധദാ ഭവതി .... ബലമുപാസ്‌വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.8.1) ബാലം വാവ വിജ്ഞാനാദ്ഭൂയോ'പി ഹ ശതഃ വിജ്ഞാനവതസേകോ ബലവാനകമ്പയതേ സ യദാ ബലീ ഭവത്യതോത്ഥാത ഭവത്യുട്ടിഷ്ഠാൻ പരിചരിത ഭവത്യുപാസത്ത ഭവതി പരിചരന്നൂപസത്ത ശ്രോതാ ഭവതി മന്താ ഭവതി ബോധദാ ഭവതി .... ബാലമുപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.8.1) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ തന്റെ വിശദീകരണം തുടരുന്നു: ബലൻ വിജ്ഞാനത്തേക്കാൾ ശ്രേഷ്ഠനാണ്. ഒരു ശക്തനായ മനുഷ്യൻ നൂറു ജ്ഞാനികളെ കുലുക്കുന്നു. അധികാരമുള്ള ഒരു മനുഷ്യൻ ഉയർന്നുവരുന്നു (ഉന്നതനാണ്), ശ്രദ്ധിക്കുന്നു, സമീപിക്കുന്നു, കാണുന്നു, (തന്റെ മേലുദ്യോഗസ്ഥരെയും അധ്യാപകരെയും) കേൾക്കുന്നു, ചിന്തിക്കുന്നു, മനസ്സിലാക്കുന്നു, പ്രവർത്തിക്കുന്നു, അങ്ങനെ അറിയുന്നു. ഈ ശക്തിയാലാണ് ഭൂമിയും, ആകാശവും, ആകാശവും, പർവതങ്ങളും, ദേവതകളും, മനുഷ്യരും, മറ്റെല്ലാ ജീവജാലങ്ങളും, ലോകവും നിലകൊള്ളുന്നത്. ശക്തിയെ ധ്യാനിക്കുക. ഭക്ഷണത്തിന്റെ ഉപയോഗത്തിലൂടെ ഉണ്ടാകുന്ന മനസ്സിന്റെ അവബോധജന്യമായ കഴിവിനെയാണ് ശക്തി എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. അന്നം || അന്ന (ഭക്ഷണം) അന്നം വാവ് ബലദ്ഭൂയസ്തസ്മാദ്യദ്യപി ദശരാത്രാർണാശ്രണിയാദ്യദ്യുഃ ജീവേദത്വാധ്യദൃഷ്ടാശ്രോതാത്യമന്താധ്യബോധ്ദായകർത്തൈജ്ഞാനതാ തഥാഭവത് । ദൃഷ്ടാ ഭവതി ശ്രോതാ ഭവതി മന്താ ഭവതി ബോധദാ ഭവതി കർത്താ ഭവതി ജ്ഞാനം ഭവത്യന്നമുപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപാൻ. 7.9.1) അന്നം വാവ ബലാദ്ഭൂയസ്തസ്മാദ്യാദ്യപി ദശരാത്രാർണാശൃണിയാദ്യദ്യു ഹാ ജീവേദതവാ'ദ്രഷ്ടാ'ശ്രോതാ'മന്താ'ബോധ്ദാ'കർത്താ'വിജ്ഞാതാ ഭവത്യതന്നസ് ശ്രോതാ ഭവതി മന്താ ഭവതി ബോധദാ ഭവതി കർത്താ ഭവതി വിജ്ഞാനതാ ഭവത്യന്നമുപസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.9.1) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ തുടരുന്നു : ഭക്ഷണം ശക്തിയേക്കാൾ വലുതാണ്. കാരണം ഒരാൾ പത്ത് ദിവസം ഭക്ഷണം കഴിക്കാതിരുന്നാൽ, അവൻ ജീവിച്ചിരിക്കുമ്പോഴും, അവന് കാണാനോ, കേൾക്കാനോ, ചിന്തിക്കാനോ, മനസ്സിലാക്കാനോ, പ്രവർത്തിക്കാനോ, അറിയാനോ കഴിയില്ല. എന്നാൽ 'ആയി' എന്നാൽ 'ആഹാരം എത്തുന്ന ഒരാളിൽ' എന്നർത്ഥം, അയാൾക്ക് ഇതെല്ലാം ചെയ്യാൻ കഴിയും. ഭക്ഷണത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുക. ശരിയായ മനോഭാവത്തോടെ മനസ്സിനെ ശക്തമാക്കുന്നത് ധാന്യത്തിന്റെ ബലമാണ്. അതിനാൽ ധാന്യം അറിവിനേക്കാളും ശക്തിയേക്കാളും ഉയർന്നതാണ്. അന്ന || അന്ന വെള്ളത്തിൽ നിന്നാണ് ജനിക്കുന്നത്, മഴയില്ലാതെ അന്നമില്ല || അന്ന. ആപഃ || ആപ (വെള്ളം) ആപോ വാവന്നാദ്ഭൂയസ്യസ്തസ്മാദ്യദാ സുവൃഷ്ടിർ ഭവതി വ്യാധിയന്തേ പ്രണയം ഭവിഷ്യതീത്യഥ യദാ സുവൃഷ്ടിർഭവത്യാനന്ദിനഃ പ്രാണാ ഭവന്ത്യന്നം ബഹു ഷയഭവിതഃ । മൂർത്ത യേയം പൃഥവി യദന്തരിക്ഷം ...... മൂർത്ത അപ് ഉപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.10.1) ആപോ വാവന്നാദ്ഭൂയസ്യാസ്തസ്മാദ്യദാ സുവൃഷ്ടിർനാ ഭവതി വ്യാധിയന്തേ പ്രാണാ അന്നം കണിയോ ഭവിഷ്യതിത്യഥാ യദാ സുവൃഷ്ണ പാണ്ഡ്യൻ ഭവതിർഭവത് ഭവന്ത്യന്നം ബഹു ഭവിഷ്യതിത്യാപ ഏവ മൂർത്ത യേയാം പൃഥവി യദന്തരിക്ഷം ...... മൂർത്ത അപ ഉപസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.10.1) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ തുടരുന്നു : ആപഃ || ജലം ഭക്ഷണത്തേക്കാൾ വലുതാണ്. ജലക്ഷാമം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ, ഭക്ഷണം കുറവായതിനാൽ പ്രാണ അഥവാ ജീവാത്മാവ് അസ്വസ്ഥമാകുന്നു. വെള്ളം ആവശ്യത്തിന് ലഭ്യമാകുമ്പോൾ, പ്രാണ അഥവാ ജീവാത്മാവ് സന്തോഷിക്കുകയും ധാരാളം ഭക്ഷണം ലഭ്യമാകുകയും ചെയ്യുന്നു. ഭൂമി, ആകാശം, ആകാശം, പർവതങ്ങൾ, കാറ്റ്, എല്ലാ ജീവജാലങ്ങൾ എന്നിങ്ങനെ വ്യത്യസ്ത രൂപങ്ങളിൽ ജലം പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. എല്ലാ രൂപങ്ങളും വെള്ളമാണ്, ജലത്തെ ധ്യാനിക്കുക. തേജസ് || തേജസ് (തീ) തേജോ വാവാദ്ഭ്യോ ഭൂയസ്തദ്വാ ഏതദ്വായുമാകൃഹ്നാത്യകാശമഭിതപതി തദായഹുർനിശോചതി നിതപതി വർഷിഷ്യതി വാ ഇതി തേജ് ഏവ തത്പൂർവം ദർശയിത. സൃജതേ തദേതദൂർധ്വാഭിശ്ച തിരശ്ചീഭിശ്ച വിദ്യുദ്ഭിരാഹ്രാദശത... ഉപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.12.1) തേജോ വാവാദ്ഭ്യോ ഭൂയസ്തദ്വാ ഏതദ്വയുമഭിതപതി തദാ''ഹുർണിശോചതി നിതപതി വർഷിഷ്യതി വാ ഇതി തേജ ഏവ തത്പുർവഃ ദർശയിത്വതേ തദേതദുർധ്വാഭിശ്ച തിരശ്ചിഭിശ്ച വിദ്യുദ്ഭിരഹൃദാശ്ചരന്തി ... തേജ ഉപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.12.1) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ തുടരുന്നു : തേജസ് || അഗ്നി വെള്ളത്തേക്കാൾ വലുതാണ്. വായുവിന്റെ മാധ്യമത്തിലൂടെ അത് ആകാശത്തെ (ഈഥർ അല്ലെങ്കിൽ വായു) ചൂടാക്കുന്നു. പിന്നീട് "ചൂടാണ്, അത് കത്തുന്നു, മഴ പെയ്യുന്നു" എന്ന് പറയുന്നു. അഗ്നി ആദ്യം സ്വയം പ്രത്യക്ഷപ്പെടുകയും ജലത്തെ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇടിമിന്നലുകളും അനുബന്ധ മിന്നലുകളും ആകാശത്ത് മിന്നിമറയുന്നു. തുടർന്ന് "മിന്നലും ഇടിമുഴക്കവും ഉണ്ട്, മഴ പെയ്യുന്നു" എന്ന് പറയുന്നു. ആദ്യം അതിന്റെ സാന്നിധ്യം കാണിക്കുകയും ജലത്തെ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്യുന്നത് അഗ്നിയാണ്. തീയിൽ ധ്യാനിക്കുക. ആപ (ജലം) തേജസ്സിൽ നിന്ന് പ്രകടമാകുന്നു || അഗ്നിയാണ് മഴയ്ക്ക് കാരണം, തീയും ചൂടും ഇല്ലാതെ മഴ ഉണ്ടാകില്ല. ആകാശഃ || ആകാശ (സ്പേസ്) ആകാശോ വാവ തേജസോ ഭൂയാനകാശേ വൈ സൂര്യാ ചന്ദ്രസാവുഭൗ വിദ്യുന്നക്ഷത്രണ്യഗ്നിരാകാശേനാത്യഹ്വയത്യാകാശേൻ പ്രതിശ്രൃണോത്യാകാശേ । ആകാശേ ജായത് ആകാശമഭിജായത് ആകാശമുപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.11.1) ആകാശോ വാവ തേജസോ ഭൂയാനകാശേ വൈ സൂര്യ ചന്ദ്രമാസാവുഭൌ വിദ്യുനക്ഷത്രാണ്യാഗ്നിരാകാശേനാ''ഹ്വയത്യകാശേന പ്രതിശ്രേഷ്ഠേത്യാകശേ നരമാതാക്ഷേത്ര ജായതാ ആകാശമഭിജായത ആകാശമുപസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.11.1) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ തുടരുന്നു : ആകാശഃ || ആകാശം അഗ്നിയേക്കാൾ വലുതാണ്. ആകാശഃ || ആകാശത്തിൽ സൂര്യനും ചന്ദ്രനും, മിന്നലും, നക്ഷത്രങ്ങളും, അഗ്നിയും ഉണ്ട്. ആകാശത്തിലൂടെ നാം വിളിക്കുകയോ സംസാരിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു (ആഹ്വതി) അതു കൊണ്ടാണ് (പ്രതിശ്രൃണോതി) കേൾക്കുന്നത്. ആകാശത്തിൽ നാം സന്തോഷിക്കുന്നുവോ ഇല്ലയോ, ബഹിരാകാശത്ത് എല്ലാം ഉദിക്കുകയും വളരുകയും ചെയ്യുന്നു. ആകാശത്തെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുക. സ്മൃതിഃ || സ്മൃതി (ഓർമ്മ) സ്മരോ വാവാധ്യകാശാദ്ഭൂയസ്തസ്മാദ്യദ്യപി ബഹവ ആശീരന്ന സ്മരന്തോ നയവ തേ കം ശൃണുയുർനമൻവീരന്ന വിജയനീരന്യദാ വാവ തേ സ്മരേയുരഥ ശൃണുയുരഥ മന്വീരന്നഥ വിജാനീരൻ പുത്രാൻവിജാനാതി സ്മരേണ പശൂൻസ്മരമുപാസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.13.1) സ്മരോ വാവാ''കാശദ്ഭൂയസ്തസ്മാദ്യദ്യപി ബഹവ ആശിരന്ന സ്മരന്തോ നൈവ തേ കഞ്ചന ശ്രീൻയുർനമൻവീരന്ന വിജാനിരണ്യദാ വാവ തേ സ്മരേയുരത മന്യരതഃ ശൃരതഃ വിജാനീരൻസ്മരേണ വൈ പുത്രാൻവിജാനാതി സ്മരേണ പശുൻസ്മരമുപസ്സ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.13.1) അർത്ഥം : സനത്കുമാരൻ തുടരുന്നു : സ്മൃതിഃ || ഓർമ്മ ആകാശത്തേക്കാൾ വലുതാണ്. കാരണം, ധാരാളം പേരുണ്ടെങ്കിലും, ഓർമ്മ (ഓർമ്മ) ഇല്ലെങ്കിൽ, നമുക്ക് ആരെയും കേൾക്കാൻ കഴിയില്ല, ഓർമ്മിക്കുകയുമില്ല, ആരെയും അറിയുകയുമില്ല. ഓർമ്മ ഉള്ളപ്പോൾ മാത്രമേ ഒരാൾക്ക് കേൾക്കാനും ധ്യാനിക്കാനും അറിയാനും കഴിയൂ. ഓർമ്മയിലൂടെ നമുക്ക് നമ്മുടെ കുട്ടികളെയും കന്നുകാലികളെയും അറിയാം. ഓർമ്മയെക്കുറിച്ച് ധ്യാനിക്കുക. സ്മൃതിഃ || അന്തഃകരണത്തിൽ നിന്ന് (ജീവിയുടെ ആന്തരിക കാമ്പ്) വരുന്ന ഓർമ്മ (ആന്തരിക ധർമ്മം) ആകാശത്തേക്കാൾ വലുതാണ്. ആഗ്രഹം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ അത് ഉണരുന്നു. ഓർമ്മയിലൂടെയാണ് ഒരാൾ കന്നുകാലികളെയും കുട്ടികളെയും തന്റേതാണെന്ന് തിരിച്ചറിയുന്നത്. ആശ || ആശ (പ്രതീക്ഷ) ആശാ വാ സ്മരദ്ഭൂയസ്യാഷേദ്ധോ വൈ സ്മരോ മന്ത്രാനധീതേ കർമ്മണി കുരുതേ പുത്രാ പശുശ്ചേച്ഛത് ഇമം ച ലോകമമും ചേച്ഛത് ആശാമുപാസ്വേതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.14.1) āśā vāva smarādbhuyasyaśeddho Vai smaro mantrānadhīte karmani kurute Putrām̐śca paśūm̐ścecchata Imaṁ ca lokamamuṁ cecchata āśāstiam || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.14.1) അർത്ഥം : ഓർമ്മയേക്കാൾ വലുതാണ് പ്രതീക്ഷ. പ്രത്യാശയാൽ ജ്വലിപ്പിക്കപ്പെട്ട ഓർമ്മ മന്ത്രങ്ങൾ ജപിക്കുകയും, കർമ്മങ്ങൾ അനുഷ്ഠിക്കുകയും, പുത്രന്മാരിലും കന്നുകാലികളിലും ആഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രത്യാശ ഇഹലോകത്തെയും പരലോകത്തെയും ആഗ്രഹത്തെ ഉണർത്തുന്നു. പ്രത്യാശയെ ധ്യാനിക്കുക. പ്രാണഃ || പ്രാണ (ജീവശക്തി) പ്രാണോ വാ ആശായാ ഭൂയാന്യഥാ വാ അര നാഭൗ സമർപിതാ ഏവമസ്മിൻപ്രാണേ സർവ സമർപ്പണം പ്രാണേൻ യാതി പ്രാണഃ പ്രാണഃ ദദാതി പ്രാണായ ദദാതി പ്രാണോ ഹ പിതാ പ്രമാണോ ഭ്രാത പ്രാണഃ സ്വസ പ്രാണ ആചാര്യഃ പ്രാണോ ബ്രാഹ്മണഃ || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.15.1) പ്രാണോ വാ ആശായാ ഭൂയാന്യതാ വാ ആരാ നാഭൗ സമർപിത ഏവമസ്മിൻപ്രാണേ സർവമ സമർപിതഃ പ്രാണഃ പ്രാണേന യാതി പ്രാണാദാൻ പാരാ ദദാതി പ്രാണോ ഹ പിതാ പ്രാണോ മാതാ പ്രാണോ ഭാരത പ്രാണഃ ശ്വസ പ്രാണ ആചാര്യഃ പ്രാണോ ബ്രഹ്മണഃ || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.15.1) അർത്ഥം: ആത്മാവ് (ജീവശക്തി) പ്രത്യാശയേക്കാൾ വലുതാണ്. ഒരു ചക്രത്തിന്റെ ആരക്കാലുകൾ മധ്യഭാഗത്ത് നാഭിയാൽ ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതുപോലെ, എല്ലാം പ്രാണനിൽ ഉറപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. പ്രാണൻ പ്രാണനാൽ നീങ്ങുന്നു, അത് പ്രാണന് പ്രാണനെ നൽകുന്നു. പ്രാണൻ പിതാവും അമ്മയും സഹോദരനും സഹോദരിയും ഗുരുവുമാണ്. പ്രാണൻ ബ്രഹ്മമാണ്. എല്ലാം പ്രാണനെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. ഒരാളുടെ പിതാവിനോ മറ്റ് ബന്ധുക്കൾക്കുമെതിരെ മോശം വാക്കുകൾ ഉച്ചരിക്കുമ്പോൾ, "നിങ്ങൾക്ക് നാണക്കേട്, അമ്മയെയും അച്ഛനെയും ആചാര്യനെയും കൊന്നതിന്റെ പാപം (पापम्) നിങ്ങളെ ബാധിച്ചേക്കാം" എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് അതിനെ അപലപിക്കുന്നു. അത്തരം വാക്കുകൾ ജീവശക്തി നിലനിൽക്കുമ്പോൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ജീവൻ ശരീരത്തിൽ നിന്ന് പോയാൽ, ഒരാൾ കത്തിച്ചു മരിച്ചാലും, അവനെ കൊലയാളി എന്ന് വിളിക്കില്ല. മരണശേഷം, മുതിർന്നവരെ ദഹിപ്പിക്കുമ്പോൾ അതിനെ കൊലപാതകമോ വഞ്ചനയോ ആയി വിളിക്കുന്നില്ല, ഒരു പുണ്യകർമ്മമായി പ്രശംസിക്കുന്നു. അങ്ങനെ, നെഗറ്റീവ്, പോസിറ്റീവ് സന്ദർഭങ്ങളിൽ നിന്ന്, "പിതാവ്", "അമ്മ" എന്നീ പേരുകൾ നമ്മുടെ ഉള്ളിലെ ആത്മാവിനോ ജീവിതത്തിനോ ബാധകമാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. പ്രാണോ ഹ്യോവൈതാനി സർവാണി ഭവതി സ വാ ഏഷ ഏവം പശ്യന്നേവം മന്വാൻ ഏവം വിഭാവൻ .... (ചാൻ. ഉപൻ. 7.15.4) പ്രാണോ ഹ്യോവൈതാനി സർവാണി ഭവതി സ വാ ഏഷ ഏവം പശ്യന്നേവൻ മന്വാനാ ഏവം വിജാനന്നതിവാദി ഭവതി .... || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.15.4) ജീവശക്തി എന്നാൽ ഇതെല്ലാം തന്നെയാണ്. ഇങ്ങനെ കാണുകയും ചിന്തിക്കുകയും അറിയുകയും ചെയ്യുന്നവരെയാണ് സാധാരണക്കാർ അതിവാദി എന്ന് വിളിക്കുന്നത്. സത്യം അനുഭവിച്ചതിനുശേഷം മാത്രമേ അതിവാദി സത്യത്തിനുവേണ്ടി വാദിക്കുന്നുള്ളൂ, വസ്തുത മറച്ചുവെക്കരുത്. ഭൂമാ || ദി ഇൻഫിനിറ്റ് നാരദമഹർഷിയുടെ ആത്മാർത്ഥമായ നിർദ്ദേശപ്രകാരം സനത്കുമാരൻ ഭൂമയുടെ സവിശേഷതകൾ വിശദീകരിക്കുന്നു || അനന്തൻ. [3] സുഖം ഭൂമ || അനന്തമാണ് ആനന്ദം യോ വൈ ഭൂമാ തത്സുഖം നാല്പേ സുഖംസ്തി ഭൂമൈവ സുഖം ഭൂമാ ത്വേവ വ്യക്തത ഭൂമാനം ഭഗവോ വിജിജ്ഞാനസ് ഇതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.23.1) യോ വൈ ഭൂമാ തത്സുഖം നാൾപേ സുഖമസ്തി ഭൂമൈവ സുഖം ഭൂമ ത്വവേ വിജിജ്ഞാസിതവ്യ ഇതി ഭൂമാനം ഭഗവോ വിജിജ്ഞാസ ഇതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.23.1) അർത്ഥം : ഭൂമാ || അനന്തമായത് ആനന്ദമാണ്. പരിമിതമായ ഒന്നിലും ആനന്ദമില്ല. അനന്തമായത് മാത്രമാണ് ആനന്ദം. ഭഗവാൻ - അനന്തതയെ മനസ്സിലാക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ചർച്ച: സംതൃപ്തിയുടെ തത്വം മറ്റെല്ലാറ്റിനേക്കാളും ശ്രേഷ്ഠമാണ്. ഈ തത്വം മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ, അങ്ങനെ ഉണ്ടാകുന്ന ശാശ്വതമായ സന്തോഷം പരബ്രഹ്മം എന്ന് അഭിസംബോധന ചെയ്യപ്പെടുന്ന മഹത്തായ ഒന്നിനെ നിരന്തരം ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു. സാധാരണ ലൗകിക കാര്യങ്ങൾ നമുക്ക് യഥാർത്ഥ സന്തോഷം നൽകുന്നില്ല; അത് അനാവശ്യമായ ആഗ്രഹം, ദുരിതം, രോഗം, ജീവിത-മരണ അനുഭവങ്ങളുടെ ചക്രങ്ങൾ എന്നിവ മാത്രമേ ഉണ്ടാക്കൂ. അമൃതം ഭൂമ || അനന്തം അനശ്വരമാണ് യത്ര നാന്യത്പശ്യതി നാന്യച്ഛൃണോതി നാന്യദ്വിജാനാതി സ ഭൂമാത്ഥ യത്രാന്യത്പശ്യത്യച്ഛ്ൃണോത്യദ്വിജാനാതി തദൽപം യോ വൈ ഭൂമാ തന്തമഥമഥം തൻമർത്യംസ് ഭഗവഃ കസ്മിൻപ്രതിഷ്ഠിത ഇതി സ്വേ മഹിംനി യദി വാ ന മഹിംനീതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.24.1) യത്ര നാന്യത്പശ്യതി നാന്യച്ഛൃണോതി നാന്യദ്വിജാനാതി സ ഭൂമാ'ത യത്രാന്യത്പശ്യത്യന്യച്ഛൃംയോത്യന്യദ്വിജാനാതി തദൽപം യോ വൈ ഭൂമാ തദാമരതമൃതമത്തൻപമയ ഭഗവഃ കസ്മിൻപ്രതിഷ്ഠിതാ ഇതി സ്വേ മഹിംനി യദി വാ ന മഹിംനീതി || (ചാൻ. ഉപൻ. 7.24.1) അർത്ഥം : ഒരാൾ ഒന്നും കാണാതിരിക്കുമ്പോൾ, മറ്റൊന്നും കേൾക്കാതിരിക്കുമ്പോൾ, മറ്റൊന്നും മനസ്സിലാക്കാതിരിക്കുമ്പോൾ - അതാണ് അനന്തം. ഒരാൾ എന്തെങ്കിലും കാണുകയും കേൾക്കുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ - അതാണ് പരിമിതം. അനന്തമായത് അമർത്യവും പരിമിതമായത് മർത്യവുമാണ്. ഭൂമി (വലിയ, അനന്തമായ), നിത്യമായ സന്തോഷത്തിന്റെ സങ്കേതത്തെ, കാഴ്ച, കേൾവി (അല്ലെങ്കിൽ ഗ്രഹണം) വഴിയല്ല, മറിച്ച് യോഗയിൽ പൂർണ്ണമായും മുഴുകിയിരിക്കുന്നതിലൂടെ മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയും. ആ ഭൂമ || ഭൂമി അമൃതമാണ്, അൽപം അല്ലെങ്കിൽ മന്ദബുദ്ധി എന്തുതന്നെയായാലും അത് മർത്യ || മർത്യ അല്ലെങ്കിൽ മർത്യമാണ്. നാരദമഹർഷി ചോദിക്കുന്നു: അനന്തത എവിടെയാണ് വിശ്രമിക്കുന്നത്? സനത്കുമാരൻ മറുപടി നൽകുന്നു: ഒരു വിശ്രമ സ്ഥലത്തെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ സ്വന്തം മഹത്വത്തിൽ. എന്നാൽ യാഥാർത്ഥ്യം എന്തെന്നാൽ അത് സ്വന്തം മഹത്വത്തിൽ പോലും വിശ്രമിക്കുന്നില്ല എന്നതാണ്. അങ്ങനെ അനന്തതയ്ക്ക് വിശ്രമമില്ല, യാതൊരു പിന്തുണയുമില്ല. പരംബ്രഹ്മം || പരംബ്രഹ്മം സ്വന്തം മഹത്വത്താൽ സ്ഥാപിതമാണ്, ഒന്നിലും ആശ്രയിക്കപ്പെടുന്നില്ല, അത് ജഗത്തിന്റെ മൂലവും അഭയമോ ഏക ഉറവിടമോ ആണ്. അഹം ഭൂമ || അനന്തമാണ് 'ഞാൻ' ചൻ. ഉപൻ. 7.25-ൽ, അനന്തത ഒന്നിലും വിശ്രമിക്കാത്തതിന്റെ കാരണം സനത്കുമാരൻ വിശദീകരിക്കുന്നു - കാരണം അത് അനന്തത തന്നെയാണ്, അതായത് താഴെ, മുകളിൽ, പിന്നിൽ, മുമ്പിൽ, വലത്തോട്ട്, ഇടത്തോട്ട്. തീർച്ചയായും ഇതെല്ലാം ഇതാണ്. അനന്തതയെക്കുറിച്ച് തുടക്കത്തിൽ "അത്" എന്ന് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട് - ഒരു അന്യ സത്തയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, അനന്തത എന്നത് ജീവൻ അല്ലെങ്കിൽ സ്വത്വത്തിന് പുറത്തുള്ള ഒന്നാണെന്ന് ചിന്തിക്കാൻ ഇത് ഒരാളെ പ്രേരിപ്പിച്ചേക്കാം. ആത്മ ഭൂമ || അനന്തമാണ് 'സ്വയം' ചാൻ. ഉപൻ. 7.25-ൽ, അനന്തത എന്നത് ജീവൻ അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം അല്ലാത്ത ഒന്നാണെന്ന സംശയം ഇല്ലാതാക്കാൻ സനത്കുമാരൻ വിശദീകരിക്കുന്നു. വിവേചനരഹിതരായ ആളുകൾ ശരീരത്തെ 'ഞാൻ' എന്നും വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു, അതിനാൽ 'ശരീരം' അനന്തമല്ല എന്ന സംശയം മാറ്റിവെച്ച്, സനത്കുമാരൻ അതിനെ "ആത്മാ അല്ലെങ്കിൽ ഞാൻ" എന്ന് വിശദീകരിക്കുന്നു. ആത്മാവ് ഏകനാണ്, എല്ലായിടത്തും എല്ലാമുണ്ട്. ആത്മാവിനെ എല്ലായിടത്തും കാണുന്നവൻ, ഇങ്ങനെ ചിന്തിക്കുന്നവൻ, ഇങ്ങനെ മനസ്സിലാക്കുന്നവൻ, ആത്മരതി - ആത്മാവിൽ ആനന്ദിക്കുന്നവൻ, ആത്മമിഥുനൻ - ആത്മാവിൽ ആനന്ദിക്കുന്നവൻ. അത്തരമൊരു ജ്ഞാനിയായ വ്യക്തി, ജീവിച്ചിരിക്കുമ്പോൾ പോലും സ്വരാത് || സ്വരത് (സ്വർഗ്ഗത്തിന്റെ രാജാവ് അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം രാജാവ്) ആയി സ്ഥാപിക്കപ്പെടുന്നു. അത്തരമൊരു വ്യക്തി തന്റെ ശരീരം വീഴുമ്പോഴും എല്ലാ ലോകങ്ങളിലും സ്വതന്ത്രനായി തുടരുന്നു. ചാൻ. ഉപൻ. 7.26-ൽ, സനത്കുമാരൻ വിശദീകരിക്കുന്നത്, ആത്മരാജ്യം നേടിയ അത്തരമൊരു ജ്ഞാനിക്ക്, ഇതുവരെ ചർച്ച ചെയ്തതെല്ലാം ആത്മാവിൽ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിക്കുന്നത് - പ്രാണൻ, പ്രത്യാശ, ആകാശം, ജലം, ഭക്ഷണം, ശക്തി, നാമം വരെ. ഇങ്ങനെ കാണുന്നവൻ മരണമോ രോഗമോ വേദനയോ കാണുന്നില്ല. ഇത് മനസ്സിലാക്കുന്നവൻ എല്ലാം കാണുന്നു, എല്ലാ വിധത്തിലും എല്ലാം നേടുന്നു. ഭക്ഷണത്തിന്റെ ശുദ്ധീകരണത്തോടെ, ആന്തരിക സ്വഭാവം ശുദ്ധമാകും, അതുപോലെ ഓർമ്മയും ഉറച്ചതായിത്തീരുന്നു. ഓർമ്മ ശക്തിപ്പെടുന്നതോടെ എല്ലാ ബന്ധങ്ങളുടെയും അഴിച്ചുമാറ്റം സംഭവിക്കുന്നു. അങ്ങനെ ആസക്തിയിൽ നിന്നും വിരക്തിയിൽ നിന്നും മുക്തനായ നാരദമഹർഷിയെ, സനത്കുമാരൻ അജ്ഞതയുടെ അന്ധകാരത്തിനപ്പുറത്തേക്ക് കൊണ്ടുപോയി പരമമായ സത്യം കാണിച്ചുകൊടുത്തു. അതിനാൽ, അദ്ദേഹത്തെ "സ്കന്ദൻ" എന്നും വിളിക്കുന്നു.