*July 1st ചൊവ്വ* *(വായിക്കേണ്ടുന്ന ഭാഷ്യ ഭാഗം👇)* *ക്ഷേത്രജ്ഞം ചാപി മാം വിദ്ധി സർവക്ഷേത്രേഷു ഭാരത* *ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോർജ്ഞാനം യത്തജ്ജ്ഞാനം മതം മമ* 2 ക്ഷേത്രജ്ഞം യഥോക്തലക്ഷണം ച അപി മാം പരമേശ്വരം അസംസാരിണം വിദ്ധി ജാനീഹി സർവക്ഷേത്രേഷു യഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോ ബ്രഹ്മാദിസ്തംബപര്യന്താനേകക്ഷേത്രോപാധിപ്രവിഭക്തഃ തം നിരസ്തസർവോപാധിഭേദം സദസദാദിശബ്ദപ്രത്യയാഗോചരം വിദ്ധി ഇതി അഭിപ്രായഃ. ഹേ ഭാരത യസ്മാത് ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞേശ്വരയാഥാത്മ്യവ്യതിരേകേണ ന ജ്ഞാനഗോചരം അന്യദ് അവശിഷ്ടം അസ്തി തസ്മാദ് ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോഃ ജ്ഞേയഭൂതയോഃ യദ് ജ്ഞാനം ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞൌ യേന ജ്ഞാനേന വിഷയീക്രിയേതേ തദ് ജ്ഞാനം സമ്യഗ് ജ്ഞാനം ഇതി മതം അഭിപ്രായോ മമ ഈശ്വരസ്യ വിഷ്ണോഃ. നനു സർവക്ഷേത്രേഷു ഏക ഏവ ഈശ്വരോ ന അന്യഃ തദ്വ്യതിരിക്തോ ഭോക്താ വിദ്യതേ ചേത് തത ഈശ്വരസ്യ സംസാരിത്വം പ്രാപ്തം ഈശ്വരവ്യതിരേകേണ വാ സംസാരിണഃ അന്യസ്യ അഭാവാത് സംസാരാഭാവപ്രസംഗഃ തത് ച ഉഭയം അനിഷ്ടം ബന്ധമോക്ഷതദ്ധേതുശാസ്ത്രാനർത്ഥക്യപ്രസംഗാത് പ്രത്യക്ഷാദിപ്രമാണവിരോധാത് ച. പ്രത്യേക്ഷേണ താവത് സുഖദുഃഖതദ്ധേതുലക്ഷണഃ സംസാര ഉപലഭ്യതേ. ജഗദ്വൈചിത്ര്യോപലബ്ധേഃ ച ധർമാധർമനിമിത്തഃ സംസാരഃ അനുമീയതേ. സർവം ഏതദ് അനുപപന്നം ആത്മേശ്വരൈകത്വേ. ന, ജ്ഞാനാജ്ഞാനയോഃ അന്യത്വേന ഉപപത്തേഃ. 'ദൂരമേതേ വിപരീതേ വിഷൂചീ അവിദ്യാ യാ ച വിദ്യേതി ജ്ഞാതാ' ( ക. ഉ. 1. 2. 4 ) തഥാ ച തയോഃ വിദ്യാവിദ്യാവിഷയയോഃ ഫലഭേദഃ അപി വിരുദ്ധോ നിർദിഷ്ടഃ ശ്രേയഃ ച പ്രേയഃ ച ഇതി. വിദ്യാവിഷയഃ ശ്രേയഃ പ്രേയഃ തു അവിദ്യാകാര്യം ഇതി. തഥാ ച വ്യാസഃ - 'ദ്വാവിമാവഥ പന്ഥാനൗ' ( മ. ഭാ. ശാ. 241. 6 ) ഇത്യാദി, 'ഇമൗ ദ്വാവേവ പന്ഥാനൗ' ഇത്യാദി ച ഇഹ ച ദ്വേ നിഷ്ഠേ ഉക്തേ. അവിദ്യാ ച സഹ കാര്യേണ വിദ്യയാ ഹാതവ്യാ ഇതി ശ്രുതി സ്മൃതിന്യായേഭ്യഃ അവഗമ്യതേ. ശ്രുതയഃ താവത് - 'ഇഹ ചേദവേദീദഥ സത്യമസ്തി ന ചേദിഹാ വേദീന്മഹതീ വിനഷ്ടി' ( കേ. ഉ. 2. 5 ) 'തമേവം വിദ്വാനമൃത ഇഹ ഭവതി' ( നൃ. പൂ. ഉ. 6 ), 'നാന്യഃ പന്ഥാ വിദ്യതേഽയനായ' ( ശ്വേ. ഉ. 3. 8 ), 'വിദ്വാന്ന ബിഭേതി കുതശ്ചന' ( തൈ. ഉ. 2. 4 ), അവിദുഷസ്തു - 'അഥ തസ്യ ഭയം ഭവതി' ( തൈ. ഉ. 2. 7 ), 'അവിദ്യായാമന്തരേ വർതമാനാഃ' ( ക. ഉ. 1. 2. 5 ), 'ബ്രഹ്മ വേദ ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി' ( മു. ഉ. 3. 2. 9 ), 'അന്യോഽസാവന്യോഽഹമസ്മീതി ന സ വേദ യഥാ പശുരേവം സ ദേവാനാം' ( ബൃ. ഉ. 1. 4. 10 ), ആത്മവിദ്യ - 'സ ഇദം സർവം ഭവതി' ( ബൃ. ഉ. 1. 4. 10 ), 'യദാ ചർമവത്' ( ശ്വേ. ഉ. 6. 20 ) ഇത്യാദ്യാഃ സഹസ്രശഃ. സ്മൃതയഃ ച - 'അജ്ഞാനേനാവൃതം ജ്ഞാനം തേന മുഹ്യന്തി ജന്തവഃ' 'ഇഹൈവ തൈർജിതഃ സർഗോ യേഷാം സാമ്യേ സ്ഥിതം മനഃ' 'സമം പശ്യൻ ഹി സർവത്ര' ഇത്യാദ്യാഃ. ന്യായതഃ ച - 'സർപാൻകുശാഗ്രാണി തഥോദപാനം ജ്ഞാത്വാ മനുഷ്യാഃ പരിവർജയന്തി. അജ്ഞാനതസ്തത്ര പതന്തി കേചിത് ജ്ഞാനേ ഫലം പശ്യ തഥാ വിശിഷ്ടം' ( മ. ഭാ. ശാ. 201. 17 ) തഥാ ച ദേഹാദിഷു ആത്മബുദ്ധിഃ അവിദ്വാൻ രാഗദ്വേഷാദിപ്രയുക്തോ ധർമാധർമാനുഷ്ഠാനകൃദ് ജായതേ മ്രിയതേ ച ഇതി അവഗമ്യതേ, ദേഹാദിവ്യതിരിക്താത്മദർശിനോ രാഗദ്വേഷാദിപ്രഹാണാപേക്ഷധർമാധർമപ്രവൃത്ത്യുപശമാദ് മുച്യന്തേ ഇതി ന കേനചിത് പ്രത്യാഖ്യാതും ശക്യം ന്യായതഃ. തത്ര ഏവം സതി ക്ഷേത്രജ്ഞസ്യ ഈശ്വരസ്യ ഏവ സതഃ അവിദ്യാകൃതോപാധിഭേദതഃ സംസാരിത്വം ഇവ ഭവതി. യഥാ ദേഹാദ്യാത്മത്വം ആത്മനഃ. സർവജന്തൂനാം ഹി പ്രസിദ്ധോ ദേഹാദിഷു അനാത്മസു ആത്മഭാവോ നിശ്ചിതഃ അവിദ്യാകൃതഃ. യഥാ സ്ഥാണൌ പുരുഷനിശ്ചയോ ന ച ഏതാവതാ പുരുഷധർമഃ സ്ഥാണോഃ ഭവതി സ്ഥാണുധർമോ വാ പുരുഷസ്യ തഥാ ന ചൈതന്യധർമോ ദേഹസ്യ ദേഹധർമോ വാ ചേതനസ്യ. സുഖദുഃഖമോഹാത്മകത്വാദിഃ ആത്മനോ ന യുക്തഃ അവിദ്യാകൃതത്വാവിശേഷാദ് ജരാമൃത്യുവത്. ന അതുല്യത്വാദ് ഇതി ചേത്, സ്ഥാണുപുരുഷൗ ജ്ഞേയൗ ഏവ സന്തൗ ജ്ഞാത്രാ അന്യോന്യസ്മിൻ അദ്ധ്യസ്തൗ അവിദ്യയാ ദേഹാത്മനോഃ തു ജ്ഞേയജ്ഞാത്രോഃ ഏവ ഇതരേതരാധ്യാസ ഇതി ന സമോ ദൃഷ്ടാന്തഃ അതോ ദേഹധർമോ ജ്ഞേയഃ അപി ജ്ഞാതുഃ ആത്മനോ ഭവതി ഇതി ചേത്. ന അചൈതന്യാദിപ്രസംഗാത്. യദി ഹി ജ്ഞേയസ്യ ദേഹാദേഃ ക്ഷേത്രസ്യ ധർമാഃ സുഖദുഃഖമോഹേച്ഛാദയോ ജ്ഞാതുഃ ഭവന്തി തർഹി ജ്ഞേയസ്യ ക്ഷേത്രസ്യ ധർമാഃ കേചന ആത്മനോ ഭവന്തി അവിദ്യാധ്യാരോപിതാ ജരാമരണാദയഃ തു ന ഭവന്തി ഇതി വിശേഷഹേതുഃ വക്തവ്യഃ. ന ഭവന്തി ഇതി അസ്തി അനുമാനം അവിദ്യാധ്യാരോപിതത്വാദ് ജരാദിവദ് ഇതി ഹേയത്വാദ് ഉപാദേയത്വാത് ച ഇത്യാദി. തവ ഏവം സതി കർതൃത്വഭോക്തൃത്വലക്ഷണഃ സംസാരോ ജ്ഞേയസ്ഥോ ജ്ഞാതരി അവിദ്യയാ അദ്ധ്യാരോപിത ഇതി ന തേന ജ്ഞാതുഃ കിഞ്ചിദ് ദുഷ്യതി. യഥാ ബാലൈഃ അദ്ധ്യാരോപിതേന ആകാശസ്യ തലമലവത്ത്വാദിനാ. ഏവം ച സതി സർവക്ഷേത്രേഷു അപി സതോ ഭഗവതഃ ക്ഷേത്രജ്ഞസ്യ ഈശ്വരസ്യ സംസാരിത്വഗന്ധമാത്രം അപി ന ആശങ്ക്യം. ന ഹി ക്വചിദ് അപി ലോകേ അവിദ്യാധ്യസ്തേന ധർമേണ കസ്യചിദ് ഉപകാരോ അപകാരോ വാ ദൃഷ്ടഃ. യത് തു ഉക്തം ന സമോ ദൃഷ്ടാന്ത ഇതി തദ് അസത്. കഥം - അവിദ്യാധ്യാസമാത്രം ഹി ദൃഷ്ടാന്തദാർഷ്ടാന്തികയോഃ സാധർമ്യം വിവക്ഷിതം. തദ് ന വ്യഭിചരതി യത് തു ജ്ഞാതരി വ്യഭിചരതി ഇതി മന്യസേ തസ്യ അപി അനൈകാന്തികത്വം ദർശിതം ജരാദിഭിഃ. അവിദ്യാവത്ത്വാത് ക്ഷേത്രജ്ഞസ്യ സംസാരിത്വം ഇതി ചേത്. ന, അവിദ്യായാഃ താമസത്വാത്. താമസോ ഹി പ്രത്യയ ആവരണാത്മകത്വാദ് അവിദ്യാ, വിപരീതഗ്രാഹകഃ സംശയോപസ്ഥാപകോ വാ അഗ്രഹണാത്മകോ വാ. വിവേകപ്രകാശഭാവേ തദഭാവാത്. താമസേ ച ആവരണാത്മകേ തിമിരാദിദോഷേ സതി അഗ്രഹണാദേഃ അവിദ്യാത്രയസ്യ ഉപലബ്ധേഃ. അത്ര ആഹ ഏവം തർഹി ജ്ഞാതൃധർമഃ അവിദ്യാ.