അദ്ധ്യായം – പതിനഞ്ച് 

പുരുഷോത്തമയോഗം 

ശ്രീഭഗവാനുവാച ഊർധ്വമൂലമധഃശാഖമശ്വത്ഥം പ്രാഹുരവ്യയം 
ഛന്ദാംസി യസ്യ പർണാനി യസ്തം വേദ സ വേദവിത് ൧ 

ഭഗവാന്‍ കൃഷ്ണന്‍ പറഞ്ഞു: 
മൂലമാം വേരുമേല്‍പ്പോട്ടു-കീഴ്പ്പോട്ടതിന്‍ 
ശാഖയായ് മേവും സനാതനമാം 
അശ്വത്ഥമായതിന്‍ പത്രമോ വേദമ- 
ന്ത്രങ്ങളെന്നറിവവന്‍ വേദവിത്തും. 01 

അധശ്ചോർധ്വം പ്രസൃതാസ്തസ്യ ശാഖാ ഗുണപ്രവൃദ്ധാ വിഷയപ്രവാലാഃ 
അധശ്ച മൂലാന്യനുസന്തതാനി 
കർമാനുബന്ധീനി മനുഷ്യലോകേ ൨ 

പ്രകൃതിഗുണങ്ങളാല്‍ വര്‍ദ്ധിച്ച ശാഖകള്‍ 
പൊങ്ങിയും താന്നും പടര്‍ന്നു നില്‍പ്പൂ. 
മര്‍ത്ത്യന്‍റെ കര്‍മ്മബന്ധങ്ങളായീടുന്ന- 
ത്തിന്‍റെ കീഴ്തൂങ്ങുന്ന വേരുകളും. 02 

ന രൂപമസ്യേഹ തഥോപലഭ്യതേ നാന്തോ ന ചാദിർന ച സമ്പ്രതിഷ്ഠാ 
അശ്വത്ഥമേനം സുവിരൂഢമൂല- 
മസങ്ഗശസ്ത്രേണ ദൃഢേന ഛിത്ത്വാ ൩ 

തതഃ പദം തത്പരിമാർഗിതവ്യം യസ്മിൻഗതാ ന നിവർതന്തി ഭൂയഃ 
തമേവ ചാദ്യം പുരുഷം പ്രപദ്യേ 
യതഃ പ്രവൃത്തിഃ പ്രസ്യതാ പുരാണീ ൪ 

ഈ യിഹലോകത്തിലായതാം രൂപമോ ലഭ്യമല്ലായ പ്രകാരത്തിലും. 
അറിവില്ലതിന്നധിഷ്ഠാനങ്ങളൊന്നുമേ-യാദ്യന്തമൊന്നുമറിവതില്ല. 

വേരുറച്ചുള്ളൊരീയാലുവൃക്ഷത്തെയും ഛേദിക്കവേണ്ടതുണ്ടിന്നുനീ നിന്‍   
ആസക്തമല്ലാത്ത ചിത്തായുധത്തിനാലായതിന്‍ ശേഷം ഗമിക്ക നീയും: 

ആയ മേല്‍പ്പോട്ടായ് ഗമിക്കുന്ന മൂലത്തിനൊപ്പം ഗമിച്ചാല്‍ തിരിച്ചതില്ലാ- 
തായതായീടും പരമം പുരാതനമാകും പുരുഷനെ പ്രാപിപ്പു നീ. 03/04

നിർമാനമോഹാ ജിതസങ്ഗദോഷാ അധ്യാത്മനിത്യാ വിനിവൃത്തകാമാഃ
ദ്വന്ദ്വൈർവിമുക്താഃ സുഖദുഃഖസജ്ഞൈർ-
ഗച്ഛന്ത്യമൂഢാഃ പദമവ്യയം തത് ൫

മാനമോഹം വിട്ടു സംഗദോഷം ജയി-
ച്ചദ്ധ്യാത്മചിത്തനായാഗ്രഹംവിട്ടു സുഖ-
ദുഃഖ ദ്വന്ദ്വങ്ങളില്‍ മുക്തനായ് മൂഢത്ത്വ-
മറ്റവന്‍ ചേരുന്നിതവ്യയമാം പദം.  05

ന തദ്ഭാസയതേ സൂര്യോ ന ശശാങ്കോ ന പാവകഃയദ്ഗത്വാ ന നിവർതന്തേ തദ്ധാമ പരമം മമ ൬

ആയതായീടുന്നിടത്തെ പ്രകാശിപ്പ-
തില്ലര്‍ക്കച്ചന്ദ്രനും: അഗ്നിദേവന്‍ .  
ആയതായീടുമെന്‍ പരമമാം ധാമത്തി-
ലെത്തുന്നവന്നില്ല പിന്നെ ജന്മം.  06

മമൈവാംശോ ജീവലോകേ ജീവഭൂതഃ സനാതനഃമനഃഷഷ്ഠാനീന്ദ്രിയാണി പ്രകൃതിസ്ഥാനി കർഷതി ൭

സനാതനമാകുമെന്നംശമാകുന്നൊരീ 
ഭൌതികാത്മാക്കളീ പ്രകൃതിതന്‍ സൃഷ്ടിയാം.
പഞ്ചേന്ദ്രിയത്തിനൊത്താറാമനാകുന്ന
ചിത്തത്തിനൊത്തവരൊട്ടുബദ്ധപ്പെടും.  07

ശരീരം യദവാപ്നോതി യച്ചാപ്യുത്ക്രാമതീശ്വരഃഗൃഹീത്വൈതാനി സംയാതി വായുർഗന്ധാനിവാശയാത് ൮

യാതൊരു ദേഹത്തെ പ്രാപിപ്പിതാതമാവ്:
യാതൊന്നിനെ വിട്ടുപോകുന്നു ജീവനും:
ആയ ജീവാത്മാവ് വായു-പുഷ്പം തന്‍റെ
ഗന്ധത്തെയെന്നപോല്‍  വേറൊന്നിലാക്കിടും.  08

ശ്രോത്രം ചക്ഷുഃ സ്പർശനം ച രസനം ഘ്രാണമേവ ചഅധിഷ്ഠായ മനശ്ചായം വിഷയാനുപസേവതേ ൯

ഇപ്രകാരം പരദേഹം ഗമിക്കുന്ന 
ജീവന്‍ , മനസ്സുതന്‍റിഷ്ടത്തിനൊത്ത ഗ-
ന്ധം; രുചി; കാഴ്ചകള്‍ ; കേള്‍ക്കാന്‍ കൊതിച്ചതും: 
സ്പര്‍ശ്ശസൗഖ്യങ്ങളിന്നാകെ നേടുന്നിതും.  09

ഉത്ക്രാമന്തം സ്ഥിതം വാപി ഭുഞ്ജാനം വാ ഗുണാന്വിതം
വിമൂഢാ നാനുപശ്യന്തി പശ്യന്തി ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ ൧൦

ദേഹം ത്യജിക്കുന്ന; ദേഹത്തിലേറുന്ന;
ഭോഗങ്ങളൊക്കെ ഭുജിച്ചീ ഗുണത്രയ-
ത്തോടൊത്തിരിക്കുമീ ‘ജീവന്‍റെയാത്മാ’-
വദൃശ്യമീ മൂഢര്‍ക്കു: ജ്ഞാനിക്കു ദൃശ്യവും.  10

യതന്തോ യോഗിനശ്ചൈനം പശ്യന്ത്യാത്മന്യവസ്ഥിതംയതന്തോപ്യകൃതാത്മാനോ നൈനം പശ്യന്ത്യചേതസഃ ൧൧

ആയതിന്‍ ദര്‍ശനത്തിന്നു യത്നിച്ചിടും 
യോഗി തന്നുള്ളിലു’ള്ളാത്മ’നെക്കണ്ടിടും.
ഇല്ല കാണുന്നില്ല കൃതകൃത്യരല്ലാത്ത 
മൂഢരത്നിക്കിലു-മാത്മാവതിന്നെയും.  11

യദാദിത്യഗതം തേജോ ജഗദ്ഭാസയതേഖിലംയച്ചന്ദ്രമസി യച്ചാഗ്നൗ തത്തേജോ വിദ്ധി മാമകം ൧൨

അഖിലലോകത്തെ തെളിക്കുമാദിത്യന്‍റെ
തേജസ്സേതാണതേതാണു ചന്ദ്രന്‍റെയും:
അഗ്നിതന്നുള്ളിലങ്ങുള്ളതാം തേജസ്സു-
മെന്‍റേതുതന്നെയാണെന്നു ധരിക്കുക.   12

ഗാമാവിശ്യ ച ഭൂതാനി ധാരയാമ്യഹമോജസാപുഷ്ണാമി ചൗഷധീഃ സർവാഃ സോമോ ഭൂത്വാ രസാത്മകഃ ൧൩

ഞാന്‍ തന്നെയാണീ ഗ്രഹത്തിലാവേശി-
ച്ചതിന്‍റെയോജസ്സിനാല്‍  ജീവനായ് വര്‍ത്തിപ്പ- 
താണുഞാന്‍ ചന്ദ്രരസമായി വര്‍ത്തിച്ചു
പോഷിപ്പിച്ചീടുന്നു സസ്യജാലങ്ങളെ.  13

അഹം വൈശ്വാനരോ ഭൂത്വാ പ്രാണിനാം ദേഹമാശ്രിതഃപ്രാണാപാനസമായുക്തഃ പചാമ്യന്നം ചതുർവിധം ൧൪

ഞാനതാകും ജഢരാഗ്നിയായ് പ്രാണിതന്‍  
ദേഹത്തിനുള്ളിലുള്ളുദരത്തില്‍ വര്‍ത്തിച്ചു 
പ്രാണാപമാനനൊത്തീ നാലുവിധമുള്ള 
യാഹാര-ദഹനനായീടുന്നൊരഗ്നിയും.  14

സർവസ്യ ചാഹം ഹൃദി സന്നിവിഷ്ടോ  മത്തഃ സ്മൃതിർജ്ഞാനമപോഹനം ച
വേദൈശ്ച സർവൈരഹമേവ വേദ്യോ വേദാന്തകൃദ്വേദവിദേവ ചാഹം ൧൫

അധിവസിക്കുന്നു ഞാന്‍ ജീവിതന്‍ ഹൃത്തിങ്ക-
ലെന്നില്‍നിന്നുണ്ടായിടുന്നു ജ്ഞാനം പിന്നെ; 
ഓര്‍മ്മയീ-യോര്‍മ്മയില്ലായ്മയാകുന്നു ഞാന്‍ :
ആകുന്നു വേദവിത്താണുഞാനായതിന്‍  
കര്‍ത്താവതായതുമാണുഞാനായതാ-
ലറിയപ്പെടേണ്ടവന്‍ തന്നെയും ഞാനെടോ.  15

ദ്വാവിമൗ പുരുഷൗ ലോകേ ക്ഷരശ്ചാക്ഷര ഏവ ചക്ഷരഃ സർവാണി ഭൂതാനി കൂടസ്ഥോക്ഷര ഉച്യതേ ൧൬

നശിക്കുന്ന പുരുഷനും; നാശമില്ലാത്തവന്‍ :
എന്നുള്ള രണ്ടതുണ്ടിന്നുഭൂലോകത്തി-
ലായ ലോകത്തിലെ സര്‍വ്വ ഭൂതത്തിനും 
തെറ്റുപറ്റീടുമതില്ലയദ്ധ്യാത്മനും.  16

ഉത്തമഃ പുരുഷസ്ത്വന്യഃ പരമാത്മേത്യുദാഹൃതഃയോ ലോകത്രയമാവിശ്യ ബിഭർത്യവ്യയ ഈശ്വരഃ ൧൭

ഈ രണ്ടു പുരുഷര്‍ക്കുമപ്പുറത്തുള്ളതാം 
പരമമാമാത്മാവതാണ് പുരുഷോത്തമന്‍ .
ആയതാമവ്യയനാകുന്നൊരീശ്വര-
നാകുന്നു നാധനീ മൂന്നുലോകത്തിനും.   17

യസ്മാത്ക്ഷരമതീതോഹമക്ഷരാദപി ചോത്തമഃഅതോസ്മി ലോകേ വേദേ ച പ്രഥിതഃ പുരുഷോത്തമഃ ൧൮

ആയതുകൊണ്ടങ്ങതീതനാകുന്നു ഞാന്‍  
നശ്വരമാകുമീ ജീവന്‍റെയാത്മനും.
ഉത്തമനാണുഞാ’നക്ഷര’ന്മാരിലും 
വേദമുത്ഘോഷിച്ചിടും പുരുഷോത്തമന്‍ .   18

യോ മാമേവമസമ്മൂഢോ ജാനാതി പുരുഷോത്തമം
സ സർവവിദ്ഭജതി മാം സർവഭാവേന ഭാരത ൧൯

ഇപ്രകാരം തെല്ലുസംശയം കൂടാതെ 
ഞാനായിടുന്നു ‘പുരുഷോത്തമ’നെന്നുള്ള-
തറിയുന്ന പുരുഷരിന്നറിയുന്നു സര്‍വ്വവും; 
സര്‍വ്വഭാവത്തില്‍ ഭജിക്കുന്നിതെന്നെയും.  19

ഇതി ഗുഹ്യതമം ശാസ്ത്രമിദമുക്തം മയാനഘ
ഏതദ്ബുദ്ധ്വാ ബുദ്ധിമാൻസ്യാത്കൃതകൃത്യശ്ച ഭാരത ൨൦

വേദശാസ്ത്രത്തിലത്ത്യന്തം രഹസ്യമാ-
യീടുമീ ജ്ഞാനത്തെയാകയും കേട്ടു നീ 
ബുദ്ധിയോടുള്‍ക്കൊണ്ടു വര്‍ത്തിക്കുകെങ്കിലൊ;
കൃതകൃത്യനായ് നീ ഭവിക്കുന്നു ഭാരത.    20



ഇതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസുപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാംയോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാർജുന സംവാദേ
പുരുഷോത്തമയോഗോ നാമ പഞ്ചദശോദ്ധ്യായഃ സമാപ്തഃ


ഇപ്രകാരം മലയാലഗീതയിലെ പുരുഷോത്തമയോഗം 
എന്ന പതിനഞ്ചാം അദ്ധ്യായം സമാപിക്കുന്നു.

.lakshminarayanan