ഇക്കാണുന്ന ലോകമെല്ലാം ഇല്ലാതായാലും അവശേഷിക്കുന്നതു ഭഗവാന്‍ മാത്രം എന്നു പറയുമ്പോള്‍ ഈ ലോകം ഇല്ലാതാകുമെന്നാണോ? രണ്ടാം ശ്ലോകത്തില്‍ ഭഗവാന്‍

ഋതേര്‍ത്ഥം യത് പ്രതീയേത

ന പ്രതീയേത ചാത്മനി

തദ്വിദ്യാദാത്മനോ മായാം

യഥാ ഭാസോ യഥാ തമഃ

എന്നാണ് പറയുന്നത്.

ആത്മാവിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം വാസ്തവത്തല്‍ ഇല്ലാതാത്തിനെയാണ് ഉണ്ടെന്നുള്ള പ്രതീതി സാധാരണക്കാര്‍ക്ക് ഉളവാക്കുന്നത്. അതു മനസ്സിലാക്കിക്കഴിയുമ്പോള്‍ ആത്മാവിന്റെ മായ മാത്രമാണെന്നു വ്യക്തമാകും. സൂര്യന്‍ ഉദിച്ചുകഴിയുമ്പോള്‍ ഇരുട്ടു തനിയെ മാഞ്ഞുപൊക്കോളും. അതുപോലെ വിദ്യ ഉദിക്കുമ്പോള്‍ മായ തനിയെ ഒഴിഞ്ഞുപോകും.

ഇരുട്ടിനെ പോക്കാനായി അത് അടിച്ചുവാരിക്കളയേണ്ട ആവശ്യം വരുന്നില്ല. വെളിച്ചം വരുമ്പോള്‍ ഇരുട്ട് താനെ മാഞ്ഞുപോകും. ഇരുട്ട് എന്നത് വാസ്തവത്തില്‍ ഇല്ലാത്തതാണ്. ഇരുട്ട് അജ്ഞാനമാകണം. പ്രകാശം ജ്ഞാനവും ജ്ഞാനം ഉണ്ടാകുമ്പോള്‍ അജ്ഞാനം താനെ നീങ്ങിക്കോളും. ആജ്ഞാനം എപ്പോഴും കൂടെത്തന്നെയുണ്ടുതാനും. 

മായ യാണ് അതിനെ മറയ്ക്കുന്നത്. നമ്മുടെ മുന്നിലുള്ളതിനെ നമുക്കു കാണാന്‍ കഴിയുന്നത് ജ്ഞാനമാകുന്ന ആ ജഗദീശ്വരന്‍ കൂടെയുള്ളതുകൊണ്ടാണ്. എന്നാല്‍ മനസ്സില്‍ മറ്റു ചിന്തകളുള്ളപ്പോള്‍ മുന്നിലുള്ളതിനെപ്പോലും നാം കാണാതിരിക്കു ന്നത് അ നുഭവമല്ലേ. ചിലപ്പോള്‍ നമ്മുടെ അഛനമ്മമാര്‍ വഴിയില്‍ മുന്നില്‍ക്കൂടി കടന്നുപോയാലും നാം അറിയുന്നില്ല. മനസ്സ് മറ്റ് ഏതിലെങ്കിലും വ്യാപൃതമായിരിക്കുന്നതാണ് പലപ്പോഴും അതിനു കാരണം. ചിലപ്പോള്‍ നാം 

കടന്നുവന്ന വഴിപോലും നമുക്ക് അജ്ഞാതമായിരിക്കും. മറ്റു ചില ഘട്ടങ്ങളില്‍, ഒരിക്കലും നാം നടന്നിട്ടില്ലാത്ത വഴി പോലും നമുക്ക് ചിരപരിചിതംപോലെ അനുഭവപ്പെടും. ഇതാണ് മായയും ജ്ഞാനവും തമ്മിലുള്ള ഒരു പ്രധാന വ്യത്യാസം.

ഇന്നത്തെ ലോകത്ത് വഴി നടക്കുമ്പോഴും മൊബൈല്‍ ഫോണിന് അടിമപ്പെടുന്നവര്‍ വഴിയില്‍ എതിരെ വരുന്നവരെയൊന്നും കാണാറില്ലെന്നത് ഇതിനുദാഹരണം. എന്തിനധികം. മൊബൈല്‍ ഫോണില്‍ സംസാരിച്ചു നടക്കുമ്പോള്‍ റെയില്‍പാളത്തില്‍ എതിരേ വരുന്ന തീവണ്ടിയെപ്പോലും കാണാന്‍ കഴിയാതെയുണ്ടാകുന്ന ദുരവസ്ഥകളും ഇന്നു നാം പലപ്പോഴും കേള്‍ക്കാറുണ്ട്. അവരെ സംബന്ധിച്ച് ഈ ലോകം അവരുടെ അനുഭവത്തിലില്ല.

നമുക്ക് ആലോകനം ചെയ്യാന്‍ (കാണാന്‍) കഴിയുന്നതുകൊണ്ടാണ് ലോകം എന്ന പേരു വന്നത്.നമുക്ക് കാണാന്‍ കഴിയുന്നില്ലെങ്കില്‍ ഇതൊന്നും ലോകമല്ല. അതായത് നാംഇന്നു കാണുന്നതായി തോന്നുന്നതാണ്. യഥാര്‍ത്ഥത്തില്‍ ആ തോന്നലുളവാക്കുന്നത് ഉള്ളില്‍ ജ്ഞാനത്തിന്റെ ചൈതന്യമുള്ളതുകൊണ്ടാണ്. ആ ചൈതന്യം നമ്മില്‍ ഉള്ളതിനാലാണ് നമുക്ക് കാണാനും കേള്‍ക്കാനും പാടാനും രുചിക്കാനും 

എല്ലാം സാധ്യമാകുന്നത്. ആ ചൈതന്യം കൂടെയില്ലെങ്കില്‍ നാമെല്ലാം വെറും ശവങ്ങള്‍ മാത്രം. ശിവം പോയാല്‍ ബാക്കിയുള്ളത് ശവം. സത്തു പോയി എന്നര്‍ത്ഥം.

janmabhumi