നമവിജ്ഞാനം ഗുണി ജ്ഞാനമഭിജ്ഞതാ ।
പരസ്പരഗുണാനേതേ ന വിജാനന്തി കര്‍ഹി ചിത് ॥ 5॥

ജിഹ്വാ ചക്ഷുസ്തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്‍മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന ഗന്ധാനധിഗച്ഛന്തി ഘ്രാണസ്താനധിഗച്ഛതി ॥ 6॥

ഘ്രാണം ചക്ഷുസ്തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്‍മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന രസാനധിഗച്ഛന്തി ജിഹ്വാ താനദിഘച്ഛതി ॥ 7॥

ഘ്രാണം ജിഹ്വാ തഥാ ശ്രോത്രം ത്വന്‍മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന രൂപാണ്യധിഗച്ഛന്തി ചക്ഷുസ്താന്യധിഗച്ഛതി ॥ 8॥

ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ശ്രോത്രം ബുദ്ധിര്‍മനസ്തഥാ ।
ന സ്പര്‍ശാനധിഗച്ഛന്തി ത്വക്ച താനധിഗച്ഛതി ॥ 9॥

ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ് ച ത്വന്‍മനോ ബുദ്ധിരേവ ച ।
ന ശബ്ദാനധിഗച്ഛന്തി ശ്രോത്രം താനധിഗച്ഛതി ॥ 10॥

ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ഷ്രോത്രം ബുദ്ധിരേവ ച ।
സംശയാന്നാധിഗച്ഛന്തി മനസ്താനധിഗച്ഛതി ॥ 11॥

ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ഷ്രോത്രം മന ഏവ ച ।
ന നിഷ്ഠാമധിഗച്ഛന്തി ബുദ്ധിസ്താം അധിഗച്ഛതി ॥ 12॥

അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ഇന്ദ്രിയാണാം ച സംവാദം മനസശ്ചൈവ ഭാമിനി ॥ 13॥

        മന ഉവാച
ന ഘ്രാതി മാമൃതേ ഘ്രാണം രസം ജിഹ്വാ ന ബുധ്യതേ ।
രൂപം ചക്ഷുര്‍ന ഗൃഹ്ണാതി ത്വക്സ്പര്‍ശം നാവബുധ്യതേ ॥ 14॥

ന ശ്രോത്രം ബുധ്യതേ ശബ്ദം മയാ ഹീനം കഥം ചന ।
പ്രവരം സര്‍വഭൂതാനാമഹമസ്മി സനാതനം ॥ 15॥

അഗാരാണീവ ശൂന്യാനി ശാന്താര്‍ചിഷ ഇവാഗ്നയഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി ന ഭാസന്തേ മയാ ഹീനാനി നിത്യശഃ ॥ 16॥

കാഷ്ഠാനീവാര്‍ദ്ര ശുഷ്കാണി യതമാനൈരപീന്ദ്രിയൈഃ ।
ഗുണാര്‍ഥാന്നാധിഗച്ഛന്തി മാമൃതേ സര്‍വജന്തവഃ ॥ 17॥

        ഇന്ദ്രിയാണ്യൂചുഃ
ഏവമേതദ്ഭവേത്സത്യം യഥൈതന്‍മന്യതേ ഭവാന്‍ ।
ഋതേഽസ്മാനസ്മദര്‍ഥാംസ്തു ഭോഗാന്‍ഭുങ്ക്തേ ഭവാന്യദി ॥ 18॥

യദ്യസ്മാസു പ്രലീനേഷു തര്‍പണം പ്രാണധാരണം ।
ഭോഗാന്‍ഭുങ്ക്തേ രസാന്‍ഭുങ്ക്തേ യഥൈതന്‍മന്യതേ തഥാ ॥ 19॥

അഥ വാസ്മാസു ലീനേഷു തിഷ്ഠത്സു വിഷയേഷു ച ।
യദി സങ്കല്‍പമാത്രേണ ഭുങ്ക്തേ ഭോഗാന്യഥാര്‍ഥവത് ॥ 20॥

അഥ ചേന്‍മന്യസേ സിദ്ധിമസ്മദര്‍ഥേഷു നിത്യദാ ।
ഘ്രാണേന രൂപമാദത്സ്വ രസമാദത്സ്വ ചക്ഷുഷാ ॥ 21॥

ശ്രോത്രേണ ഗന്ധമാദത്സ്വ നിഷ്ഠാമാദത്സ്വ ജിഹ്വയാ ।
ത്വചാ ച ശബ്ദമാദത്സ്വ ബുദ്ധ്യാ സ്പര്‍ശമഥാപി ച ॥ 22॥

ബലവന്തോ ഹ്യനിയമാ നിയമാ ദുര്‍ബലീയസാം ।
ഭോഗാനപൂര്‍വാനാദത്സ്വ നോച്ഛിഷ്ടം ഭോക്തുമര്‍ഹസി ॥ 23॥

യഥാ ഹി ശിഷ്യഃ ശാസ്താരം ശ്രുത്യര്‍ഥമഭിധാവതി ।
തതഃ ശ്രുതമുപാദായ ശ്രുതാര്‍ഥമുപതിഷ്ഠതി ॥ 24॥

വിഷയാനേവമസ്മാഭിര്‍ദര്‍ശിതാനഭിമന്യസേ ।
അനാഗതാനതീതാംശ്ച സ്വപ്നേ ജാഗരണേ തഥാ ॥ 25॥

വൈമനസ്യം ഗതാനാം ച ജന്തൂനാമല്‍പചേതസാം ।
അസ്മദര്‍ഥേ കൃതേ കാര്യേ ദൃശ്യതേ പ്രാണധാരണം ॥ 26॥

ബഹൂനപി ഹി സങ്കല്‍പാന്‍മത്വാ സ്വപ്നാനുപാസ്യ ച ।
ബുഭുക്ഷയാ പീഡ്യമാനോ വിഷയാനേവ ധാവസി ॥ 27॥

അഗാരമദ്വാരമിവ പ്രവിശ്യ
സങ്കല്‍പഭോഗോ വിഷയാനവിന്ദന്‍ ।
പ്രാണക്ഷയേ ശാന്തിമുപൈതി നിത്യം
ദാരു ക്ഷയേഽഗ്നിര്‍ജ്വലിതോ യഥൈവ ॥ 28॥

കാമം തു നഃ സ്വേഷു ഗുണേഷു സങ്ഗഃ
കാമച നാന്യോന്യ ഗുണോപലബ്ധിഃ ।
അസ്മാനൃതേ നാസ്തി തവോപലബ്ധിസ്
ത്വാമപ്യൃതേഽസ്മാന്ന ഭജേത ഹര്‍ഷഃ ॥ 29॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 23
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
സുഭഗേ പഞ്ച ഹോതൄണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം ॥ 1॥

പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച സമാനോ വ്യാന ഏവ ച ।
പഞ്ച ഹോതൄനഥൈതാന്വൈ പരം ഭാവം വിദുര്‍ബുധാഃ ॥ 2॥

        ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
സ്വഭാവാത്സപ്ത ഹോതാര ഇതി തേ പൂര്‍വികാ മതിഃ ।
യഥാ വൈ പഞ്ച ഹോതാരഃ പരോ ഭാവസ്തഥോച്യതാം ॥ 3॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
പ്രാണേന സംഭൃതോ വായുരപാനോ ജായതേ തതഃ ।
അപാനേ സംഭൃതോ വായുസ്തതോ വ്യാനഃ പ്രവര്‍തതേ ॥ 4॥

വ്യാനേന സംഭൃതോ വായുസ്തദോദാനഃ പ്രവര്‍തതേ ।
ഉദാനേ സംഭൃതോ വായുഃ സമാനഃ സമ്പ്രവര്‍തതേ ॥ 5॥

തേഽപൃച്ഛന്ത പുരാ ഗത്വാ പൂര്‍വജാതം പ്രജാപതിം ।
യോ നോ ജ്യേഷ്ഠസ്തമാചക്ഷ്വ സ നഃ ശ്രേഷ്ഠോ ഭവിഷ്യതി ॥ 6॥

        ബ്രഹ്മോവാച
യസ്മിന്‍പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സര്‍വേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
യസ്മിന്‍പ്രചീര്‍ണേ ച പുനശ് ചരന്തി
സ വൈ ശ്രേഷ്ഠോ ഗച്ഛത യത്ര കാമഃ ॥ 7॥

        പ്രാണ ഉവാച
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സര്‍വേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീര്‍ണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 8॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
പ്രാണഃ പ്രലീയത തതഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
സമാനശ്ചാപ്യുദാനശ്ച വചോഽബ്രൂതാം തതഃ ശുഭേ ॥ 9॥

ന ത്വം സര്‍വമിദം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠസീഹ യഥാ വയം ।
ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി നഃ പ്രാണ അപാനോ ഹി വശേ തവ ।
പ്രചചാര പുനഃ പ്രാണസ്തമപാനോഽഭ്യഭാഷത ॥ 10॥

മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സര്‍വേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീര്‍ണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 11॥

വ്യാനശ്ച തമുദാനശ്ച ഭാഷമാണമഥോചതുഃ ।
അപാന ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി പ്രാണോ ഹി വശഗസ്തവ ॥ 12॥

അപാനഃ പ്രചചാരാഥ വ്യാനസ്തം പുനരബ്രവീത് ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സര്‍വേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 13॥

മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സര്‍വേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീര്‍ണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 14॥

പ്രാലീയത തതോ വ്യാനഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച സമാനശ് ച തമബ്രുവന്‍ ।
ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി നോ വ്യാന സമാനോ ഹി വശേ തവ ॥ 15॥

പ്രചചാര പുനര്‍വ്യാനഃ സമാനഃ പുനരബ്രവീത് ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സര്‍വേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 16॥

മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സര്‍വേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീര്‍ണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 17॥

തതഃ സമാനഃ പ്രാലില്യേ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച വ്യാനശ് ചൈവ തമബ്രുവന്‍ ।
സമാനന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി വ്യാന ഏവ വശേ തവ ॥ 18॥

സമാനഃ പ്രചചാരാഥ ഉദാനസ്തമുവാച ഹ ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സര്‍വേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 19॥

മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സര്‍വേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ ।
മയി പ്രചീര്‍ണേ ച പുനശ് ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം ॥ 20॥

തതഃ പ്രാലീയതോദാനഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ ।
പ്രാണാപാനൌ സമാനശ്ച വ്യാനശ് ചൈവ തമബ്രുവന്‍ ।
ഉദാന ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോഽസി വ്യാന ഏവ വശേ തവ ॥ 21॥

തതസ്താനബ്രവീദ്ബ്രഹ്മാ സമവേതാന്‍പ്രജാപതിഃ ।
സര്‍വേ ശ്രേഷ്ഠാ ന വാ ശ്രേഷ്ഠാഃ സര്‍വേ ചാന്യോന്യ ധര്‍മിണഃ ।
സര്‍വേ സ്വവിഷയേ ശ്രേഷ്ഠാഃ സര്‍വേ ചാന്യോന്യ രക്ഷിണഃ ॥ 22॥

ഏകഃ സ്ഥിരശ്ചാസ്ഥിരശ്ച വിശേഷാത്പഞ്ച വായവഃ ।
ഏക ഏവ മമൈവാത്മാ ബഹുധാപ്യുപചീയതേ ॥ 23॥

പരസ്പരസ്യ സുഹൃദോ ഭാവയന്തഃ പരസ്പരം ।
സ്വസ്തി വ്രജത ഭദ്രം വോ ധാരയധ്വം പരസ്പരം ॥ 24॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 24
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
നാരദസ്യ ച സംവാദമൃഷേര്‍ദേവമതസ്യ ച ॥ 1॥

        ദേവമത ഉവാച
ജന്തോഃ സഞ്ജായമാനസ്യ കിം നു പൂര്‍വം പ്രവര്‍തതേ ।
പ്രാണോഽപാനഃ സമാനോ വാ വ്യാനോ വോദാന ഏവ ച ॥ 2॥

        നാരദ ഉവാച
യേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുസ്തതോഽന്യഃ പൂര്‍വമേതി തം ।
പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച വിജ്ഞേയം തിര്യഗം ചോര്‍ധ്വഗം ച യത് ॥ 3॥

        ദേവമത ഉവാച
കേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുഃ കശ്ചാന്യഃ പൂര്‍വമേതി തം ।
പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച മേ ബ്രൂഹി തിര്യഗൂര്‍ധ്വം ച നിശ്ചയാത് ॥ 4॥

        നാരദ ഉവാച
സങ്കല്‍പാജ്ജായതേ ഹര്‍ഷഃ ശബ്ദാദപി ച ജായതേ ।
രസാത്സഞ്ജായതേ ചാപി രൂപാദപി ച ജായതേ ॥ 5॥

സ്പര്‍ശാത്സഞ്ജായതേ ചാപി ഗന്ധാദപി ച ജായതേ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ ഹര്‍ഷോ മിഥുന സംഭവഃ ॥ 6॥

കാമാത്സഞ്ജായതേ ശുക്രം കാമാത്സഞ്ജായതേ രസഃ ।
സമാനവ്യാന ജനിതേ സാമാന്യേ ശുക്രശോണിതേ ॥ 7॥

ശുക്രാച്ഛോണിത സംസൃഷ്ടാത്പൂര്‍വം പ്രാണഃ പ്രവര്‍തതേ ।
പ്രാണേന വികൃതേ ശുക്രേ തതോഽപാനഃ പ്രവര്‍തതേ ॥ 8॥

പ്രാണാപാനാവിദം ദ്വന്ദ്വമവാക്ചോര്‍ധ്വം ച ഗച്ഛതഃ ।
വ്യാനഃ സമാനശ്ചൈവോഭൌ തിര്യഗ്ദ്വന്ദ്വത്വമുച്യതേ ॥ 9॥

അഗ്നിര്‍വൈ ദേവതാഃ സര്‍വാ ഇതി വേദസ്യ ശാസനം ।
സഞ്ജായതേ ബ്രാഹ്മണേഷു ജ്ഞാനം ബുദ്ധിസമന്വിതം ॥ 10॥

തസ്യ ധൂമസ്തമോ രൂപം രജോ ഭസ്മ സുരേതസഃ ।
സത്ത്വം സഞ്ജായതേ തസ്യ യത്ര പ്രക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ ॥ 11॥

ആഘാരൌ സമാനോ വ്യാനശ്ചേതി യജ്ഞവിദോ വിദുഃ ।
പ്രാണാപാനാവാജ്യഭാഗൌ തയോര്‍മധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 12॥

നിര്‍ദ്വന്ദ്വമിതി യത്ത്വേതത്തന്‍മേ നിഗദതഃ ശൃണു ॥ 13॥

അഹോരാത്രമിദം ദ്വന്ദ്വം തയോര്‍മധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 14॥

ഉഭേ ചൈവായനേ ദ്വന്ദ്വം തയോര്‍മധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 15॥

ഉഭേ സത്യാനൃതേ ദ്വന്ദ്വം തയോര്‍മധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 16॥

ഉഭേ ശുഭാശുഭേ ദ്വന്ദ്വം തയോര്‍മധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 17॥

സച്ചാസച്ചൈവ തദ്ദ്വന്ദ്വം തയോര്‍മധ്യേ ഹുതാശനഃ ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 18॥

പ്രഥമം സമാനോ വ്യാനോ വ്യസ്യതേ കര്‍മ തേന തത് ।
തൃതീയം തു സമാനേന പുനരേവ വ്യവസ്യതേ ॥ 19॥

ശാന്ത്യര്‍ഥം വാമദേവം ച ശാന്തിര്‍ബ്രഹ്മ സനാതനം ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 20॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ചതുര്‍വിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 25
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ചാതുര്‍ഹോത്ര വിധാനസ്യ വിധാനമിഹ യാദൃശം ॥ 1॥

തസ്യ സര്‍വസ്യ വിധിവദ്വിധാനമുപദേക്ഷ്യതേ ।
ശൃണു മേ ഗദതോ ഭദ്രേ രഹസ്യമിദമുത്തമം ॥ 2॥

കരണം കര്‍മ കര്‍താ ച മോക്ഷ ഇത്യേവ ഭാമിനി ।
ചത്വാര ഏതേ ഹോതാരോ യൈരിദം ജഗദാവൃതം ॥ 3॥

ഹോതൄണാം സാധനം ചൈവ ശൃണു സര്‍വമശേഷതഃ ।
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ച ശ്രോത്രം ച പഞ്ചമം ।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതേ വിജ്ഞേയാ ഗുണഹേതവഃ ॥ 4॥

ഗന്ധോ രസശ്ച രൂപം ച ശബ്ദഃ സ്പര്‍ശശ്ച പഞ്ചമഃ ।
മന്തവ്യമഥ ബോദ്ധവ്യം സപ്തൈതേ കര്‍മഹേതവഃ ॥ 5॥

ഘ്രാതാ ഭക്ഷയിതാ ദ്രഷ്ടാ സ്പ്രഷ്ടാ ശ്രോതാ ച പഞ്ചമഃ ।
മന്താ ബോദ്ധാ ച സപ്തൈതേ വിജ്ഞേയാഃ കര്‍തൃഹേതവഃ ॥ 6॥

സ്വഗുണം ഭക്ഷയന്ത്യേതേ ഗുണവന്തഃ ശുഭാശുഭം ।
അഹം ച നിര്‍ഗുണോഽത്രേതി സപ്തൈതേ മോക്ഷഹേതവഃ ॥ 7॥

വിദുഷാം ബുധ്യമാനാനാം സ്വം സ്വസ്ഥാനം യഥാവിധി ।
ഗുണാസ്തേ ദേവതാ ഭൂതാഃ സതതം ഭുഞ്ജതേ ഹവിഃ ॥ 8॥

അദന്‍ഹ്യവിദ്വാനന്നാനി മമത്വേനോപപദ്യതേ ।
ആത്മാര്‍ഥം പാചയന്നിത്യം മമത്വേനോപഹന്യതേ ॥ 9॥

അഭക്ഷ്യ ഭക്ഷണം ചൈവ മദ്യ പാനം ച ഹന്തി തം ।
സ ചാന്നം ഹന്തി തച്ചാന്നം സ ഹത്വാ ഹന്യതേ ബുധഃ ॥ 10॥

അത്താ ഹ്യന്നമിദം വിദ്വാന്‍പുനര്‍ജനയതീശ്വരഃ ।
സ ചാന്നാജ്ജായതേ തസ്മിന്‍സൂക്ഷ്മോ നാമ വ്യതിക്രമഃ ॥ 11॥

മനസാ ഗംയതേ യച്ച യച്ച വാചാ നിരുധ്യതേ ।
ശ്രോത്രേണ ശ്രൂയതേ യച്ച ചക്ഷുഷാ യച്ച ദൃശ്യതേ ॥ 12॥

സ്പര്‍ശേന സ്പൃശ്യതേ യച്ച ഘ്രാണേന ഘ്രായതേ ച യത് ।
മനഃഷഷ്ഠാനി സംയംയ ഹവീംഷ്യേതാനി സര്‍വശഃ ॥ 13॥

ഗുണവത്പാവകോ മഹ്യം ദീപ്യതേ ഹവ്യവാഹനഃ ।
യോഗയജ്ഞഃ പ്രവൃത്തോ മേ ജ്ഞാനബ്രഹ്മ മനോദ്ഭവഃ ।
പ്രാണസ്തോത്രോഽപാന ശസ്ത്രഃ സര്‍വത്യാഗസു ദക്ഷിണഃ ॥ 14॥

കര്‍മാനുമന്താ ബ്രഹ്മാ മേ കര്‍താധ്വര്യുഃ കൃതസ്തുതിഃ ।
കൃതപ്രശാസ്താ തച്ഛാസ്ത്രമപവര്‍ഗോഽസ്യ ദക്ഷിണാ ॥ 15॥

ഋചശ്ചാപ്യത്ര ശംസന്തി നാരായണ വിദോ ജനാഃ ।
നാരായണായ ദേവായ യദബധ്നന്‍പശൂന്‍പുരാ ॥ 16॥

തത്ര സാമാനി ഗായന്തി താനി ചാഹുര്‍നിദര്‍ശനം ।
ദേവം നാരായണം ഭീരു സര്‍വാത്മാനം നിബോധ മേ ॥ 17॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 26
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഏകഃ ശാസ്താ ന ദ്വിതീയോഽസ്തി ശാസ്താ
യഥാ നിയുക്തോഽസ്മി തഥാ ചരാമി ।
ഹൃദ്യേഷ തിഷ്ഠന്‍പുരുഷഃ ശാസ്തി ശാസ്താ
തേനൈവ യുക്തഃ പ്രവണാദിവോദകം ॥ 1॥

ഏകോ ഗുരുര്‍നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തേനാനുശിഷ്ടാ ഗുരുണാ സദൈവ
പരാഭൂതാ ദാനവാഃ സര്‍വ ഏവ ॥ 2॥

ഏകോ ബന്ധുര്‍നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തേനാനുശിഷ്ടാ ബാന്ധവാ ബന്ധുമന്തഃ
സപ്തര്‍ഷയഃ സപ്ത ദിവി പ്രഭാന്തി ॥ 3॥

ഏകഃ ശ്രോതാ നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തസ്മിന്‍ഗുരൌ ഗുരു വാസം നിരുഷ്യ
ശക്രോ ഗതഃ സര്‍വലോകാമരത്വം ॥ 4॥

ഏകോ ദ്വേഷ്ടാ നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനുബ്രവീമി ।
തേനാനുശിഷ്ടാ ഗുരുണാ സദൈവ
ലോകദ്വിഷ്ടാഃ പന്നഗാഃ സര്‍വ ഏവ ॥ 5॥

അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
പ്രജാപതൌ പന്നഗാനാം ദേവര്‍ഷീണാം ച സംവിദം ॥ 6॥

ദേവര്‍ഷയശ്ച നാഗാശ്ച അസുരാശ്ച പ്രജാപതിം ।
പര്യപൃച്ഛന്നുപാസീനാഃ ശ്രേയോ നഃ പ്രോച്യതാം ഇതി ॥ 7॥

തേഷാം പ്രോവാച ഭഗവാഞ്ശ്രേയഃ സമനുപൃച്ഛതാം ।
ഓമിത്യേകാക്ഷരം ബ്രഹ്മ തേ ശ്രുത്വാ പ്രാദ്രവന്ദിശഃ ॥ 8॥

തേഷാം പ്രാദ്രവമാണാനാമുപദേശാര്‍ഥമാത്മനഃ ।
സര്‍പാണാം ദശനേ ഭാവഃ പ്രവൃത്തഃ പൂര്‍വമേവ തു ॥ 9॥

അസുരാണാം പ്രവൃത്തസ്തു ദംഭഭാവഃ സ്വഭാവജഃ ।
ദാനം ദേവാ വ്യവസിതാ ദമമേവ മഹര്‍ഷയഃ ॥ 10॥

ഏകം ശാസ്താരമാസാദ്യ ശബ്ദേനൈകേന സംസ്കൃതാഃ ।
നാനാ വ്യവസിതാഃ സര്‍വേ സര്‍പദേവര്‍ഷിദാനവാഃ ॥ 11॥

ശൃണോത്യയം പ്രോച്യമാനം ഗൃഹ്ണാതി ച യഥാതഥം ।
പൃച്ഛതസ്താവതോ ഭൂയോ ഗുരുരന്യോഽനുമന്യതേ ॥ 12॥

തസ്യ ചാനുമതേ കര്‍മ തതഃ പശ്ചാത്പ്രവര്‍തതേ ।
ഗുരുര്‍ബോദ്ധാ ച ശത്രുശ്ച ദ്വേഷ്ടാ ച ഹൃദി സംശ്രിതഃ ॥ 13॥

പാപേന വിചരँല്ലോകേ പാപചാരീ ഭവത്യയം ।
ശുഭേന വിചരँല്ലോകേ ശുഭചാരീ ഭവത്യുത ॥ 14॥

കാമചാരീ തു കാമേന യ ഇന്ദ്രിയസുഖേ രതഃ ।
വ്രതവാരീ സദൈവൈഷ യ ഇന്ദ്രിയജയേ രതഃ ॥ 15॥

അപേതവ്രതകര്‍മാ തു കേവലം ബ്രഹ്മണി ശ്രിതഃ ।
ബ്രഹ്മഭൂതശ്ചരँല്ലോകേ ബ്രഹ്മ ചാരീ ഭവത്യയം ॥ 16॥

ബ്രഹ്മൈവ സമിധസ്തസ്യ ബ്രഹ്മാഗ്നിര്‍ബ്രഹ്മ സംസ്തരഃ ।
ആപോ ബ്രഹ്മ ഗുരുര്‍ബ്രഹ്മ സ ബ്രഹ്മണി സമാഹിതഃ ॥ 17॥

ഏതദേതാദൃശം സൂക്ഷ്മം ബ്രഹ്മചര്യം വിദുര്‍ബുധാഃ ।
വിദിത്വാ ചാന്വപദ്യന്ത ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദര്‍ശിനഃ ॥ 18॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 27
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
സങ്കല്‍പദംശ മശകം ശോകഹര്‍ഷഹിമാതപം ।
മോഹാന്ധ കാരതിമിരം ലോഭവ്യാല സരീസൃപം ॥ 1॥

വിഷയൈകാത്യയാധ്വാനം കാമക്രോധവിരോധകം ।
തദതീത്യ മഹാദുര്‍ഗം പ്രവിഷ്ടോഽസ്മി മഹദ്വനം ॥ 2॥

        ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
ക്വ തദ്വനം മഹാപ്രാജ്ഞ കേ വൃക്ഷാഃ സരിതശ്ച കാഃ ।
ഗിരയഃ പര്‍വതാശ് ചൈവ കിയത്യധ്വനി തദ്വനം ॥ 3॥

ന തദസ്തി പൃഥഗ്ഭാവേ കിം ചിദന്യത്തതഃ സമം ।
ന തദസ്ത്യപൃഥഗ്ഭാവേ കിം ചിദ്ദൂരതരം തതഃ ॥ 4॥

തസ്മാദ്ധ്രസ്വതരം നാസ്തി ന തതോഽസ്തി ബൃഹത്തരം ।
നാസ്തി തസ്മാദ്ദുഃഖതരം നാസ്ത്യന്യത്തത്സമം സുഖം ॥ 5॥

ന തത്പ്രവിശ്യ ശോചന്തി ന പ്രഹൃഷ്യന്തി ച ദ്വിജാഃ ।
ന ച ബിഭ്യതി കേഷാം ചിത്തേഭ്യോ ബിഭ്യതി കേ ച ന ॥ 6॥

തസ്മിന്വനേ സപ്ത മഹാദ്രുമാശ് ച
ഫലാനി സപ്താതിഥയശ് ച സപ്ത ।
സപ്താശ്രമാഃ സപ്ത സമാധയശ് ച
ദീക്ഷാശ്ച സപ്തൈതദരണ്യരൂപം ॥ 7॥

പഞ്ച വര്‍ണാനി ദിവ്യാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 8॥

സുവര്‍ണാനി ദ്വിവര്‍ണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 9॥

ചതുര്‍വര്‍ണാണി ദിവ്യാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 10॥

ശങ്കരാണിത്രി വര്‍ണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 11॥

സുരഭീണ്യേകവര്‍ണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനിച ।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം ॥ 12॥

ബഹൂന്യവ്യക്തവര്‍ണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനിച ।
വിസൃജന്തൌ മഹാവൃക്ഷൌ തദ്വനം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതഃ ॥ 13॥

ഏകോ ഹ്യഗ്നിഃ സുമനാ ബ്രാഹ്മണോഽത്ര
പഞ്ചേന്ദ്രിയാണി സമിധശ്ചാത്ര സന്തി ।
തേഭ്യോ മോക്ഷാഃ സപ്ത ഭവന്തി ദീക്ഷാ
ഗുണാഃ ഫലാന്യതിഥയഃ ഫലാശാഃ ॥ 14॥

ആതിഥ്യം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തത്ര സപ്തമഹര്‍ഷയഃ ।
അര്‍ചിതേഷു പ്രലീനേഷു തേഷ്വന്യദ്രോചതേ വനം ॥ 15॥

പ്രതിജ്ഞാ വൃക്ഷമഫലം ശാന്തിച്ഛായാ സമന്വിതം ।
ജ്ഞാനാശ്രയം തൃപ്തിതോയമന്തഃ ക്ഷേത്രജ്ഞഭാസ്കരം ॥ 16॥

യോഽധിഗച്ഛന്തി തത്സന്തസ്തേഷാം നാസ്തി ഭയം പുനഃ ।
ഊര്‍ധ്വം ചാവാക്ച തിര്യക്ച തസ്യ നാന്തോഽധിഗംയതേ ॥ 17॥

സപ്ത സ്ത്രിയസ്തത്ര വസന്തി സദ്യോ
അവാങ്മുഖാ ഭാനുമത്യോ ജനിത്ര്യഃ ।
ഊര്‍ധ്വം രസാനാം ദദതേ പ്രജാഭ്യഃ
സര്‍വാന്യഥാ സര്‍വമനിത്യതാം ച ॥ 18॥

തത്രൈവ പ്രതിതിഷ്ഠന്തി പുനസ്തത്രോദയന്തി ച ।
സപ്ത സപ്തര്‍ഷയഃ സിദ്ധാ വസിഷ്ഠപ്രമുഖാഃ സഹ ॥ 19॥

യശോ വര്‍ചോ ഭഗശ്ചൈവ വിജയഃ സിദ്ധിതേജസീ ।
ഏവമേവാനുവര്‍തന്തേ സപ്ത ജ്യോതീംഷി ഭാസ്കരം ॥ 20॥

ഗിരയഃ പര്‍വതാശ്ചൈവ സന്തി തത്ര സമാസതഃ ।
നദ്യശ്ച സരിതോ വാരിവഹന്ത്യോ ബ്രഹ്മ സംഭവം ॥ 21॥

നദീനാം സങ്ഗമസ്തത്ര വൈതാനഃ സമുപഹ്വരേ ।
സ്വാത്മ തൃപ്താ യതോ യാന്തി സാക്ഷാദ്ദാന്താഃ പിതാമഹം ॥ 22॥

കൃശാശാഃ സുവ്രതാശാശ്ച തപസാ ദഗ്ധകില്‍ബിഷാഃ ।
ആത്മന്യാത്മാനമാവേശ്യ ബ്രഹ്മാണം സമുപാസതേ ॥ 23॥

ഋചമപ്യത്ര ശംസന്തി വിദ്യാരണ്യവിദോ ജനാഃ ।
തദരണ്യമഭിപ്രേത്യ യഥാ ധീരമജായത ॥ 24॥

ഏതദേതാദൃശം ദിവ്യമരണ്യം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ।
വിദിത്വാ ചാന്വതിഷ്ഠന്ത ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദര്‍ശിതം ॥ 25॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 28
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഗന്ധാന്ന ജിഘ്രാമി രസാന്ന വേദ്മി
രൂപം ന പശ്യാമി ന ച സ്പൃശാമി ।
ന ചാപി ശബ്ദാന്വിവിധാഞ്ശൃണോമി
ന ചാപി സങ്കല്‍പമുപൈമി കിം ചിത് ॥ 1॥

അര്‍ഥാനിഷ്ടാന്‍കാമയതേ സ്വഭാവഃ
സര്‍വാന്ദ്വേഷ്യാന്‍പ്രദ്വിഷതേ സ്വഭാവഃ ।
കാമദ്വേഷാവുദ്ഭവതഃ സ്വഭാവാത്
പ്രാണാപാനൌ ജന്തു ദേഹാന്നിവേശ്യ ॥ 2॥

തേഭ്യശ്ചാന്യാംസ്തേഷ്വനിത്യാംശ്ച ഭാവാന്‍
ഭൂതാത്മാനം ലക്ഷയേയം ശരീരേ ।
തസ്മിംസ്തിഷ്ഠന്നാസ്മി ശക്യഃ കഥം ചിത്
കാമക്രോധാഭ്യാം ജരയാ മൃത്യുനാ ച ॥ 3॥

അകാമയാനസ്യ ച സര്‍വകാമാന്‍
അവിദ്വിഷാണസ്യ ച സര്‍വദോഷാന്‍ ।
ന മേ സ്വഭാവേഷു ഭവന്തി ലേപാസ്
തോയസ്യ ബിന്ദോരിവ പുഷ്കരേഷു ॥ 4॥

നിത്യസ്യ ചൈതസ്യ ഭവന്തി നിത്യാ
നിരീക്ഷമാണസ്യ ബഹൂന്‍സ്വഭാവാന്‍ ।
ന സജ്ജതേ കര്‍മസു ഭോഗജാലം
ദിവീവ സൂര്യസ്യ മയൂഖജാലം ॥ 5॥

അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
അധ്വര്യു യതി സംവാദം തം നിബോധ യശസ്വിനി ॥ 6॥

പ്രോക്ഷ്യമാണം പശും ദൃഷ്ട്വാ യജ്ഞകര്‍മണ്യഥാബ്രവീത് ।
യതിരധ്വര്യുമാസീനോ ഹിംസേയമിതി കുത്സയന്‍ ॥ 7॥

തമധ്വര്യുഃ പ്രത്യുവാച നായം ഛാഗോ വിനശ്യതി ।
ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യതേ ജന്തുര്യദി ശ്രുതിരിയം തഥാ ॥ 8॥

യോ ഹ്യസ്യ പാര്‍ഥിവോ ഭാഗഃ പൃഥിവീം സ ഗമിഷ്യതി ।
യദസ്യ വാരിജം കിം ചിദപസ്തത്പ്രതിപദ്യതേ ॥ 9॥

സൂര്യം ചക്ഷുര്‍ദിശഃ ശ്രോത്രേ പ്രാണോഽസ്യ ദിവമേവ ച ।
ആഗമേ വര്‍തമാനസ്യ ന മേ ദോഷോഽസ്തി കശ് ചന ॥ 10॥

        യതിരുവാച
പ്രാണൈര്‍വിയോഗേ ഛാഗസ്യ യദി ശ്രേയഃ പ്രപശ്യസി ।
ഛാഗാര്‍ഥേ വര്‍തതേ യജ്ഞോ ഭവതഃ കിം പ്രയോജനം ॥ 11॥

അനു ത്വാ മന്യതാം മാതാ പിതാ ഭ്രാതാ സഖാപി ച ।
മന്ത്രയസ്വൈനമുന്നീയ പരവന്തം വിശേഷതഃ ॥ 12॥

യ ഏവമനുമന്യേരംസ്താന്‍ഭവാന്‍പ്രഷ്ടുമര്‍ഹതി ।
തേഷാമനുമതം ശ്രുത്വാ ശക്യാ കര്‍തും വിചാരണാ ॥ 13॥

പ്രാണാ അപ്യസ്യ ഛാഗസ്യ പ്രാപിതാസ്തേ സ്വയോനിഷു ।
ശരീരം കേവലം ശിഷ്ടം നിശ്ചേഷ്ടമിതി മേ മതിഃ ॥ 14॥

ഇന്ധനസ്യ തു തുല്യേന ശരീരേണ വിചേതസാ ।
ഹിംസാ നിര്‍വേഷ്ടു കാമാനാമിന്ധനം പശുസഞ്ജ്ഞിതം ॥ 15॥

അഹിംസാ സര്‍വധര്‍മാണാമിതി വൃദ്ധാനുശാസനം ।
യദഹിംസ്രം ഭവേത്കര്‍മ തത്കാര്യമിതി വിദ്മഹേ ॥ 16॥

അഹിംസേതി പ്രതിജ്ഞേയം യദി വക്ഷ്യാംയതഃ പരം ।
ശക്യം ബഹുവിധം വക്തും ഭവതഃ കാര്യദൂഷണം ॥ 17॥

അഹിംസാ സര്‍വഭൂതാനാം നിത്യമസ്മാസു രോചതേ ।
പ്രത്യക്ഷതഃ സാധയാമോ ന പരോക്ഷമുപാസ്മഹേ ॥ 18॥

        അധ്വര്യുരുവാച
ഭൂമേര്‍ഗന്ധഗുണാന്‍ഭുങ്ക്ഷ്വ പിബസ്യാപോമയാന്‍രസാന്‍ ।
ജ്യോതിഷാം പശ്യസേ രൂപം സ്പൃശസ്യനിലജാന്‍ഗുണാന്‍ ॥ 19॥

ശൃണോഷ്യാകാശജം ശബ്ദം മനസാ മന്യസേ മതിം ।
സര്‍വാണ്യേതാനി ഭൂതാനി പ്രാണാ ഇതി ച മന്യസേ ॥ 20॥

പ്രാണാദാനേ ച നിത്യോഽസി ഹിംസായാം വര്‍തതേ ഭവാന്‍ ।
നാസ്തി ചേഷ്ടാ വിനാ ഹിംസാം കിം വാ ത്വം മന്യസേ ദ്വിജ ॥ 21॥

        യതിരുവാച
അക്ഷരം ച ക്ഷരം ചൈവ ദ്വൈധീ ഭാവോഽയമാത്മനഃ ।
അക്ഷരം തത്ര സദ്ഭാവഃ സ്വഭാവഃ ക്ഷര ഉച്യതേ ॥ 22॥

പ്രാണോ ജിഹ്വാ മനഃ സത്ത്വം സ്വഭാവോ രജസാ സഹ ।
ഭാവൈരേതൈര്‍വിമുക്തസ്യ നിര്‍ദ്വന്ദ്വസ്യ നിരാശിഷഃ ॥ 23॥

സമസ്യ സര്‍വഭൂതേഷു നിര്‍മമസ്യ ജിതാത്മനഃ ।
സമന്താത്പരിമുക്തസ്യ ന ഭയം വിദ്യതേ ക്വ ചിത് ॥ 24॥

        അധ്വര്യുരുവാച
സദ്ഭിരേവേഹ സംവാസഃ കാര്യോ മതിമതാം വര ।
ഭവതോ ഹി മതം ശ്രുത്വാ പ്രതിഭാതി മതിര്‍മമ ॥ 25॥

ഭഗവന്‍ഭഗവദ്ബുദ്ധ്യാ പ്രതിബുദ്ധോ ബ്രവീംയഹം ।
മതം മന്തും ക്രതും കര്‍തും നാപരാധോഽസ്തി മേ ദ്വിജ ॥ 26॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഉപപത്ത്യാ യതിസ്തൂഷ്ണീം വര്‍തമാനസ്തതഃ പരം ।
അധ്വര്യുരപി നിര്‍മോഹഃ പ്രചചാര മഹാമഖേ ॥ 27॥

ഏവമേതാദൃശം മോക്ഷം സുസൂക്ഷ്മം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ।
വിദിത്വാ ചാനുതിഷ്ഠന്തി ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദര്‍ശിനാ ॥ 28॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 29
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
കാര്‍തവീര്യസ്യ സംവാദം സമുദ്രസ്യ ച ഭാമിനി ॥ 1॥

കാര്‍തവീര്യാര്‍ജുനോ നാമ രാജാ ബാഹുസഹസ്രവാന്‍ ।
യേന സാഗരപര്യന്താ ധനുഷാ നിര്‍ജിതാ മഹീ ॥ 2॥

സ കദാ ചിത്സമുദ്രാന്തേ വിചരന്‍ബലദര്‍പിതഃ ।
അവാകിരച്ഛരശതൈഃ സമുദ്രമിതി നഃ ശ്രുതം ॥ 3॥

തം സമുദ്രോ നമസ്കൃത്യ കൃതാഞ്ജലിരുവാച ഹ ।
മാ മുഞ്ച വീര നാരാചാന്‍ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ ॥ 4॥

മദാശ്രയാണി ഭൂതാനി ത്വദ്വിസൃഷ്ടൈര്‍മഹേഷുഭിഃ ।
വധ്യന്തേ രാജശാര്‍ദൂല തേഭ്യോ ദേഹ്യഭയം വിഭോ ॥ 5॥

        അര്‍ജുവ ഉവാച
മത്സമോ യദി സങ്ഗ്രാമേ ശരാസനധരഃ ക്വ ചിത് ।
വിദ്യതേ തം മമാചക്ഷ്വ യഃ സമാസീത മാം മൃധേ ॥ 6॥

        സമുദ്ര ഉവാച
മഹര്‍ഷിര്‍ജമദഗ്നിസ്തേ യദി രാജന്‍പരിശ്രുതഃ ।
തസ്യ പുത്രസ്തവാതിഥ്യം യഥാവത്കര്‍തുമര്‍ഹതി ॥ 7॥

തതഃ സ രാജാ പ്രയയൌ ക്രോധേന മഹതാ വൃതഃ ।
സ തമാശ്രമമാഗംയ രമമേവാന്വപദ്യത ॥ 8॥

സ രാമ പ്രതികൂലാനി ചകാര സഹ ബന്ധുഭിഃ ।
ആയാസം ജനയാമാസ രാമസ്യ ച മഹാത്മനഃ ॥ 9॥

തതസ്തേജഃ പ്രജജ്വാല രാജസ്യാമിത തേജസഃ ।
പ്രദഹദ്രിപുസൈന്യാനി തദാ കമലലോചനേ ॥ 10॥

തതഃ പരശുമാദായ സ തം ബാഹുസഹസ്രിണം ।
ചിച്ഛേദ സഹസാ രാമോ ബാഹുശാഖമിവ ദ്രുമം ॥ 11॥

തം ഹതം പതിതം ദൃഷ്ട്വാ സമേതാഃ സര്‍വബാന്ധവാഃ ।
അസീനാദായ ശക്തീശ്ച ഭാര്‍ഗവം പര്യവാരയന്‍ ॥ 12॥

രാമോഽപി ധനുരാദായ രഥമാരുഹ്യ സ ത്വരഃ ।
വിസൃജഞ്ശരവര്‍ഷാണി വ്യധമത്പാര്‍ഥിവം ബലം ॥ 13॥

തതസ്തു ക്ഷത്രിയാഃ കേ ചിജ്ജമദഗ്നിം നിഹത്യ ച ।
വിവിശുര്‍ഗിരിദുര്‍ഗാണി മൃഗാഃ സിംഹാര്‍ദിതാ ഇവ ॥ 14॥

തേഷാം സ്വവിഹിതം കര്‍മ തദ്ഭയാന്നാനുതിഷ്ഠതാം ।
പ്രജാ വൃഷലതാം പ്രാപ്താ ബ്രാഹ്മണാനാമദര്‍ശനാത് ॥ 15॥

ത ഏതേ ദ്രമിഡാഃ കാശാഃ പുണ്ഡ്രാശ്ച ശബരൈഃ സഹ ।
വൃഷലത്വം പരിഗതാ വ്യുത്ഥാനാത്ക്ഷത്രധര്‍മതഃ ॥ 16॥

തതസ്തു ഹതവീരാസു ക്ഷത്രിയാസു പുനഃ പുനഃ ।
ദ്വിജൈരുത്പാദിതം ക്ഷത്രം ജാമദഗ്ന്യോ ന്യകൃന്തത ॥ 17॥

ഏവ വിംശതിമേധാന്തേ രാമം വാഗശരീരിണീ ।
ദിവ്യാ പ്രോവാച മധുരാ സര്‍വലോകപരിശ്രുതാ ॥ 18॥

രാമ രാമ നിവര്‍തസ്വ കം ഗുണം താത പശ്യസി ।
ക്ഷത്രബന്ധൂനിമാന്‍പ്രാണൈര്‍വിപ്രയോജ്യ പുനഃ പുനഃ ॥ 19॥

തഥൈവ തം മഹാത്മാനമൃചീകപ്രമുഖാസ്തദാ ।
പിതാമഹാ മഹാഭാഗ നിവര്‍തസ്വേത്യഥാബ്രുവന്‍ ॥ 20॥

പിതുര്‍വധമമൃഷ്യംസ്തു രാമഃ പ്രോവാച താനൃഷീന്‍ ।
നാര്‍ഹന്തീഹ ഭവന്തോ മാം നിവാരയിതുമിത്യുത ॥ 21॥

        പിതര ഊചുഃ
നാര്‍ഹസേ ക്ഷത്രബന്ധൂംസ്ത്വം നിഹന്തും ജയതാം വര ।
ന ഹി യുക്തം ത്വയാ ഹന്തും ബ്രാഹ്മണേന സതാ നൃപാന്‍ ॥ 22॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 30
        പിതര ഊചുഃ
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ശ്രുത്വാ ച തത്തഥാ കാര്യം ഭവതാ ദ്വിജസത്തമ ॥ 1॥

അലര്‍കോ നാമ രാജര്‍ഷിരഭവത്സുമഹാതപാഃ ।
ധര്‍മജ്ഞഃ സത്യസന്ധശ്ച മഹാത്മാ സുമഹാവ്രതഃ ॥ 2॥

സ സാഗരാന്താം ധനുഷാ വിനിര്‍ജിത്യ മഹീമിമാം ।
കൃത്വാ സുദുഷ്കരം കര്‍മ മനഃ സൂക്ഷ്മേ സമാദധേ ॥ 3॥

സ്ഥിതസ്യ വൃക്ഷമൂലേഽഥ തസ്യ ചിന്താ ബഭൂവ ഹ ।
ഉത്സൃജ്യ സുമഹദ്രാജ്യം സൂക്ഷ്മം പ്രതി മഹാമതേ ॥ 4॥

        അലര്‍ക ഉവാച
മനസോ മേ ബലം ജാതം മനോ ജിത്വാ ധ്രുവോ ജയഃ ।
അന്യത്ര ബാണാനസ്യാമി ശത്രുഭിഃ പരിവാരിതഃ ॥ 5॥

യദിദം ചാപലാന്‍മൂര്‍തേഃ സര്‍വമേതച്ചികീര്‍ഷതി ।
മനഃ പ്രതി സുതീക്ഷ്ണാഗ്രാനഹം മോക്ഷ്യാമി സായകാന്‍ ॥ 6॥

        മന ഉവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമര്‍മാ മരിഷ്യസി ॥ 7॥

അന്യാന്‍ബാണാന്‍സമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 8॥

        അലക ഉവാച
ആഘ്രായ സുബഹൂന്‍ഗന്ധാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാദ്ഘ്രാണം പ്രതി ശരാന്‍പ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാന്‍ ॥ 9॥

        ഘ്രാണ ഉവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമര്‍മാ മരിഷ്യസി ॥ 10॥

അന്യാന്‍ബാണാന്‍സമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 11॥

        അലര്‍ക ഉവാച
ഇയം സ്വാദൂന്‍രസാന്‍ഭുക്ത്വാ താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാജ്ജിഹ്വാം പ്രതി ശരാന്‍പ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാന്‍ ॥ 12॥

        ജിവ്ഹാ ഉവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമര്‍മാ മരിഷ്യസി ॥ 13॥

അന്യാന്‍ബാണാന്‍സമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 14॥

        അലര്‍ക ഉവാച
സൃഷ്ട്വാ ത്വഗ്വിവിധാന്‍സ്പര്‍ശാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാത്ത്വചം പാടയിഷ്യേ വിവിധൈഃ കങ്കപത്രഭിഃ ॥ 15॥

        ത്വഗുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമര്‍മാ മരിഷ്യസി ॥ 16॥

അന്യാന്‍ബാണാന്‍സമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 17॥

        അലര്‍ക ഉവാച
ശ്രുത്വാ വൈ വിവിധാഞ്ശബ്ദാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാച്ഛ്രോത്രം പ്രതി ശരാന്‍പ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാന്‍ ॥ 18॥

        ശ്രോത്രമുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി തതോ ഹാസ്യസി ജീവിതം ॥ 19॥

അന്യാന്‍ബാണാന്‍സമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 20॥

        അലര്‍ക ഉവാച
ദൃഷ്ട്വാ വൈ വിവിധാന്‍ഭാവാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി ।
തസ്മാച്ചക്ഷുഃ പ്രതി ശരാന്‍പ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാന്‍ ॥ 21॥

        ചക്ഷുരുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമാലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമര്‍മാ മരിഷ്യസി ॥ 22॥

അന്യാന്‍ബാണാന്‍സമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യതി ।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 23॥

        അലര്‍ക ഉവാച
ഇയം നിഷ്ഠാ ബഹുവിധാ പ്രജ്ഞയാ ത്വധ്യവസ്യതി ।
തസ്മാദ്ബുദ്ധിം പ്രതി ശരാന്‍പ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാന്‍ ॥ 24॥

        ബുദ്ധിരുവാച
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലര്‍ക കഥം ചന ।
തവൈവ മര്‍മ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമര്‍മാ മരിഷ്യസി ॥ 25॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
തതോഽലര്‍കസ്തപോ ഘോരമാസ്ഥായാഥ സുദുഷ്കരം ।
നാധ്യഗച്ഛത്പരം ശക്ത്യാ ബാണമേതേഷു സപ്തസു ।
സുസമാഹിത ചിത്താസ്തു തതോഽചിന്തയത പ്രഭുഃ ॥ 26॥

സ വിചിന്ത്യ ചിരം കാലമലര്‍കോ ദ്വിജസത്തമ ।
നാധ്യഗച്ഛത്പരം ശ്രേയോ യോഗാന്‍മതിമതാം വരഃ ॥ 27॥

സ ഏകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ നിശ്ചലോ യോഗമാസ്ഥിതഃ ।
ഇന്ദ്രിയാണി ജഘാനാശു ബാണേനൈകേന വീര്യവാന്‍ ॥ 28॥

യോഗേനാത്മാനമാവിശ്യ സംസിദ്ധിം പരമാം യയൌ ।
വിസ്മിതശ്ചാപി രാജര്‍ഷിരിമാം ഗാഥാം ജഗാദ ഹ ।
അഹോ കഷ്ടം യദസ്മാഭിഃ പൂര്‍വം രാജ്യമനുഷ്ഠിതം ।
ഇതി പശ്ചാന്‍മയാ ജ്ഞാതം യോഗാന്നാസ്തി പരം സുഖം ॥ 29॥

ഇതി ത്വമപി ജാനീഹി രാമ മാ ക്ഷത്രിയാഞ് ജഹി ।
തപോ ഘോരമുപാതിഷ്ഠ തതഃ ശ്രേയോഽഭിപത്സ്യസേ ॥ 30॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ഇത്യുക്തഃ സ തപോ ഘോരം ജാമദഗ്ന്യഃ പിതാമഹൈഃ ।
ആസ്ഥിതഃ സുമഹാഭാഗോ യയൌ സിദ്ധിം ച ദുര്‍ഗമാം ॥ 31॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 31
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
ത്രയോ വൈ രിപവോ ലോകേ നവ വൈ ഗുണതഃ സ്മൃതാഃ ।
ഹര്‍ഷഃ സ്തംഭോഽഭിമാനശ്ച ത്രയസ്തേ സാത്ത്വികാ ഗുണാഃ ॥ 1॥

ശോകഃ ക്രോധോഽതിസംരംഭോ രാജസാസ്തേ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ ।
സ്വപ്നസ്തന്ദ്രീ ച മോഹശ്ച ത്രയസ്തേ താമസാ ഗുണാഃ ॥ 2॥

ഏതാന്നികൃത്യ ധൃതിമാന്‍ബാണസന്ധൈരതന്ദ്രിതഃ ।
ജേതും പരാനുത്സഹതേ പ്രശാന്താത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3॥

അത്ര ഗാഥാഃ കീര്‍തയന്തി പുരാകല്‍പവിദോ ജനാഃ ।
അംബരീഷേണ യാ ഗീതാ രാജ്ഞാ രാജ്യം പ്രശാസതാ ॥ 4॥

സമുദീര്‍ണേഷു ദോഷേഷു വധ്യമാനേഷു സാധുഷു ।
ജഗ്രാഹ തരസാ രാജ്യമംബരീഷ ഇതി ശ്രുതിഃ ॥ 5॥

സ നിഗൃഹ്യ മഹാദോഷാന്‍സാധൂന്‍സമഭിപൂജ്യ ച ।
ജഗാമ മഹതീം സിദ്ധിം ഗാഥാം ചേമാം ജഗാദ ഹ ॥ 6॥

ഭൂയിഷ്ഠം മേ ജിതാ ദോഷാ നിഹതാഃ സര്‍വശത്രവഃ ।
ഏകോ ദോഷോഽവശിഷ്ടസ്തു വധ്യഃ സ ന ഹതോ മയാ ॥ 7॥

യേന യുക്തോ ജന്തുരയം വൈതൃഷ്ണ്യം നാധിഗച്ഛതി ।
തൃഷ്ണാര്‍ത ഇവ നിംനാനി ധാവമാനോ ന ബുധ്യതേ ॥ 8॥

അകാര്യമപി യേനേഹ പ്രയുക്തഃ സേവതേ നരഃ ।
തം ലോഭമസിഭിസ്തീക്ഷ്ണൈര്‍നികൃന്തന്തം നികൃന്തത ॥ 9॥

ലോഭാദ്ധി ജായതേ തൃഷ്ണാ തതശ്ചിന്താ പ്രസജ്യതേ ।
സ ലിപ്സമാനോ ലഭതേ ഭൂയിഷ്ഠം രാജസാന്‍ഗുണാന്‍ ॥ 10॥

സ തൈര്‍ഗുണൈഃ സംഹതദേഹബന്ധനഃ
പുനഃ പുനര്‍ജായതി കര്‍മ ചേഹതേ ।
ജന്‍മ ക്ഷയേ ഭിന്നവികീര്‍ണ ദേഹഃ
പുനര്‍മൃത്യും ഗച്ഛതി ജന്‍മനി സ്വേ ॥ 11॥

തസ്മാദേനം സംയഗവേക്ഷ്യ ലോഭം
നിഗൃഹ്യ ധൃത്യാത്മനി രാജ്യമിച്ഛേത് ।
ഏതദ്രാജ്യം നാന്യദസ്തീതി വിദ്യാദ്
യസ്ത്വത്ര രാജാ വിജിതോ മമൈകഃ ॥ 12॥

ഇതി രാജ്ഞാംബരീഷേണ ഗാഥാ ഗീതാ യശസ്വിനാ ।
ആധിരാജ്യം പുരസ്കൃത്യ ലോഭമേകം നികൃന്തതാ ॥ 13॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 32
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ ച സംവാദം ജനകസ്യ ച ഭാമിനി ॥ 1॥

ബ്രാഹ്മണം ജനകോ രാജാ സന്നം കസ്മിംശ്ചിദാഗമേ ।
വിഷയേ മേ ന വസ്തവ്യമിതി ശിഷ്ട്യര്‍ഥമബ്രവീത് ॥ 2॥

ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചാഥ ബ്രാഹ്മണോ രാജസത്തമം ।
ആചക്ഷ്വ വിഷയം രാജന്യാവാംസ്തവ വശേ സ്ഥിതഃ ॥ 3॥

സോഽന്യസ്യ വിഷയേ രാജ്ഞോ വസ്തുമിച്ഛാംയഹം വിഭോ ।
വചസ്തേ കര്‍തുമിച്ഛാമി യഥാശാസ്ത്രം മഹീപതേ ॥ 4॥

ഇത്യുക്തഃ സ തദാ രാജാ ബ്രാഹ്മണേന യശസ്വിനാ ।
മുഹുരുഷ്ണം ച നിഃശ്വസ്യ ന സ തം പ്രത്യഭാഷത ॥ 5॥

തമാസീനം ധ്യായമാനം രാജാനമമിതൌജസം ।
കശ്മലം സഹസാഗച്ഛദ്ഭാനുമന്തമിവ ഗ്രഹഃ ॥ 6॥

സമാശ്വാസ്യ തതോ രാജാ വ്യപേതേ കശ്മലേ തദാ ।
തതോ മുഹൂര്‍താദിവ തം ബ്രാഹ്മണം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 7॥

        ജനക ഉവാച
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വശ്യേ ജനപദേ സതി ।
വിഷയം നാധിഗച്ഛാമി വിചിന്വന്‍പൃഥിവീമിമാം ॥ 8॥

നാധ്യഗച്ഛം യദാ പൃഥ്വ്യാം മിഥിലാ മാര്‍ഗിതാ മയാ ।
നാധ്യഗച്ഛം യദാ തസ്യാം സ്വപ്രജാ മാര്‍ഗിതാ മയാ ॥ 9॥

നാധ്യഗച്ഛം യദാ താസു തദാ മേ കശ്മലോഽഭവത് ।
തതോ മേ കശ്മലസ്യാന്തേ മതിഃ പുനരുപസ്ഥിതാ ॥ 10॥

തയാ ന വിഷയം മന്യേ സര്‍വോ വാ വിഷയോ മമ ॥ 11॥

ആത്മാപി ചായം ന മമ സര്‍വാ വാ പൃഥിവീ മമ ।
ഉഷ്യതാം യാവദുത്സാഹോ ഭുജ്യതാം യാവദിഷ്യതേ ॥ 11॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വശ്യേ ജനപദേ സതി ।
ബ്രൂഹി കാം ബുദ്ധിമാസ്ഥായ മമത്വം വര്‍ജിതം ത്വയാ ॥ 12॥

കാം വാ ബുദ്ധിം വിനിശ്ചിത്യ സര്‍വോ വൈ വിഷയസ്തവ ।
നാവൈഷി വിഷയം യേന സര്‍വോ വാ വിഷയസ്തവ ॥ 13॥

        ജനക ഉവാച
അന്തവന്ത ഇഹാരംഭാ വിദിതാ സര്‍വകര്‍മസു ।  var  ഇഹാവസ്ഥാ
നാധ്യഗച്ഛമഹം യസ്മാന്‍മമേദമിതി യദ്ഭവേത് ॥ 14॥

കസ്യേദമിതി കസ്യ സ്വമിതി വേദ വചസ്തഥാ ।
നാധ്യഗച്ഛമഹം ബുദ്ധ്യാ മമേദമിതി യദ്ഭവേത് ॥ 15॥

ഏതാം ബുദ്ധിം വിനിശ്ചിത്യ മമത്വം വര്‍ജിതം മയാ ।
ശൃണു ബുദ്ധിം തു യാം ജ്ഞാത്വാ സര്‍വത്ര വിഷയോ മമ ॥ 16॥

നാഹമാത്മാര്‍ഥമിച്ഛാമി ഗന്ധാന്‍ഘ്രാണഗതാനപി ।
തസ്മാന്‍മേ നിര്‍ജിതാ ഭൂമിര്‍വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 17॥

നാഹമാത്മാര്‍ഥമിച്ഛാമി രസാനാസ്യേഽപി വര്‍തതഃ ।
ആപോ മേ നിര്‍ജിതാസ്തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠന്തി നിത്യദാ ॥ 18॥

നാഹമാത്മാര്‍ഥമിച്ഛാമി രൂപം ജ്യോതിശ്ച ചക്ഷുഷാ ।
തസ്മാന്‍മേ നിര്‍ജിതം ജ്യോതിര്‍വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 19॥

നാഹമാത്മാര്‍ഥമിച്ഛാമി സ്പര്‍ശാംസ്ത്വചി ഗതാശ് ച യേ ।
തസ്മാന്‍മേ നിര്‍ജിതോ വായുര്‍വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 20॥

നാഹമാത്മാര്‍ഥമിച്ഛാമി ശബ്ദാഞ്ശ്രോത്രഗതാനപി ।
തസ്മാന്‍മേ നിര്‍ജിതാഃ ശബ്ദാ വശേ തിഷ്ഠന്തി നിത്യദാ ॥ 21॥

നാഹമാത്മാര്‍ഥമിച്ഛാമി മനോ നിത്യം മനോഽന്തരേ ।
മനോ മേ നിര്‍ജിതം തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ ॥ 22॥

ദേവേഭ്യശ്ച പിതൃഭ്യശ്ച ഭൂതേഭ്യോഽതിഥിഭിഃ സഹ ।
ഇത്യര്‍ഥം സര്‍വ ഏവേമേ സമാരംഭാ ഭവന്തി വൈ ॥ 23॥

തതഃ പ്രഹസ്യ ജനകം ബ്രാഹ്മണഃ പുനരബ്രവീത് ।
ത്വജ്ജിജ്ഞാസാര്‍ഥമദ്യേഹ വിദ്ധി മാം ധര്‍മമാഗതം ॥ 24॥

ത്വമസ്യ ബ്രഹ്മ നാഭസ്യ ബുദ്ധ്യാരസ്യാനിവര്‍തിനഃ ।
സത്ത്വനേമി നിരുദ്ധസ്യ ചക്രസ്യൈകഃ പ്രവര്‍തകഃ ॥ 25॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 33
        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
നാഹം തഥാ ഭീരു ചരാമി ലോകേ
തഥാ ത്വം മാം തര്‍കയസേ സ്വബുദ്ധ്യാ ।
വിപ്രോഽസ്മി മുക്തോഽസ്മി വനേചരോഽസ്മി
ഗൃഹസ്ഥ ധര്‍മാ ബ്രഹ്മ ചാരീ തഥാസ്മി ॥ 1॥

നാഹമസ്മി യഥാ മാം ത്വം പശ്യസേ ചക്ഷുഷാ ശുഭേ ।
മയാ വ്യാപ്തമിദം സര്‍വം യത്കിം ചിജ്ജഗതീ ഗതം ॥ 2॥

യേ കേ ചിജ്ജന്തവോ ലോകേ ജങ്ഗമാഃ സ്ഥാവരാശ് ച ഹ ।
തേഷാം മാമന്തകം വിദ്ധി ദാരൂണാമിവ പാവകം ॥ 3॥

രാജ്യം പൃഥിവ്യാം സര്‍വസ്യാമഥ വാപി ത്രിവിഷ്ടപേ ।
തഥാ ബുദ്ധിരിയം വേത്തി ബുദ്ധിരേവ ധനം മമ ॥ 4॥

ഏകഃ പന്ഥാ ബ്രാഹ്മണാനാം യേന ഗച്ഛന്തി തദ്വിദഃ ।
ഗൃഹേഷു വനവാസേഷു ഗുരു വാസേഷു ഭിക്ഷുഷു ।
ലിങ്ഗൈര്‍ബഹുഭിരവ്യഗ്രൈരേകാ ബുദ്ധിരുപാസ്യതേ ॥ 5॥

നാനാ ലിങ്ഗാശ്രമസ്ഥാനാം യേഷാം ബുദ്ധിഃ ശമാത്മികാ ।
തേ ഭാവമേകമായാന്തി സരിതഃ സാഗരം യഥാ ॥ 6॥

ബുദ്ധ്യായം ഗംയതേ മാര്‍ഗഃ ശരീരേണ ന ഗംയതേ ।
ആദ്യന്തവന്തി കര്‍മാണി ശരീരം കര്‍മബന്ധനം ॥ 7॥

തസ്മാത്തേ സുഭഗേ നാസ്തി പരലോകകൃതം ഭയം ।
മദ്ഭാവഭാവനിരതാ മമൈവാത്മാനമേഷ്യസി ॥ 8॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ത്രയസ്ത്രിംചോഽധ്യായഃ ॥



           അധ്യായഃ 34
        ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
നേദമല്‍പാത്മനാ ശക്യം വേദിതും നാകൃതാത്മനാ ।
ബഹു ചാല്‍പം ച സങ്ക്ഷിപ്തം വിപ്ലുതം ച മതം മമ ॥ 1॥

ഉപായം തു മമ ബ്രൂഹി യേനൈഷാ ലഭ്യതേ മതിഃ ।
തന്‍മന്യേ കാരണതമം യത ഏഷാ പ്രവര്‍തതേ ॥ 2॥

        ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
അരണീം ബ്രാഹ്മണീം വിദ്ധി ഗുരുരസ്യോത്തരാരണിഃ ।
തപഃ ശ്രുതേഽഭിമഥ്നീതോ ജ്ഞാനാഗ്നിര്‍ജായതേ തതഃ ॥ 3॥

        ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
യദിദം ബ്രഹ്മണോ ലിങ്ഗം ക്ഷേത്രജ്ഞമിതി സഞ്ജ്ഞിതം ।
ഗ്രഹീതും യേന തച്ഛക്യം ലക്ഷണം തസ്യ തത്ക്വ നു ॥ 4॥

        ബ്രാഹ്മണ്യുവാച
അലിങ്ഗോ നിര്‍ഗുണശ്ചൈവ കാരണം നാസ്യ വിദ്യതേ ।
ഉപായമേവ വക്ഷ്യാമി യേന ഗൃഹ്യേത വാ ന വാ ॥ 5॥

സംയഗപ്യുപദിഷ്ടശ്ച ഭ്രമരൈരിവ ലക്ഷ്യതേ ।
കര്‍മ ബുദ്ധിരബുദ്ധിത്വാജ്ജ്ഞാനലിങ്ഗൈരിവാശ്രിതം ॥ 6॥

ഇദം കാര്യമിദം നേതി ന മോക്ഷേഷൂപദിശ്യതേ ।
പശ്യതഃ ശൃണ്വതോ ബുദ്ധിരാത്മനോ യേഷു ജായതേ ॥ 7॥

യാവന്ത ഇഹ ശക്യേരംസ്താവതോഽംശാന്‍പ്രകല്‍പയേത് ।
വ്യക്താനവ്യക്തരൂപാംശ്ച ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 8॥

സര്‍വാന്നാനാത്വ യുക്താംശ്ച സര്‍വാന്‍പ്രത്യക്ഷഹേതുകാന്‍ ।
യതഃ പരം ന വിദ്യേത തതോഽഭ്യാസേ ഭവിഷ്യതി ॥ 9॥

        വാസുദേവ ഉവാഛ
തതസ്തു തസ്യാ ബ്രാഹ്മണ്യാ മതിഃ ക്ഷേത്രജ്ഞസങ്ക്ഷയേ ।
ക്ഷേത്രജ്ഞാദേവ പരതഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോഽന്യഃ പ്രവര്‍തതേ ॥ 10॥

        അര്‍ജുന ഉവാച
ക്വ നു സാ ബ്രാഹ്മണീ കൃഷ്ണ ക്വ ചാസൌ ബ്രാഹ്മണര്‍ഷഭഃ ।
യാഭ്യാം സിദ്ധിരിയം പ്രാപ്താ താവുഭൌ വദ മേഽച്യുത ॥ 11॥

        വാസുദേവ ഉവാച
മനോ മേ ബ്രാഹ്മണം വിദ്ധി ബുദ്ധിം മേ വിദ്ധി ബ്രാഹ്മണീം ।
ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി യശ്ചോക്തഃ സോഽഹമേവ ധനഞ്ജയ ॥ 12॥

ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികേ പര്‍വണി അനുഗീതാപര്‍വണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥

॥ ഇതി ബ്രാഹ്മണഗീതാ സമാപ്താ ॥
sanskrit documents