രഘുവംശം സര്‍ഗഃ 11 കാലിദാസകൃതം ॥

കൌശികേന സ കില ക്ഷിതീശ്വരോ രാമമധ്വരവിഘാതശാന്തയേ ।
കാകപക്ഷധരമേത്യ യാചിതസ്തേജസാം ഹി ന വയഃ സമീക്ഷ്യതേ ॥ 11-1॥

കൃച്ഛ്രലബ്ധമപി ലബ്ധവര്‍ണഭാക്തം ദിദേശ മുനയേ സലക്ഷ്മണം ।
അപ്യസുപ്രണയിനാം രഘോഃ കുലേ ന വ്യഹന്യത കദാചിദര്‍ഥിതാ ॥ 11-2॥

യാവദാദിശതി പാര്‍ഥിവസ്തയോര്‍നിര്‍ഗമായ പുരമാര്‍ഗസംസ്ക്രിയാം ।
താവദാശു വിദധേ മരുത്സഖൈഃ സാ സപുഷ്പജലവര്‍ഷിഭിര്‍ഘനൈഃ ॥ 11-3॥

തൌ നിദേശകരണോദ്യതൌ പിതുര്‍ധന്വിനൌ ചരണയോര്‍നിപേതതുഃ ।
ഭൂപതേരപി തയോഃ പ്രവത്സ്യതോര്‍നംരയോരുപരി ബാഷ്പബിന്ദവഃ ॥ 11-4॥

തൌ പിതുര്‍നയനജേന വാരിണാ കിംചിദുക്ഷിതശിഖണ്ഡകാവുഭൌ ।
ധന്വിനൌ തമൃഷിമന്വഗച്ഛതാം പൌരദൃഷ്ടികൃതമാര്‍ഗതോരണൌ ॥ 11-5॥

ലക്ഷ്മണാനുചരമേവ രാഘവം നേതുമൈച്ഛദൃഷിരിത്യസൌ നൃപഃ ।
ആശിഷം പ്രയുയുജേ ന വാഹിനീം സാ ഹി രക്ഷണവിധൌ തയോഃ ക്ഷമാ ॥ 11-6॥

മാതൃവര്‍ഗചരണസ്പൃശൌ മുനേസ്തൌ പ്രപദ്യ പദവീം മഹൌജസഃ ।
രേചതുര്‍ഗതിവശാത്പ്രവര്‍തിനൌ ഭാസ്കരസ്യ മധുമാധവാവിവ ॥ 11-7॥

വീചിലോലഭുജയോസ്തയോര്‍ഗതം ശൈശവാച്ചപലമപ്യശോഭത ।
തൂയദാഗമ ഇവോദ്ധ്യഭിദ്യയോര്‍നാമധേയസദൃശം വിചേഷ്ടിതം ॥ 11-8॥

തൌ ബലാതിബലയോഃ പ്രഭാവതോ വിദ്യയോഃ പഥി മുനിപ്രദിഷ്ടയോഃ ।
മംലതുര്‍ന മണികുട്ടിമോചിതൌ മാതൃപാര്‍ശ്വപരിവര്‍തിനാവിവ ॥ 11-9॥

പൂര്‍വവൃത്തകഥിതൈഃ പുരാവിദഃ സാനുജഃ പിതൃസഖസ്യ രാഘവഃ ।
ഉഹ്യമാന ഇവ വാഹനോചിതഃ പാദചാരമപി ന വ്യഭാവയത് ॥ 11-10॥

തൌ സരാംസി രസവദ്ഭിരംബുഭിഃ കൂജിതൈഃ ശ്രുതിസുഖൈഃ പതത്രിണഃ ।
വായവഃ സുരഭിപുഷ്പരേണുഭിശ്ഛായയാ ച ജലദാഃ സിഷേവിരേ ॥ 11-11॥

നാംഭസാം കമലശോഭിനാം തഥാ ശാഖിനാം ച ന പരിശ്രമച്ഛിദാം ।
ദര്‍ശനേന ലഘുനാ യഥാ തയോഃ പ്രീതിമാപുരുഭയോസ്തപസ്വിനഃ ॥ 11-12॥

സ്ഥാണുദഗ്ധവപുഷസ്തപോവനം പ്രാപ്യ ദാശരഥിരാത്തകാര്‍മുകഃ ।
വിഗ്രഹേണ മദനസ്യ ചാരുണാ സോഽഭവത്പ്രതിനിധിര്‍ന കര്‍മണാ ॥ 11-13॥

തൌ സുകേതുസുതയാ ഖിലീകൃതേ കൌശികാദ്വിദിതശാപയാ പഥി ।
നിന്യതുഃ സ്ഥലനിവേശിതാടനീ ലീലയൈവ ധനുഷീ അധിജ്യതാം ॥ 11-14॥

ജ്യാനിനാദമഥ ഗൃഹ്ണതീ തയോഃ പ്രാദുരാസ ബഹുലക്ഷപാഛവിഃ ।
താഡകാ ചലകപാലകുണ്ഡലാ കാലികേവ നിബിഡാ ബലാകിനീ ॥ 11-15॥

തീവ്രവേഗധുതമാര്‍ഗവൃക്ഷയാ പ്രേതചീവരവസാ സ്വനോഗ്രയാ ।
അഭ്യഭാവി ഭരതാഗ്രജസ്തയാ വാത്യയേവ പിതൃകാനനോത്ഥയാ ॥ 11-16॥

ഉദ്യതൈകഭുജയഷ്ടിമായതീം ശ്രോണിലംബിപുരുഷാന്ത്രമേഖലാം ।
താം വിലോക്യ വനിതാവധേ ഘൃണാം പത്രിണാ സഹ മുമോച രാഘവഃ ॥ 11-17॥

യച്ചകാര വിവരം ശിലാഘനേ താഡകോരസി സ രാമസായകഃ ।
അപ്രവിഷ്ടവിഷയസ്യ രക്ഷസാം ദ്വാരതാമഗമദന്തകസ്യ തത് ॥ 11-18॥

ബാണഭിന്നഹൃദയാ നിപേതുഷീ സാ സ്വകാനനഭുവം ന കേവലാം ।
വിഷ്ടപത്രയപരാജയസ്ഥിരാം രാവണശ്രിയമപി വ്യകമ്പയത് ॥ 11-19॥

രാമമന്‍മഥശരേണ താഡിതാ ദുഃസഹേന ഹൃദയേ നിശാചരീ ।
ഗന്ധവദ്രുധിരചന്ദനോക്ഷിതാ ജീവിതേശവസതിം ജഗാമ സാ ॥ 11-20॥

നൈരൃതഘ്നമഥ മന്ത്രവന്‍മുനേഃ പ്രാപദസ്ത്രമവദാനതോഷിതാത് ।
ജ്യോതിരിന്ധനനിപാതി ഭാസ്കരാത്സൂര്യകാന്ത ഇവ താഡകാന്തകഃ ॥ 11-21॥

വാമനാശ്രമപദം തതഃ പരം പാവനം ശ്രുതമൃഷേരുപേയിവാന്‍ ।
ഉന്‍മനാഃ പ്രഥമജന്‍മചേഷ്ടിതാന്യസ്മരന്നപി ബഭൂവ രാഘവഃ ॥ 11-22॥

ആസസാദ മുനിരാത്മനസ്തതഃ ശിഷ്യവര്‍ഗപരികല്‍പിതാര്‍ഹണം ।
ബദ്ധപല്ലവപുടാഞ്ജലിദ്രുമം ദര്‍ശനോന്‍മുഖമൃഗം തപോവനം ॥ 11-23॥

തത്ര ദീക്ഷിതമൃഷിം രരക്ഷതുര്‍വിഘ്നതോ ദശരഥാത്മജൌ ശരൈഃ ।
ലോകമന്ധതമസാത്ക്രമോദിതൌ രശ്മിഭിഃ ശശിദിവാകരാവിവ ॥ 11-24॥

വീക്ഷ്യ വേദിമഥ രക്തബിന്ദുഭിര്‍ബന്ധുജീവപൃഥുഭിഃ പ്രദൂഷിതാം ।
സംഭ്രമോഽഭവദപോഢകര്‍മണാമൃത്വിജാം ച്യുതവികങ്കതസ്രുചാം ॥ 11-25॥

ഉന്‍മുഖഃ സപദി ലക്ഷമണാഗ്രജോ ബാണമാശ്രയമുഖാത്സമുദ്ധരന്‍ ।
രക്ഷസാം ബലമപശ്യദംബരേ ഗൃധ്രപക്ഷപവനേരിതധ്വജം ॥ 11-26॥

തത്ര യാവധിപതീ മഖദ്വിഷാം തൌ ശരവ്യമകരോത്സ നേതരാന്‍ ।
കിം മഹോരഗവിസര്‍പിവിക്രമോ രാജിലേഷു ഗരുഡഃ പ്രവര്‍തതേ ॥ 11-27॥

സോഽസ്ത്രമുഗ്രജവമസ്ത്രകോവിദഃ സംദധേ ധനുഷി വായുദൈവതം ।
തേന ശൈലഗുരുമപ്യപാതയത്പാണ്ഡുപത്രമിവ താഡകാസുതം ॥ 11-28॥

യഃ സുബാഹുരിതി രാക്ഷസോഽപരസ്തത്ര തത്ര വിസസര്‍പ മായയാ ।
തം ക്ഷുരപ്രശകലീകൃതം കൃതീ പത്രിണാം വ്യഭജദാശ്രമാദ്ബഹിഃ ॥ 11-29॥

ഇത്യപാസ്തമഖവിഘ്നയോസ്തയോഃ സാംയുഗീനമഭിനന്ദ്യ വിക്രമം ।
ഋത്വിജഃ കുലപതേര്യഥാക്രമം വാഗ്യതസ്യ നിരവര്‍തയന്‍ക്രിയാഃ ॥ 11-30॥

തൌ പ്രണാമചലകാകപക്ഷകൌ ഭ്രാതരാവവഭൃഥാപ്ലുതോ മുനിഃ ।
ആശിഷാമനുപദം സമസ്പൃശദ്ദര്‍ഭപാടലതലേന പാണിനാ ॥ 11-31॥

തം ന്യമന്ത്രയത സംഭൃതക്രതുര്‍മൈഥിലഃ സ മിഥിലാം വ്രജന്വശീ ।
രാഘവാവപി നിനായ ബിഭ്രതൌ തദ്ധനുഃശ്രവണജം കുതൂഹലം ॥ 11-32॥

തൈഃ ശിവേഷു വസതിര്‍ഗതാധ്വഭിഃ സായമാശ്രമതനുഷ്വഗൃഹ്യത ।
യേഷു ദീര്‍ഘതപസഃ പരിഗ്രഹോ വാസവക്ഷണകലത്രതാം യയൌ ॥ 11-33॥

പ്രത്യപദ്യത ചിരായ യത്പുനശ്ചാരു ഗൌതമവധൂഃ ശിലാമയീ ।
സ്വം വപുഃ സ കില കില്‍ബിഷച്ഛിദാം രാമപാദരജസാമനുഗ്രഹഃ ॥ 11-34॥

രാഘവാന്വിതമുപസ്ഥിതം മുനിം തം നിശംയ ജനകോ ജനേശ്വരഃ ।
അര്‍ഥകാമസഹിതം സപര്യയാ ദേഹബദ്ധമിവ ധര്‍മമഭ്യഗാത് ॥ 11-35॥

തൌ വിദേഹനഗരീനിവാസിനാം ഗാം ഗതാവിവ ദിവഃ പുനര്‍വസൂ ।
മന്യതേ സ്മ പിബതാം വിലോചനൈഃ പക്ഷ്മപാതമപി വഞ്ചനാം മനഃ ॥ 11-36॥

യൂപവത്യവസിതേ ക്രിയാവിധൌ കാലവിത്കുശികവംശവര്‍ധനഃ ।
രാമമിഷ്വസനദര്‍ശനോത്സുകം മൈഥിലായ കഥയാംബഭൂവ സഃ ॥ 11-37॥

തസ്യ വീക്ഷ്യ ലലിതം വപുഃ ശിശോഃ പാര്‍ഥിവഃ പ്രഥിതവംശജന്‍മനഃ ।
സ്വം വിചിന്ത്യ ച ധനുര്‍ദുരാനമം പീഡിതോ ദുഹിതൃശുല്‍കസംസ്ഥയാ ॥ 11-38॥

അബ്രവീച്ച ഭഗവന്‍മതങ്ഗജൈര്യദ്ബൃഹദ്ഭിരപി കര്‍മ ദുഷ്കരം ।
തത്ര നാഹമനുമന്തുമുത്സഹേ മോക്ഷവൃത്തി കലഭസ്യ ചേഷ്ടിതം ॥ 11-39॥

ഹ്രേപിതാ ഹി ബഹവോ നരേശ്വരാസ്തേന താത ധനുഷാ ധനുര്‍ഭൃതഃ ।
ജ്യാനിഘാതകഠിനത്വചോ ഭുജാന്‍സ്വാന്വിധൂയ ധിഗിതി പ്രതസ്ഥിരേ ॥ 11-40॥

പ്രത്യുവാച തമൃഷിര്‍നിശംയതാം സാരതോഽയമഥവാ ഗിരാ കൃതം ।
ചാപ ഏവ ഭവതോ ഭവിഷ്യതി വ്യക്തശക്തിരശനിര്‍ഗിരാവിവ ॥ 11-41॥

ഏവമാപ്തവചനാത്സ പൌരുഷം കാകപക്ഷകധരേഽപി രാഘവേ ।
ശ്രദ്ദധേ ത്രിദശഗോപമാത്രകേ ദാഹശക്തിമിവ കൃഷ്ണവര്‍ത്മനി ॥ 11-42॥

വ്യാദിദേശ ഗണശോഽഥ പാര്‍ശ്വഗാന്‍കാര്‍മുകാഭിഹരണായ മൈഥിലഃ ।
തൈജസസ്യ ധനുഷഃ പ്രവൃത്തയേ തോയദാനിവ സഹസ്രലോചനഃ ॥ 11-43॥

തത്പ്രസുപ്തഭുജഗേന്ദ്രഭീഷണം വീക്ഷ്യ ദാശരഥിരാദദേ ധനുഃ ।
വിദ്രുതക്രതുമൃഗാനുസാരിണം യേന ബാണമസൃജത്വൃഷധ്വജഃ ॥ 11-44॥

ആതതജ്യമകരോത്സ സംസദാ വിസ്മയസ്തിമിതനേത്രമീക്ഷിതഃ ।
ശൈലസാരമപി നാതിയത്നതഃ പുഷ്പചാപമിവ പേശലം സ്മരഃ  ॥ 11-45॥

ഭജ്യമാനമതിമാത്രകര്‍ഷണാത്തേന വജ്രപരുഷസ്വനം ധനുഃ ।
ഭാര്‍ഗവായ ദൃഢമന്യവേ പുനഃ ക്ഷത്രമുദ്യതമിവ ന്യവേദയത് ॥ 11-46॥

ദൃഷ്ടസാരമഥ രുദ്രകാര്‍മുകേ വീര്യശുല്‍കമഭിനന്ദ്യ മൈഥിലഃ ।
രാഘവായ തനയാമയോനിജാം രൂപിണീം ശ്രിയമിവ ന്യവേദയത് ॥ 11-47॥

മൈഥിലഃ സപദി സത്യസംഗരോ രാഘവായ തനയാമയോനിജാം ।
സംനിധൌ ദ്യുതിമതസ്തപോനിധേരഗ്നിസാക്ഷിക ഇവാതിസൃഷ്ടവാന്‍ ॥ 11-48॥

പ്രാഹിണോച്ച മഹിതം മഹാദ്യുതിഃ കോസലാധിപതയേ പുരോധസം ।
ഭൃത്യഭാവി ദുഹിതുഃ പരിഗ്രഹാദ്ദിശ്യതാം കുലമിദം നിമേരിതി ॥ 11-49॥

അന്വിയേഷ സദൃശീം സ ച സ്നുഷാം പ്രാപ ചൈനമനുകൂലവാഗ്ദ്വിജഃ ।
സദ്യ ഏവ സുകൃതാം ഹി പച്യതേ കല്‍പവൃക്ഷഫലധര്‍മി കാങ്ക്ഷിതം ॥ 11-50॥

തസ്യ കല്‍പിതപുരസ്ക്രിയാവിധേഃ ശുശ്രുവാന്വചനമഗ്രജന്‍മനഃ ।
ഉച്ചചാല ബലഭിത്സഖോ വശീ സൈന്യരേണുമുഷിതാര്‍കദീധിതിഃ ॥ 11-51॥

ആസസാദ മിഥിലാം സ വേഷ്ടയന്‍പീഡിതോപവനപാദപാം ബലൈഃ ।
പ്രീതിരോധമസഹിഷ്ട സാ പുരീ സ്ത്രീവ കാന്തപരിഭോഗമായതം ॥ 11-52॥

തൌ സമേത്യ സമയേ സ്ഥിതാവുഭൌ ഭൂപതീ വരുണവാസവോപമൌ ।
കന്യകാതനയകൌതുകക്രിയാം സ്വപ്രഭാവസദൃശീം വിതേനതുഃ ॥ 11-53॥

പാര്‍ഥിവീമുദവഹദ്രഘൂദ്വഹോ ലക്ഷ്മണസ്തദനുജാമഥോര്‍മിലാം ।
യൌ തയോരവരജൌ വരൌജസൌ തൌ കുശധ്വജസുതേ സുമധ്യമേ ॥ 11-54॥

തേ ചതുര്‍ഥസഹിതാസ്ത്രയോ ബഭുഃ സൂനവോ നവവധൂപരിഗ്രഹാഃ ।
സാമദാനവിധിഭേദനിഗ്രഹാഃ സിദ്ധിമന്ത ഇവ തസ്യ ഭൂപതേഃ ॥ 11-55॥

താ നരാധിപസുതാ നൃപാത്മജൈസ്തേ ച താഭിരഗമന്‍കൃതാര്‍ഥതാം ।
സോഽഭവദ്വരവധൂസമാഗമഃ പ്രത്യയപ്രകൃതിയോഗസംനിഭഃ ॥ 11-56॥

ഏവമാത്തരതിരാത്മസംഭവാംസ്താന്നിവേശ്യ ചതുരോഽപി തത്ര സഃ ।
അധ്വസു ത്രിഷു വിസൃഷ്ടമൈഥിലഃ സ്വാം പുരീം ദശരഥോ ന്യവര്‍തത ॥ 11-57॥

തസ്യ ജാതു മരുതഃ പ്രതീപഗാ വര്‍ത്മസു ധ്വജതരുപ്രമാഥിനഃ ।
ചിക്ലിശുര്‍ഭൃശതയാ വരൂഥിനീമുത്തടാ ഇവ നദീരയാഃ സ്ഥലീം ॥ 11-58॥

ലക്ഷ്യതേ സ്മ തദനന്തരം രവിര്‍ബദ്ധഭീമപരിവേഷമണ്ഡലഃ ।
വൈനതേയശമിതസ്യ ഭോഗിനോ ഭോഗവേഷ്ടിത ഇവ ച്യുതോ മണിഃ ॥ 11-59॥

ശ്യേനപക്ഷപരിധൂസരാലകാഃ സാംധ്യമേഘരുധിരാര്‍ദ്രവാസസഃ ।
അങ്ഗനാ ഇവ രജസ്വലാ ദിശോ നോ ബഭൂവുരവലോകനക്ഷമാഃ ॥ 11-60॥

ഭാസ്കരശ്ച ദിശമധ്യുവാസ യാം താം ശ്രിതാഃ പ്രതിഭയം വവാസിരേ ।
ക്ഷത്രശോണിതപിതൃക്രിയോചിതം ചോദയന്ത്യ ഇവ ഭാര്‍ഗവം ശിവാഃ ॥ 11-61॥

തത്പ്രതീപപവനാദിവൈകൃതം പ്രേക്ഷ്യ ശാന്തിമധികൃത്യ കൃത്യവിദ് ।
അന്വയുങ്ക്ത ഗുരുമീശ്വരഃ ക്ഷിതേഃ സ്വന്തമിത്യലഘയത്സ തദ്വ്യഥാം ॥ 11-62॥

തേജസഃ സപദി രാശിരുത്ഥിതഃ പ്രാദുരാസ കില വാഹിനീമുഖേ ।
യഃ പ്രമൃജ്യ നയനാനി സൈനികൈര്ലക്ഷണീയപുരുഷാകൃതിശ്ചിരാത് ॥ 11-63॥

പിത്ര്യവംശമുപവീതലക്ഷണം മാതൃകം ച ധനുരൂര്‍ജിതം ദധത് ।
യഃ സസോമ ഇവ ഘര്‍മദീധിതിഃ സദ്വിജിഹ്വ ഇവ ചന്ദനദ്രുമഃ ॥ 11-64॥

യേന രോഷപരുഷാത്മനഃ പിതുഃ ശാസനേ സ്ഥിതിഭിദോഽപി തസ്ഥുഷാ ।
വേപമാനജനനീശിരശ്ഛിദാ പ്രാഗജീയത ഘൃണാ തതോ മഹീ ॥ 11-65॥

അക്ഷബീജവലയേന നിര്‍ബഭൌ ദക്ഷിണശ്രവണസംസ്ഥിതേന യഃ ।
ക്ഷത്രിയാന്തകരണൈകവിംശതേര്‍വ്യാജപൂര്‍വഗണനാമിവോദ്വഹന്‍ ॥ 11-66॥

തം പിതുര്‍വധഭവേന മന്യുനാ രാജവംശനിധനായ ദീക്ഷിതം ।
ബാലസൂനുരവലോക്യ ഭാര്‍ഗവം സ്വാം ദശാം ച വിഷസാദ പാര്‍ഥിവഃ ॥ 11-67॥

നാമ രാമ ഇതി തുല്യമാത്മജേ വര്‍തമാനമഹിതേ ച ദാരുണേ ।
ഹൃദ്യമസ്യ ഭയദായി ചാഭവദ്രത്നജാതമിവ ഹാരസര്‍പയോഃ ॥ 11-68॥

അര്‍ഘ്യമര്‍ഘ്യമിതി വാദിനം നൃപം സോഽനവേക്ഷ്യ ഭരതാഗ്രജോ യതഃ ।
ക്ഷത്രകോപദഹനാര്‍ചിഷം തതഃ സംദധേ ദൃശമുദഗ്രതാരകാം ॥ 11-69॥

തേന കാര്‍മുകനിഷക്തമുഷ്ടിനാ രാഘവോ വിഗതഭീഃ പുരോഗതഃ ।
അങ്ഗുലീവിവരചാരിണം ശരം കുര്‍വതാ നിജഗദേ യുയുത്സുനാ ॥ 11-70॥

ക്ഷത്രജാതമപകാരവൈരി മേ തന്നിഹത്യ ബഹുശഃ ശമം ഗതഃ ।
സുപ്തസര്‍പ ഇവ ദണ്ഡഘട്ടനാദ്രോഷിതോഽസ്മി തവ വിക്രമശ്രവാത് ॥ 11-71॥

മൈഥിലസ്യ ധനുരന്യപാര്‍ഥിവൈസ്ത്വം കിലാനമിതപൂര്‍വമക്ഷണോഃ ।
തന്നിശംയ ഭവതാ സമര്‍ഥയേ വീര്യശൃങ്ഗമിവ ഭഗ്നമാത്മനഃ ॥ 11-72॥

അന്യദാ ജഗതി രാമ ഇത്യയം ശബ്ദ ഉച്ചരിത ഏവ മാമഗാത് ।
വ്രീഡമാവഹതി മേ സ സമ്പ്രതി വ്യസ്തവൃത്തിരുദയോന്‍മുഖേ ത്വയി ॥ 11-73॥

ബിഭ്രതോഽസ്ത്രമചലേഽപ്യകുണ്ഠിതം ദ്വൌ രുപൂ മമ മതൌ സമാഗസൌ ।
ധേനുവത്സഹരണാച്ച ഹൈഹയസ്ത്വം ച കീര്‍തിമപഹര്‍തുമുദ്യതഃ ॥ 11-74॥

ക്ഷത്രിയാന്തകരണോഽപി വിക്രമസ്തേന മാമവതി നാജിതേ ത്വയി ।
പാവകസ്യ മഹിമാ സ ഗണ്യതേ കക്ഷവജ്ജലതി സാഗരേഽപി യഃ ॥ 11-75॥

വിദ്ധി ചാത്തബലമോജസാ ഹരേരൈശ്വരം ധനുരഭാജി യത്ത്വയാ ।
ഖാതമൂലമനിലോ നദീരയൈഃ പാതയത്യപി മൃദുസ്തടദ്രുമം ॥ 11-76॥

തന്‍മദീയമിദമായുധം ജ്യയാ സംഗമയ്യ സശരം വികൃഷ്യതാം ।
തിഷ്ഠതു പ്രധവമേവമപ്യഹം തുല്യബാഹുതരസാ ജിതസ്ത്വയാ ॥ 11-77॥

കാതരോഽസി യദി വോദ്ഗതാര്‍ചിഷാ തര്‍ജിതഃ പരശുധാരയാ മമ ।
ജ്യാനിഘാതകഠിനാങ്ഗുലിര്‍വൃഥാ ബധ്യതാമഭയയാചനാഞ്ജലിഃ ॥ 11-78॥

ഏവമുക്തവതി ഭീമദര്‍ശനേ ഭാര്‍ഗവേ സ്മിതവികമ്പിതാധരഃ ।
തദ്ധനുര്‍ഗ്രഹണമേവ രാഘവഃ പ്രത്യപദ്യത സമര്‍ഥമുത്തരം ॥ 11-79॥

പൂര്‍വജന്‍മധനുഷാ സമാഗതഃ സോഽതിമാത്രലഘുദര്‍ശനോഽഭവത് ।
കേവലോഽപി സുഭഗോ നവാംബുദഃ കിം പുനസ്ത്രിദശചാപലാഞ്ഛിതഃ ॥ 11-80॥

തേന ഭൂമിനിഹിതൈകകോടി തത്കാര്‍മുകം ച ബലിനാധിരോപിതം ।
നിഷ്പ്രഭശ്ച രിപുരാസ ഭൂഭൃതാം ധൂമശേഷ ഇവ ധൂമകേതനഃ ॥ 11-81॥

താവുഭാവപി പരസ്പരസ്ഥിതൌ വര്‍ധമാനപരിഹീനതേജസൌ ।
പശ്യതി സ്മ ജനതാ ദിനാത്യയേ പാര്‍വണൌ ശശിദിവാകരാവിവ ॥ 11-82॥

തം കൃപാമുദുരവേക്ഷ്യ ഭാര്‍ഗവം രാഘവഃ സ്ഖലിതവീര്യമാത്മനി ।
സ്വം ച സംഹിതമമോഘമാശുഗം വ്യാജഹാര ഹരസൂനുസംനിഭഃ ॥ 11-83॥

ന പ്രഹര്‍തുമലമസ്മി നിര്‍ദയം വിപ്ര ഇത്യഭിഭത്യപി ത്വയി ।
ശംസ കിം ഗതിമനേന പത്രിണാ ഹന്‍മി ലോകമുത തേ മഖാര്‍ജിതം ॥ 11-84॥

പ്രത്യുവാച തമൃഷിര്‍ന തത്ത്വതസ്ത്വാം ന വേദ്മി പുരുഷം പുരാതനം ।
ഗാം ഗതസ്യ തവ ധാമ വൈഷ്ണവം കോപിതോ ഹ്യസി മയാ ദിദൃക്ഷുണാ ॥ 11-85॥

ഭസ്മസാത്കൃതവതഃ പിതൃദ്വിഷഃ പാത്രസാച്ച വസുധാം സസാഗരാം ।
ആഹിതോ ജയവിപര്യയോഽപി മേ ശ്ലാഘ്യ ഏവ പരമേഷ്ഠിനാ ത്വയാ ॥ 11-86॥

തദ്ഗതിം മതിമതാം വരേപ്സിതാം പുണ്യതീര്‍ഥഗമനായ രക്ഷ മേ ।
പീഡയിഷ്യതി ന മാം ഖിലീകൃതാ സ്വര്‍ഗപദ്ധതിരമോഘലോലുപം ॥ 11-87॥

പ്രത്യപദ്യത തഥേതി രാഘവഃ പ്രാങ്മുഖശ്ച വിസസര്‍ജ സായകം ।
ഭാര്‍ഗവസ്യ സുകൃതോഽപി സോഽഭവത്സ്വര്‍ഗമാര്‍ഗപരിഘോ ദുരത്യയഃ ॥ 11-88॥

രാഘവോഽപി ചരണൌ തപോനിധേഃ ക്ഷംയതാമിതി വദന്‍സമസ്പൃശത് ।
നിര്‍ജിതേഷു തരസാ തരസ്വിനാം ശത്രുഷു പ്രണതിരേവ കീര്‍തയേ ॥ 11-89॥

രാജസത്വമവധൂയ മാതൃകം പിത്ര്യമസ്മി ഗമിതഃ ശമം യദാ ।
നന്വനിന്ദിതഫലോ മമ ത്വയാ നിഗ്രഹോഽപ്യയമനുഗൃഹീകൃതഃ ॥ 11-90॥

സാധയാംയഹമവിഘ്നമസ്തു തേ ദേവകാര്യമുപപാദയിഷ്യതഃ ।
ഊചിവാനിതി വചഃ സലക്ഷ്മണം ലക്ഷ്മണാഗ്രജമൃഷിതിരോദധേ ॥ 11-91॥

തസ്മിന്‍ഗതേ വിജയിനം പരിരഭ്യ രാമം
സ്നേഹാദമന്യത പിതാ പുനരേവ ജാതം ।
തസ്യാഭവത്ക്ഷണശുചഃ പരിതോഷലാഭഃ
കക്ഷാഗ്നിലങ്ഘിതതരോരിവ വൃഷ്ടിപാതഃ ॥ 11-92॥

അഥ പഥി ഗമയിത്വാ കൢപ്തരംയോപകാര്യേ
കതിചിദവനിപാലഃ ശര്‍വരീഃ ശര്‍വകല്‍പഃ ।
പുരമവിശദയോധ്യാം മൈഥിലീദര്‍ശനീനാം
കുവലയിതഗവാക്ഷാം ലോചനൈരങ്ഗനാനാം ॥ 11-93॥

ഇതി ശ്രീരഘുവംശേ മഹാകാവ്യേ കവിശ്രീകാലിദാസകൃതൌ
സീതവിവാഹവര്‍ണനോ നാമൈകാദശഃ സര്‍ഗഃ ॥


Encoded and Proofread by Arvind Kolhatkar akolhatkar at rogers.com