ഐതരേയോപനിഷത്തിന്റെ സാരം : ആത്മാവ് മാത്രമാണ് സ്രഷ്ടാവ്: പ്രപഞ്ചം സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്നതിനുമുമ്പ് ആത്മാവ് (പരമാത്മാവ്) മാത്രമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ എന്നും, ആ ആത്മാവിൽ നിന്നാണ് ലോകവും മനുഷ്യനും ഉണ്ടായതെന്നും ഉപനിഷത്ത് പഠിപ്പിക്കുന്നു. ആത്മാവിന് മൂന്ന് ജന്മങ്ങളുണ്ട്: ആത്മാവ് മൂന്ന് ജന്മങ്ങളിലൂടെ കടന്നുപോകുന്നു എന്ന സിദ്ധാന്തം ഉപനിഷത്ത് വിശദമാക്കുന്നു. ഇത് പ്രധാനമായും ഒരു കുട്ടിയുടെ ജനനം, മാതാപിതാക്കളുടെ മരണശേഷം ആത്മാവിന്റെ പുനർജന്മം എന്നിവയെക്കുറിച്ചാണ്. ആത്മാവിന്റെ സത്ത പ്രജ്ഞാനമാണ്: എല്ലാത്തിന്റെയും അന്തസ്സത്ത ബോധമാണ് (പ്രജ്ഞാന). ഈ ബോധമാണ് ആത്മാവിന്റെ യഥാർത്ഥ സ്വഭാവം. 'പ്രജ്ഞാനം ബ്രഹ്മ' (ബോധം ബ്രഹ്മമാണ്) എന്നത് ഉപനിഷത്തിലെ മഹാവാക്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. ആത്മജ്ഞാനത്തിലൂടെ മോക്ഷം: ഈ ഉപനിഷത്തിലെ പ്രധാന സന്ദേശം ആത്മാവിനെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവാണ്. കർമ്മങ്ങളിലൂടെയല്ല, ആത്മജ്ഞാനത്തിലൂടെയാണ് മോക്ഷം നേടുന്നത്. വ്യക്തിഗത ആത്മാവും പരമാത്മാവും ഒന്നുതന്നെ: വ്യക്തിയിലുള്ള ആത്മാവ് പരമാത്മാവ് തന്നെയാണ് എന്ന പരമമായ സത്യമാണ് ഉപനിഷത്ത് പഠിപ്പിക്കുന്നത്. മനുഷ്യജന്മത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം: എല്ലാ ജീവികളിലും വെച്ച് മനുഷ്യജന്മമാണ് ഏറ്റവും പ്രാധാന്യമുള്ളത്. കാരണം, മനുഷ്യനുമാത്രമേ ആത്മജ്ഞാനം നേടാനും മോക്ഷം പ്രാപിക്കാനുമുള്ള കഴിവുള്ളൂ.