ധ്യാനവും എരുമയും ശ്രീരാമകൃഷ്ണ പരമഹംസരുടെ ഉപദേശങ്ങളിൽ കാണുന്ന പ്രസിദ്ധമായ ഒരു കഥയാണിത്. ഭക്തിയിലൂടെയും ഏകാഗ്രതയിലൂടെയും എങ്ങനെ ഈശ്വരസാക്ഷാത്കാരം നേടാം എന്ന് ഈ കഥ ലളിതമായി വിവരിക്കുന്നു. കഥാസാരം: ഒരിക്കൽ ഒരാൾ ഒരു ഗുരുവിനെ സമീപിച്ച് തനിക്ക് ഈശ്വരനെ കാണിച്ചുതരണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ടു. ഭഗവാനെ ധ്യാനിക്കാൻ ഗുരു ഉപദേശിച്ചെങ്കിലും, തനിക്ക് ദൈവത്തിന്റെ രൂപം മനസ്സിൽ കൊണ്ടുവരാൻ കഴിയുന്നില്ലെന്നും താൻ വളർത്തുന്ന എരുമയെ മാത്രമേ എപ്പോഴും ഓർമ്മ വരുന്നുള്ളൂ എന്നും അയാൾ പറഞ്ഞു. ശിഷ്യന്റെ നിഷ്കളങ്കത മനസ്സിലാക്കിയ ഗുരു പറഞ്ഞു: "എങ്കിൽ നീ നിന്റെ എരുമയെത്തന്നെ ധ്യാനിച്ചുകൊള്ളൂ." ഗുരുവിന്റെ വാക്ക് വിശ്വസിച്ച് അയാൾ ഒരു മുറിക്കുള്ളിലിരുന്ന് തന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട എരുമയെ മാത്രം ദീർഘകാലം ധ്യാനിച്ചു. കുറേ നാളുകൾക്ക് ശേഷം ഗുരു ശിഷ്യനെ കാണാൻ ചെന്നു. പുറത്തേക്ക് വരാൻ ഗുരു ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ, "എനിക്ക് പുറത്തേക്ക് വരാൻ കഴിയില്ല, എന്റെ കൊമ്പുകൾ വാതിലിൽ തടയുന്നു" എന്നായിരുന്നു ശിഷ്യന്റെ മറുപടി. എരുമയെക്കുറിച്ചുള്ള അമിതമായ ഏകാഗ്രത കാരണം താൻ എരുമയാണെന്ന് അയാൾക്ക് തോന്നിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. ഗുരു അപ്പോൾ ചിരിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു: "മകനേ, ഒരു എരുമയെ ധ്യാനിച്ച നിനക്ക് എരുമയായി മാറാൻ കഴിയുമെങ്കിൽ, പരമാത്മാവായ വാസുദേവനെ ധ്യാനിച്ചാൽ നിനക്ക് ദൈവമായി മാറാനും കഴിയില്ലേ?" ഈ തിരിച്ചറിവ് അയാളുടെ മനസ്സിനെ മാറ്റിമറിച്ചു. വാസുദേവനെ ധ്യാനിച്ചാൽ മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് അദ്ദേഹം മനസ്സിലാക്കി. ഗുണപാഠം: നമ്മുടെ മനസ്സ് എന്തിനെയാണോ ദീർഘമായി ചിന്തിക്കുന്നത്, നാം അതായിത്തീരുന്നു. ലൗകികമായ കാര്യങ്ങളിലുള്ള ഏകാഗ്രത ഈശ്വരനിലേക്ക് തിരിച്ചാൽ ഏതൊരാൾക്കും ഭഗവാനെ അറിയാൻ സാധിക്കും. ഇതിനെയാണ് 'വാസുദേവ മനനം' എന്ന് ഈ കഥയിലൂടെ അർത്ഥമാക്കുന്നത്.