संहिता

प्र तद्विष्णु॑: स्तवते वी॒र्ये॑ण मृ॒गो न भी॒मः कु॑च॒रो गि॑रि॒ष्ठाः । यस्यो॒रुषु॑ त्रि॒षु वि॒क्रम॑णेष्वधिक्षि॒यन्ति॒ भुव॑नानि॒ विश्वा॑ ॥

पदपाठः प्र । तत् । विष्णुः॑ । स्त॒व॒ते॒ । वी॒र्ये॑ण । मृ॒गः । न । भी॒मः । कु॒च॒रः । गि॒रि॒ऽस्थाः । यस्य॑ । उ॒रुषु॑ । त्रि॒षु । वि॒ऽक्रम॑णेषु । अ॒धि॒ऽक्षि॒यन्ति॑ । भुव॑नानि । विश्वा॑ ॥

• If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
  • स्तवते—> स्त॒व॒ते॒  (was Ekashruti)
  • कु॑च॒रो–> कु॒च॒रः
  • गि॑रि॒ष्ठाः –> गि॒रि॒ऽस्थाः
  • …ष्वधिक्षि॒यन्ति॒–> अ॒धि॒ऽक्षि॒यन्ति॑  (was Ekashruti)
• If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekasruthi if the previous marking is a Svaritha
  • यस्यो॒… –> यस्य॑
  • …ष्वधिक्षि॒यन्ति॒–> अ॒धि॒ऽक्षि॒यन्ति॑
  • भुव॑नानि॒ –> भुव॑नानि (Ekasruthi)
• After padacheda, if the next vowel is an Udaatta, then mark the first vowel in the second word as an Anudaatta; else if the next vowel is a Svaritha, then consider the first vowel in the second word to be the Udaatta; else if the vowel was an Udaatta in the mantra, take it to be an Udaatta in second word if the first word already has a Udaatta;

• यस्यो॒रुषु॑= यस्य॑ । उ॒रुषु॑ (both anudaatta. marking based on Svaritha and Udaatta)
  • वि॒क्रम॑णेष्वधिक्षि॒यन्ति॒= वि॒ऽक्रम॑णेषु । अ॒धि॒ऽक्षि॒यन्ति॑ । (both Anudaatta)

संहिता

स्तु॒हि श्रु॒तं ग॑र्त॒सदं॒ युवा॑नं मृ॒गं न भी॒ममु॑पह॒त्नुमु॒ग्रम् । मृ॒ळा ज॑रि॒त्रे रु॑द्र॒ स्तवा॑नो॒ऽन्यं ते॑ अ॒स्मन्नि व॑पन्तु॒ सेना॑: ॥

पदपाठः

स्तु॒हि । श्रु॒तम् । ग॒र्त॒ऽसद॑म् । युवा॑नम् । मृ॒गम् । न । भी॒मम् । उ॒प॒ऽह॒त्नुम् । उ॒ग्रम् । मृ॒ळ । ज॒रि॒त्रे । रु॒द्र॒ । स्तवा॑नः । अ॒न्यम् । ते॒ । अ॒स्मत् । नि । व॒प॒न्तु॒ । सेनाः॑ ॥

• In मृ॒ळा, अ is elongated due to some sutra since this word has 2 syllables.
• If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
  • ग॑र्त॒सदं॒–> ग॒र्त॒ऽसद॑म्
  • … मु॑पह॒त्नुमु॒ग्रम् —> उ॒प॒ऽह॒त्नुम्
  • ज॑रि॒त्रे —> ज॒रि॒त्रे
  • रु॑द्र॒—> रु॒द्र॒
  • ते॑ –> ते॒
  • व॑पन्तु॒–> व॒प॒न्तु॒   (pa is the ekashruti that is also changed to anudaatta)
• If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekasruthi if the previous marking is a Svaritha
  • स्तवा॑नो॒ —> स्तवा॑नः
• After padacheda, if the next vowel is an Udaatta, then mark the first vowel in the second word as an Anudaatta; else if the next vowel is a Svaritha, then consider the first vowel in the second word to be the Udaatta; else if the vowel was an Udaatta in the mantra, take it to be an Udaatta in second word if the first word already has a Udaatta;
  • स्तवा॑नो॒ऽन्यं–> स्तवा॑नः । अ॒न्यम्  (both anudaatta)

अ॒क्षैर्मा दी॑व्यः कृ॒षिमित्कृ॑षस्व वि॒त्ते र॑मस्व ब॒हु मन्य॑मानः । तत्र॒ गाव॑: कितव॒ तत्र॑ जा॒या तन्मे॒ वि च॑ष्टे सवि॒तायम॒र्यः ॥

अ॒क्षैः । मा । दी॒व्यः॒  । कृ॒षिम् । इत् । कृ॒ष॒स्व॒ । वि॒त्ते । र॒म॒स्व॒ । ब॒हु । मन्य॑मानः । तत्र॑ । गावः॑ । कि॒त॒व॒ । तत्र॑ । जा॒या । तत् । मे॒ । वि । च॒ष्टे॒ । स॒वि॒ता । अ॒यम् । अ॒र्यः ॥

• If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
  • दी॑व्यः –> दी॒व्यः॒
  • …त्कृ॑षस्व –> कृ॒ष॒स्व॒
  • र॑मस्व –> र॒म॒स्व॒
  • कितव॒ —> कि॒त॒व॒
  • च॑ष्टे –> च॒ष्टे॒ (note ekashruti also changed to anudaatta)
  • सवि॒ता… –> स॒वि॒ता (note ekashruti changed to anudaatta)
• If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekasruthi if the previous marking is a Svaritha
  • तत्र॒ –> तत्र॑
• After padacheda, if the next vowel is an Udaatta, then mark the first vowel in the second word as an Anudaatta; else if the next vowel is a Svaritha, then consider the first vowel in the second word to be the Udaatta; else if the vowel was an Udaatta in the mantra, take it to be an Udaatta in second word if the first word already has a Udaatta;
  • सवि॒तायम॒र्यः –> स॒वि॒ता अ॒यम् (anudaatta due to the following udaatta)

प्र विष्ण॑वे शू॒षमे॑तु॒ मन्म॑ गिरि॒क्षित॑ उरुगा॒याय॒ वृष्णे॑ । य इ॒दं दी॒र्घं प्रय॑तं स॒धस्थ॒मेको॑ विम॒मे त्रि॒भिरित्प॒देभि॑: ॥

प्र । विष्ण॑वे । शू॒षम् । ए॒तु॒ । मन्म॑ । गि॒रि॒ऽक्षिते॑ । उ॒रु॒ऽगा॒याय॑ । वृष्णे॑ । यः । इ॒दम् । दी॒र्घम् । प्रऽय॑तम् । स॒धऽस्थ॑म् । एकः॑ । वि॒ऽम॒मे । त्रि॒ऽभिः । इत् । प॒देभिः॑ ॥

1. If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
   1. शू॒षमे॑तु॒–> ए॒तु॒
   2. गिरि॒क्षित॑ –> गि॒रि॒ऽक्षिते॑ (First Ekashruti changed to Anudaatta)
   3. उरुगा॒याय॒–> उ॒रु॒ऽगा॒याय॑ (First Ekashruti changed to Anudaatta)
   4. विम॒मे–> वि॒ऽम॒मे (First Ekashruti changed to Anudaatta)
2. If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekasruthi if the previous marking is a Svaritha
   1. उरुगा॒याय॒–> उ॒रु॒ऽगा॒याय॑
   2. स॒धस्थ॒मेको॑ –> स॒धऽस्थ॑म्

तद॑स्य प्रि॒यम॒भि पाथो॑ अश्यां॒ नरो॒ यत्र॑ देव॒यवो॒ मद॑न्ति । उ॒रु॒क्र॒मस्य॒ स हि बन्धु॑रि॒त्था विष्णो॑: प॒दे प॑र॒मे मध्व॒ उत्स॑: ॥

तत् । अ॒स्य॒ । प्रि॒यम् । अ॒भि । पाथः॑ । अ॒श्या॒म् । नरः॑ । यत्र॑ । दे॒व॒यवः॑ । मद॑न्ति । उ॒रु॒ऽक्र॒मस्य॑ । सः । हि । बन्धुः॑ । इ॒त्था । विष्णोः॑ । प॒दे । प॒र॒मे । मध्वः॑ । उत्सः॑ ॥

1. If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
   1. तद॑स्य–> अ॒स्य॒ (First Svaritha and the following Ekashruti changed to Anudaatta)
   2. अश्यां॒ –> अ॒स्य॒(Ekashruti changed to Anudaatta)
   3. प॑र॒मे–> प॒र॒मे
2. If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekasruthi if the previous marking is a Svaritha
   1. नरो॒–> नरः॑
   2. देव॒यवो॒–> दे॒व॒यवः॑
   3. उ॒रु॒क्र॒मस्य॒–> उ॒रु॒ऽक्र॒मस्य॑
   4. मध्व॒–> मध्वः॑

यो जा॒त ए॒व प्र॑थ॒मो मन॑स्वान्दे॒वो दे॒वान्क्रतु॑ना प॒र्यभू॑षत् । यस्य॒ शुष्मा॒द्रोद॑सी॒ अभ्य॑सेतां नृ॒म्णस्य॑ म॒ह्ना स ज॑नास॒ इन्द्र॑: ॥

यः । जा॒तः । ए॒व । प्र॒थ॒मः । मन॑स्वान् । दे॒वः । दे॒वान् । क्रतु॑ना । प॒रि॒ऽअभू॑षत् । यस्य॑ । शुष्मा॑त् । रोद॑सी॒ इति॑ । अभ्य॑सेताम् । नृ॒म्णस्य॑ । म॒ह्ना । सः । ज॒ना॒सः॒ । इन्द्रः॑ ॥

1. If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
   1. प्र॑थ॒मो –> प्र॒थ॒मः
   2. ज॑नास॒—> ज॒ना॒सः॒
2. If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekasruthi if the previous marking is a Svaritha
   1. यस्य॒—> यस्य॑
   2. शुष्मा॒…. —> शुष्मा॑त्
3. After padacheda, if the next vowel is an Udaatta, then mark the first vowel in the second word as an Anudaatta; else if the next vowel is a Svaritha, then consider the first vowel in the second word to be the Udaatta; else if the vowel was an Udaatta in the mantra, take it to be an Udaatta in second word if the first word already has a Udaatta;
   1. प॒र्यभू॑षत्–> प॒रि॒ऽअभू॑षत्  (  अ is Udaatta since next भू is Svaritha)

ति॒स्रो द्याव॑: सवि॒तुर्द्वा उ॒पस्थाँ॒ एका॑ य॒मस्य॒ भुव॑ने विरा॒षाट् । आ॒णिं न रथ्य॑म॒मृताधि॑ तस्थुरि॒ह ब्र॑वीतु॒ य उ॒ तच्चिके॑तत् ॥

ति॒स्रः । द्यावः॑ । स॒वि॒तुः । द्वौ । उ॒पऽस्था॑ । एका॑ । य॒मस्य॑ । भुव॑ने । वि॒रा॒षाट् । आ॒णिम् । न । रथ्य॑म् । अ॒मृता॑ । अधि॑ । त॒स्थुः॒ । इ॒ह । ब्र॒वी॒तु॒ । यः । ऊँ॒ इति॑ । तत् । चिके॑तत् ॥

1. If the first vowel in the word is a Svaritha or Ekashruti (due to the effect of the earlier padam) change that first vowel and any Ekashruti following it to Anudaatta.
   1. सवि॒तुर्द्वा—> स॒वि॒तुः  (was Ekashruti)
   2. विरा॒षाट्–> वि॒रा॒षाट् (was Ekashruti)
   3. तस्थुरि॒ह–> त॒स्थुः॒ (was Ekashruti)
   4. ब्र॑वीतु॒–> ब्र॒वी॒तु॒ (first vowel and Ekashruti following it)
2. If the last vowel in the word is an Anudaatta (due to the effect of the following padam), change it to Svaritha if the previous vowel is identified to be Udaatta; and change it to Ekashruti if the previous marking is a Svaritha
   1. उ॒पस्थाँ॒–> उ॒पऽस्था॑
   2. य॒मस्य॒–> य॒मस्य॑
3. After padacheda, if the next vowel is an Udaatta, then mark the first vowel in the second word as an Anudaatta; else if the next vowel is a Svaritha, then consider the first vowel in the second word to be the Udaatta; else if the vowel was an Udaatta in the mantra, take it to be an Udaatta in second word if the first word already has a Udaatta;
   1. रथ्य॑म॒मृताधि॑= … अ॒मृता॑ । अधि॑ (since first word has Udaatta)

संहिता मन्त्र

वि सु॑प॒र्णो अ॒न्तरि॑क्षाण्यख्यद्गभी॒रवे॑पा॒ असु॑रः सुनी॒थः । क्वे॒३॒॑दानीं॒ सूर्य॒: कश्चि॑केत कत॒मां द्यां र॒श्मिर॒स्या त॑तान ॥

पदपाठःवि । सु॒ऽप॒र्णः । अ॒न्तरि॑क्षाणि । अ॒ख्य॒त् । ग॒भी॒रऽवे॑पाः । असु॑रः। सु॒ऽनी॒थः । क्व॑ । इ॒दानी॑म् । सूर्यः॑ । कः । चि॒के॒त॒ । क॒त॒माम् । द्याम् । र॒श्मिः । अ॒स्य॒ । आ । त॒ता॒न॒ ॥

• • (Note: Online sites including Vedakosh have a different version which seems to be incorrect to me).
    वि । सु॒ऽप॒र्णः । अ॒न्तरि॑क्षाणि । अ॒ख्य॒त् । ग॒भी॒रऽवे॑पाः । असु॒रः । सु॒ऽनी॒थः । क्व॑ । इ॒दानी॒म् । सूर्यः॑ । कः । चि॒के॒त॒ । क॒त॒माम् । द्याम् । र॒श्मिः । अ॒स्य॒ । आ । त॒ता॒न॒ ॥
    • Rule 1:
      • सु॑प॒र्णो à सु॒ऽप॒र्णः
      • ..ख्यद्गभी॒रवे॑पा॒ à ।ग॒भी॒रऽवे॑पाः ।
      • सुनी॒थःà सु॒ऽनी॒थः
      • कश्चि॑केत à कः । चि॒के॒त॒ ।
      • कत॒मां à क॒त॒माम्
      • त॑तान à त॒ता॒न॒
    • Rule 2:
      • ..ख्यद्गभी॒रवे॑पा॒ à ।ग॒भी॒रऽवे॑पाः ।   last ekashruti
      • क्वे॒३॒॑दानीं॒ à क्व॑ ।इ॒दानी॑म् ।
      • सूर्य॒: à सूर्यः॑
    • Rule 3:
      • अ॒न्तरि॑क्षाण्यख्य … à अ॒न्तरि॑क्षाणि। अ॒ख्य॒त्   both Anudaatta
      • र॒श्मिर॒स्या à र॒श्मिः। अ॒स्य॒ । आ  second one has to get due to the Svaritha. First part does not get Udaatta (reason?)
      • क्वे॒३॒॑दानीं॒ à क्व॑  is jaatyasvarita as this is natural to this word.
    Notes:
    जात्यस्वरित – Svarita which appears right after an anudaatta or in the beginning of a Pada, when the combination of udaatta and anudaatta lies further back or hidden and when it is natural to the word. Eg. क्व
    क्षैप्रस्वरित – Join of Udaatta and Anudaatta due to यण्
    प्रश्लिष्टस्वरित – Join comes due to सवर्णदीर्घसन्धिः
    अभिनिहितस्वरित – Join comes due to पूर्वरूपसन्धिः
    A कम्प or a shake is created when जात्यस्वरित is followed by another जात्यस्वरित  or udaatta. If the vowel is short then १ is put. For long vowels, ३ along with anudaatta and svarita are put.
    Eg. सुनी॒थः । क्वे॒३॒॑दानीं॒ == सु॒ऽनी॒थः । क्व॑ । इ॒दानी॒म् ।
    व॑नानि॒ –> भुव॑नानि (Ekasruthi)
• Rule 3:

संहिता

प्रा॒वे॒पा मा॑ बृह॒तो मा॑दयन्ति प्रवाते॒जा इरि॑णे॒ वर्वृ॑तानाः । सोम॑स्येव मौजव॒तस्य॑ भ॒क्षो वि॒भीद॑को॒ जागृ॑वि॒र्मह्य॑मच्छान् ॥

पदपाठः

प्रा॒वे॒पाः । मा॒ । बृ॒ह॒तः । मा॒द॒य॒न्ति॒ । प्र॒वा॒ते॒ऽजाः । इरि॑णे । वर्वृ॑तानाः । सोम॑स्यऽइव । मौ॒ज॒ऽव॒तस्य॑ । भ॒क्षः । वि॒ऽभीद॑कः । जागृ॑विः । मह्य॑म् । अ॒च्छा॒न् ॥

• Rule 1:
  • मा॑ à मा॒
  • बृह॒तो à बृ॒ह॒तः
  • मा॑दयन्ति à मा॒द॒य॒न्ति॒
  • प्रवाते॒जा à प्र॒वा॒ते॒ऽजाः
  • मौजव॒तस्य॑ à मौ॒ज॒ऽव॒तस्य॑
  • …मच्छान् à अ॒च्छा॒न्
• Rule 2:
  • इरि॑णे॒ à इरि॑णे
  • वि॒भीद॑को॒ à वि॒ऽभीद॑कः
  • जागृ॑वि॒र्म… à जागृ॑विः
• Rule 3:
  • सोम॑स्येव à सोम॑स्यऽइव (both Anudaatta)

संहिता

यस्याश्वा॑सः प्र॒दिशि॒ यस्य॒ गावो॒ यस्य॒ ग्रामा॒ यस्य॒ विश्वे॒ रथा॑सः । यः सूर्यं॒ य उ॒षसं॑ ज॒जान॒ यो अ॒पां ने॒ता स ज॑नास॒ इन्द्र॑: ॥

पदपाठः

यस्य॑ । अश्वा॑सः । प्र॒ऽदिशि॑ । यस्य॑ । गावः॑ । यस्य॑ । ग्रामाः॑ । यस्य॑ । विश्वे॑ । रथा॑सः । यः । सूर्य॑म् । यः । उ॒षस॑म् । ज॒जान॑ । यः । अ॒पाम् । ने॒ता । सः । ज॒ना॒सः॒ । इन्द्रः॑ ॥

• Rule 1:
  • ज॑नास॒à ज॒ना॒सः॒
• Rule 2:
  • प्र॒दिशि॒ à प्र॒ऽदिशि॑
  • यस्य॒ à यस्य॑
  • गावो॒ à गावः॑
  • यस्य॒à यस्य॑
  • ग्रामा॒à ग्रामाः॑
  • यस्य॒à यस्य॑
  • विश्वे॒à विश्वे॑
  • सूर्यं॒à सूर्य॑म्
  • ज॒जान॒ à ज॒जान॑
• Rule 3:
  • यस्याश्वा॑सः = यस्य॑। अश्वा॑सः  (first word has Udaatta)

संहिता

मा त्वा॑ रुद्र चुक्रुधामा॒ नमो॑भि॒र्मा दुःष्टु॑ती वृषभ॒ मा सहू॑ती । उन्नो॑ वी॒राँ अ॑र्पय भेष॒जेभि॑र्भि॒षक्त॑मं त्वा भि॒षजां॑ शृणोमि ॥

पदपाठः

मा । त्वा॒ । रु॒द्र॒ । चु॒क्रु॒धा॒म॒ । नमः॑ऽभिः । मा । दुःऽस्तु॑ती । वृ॒ष॒भ॒ । मा । सऽहू॑ती । उत् । नः॒ । वी॒रान् । अ॒र्प॒य॒ । भे॒ष॒जेभिः॑ । भि॒षक्ऽत॑मम् । त्वा॒ । भि॒षजा॑म् । शृ॒णो॒मि॒ ॥

• Rule 1:
  • रुद्र à रु॒द्र॒
  • चुक्रुधामा॒ à चु॒क्रु॒धा॒म॒
  • त्वा॑ à त्वा॒
  • वृषभ॒à वृ॒ष॒भ॒
  • उन्नो॑à … नः॒
  • अ॑र्पय à अ॒र्प॒य॒
  • भेष॒जेभि॑र्भि॒.. à भे॒ष॒जेभिः॑
  • त्वा à त्वा॒ (was Ekashruti)
  • शृणोमि à शृ॒णो॒मि॒ (was Ekashruti)
• Rule 2:
  • नमो॑भि॒र्मा à नमः॑ऽभिः  (Ekashruti)

संहिता

कु॒मा॒रश्चि॑त्पि॒तरं॒ वन्द॑मानं॒ प्रति॑ नानाम रुद्रोप॒यन्त॑म् । भूरे॑र्दा॒तारं॒ सत्प॑तिं गृणीषे स्तु॒तस्त्वं भे॑ष॒जा रा॑स्य॒स्मे ॥

पदपाठः

कु॒मा॒रः । चि॒त् । पि॒तर॒म् । वन्द॑मानम् । प्रति॑ । न॒ना॒म॒ । रु॒द्र॒ । उ॒प॒ऽयन्त॑म् । भूरेः॑ । दा॒तार॑म् । सत्ऽप॑तिम् । गृ॒णी॒षे॒ । स्तु॒तः । त्वम् । भे॒ष॒जा । रा॒सि॒ । अ॒स्मे इति॑ ॥

• Rule 1:
  • …श्चि॑त्पि॒… à चि॒त्
  • नानाम à न॒ना॒म॒
  • गृणीषेà गृ॒णी॒षे॒
  • भे॑ष॒जा à भे॒ष॒जा
• Rule 2:
  • वन्द॑मानं॒ à वन्द॑मानम्
  • भूरे॑र्दा॒तारं॒ à दा॒तार॑म्
• Rule 3:
  • रुद्रोप॒यन्त॑म् à रु॒द्र॒। उ॒प॒ऽयन्त॑म्  (both Anudaatta)
  • रा॑स्य॒स्मे à रा॒सि॒। अ॒स्मे  (both Anudaatta)

संहिता

ता आ च॑रन्ति सम॒ना पु॒रस्ता॑त्समा॒नत॑: सम॒ना प॑प्रथा॒नाः । ऋ॒तस्य॑ दे॒वीः सद॑सो बुधा॒ना गवां॒ न सर्गा॑ उ॒षसो॑ जरन्ते ॥

पदपाठः

ताः । आ । च॒र॒न्ति॒ । स॒म॒ना । पु॒रस्ता॑त् । स॒मा॒नतः॑ । स॒म॒ना । प॒प्र॒था॒नाः । ऋ॒तस्य॑ । दे॒वीः । सद॑सः । बु॒धा॒नाः । गवा॑म् । न । सर्गाः॑ । उ॒षसः॑ । ज॒र॒न्ते॒ ॥

• Rule 1:
  • च॑रन्ति –> च॒र॒न्ति॒
  • सम॒ना–> स॒म॒ना  (was Ekashruti)
  • …समा॒नत॑ = स॒मा॒नतः॑  (was Ekashruti)
  • सम॒ना = स॒म॒ना(was Ekashruti)
  • प॑प्रथा॒नाः = प॒प्र॒था॒नाः
  • बुधा॒ना= बु॒धा॒नाः  (was Ekashruti)
  • जरन्ते= ज॒र॒न्ते॒  (was Ekashruti)
• Rule 2:
  • गवां॒ = गवा॑म्

संहिता

धीरा॒ त्व॑स्य महि॒ना ज॒नूंषि॒ वि यस्त॒स्तम्भ॒ रोद॑सी चिदु॒र्वी । प्र नाक॑मृ॒ष्वं नु॑नुदे बृ॒हन्तं॑ द्वि॒ता नक्ष॑त्रं प॒प्रथ॑च्च॒ भूम॑ ॥

पदपाठः

धीरा॑ । तु । अ॒स्य॒ । म॒हि॒ना । ज॒नूंषि॑ । वि । यः । त॒स्तम्भ॑ । रोद॑सी॒ इति॑ । चि॒त् । उ॒र्वी इति॑ । प्र । नाक॑म् । ऋ॒ष्वम् । नु॒नु॒दे॒ । बृ॒हन्त॑म् । द्वि॒ता । नक्ष॑त्रम् । प॒प्रथ॑त् । च॒ । भूम॑ ॥

• Rule 1:
  • महि॒ना= म॒हि॒ना
  • नु॑नुदे= नु॒नु॒दे॒
• Rule 2:
  • धीरा॒ = धीरा॑
  • ज॒नूंषि॒ = ज॒नूंषि॑
  • त॒स्तम्भ॒ = त॒स्तम्भ॑
• Rule 3:
  • त्व॑स्य = तु। अ॒स्य॒ । (both Anudaatta)
• Rule 4:
  • रोद॑सी = रोद॑सी॒ इति॑
  • चिदु॒र्वी= चि॒त् । उ॒र्वी इति॑

संहिता

विष्णो॒र्नु कं॑ वी॒र्या॑णि॒ प्र वो॑चं॒ यः पार्थि॑वानि विम॒मे रजां॑सि । यो अस्क॑भाय॒दुत्त॑रं स॒धस्थं॑ विचक्रमा॒णस्त्रे॒धोरु॑गा॒यः ॥

पदपाठः

विष्णोः॑ । नु । क॒म् । वी॒र्या॑णि । प्र । वो॒च॒म् । यः । पार्थि॑वानि । वि॒ऽम॒मे । रजां॑सि । यः । अस्क॑भायत् । उत्ऽत॑रम् । स॒धऽस्थ॑म् । वि॒ऽच॒क्र॒मा॒णः । त्रे॒धा । ऊ॒रु॒ऽगा॒यः ॥

• Rule 1:
  • कं॑ = क॒म्
  • वो॑चं॒ = वो॒च॒म्
  • विम॒मे = वि॒ऽम॒मे
  • विचक्रमा॒… = वि॒ऽच॒क्र॒मा॒णः
• Rule 2:
  • विष्णो॒र्नु = विष्णोः॑। नु
  • वी॒र्या॑णि॒ = वी॒र्या॑णि
• Rule 3:
  • …स्त्रे॒धोरु॑गा॒यः = त्रे॒धा। ऊ॒रु॒ऽगा॒यः ॥  (second word already has Udaatta)

संहिता

हिर॑ण्यपाणिः सवि॒ता विच॑र्षणिरु॒भे द्यावा॑पृथि॒वी अ॒न्तरी॑यते । अपामी॑वां॒ बाध॑ते॒ वेति॒ सूर्य॑म॒भि कृ॒ष्णेन॒ रज॑सा॒ द्यामृ॑णोति ॥

पदपाठः

हिर॑ण्यऽपाणिः । स॒वि॒ता । विऽच॑र्षणिः । उ॒भे इति॑ । द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ । अ॒न्तः । ई॒य॒ते॒ । अप॑ । अमी॑वाम् । बाध॑ते । वेति॑ । सूर्य॑म् । अ॒भि । कृ॒ष्णेन॑ । रज॑सा । द्याम् । ऋ॒णो॒ति॒ ॥

• Rule 1:
  • सवि॒ता = स॒वि॒ता
  • अ॒न्तरी॑यते = अ॒न्तः । ई॒य॒ते॒ ।
• Rule 2:
  • अपामी॑वां॒ = अमी॑वाम्
  • बाध॑ते॒ = बाध॑ते
  • वेति॒ = वेति॑
  • कृ॒ष्णेन॒ = कृ॒ष्णेन॑
  • रज॑सा॒ = रज॑सा
• Rule 3:
  • अपामी॑वां॒ = अप॑ । अमी॑वाम् (first word has Udaatta)
  • उ॒भे इति॑ – dual ending in ए
  • द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ – dual made by combining two words

संहिता

जन॑स्य गो॒पा अ॑जनिष्ट॒ जागृ॑विर॒ग्निः सु॒दक्ष॑: सुवि॒ताय॒ नव्य॑से । घृ॒तप्र॑तीको बृह॒ता दि॑वि॒स्पृशा॑ द्यु॒मद्वि भा॑ति भर॒तेभ्य॒: शुचि॑: ॥

पदपाठः

जन॑स्य । गो॒पाः । अ॒ज॒नि॒ष्ट॒ । जागृ॑विः । अ॒ग्निः । सु॒ऽदक्षः॑ । सु॒वि॒ताय॑ । नव्य॑से । घृ॒तऽप्र॑तीकः । बृ॒ह॒ता । दि॒वि॒ऽस्पृशा॑ । द्यु॒ऽमत् । वि । भा॒ति॒ । भ॒र॒तेभ्यः॑ । शुचिः॑ ॥

• Rule 1:
  • अ॑जनिष्ट॒ = अ॒ज॒नि॒ष्ट॒
  • दि॑वि॒स्पृशा॑ = दि॒वि॒ऽस्पृशा॑
  • भा॑ति = भा॒ति॒
• Rule 2:
  • अ॑जनिष्ट॒ = अ॒ज॒नि॒ष्ट॒
  • भर॒तेभ्य॒: = भ॒र॒तेभ्यः॑

मन्त्र

जा॒या त॑प्यते कित॒वस्य॑ ही॒ना मा॒ता पु॒त्रस्य॒ चर॑त॒: क्व॑ स्वित् । ऋ॒णा॒वा बिभ्य॒द्धन॑मि॒च्छमा॑नो॒ऽन्येषा॒मस्त॒मुप॒ नक्त॑मेति ॥

पदपाठः

जा॒या । त॒प्य॒ते॒ । कित॒वस्य॑ । ही॒ना । मा॒ता । पु॒त्रस्य॑ । चर॑तः । क्व॑ । स्वि॒त् । ऋ॒ण॒ऽवा । बि॒भ्य॒त् । धन॑म् । इ॒च्छमा॑नः । अ॒न्येषा॑म् । अस्त॑म् । उप॑ । नक्त॑म् । ए॒ति॒ ॥

• Avagraha symbol
• Words in Samasta padam
  • गिरि॒स्थाःà गि॒रि॒ऽस्थाः
• Upasarga or prefix and the main word
  • वि॒क्रम॑णेषु  –>  वि॒ऽक्रम॑णेषु ।
• भ्याम्, भिस्, भ्यस् when they have not undergone changes
  • त्रि॒ऽभिः।  भे॒ष॒जेभिः॑ । प॒देभिः॑ ।
• सु प्रत्यय under certain conditions
  • अप्सु à अपऽसु
• त्व, तरप्, तमप् प्रत्ययाः
  • देवत्वं à देवऽत्वम्
• More… (UGC NET/J.R.F/SET Sanskrit)
• प्रगृह्यम्
• The purpose of this संज्ञा is to indicate that the absence of sandhi
• Counter example – ओ is due to sandhi in the case of रामो
• Different cases
  • Sambhodhana ओ (विष्णो इति)
  • The word ओ (ओ इति)
  • The words ending in the suffix ओ (अथो इति)
  • ई, ऊ and ए endings in dual number (इन्द्रावायू इति)
  • ई or ऊ endings of vocative case (गौरी इति)
  • Four specific words अस्मे, युष्मे, त्वे, अमी
• इतिकरण
• उ becomes ऊँ इति
• प्रगृह्यम् identified by इति
  • Examples from some suktaas in KSOU material
  • ई, ऊ and ए endings in dual number
    • उ॒भेइति॑ । द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ । उ॒र्वी इति॑ । रोद॑सी॒ इति॑ ।
  • Four specific words
    • अ॒स्मेइति॑
  • स्वरितः
  • Svarita is classified as शुद्धस्वरित (Pure or dependent) or जात्यस्वरित (Independent)
  • The Pure or dependent Svarita is naturally an anudaatta occuring after an udaatta.
    • It is unstable since it becomes anudaata if it is followed by an udaatta
  • The Svarita which arises in a different manner ( i.e . without the Udaatta being present before it) is known as Jaatya (Independent)
• जात्यादिस्वरितः
  • जात्यस्वरित – Svarita which appears right after an anudaatta or in the beginning of a Pada, when the combination of udaatta and anudaatta lies further back or hidden and when it is natural to the word. Eg. क्व
  • क्षैप्रस्वरित – Join of Udaatta and Anudaatta due to यण्
  • प्रश्लिष्टस्वरित – Join comes due to सवर्णदीर्घसन्धिः
  • अभिनिहितस्वरित – Join comes due to पूर्वरूपसन्धिः
  • A कम्प or a shake is created when जात्यस्वरित is followed by another जात्यस्वरित or udaatta. If the vowel is short then १ is put. For long vowels, ३ along with anudaatta and svarita are put.
    • सुनी॒थः। क्वे॒३॒॑दानीं॒ == सु॒ऽनी॒थः । क्व॑ । इ॒दानी॒म् ।..
    • nivedita 2015