കഠോപനിഷത്ത് സാരം കഠോപനിഷത്തിന്റെ സാരം, നചികേതസ്സും യമനും തമ്മിലുള്ള ഒരു സംഭാഷണത്തിലൂടെ ആത്മാവിന്റെ നിത്യത, ആത്മജ്ഞാനത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം, ജീവിതത്തിലെ ശ്രേയസ്സും (പുണ്യവും) പ്രേയം (സുഖവും) തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം എന്നിവ വിശദീകരിക്കുന്നു. പ്രധാന ആശയങ്ങൾ: ആത്മാവ് അനശ്വരമാണ്: ആത്മാവ് ജനിക്കുകയോ മരിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നില്ല. അത് ശാശ്വതവും മാറ്റമില്ലാത്തതുമാണ്. ശരീരം നശിച്ചാലും ആത്മാവ് നിലനിൽക്കുന്നു. ആത്മജ്ഞാനമാണ് പരമമായ ലക്ഷ്യം: ഭൗതികമായ ആഗ്രഹങ്ങളെയും സുഖങ്ങളെയും ഉപേക്ഷിച്ച് ആത്മാവിനെ അറിയുന്നവന് മോക്ഷം നേടാൻ കഴിയും. ഇത് പരമമായ സന്തോഷത്തിലേക്കും മരണമില്ലായ്മയിലേക്കും നയിക്കുന്നു. ശ്രേയസും പ്രേയം തമ്മിലുള്ള തിരഞ്ഞെടുപ്പ്: ജീവിതത്തിൽ ശ്രേയസ്സ് നന്മ, ആത്മീയമായ നേട്ടം) തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നവന് ശാശ്വതമായ സന്തോഷം ലഭിക്കുന്നു. എന്നാൽ പ്രേയം (സുഖം, ഇന്ദ്രിയാനുഭവങ്ങൾ) തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നവർ ദുരിതങ്ങളും ജനന-മരണ ചക്രത്തിൽ കുടുങ്ങുകയും ചെയ്യും. വിവേകമുള്ളവർ നന്മയെ തിരഞ്ഞെടുക്കുമ്പോൾ, വിഡ്ഢികൾ സുഖങ്ങളെ തേടി പോകുന്നു. രഥത്തിന്റെ ഉപമ: രഥം, തേരാളി, കുതിരകൾ, കടിഞ്ഞാൺ എന്നിവയെ ഉപയോഗിച്ചുള്ള ഉപമ കഠോപനിഷത്തിലെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗമാണ്. രഥം: ശരീരം. രഥത്തിന്റെ ഉടമ: ആത്മാവ്. തേരാളി: ബുദ്ധി. കടിഞ്ഞാൺ: മനസ്സ്. കുതിരകൾ: ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ. ഇവിടെ ഇന്ദ്രിയങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കാൻ മനസ്സിനും മനസ്സിനെ നയിക്കാൻ ബുദ്ധിക്കും കഴിയണം. ഇതിനെല്ലാം ഉപരിയായി ആത്മാവിനെ തിരിച്ചറിഞ്ഞവൻ മോക്ഷം നേടുന്നു. ഗുരുവിന്റെ പ്രാധാന്യം: ആത്മജ്ഞാനം നേടാൻ ഗുരുവിന്റെ സഹായം ആവശ്യമാണ്. ആത്മജ്ഞാനം നേടിയ ഒരാൾക്ക് മാത്രമേ ശിഷ്യനെ ശരിയായ വഴിയിലേക്ക് നയിക്കാൻ കഴിയൂ. മരണത്തെക്കുറിച്ചുള്ള രഹസ്യം: നചികേതസ്സിന്റെ മൂന്നാമത്തെ വരമായി യമൻ വെളിപ്പെടുത്തുന്ന മരണാനന്തരമുള്ള ജീവിതത്തെക്കുറിച്ചുള്ള രഹസ്യങ്ങളാണ് ഉപനിഷത്തിന്റെ കാതൽ. നചികേതസ്സും യമനും തമ്മിലുള്ള ഈ സംവാദം ഭൗതിക സുഖങ്ങളിൽ ഒതുങ്ങി നിൽക്കാതെ, പരമമായ സത്യം തേടിപ്പോകാൻ നമ്മെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു.